Уа?ыт е? ?ымбат байлы? сочинение

12 вариантов

1. «Мені?  Отаным — ?аза?стан.   ?аза?станны? жерінде пайдалы ?азбалар бар.. ?аза?стан Республикасы Еуразия ??рлы?ында?ы мемлекет ?аза?станны? жері ке? — байта? ж?не ?те бай. Таби?аты ?р алуан. М?нда жазы? дала да, орман да, тау да, ?зен де, к?л де, ш?лді айма?тар да бар. Т?уелсіз ?аза?станны? бас ?аласы  — Астана. Ол Есіл ?зеніні? бойында ?асиетті Сарыар?а жерінде орналас?ан. ?з салт — д?ст?рлері бар.. Астана — ?лкен, ?сем, таза ?ала. ?азакстан Республикасыны?  Мемлекеттік  Елта?басында  бидай   маса?ы  мен ?анаттан?ан пыра? бейнеленген. Б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан.
   – Мені? ту?ан ?лкем ?аза?стан. ?аза?станны? таби?аты ?те тамаша. М?нда к?к аспанмен талас?ан ?сем таулар,  тап– таза б?ла?тар мен ?зендер, ну ормандар, жидек б?талары, сан алуан ?сімдіктер бар.
   Б?л ?ажап ?лкені? а?  – ??стары мен ?оса жер ?ойнауында?ы ?азба байлы?тарын айтса?ызшы. Б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан.
   Хал?ымызды? ?з ?рпа?ын, таби?атты аялап, са?тау?а т?рбиелейтін алуан т?рлі к?ралдары бар. Соларды? бірі – тыйым салатын с?здер: «К?к ш?пті ж?лма, таптама», «К?ктемде жан-жануар?а тиіспе», «?йге кірген жылан?а а? ??йып шы?ар», т.б.Д?ние  ж?зі  к?лемі  ж?не  жекелеген   мемлекеттер  ішінде  жануарлар  мен  ?сімдіктерді  ?ор?ау  туралы  комиссиялар  ??рылып ,сирек  кездесетін  ж?не  ??рып  бара  жат?ан  т?рлер  тізімі  жасалды.Сонан  кейін  Халы?аралы?  ж?не  жеке  мемлекеттер ?ызыл  кітаптары  жазылды.Жойылып  бара  жат?ан  ?сімдіктер,?сіп  т?р?ан  таби?ат  жиынты?ын  шама  келсе  толы?тай  ?ор?а?анда  ?ана  са?тау  м?мкін  шы?ар.Себебі:?аза?ым  айтады  ?ой «Жал?ыз  а?аш  орман  емес,жал?ыз  ?й  ?ор?ан  емес»деп,сол  айт?андай  ?сіп  т?р?ан  ?сімдіктеріміз  келер  ?рпа??а  да  ?ызмет  етуі  керектігін  т?сінетін  мезгіл   жеткен  сия?ты.

3. «Мені?  Отаным — ?аза?стан.   ?аза?станны? жерінде пайдалы ?азбалар бар.. ?аза?стан Республикасы Еуразия ??рлы?ында?ы мемлекет ?аза?станны? жері ке? — байта? ж?не ?те бай. Таби?аты ?р алуан. М?нда жазы? дала да, орман да, тау да, ?зен де, к?л де, ш?лді айма?тар да бар. Т?уелсіз ?аза?станны? бас ?аласы  — Астана. Ол Есіл ?зеніні? бойында ?асиетті Сарыар?а жерінде орналас?ан. ?з салт — д?ст?рлері бар.. Астана — ?лкен, ?сем, таза ?ала. ?азакстан Республикасыны?  Мемлекеттік  Елта?басында  бидай   маса?ы  мен ?анаттан?ан пыра? бейнеленген. Б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан.– Мені? ту?ан ?лкем ?аза?стан. ?аза?станны? таби?аты ?те тамаша. М?нда к?к аспанмен талас?ан ?сем таулар,  тап– таза б?ла?тар мен ?зендер, ну ормандар, жидек б?талары, сан алуан ?сімдіктер бар.Б?л ?ажап ?лкені? а?  – ??стары мен ?оса жер ?ойнауында?ы ?азба байлы?тарын айтса?ызшы. Б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан.Хал?ымызды? ?з ?рпа?ын, таби?атты аялап, са?тау?а т?рбиелейтін алуан т?рлі к?ралдары бар. Соларды? бірі – тыйым салатын с?здер: «К?к ш?пті ж?лма, таптама», «К?ктемде жан-жануар?а тиіспе», «?йге кірген жылан?а а? ??йып шы?ар», т.б.Д?ние  ж?зі  к?лемі  ж?не  жекелеген   мемлекеттер  ішінде  жануарлар  мен  ?сімдіктерді  ?ор?ау  туралы  комиссиялар  ??рылып ,сирек  кездесетін  ж?не  ??рып  бара  жат?ан  т?рлер  тізімі  жасалды.Сонан  кейін  Халы?аралы?  ж?не  жеке  мемлекеттер ?ызыл  кітаптары  жазылды.Жойылып  бара  жат?ан  ?сімдіктер,?сіп  т?р?ан  таби?ат  жиынты?ын  шама  келсе  толы?тай  ?ор?а?анда  ?ана  са?тау  м?мкін  шы?ар.Себебі:?аза?ым  айтады  ?ой «Жал?ыз  а?аш  орман  емес,жал?ыз  ?й  ?ор?ан  емес»деп,сол  айт?андай  ?сіп  т?р?ан  ?сімдіктеріміз  келер  ?рпа??а  да  ?ызмет  етуі  керектігін  т?сінетін  мезгіл   жеткен  сия?ты.

5. «Мені?  Отаным — ?аза?стан.   ?аза?станны? жерінде пайдалы ?азбалар бар.. ?аза?стан Республикасы Еуразия ??рлы?ында?ы мемлекет ?аза?станны? жері ке? — байта? ж?не ?те бай. Таби?аты ?р алуан. М?нда жазы? дала да, орман да, тау да, ?зен де, к?л де, ш?лді айма?тар да бар. Т?уелсіз ?аза?станны? бас ?аласы  — Астана. Ол Есіл ?зеніні? бойында ?асиетті Сарыар?а жерінде орналас?ан. ?з салт — д?ст?рлері бар.. Астана — ?лкен, ?сем, таза ?ала. ?азакстан Республикасыны?  Мемлекеттік  Елта?басында  бидай   маса?ы  мен ?анаттан?ан пыра? бейнеленген. Б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан.– Мені? ту?ан ?лкем ?аза?стан. ?аза?станны? таби?аты ?те тамаша. М?нда к?к аспанмен талас?ан ?сем таулар,  тап– таза б?ла?тар мен ?зендер, ну ормандар, жидек б?талары, сан алуан ?сімдіктер бар.Б?л ?ажап ?лкені? а?  – ??стары мен ?оса жер ?ойнауында?ы ?азба байлы?тарын айтса?ызшы. Б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан.Хал?ымызды? ?з ?рпа?ын, таби?атты аялап, са?тау?а т?рбиелейтін алуан т?рлі к?ралдары бар. Соларды? бірі – тыйым салатын с?здер: «К?к ш?пті ж?лма, таптама», «К?ктемде жан-жануар?а тиіспе», «?йге кірген жылан?а а? ??йып шы?ар», т.б.Д?ние  ж?зі  к?лемі  ж?не  жекелеген   мемлекеттер  ішінде  жануарлар  мен  ?сімдіктерді  ?ор?ау  туралы  комиссиялар  ??рылып ,сирек  кездесетін  ж?не  ??рып  бара  жат?ан  т?рлер  тізімі  жасалды.Сонан  кейін  Халы?аралы?  ж?не  жеке  мемлекеттер ?ызыл  кітаптары  жазылды.Жойылып  бара  жат?ан  ?сімдіктер,?сіп  т?р?ан  таби?ат  жиынты?ын  шама  келсе  толы?тай  ?ор?а?анда  ?ана  са?тау  м?мкін  шы?ар.Себебі:?аза?ым  айтады  ?ой «Жал?ыз  а?аш  орман  емес,жал?ыз  ?й  ?ор?ан  емес»деп,сол  айт?андай  ?сіп  т?р?ан  ?сімдіктеріміз  келер  ?рпа??а  да  ?ызмет  етуі  керектігін  т?сінетін  мезгіл   жеткен  сия?ты.

7. 
   б) Найди другие прямоуголтники с периметром 30м и определи его площадь
   
   Утворіть від поданих слів прикметники і складіть з ними речення
   Честь радість щ? ?стя товариш жалість місто серце совість вартість виїзд пристрасть студент баласт
   
   В мерный цилиндр налили воду, потом туда опустили 50 скрепок. Вычислить приблизительный объём одной скрепки(без скрепов 15 мл, а со скрепками 25 мл)
   
   Отрезок AC длиной 24 см разделен точкой B в отношении 3:5. Найдите длину каждой части
   
   помогитерешиьь примеры по действия заранее спасибо
   
   Округлите числа а и в с точностью до 0,01 и вычислите приближённо их сумму а+в и разность а – в.
   а) а= 1,4545 в= -1,203
   б) а= 2,1264 в= -3,1145
   в) а= -5,777 в= 2,536
   г) а=0,5642 в= -3,573
   д) а= -12,454 в= 10,111
   е) а= -9,5273 в= -11,1928
   
   При каких значениях параметра p имеет только один корень квадратное уравнение
   3x^2?5x+2p=0
   
   Одна зі сторін прямокутника на 2 см більша, ніж друга. Знайти сторони прямокутника, якщо його площа- 440 см2.
   
   По прямой линии движутся две материальные точки согласно уравнениям: x1 = A1 + B1?t + C1?t2 и x2 = A2 + B2?t + C2?t2, где A1 = 10 м, B1 = 1 м/c, C1 = –2 м/c2, A2 = 3 м, B2 = 2 м/c, C2 = 0,2 м/c2. В какой момент времени скорости этих точек будут одинаковы? Найти ускорения а1 и а2 этих точек в момент времени t = 3 c.
   
   план к сказке буратино

9. 
   Пачка кофе массой пол килограмма в своё время стоила 70 крон и из неё могли приготовить 70 чашек кофе. Цена на кофе упала на 20 %.
   1)Сколько стала стоить чашка кофе после понижения цены, если крепость кофе останется неизменной?
   2)Сколько грамм кофе надо теперь из той же пачки на изготовление одной чашки кофе, так, чтобы цена на чашку кофе не изменилась?
   3)На сколько процентов кофе можно класть на чашку больше, в сравнении с тем, сколько уходило на чашку кофе до понижения цены?
   
   Скажите, когда так говорят:
   Будет и на нашей улице праздник.
   Дать зелёную улицу.
   
   к концам рычага приложены две силы: F1- 15Н И F2- 20Н. Вычислите длину большого плеча, если длина ментшего плеча 12см
   
   Представьте выражение в виде суммы и запишите входящие в сумму слагаемые: а) 30-75-10; б) -54+11-28; в) -19-51-41. Образец: -12-20+3= -12(-20)+3; -12,-20, 3.
   
   Учительница проверила 90 тетради из них 38 тетради по русскому языку 49 тетради по математике остальные по познанию мира сколько тетради по познанию мира проверила учительница
   
   Опираясь на схемы упр.187,постройте предложения,указывающие на принадлежность видоного понятия к родовому.
   
   разрежь шляпу на 6 одинаковых по площади и по форме частей, чтобы каждая содержала звездочку
   
   Колючий – Проверочное слово
   
   найдите область определения функции f(x)=1/корень 6 степени  из 3x-10
   
   (3 в-9 степени * 9 в-4 степени):27 в-6степени

11. 
    1) На сколько больша сумма чисел 42 и 19, чем их разность? 2) На сколько меньше сумма чисел 8 и 2, чем их произведение?
    
    Дом Сергея, школа и дом Наташи находится  на одной стороне улицы . Расстояние  от дома Сергея до школа- 200 м , а от  школы до дома Наташи-500 м . Найди  расстояние от дома Наташи до дома Сергея . Рассмотри различные случаи . Пожалуйста решите   задачу.
    
    Напишите уравнение реакции FeO+NaOH=
    
    Прочитайте предложение поставте знаки препинание.1)В одном из углов комнаты Каштанка увидела маленькое корытце а лежал в нём размокший горох.2)Каштанка бросила к коту кот ударил собаку лапой а гусь долбанул её клювом. 3)Послышался громкий сердитый голос и в комнату вошел вчерашний незнакомец.
    
    Н?рлі с?зіне ма?ынасы жуы? с?здер
    
    найди такое трёхзначное число,которое будет делится без остатка на 7,на 8 и на 9.
    
    СРОЧНО ПОМОГИТЕ!!!!!!!!!!!
    6 га 56 а = м?
    2 км? 67 га = м?
    22 км? 65 га 9 а = м?
    6 км? 12 а= м?
    
    Молю, помогите
    1. Определите число молекул в 40 г молекулярного водорода (Н2) 2. Определите число молекул в 360 г воды (Н2О)
    
    Ребят напишите сочинение на английском на тему”the award i want start”Умоляю!
    
    Три черепахи сидят на дорожке А,ВиС.Они решили собраться в одной точке и нати сумму пройденных ими расстояний.Какая
    самая маленькая сумма могла у них получиться
    А_______В__С
    8м. 2м

13. «мені? отаным — ?аза?стан. ?аза?станны? жерінде пайдалы ? бар.. ?аза?стан республикасы еуразия ??рлы?ында?ы мемлекет ?аза?станны? жері ке? — байта? ж?не ?те бай. таби?аты ?р алуан. м?нда жазы? дала да, орман да, тау да, ?зен де, к?л де, ш?лді айма?тар да бар. т?уелсіз ?аза?станны? бас ?аласы — астана. ол есіл ?зеніні? бойында ?асиетті сарыар?а жерінде орналас?ан. ?з салт — д?ст?рлері бар.. астана — ?лкен, ?сем, таза ?ала. ?азакстан республикасыны? мемлекеттік елта?басында бидай маса?ы мен ?анаттан?ан пыра? бейнеленген. б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан. – мені? ту?ан ?лкем ?аза?стан. ?аза?станны? таби?аты ?те тамаша. м?нда к?к аспанмен талас?ан ?сем таулар, тап– таза б?ла?тар мен ?зендер, ну ормандар, жидек б?талары, сан алуан ?сімдіктер бар. б?л ?ажап ?лкені? а? – ??стары мен ?оса жер ?ойнауында?ы ?азба байлы?тарын айтса?ызшы. б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан. хал?ымызды? ?з ?рпа?ын, таби?атты аялап, са?тау?а т?рбиелейтін алуан т?рлі к?ралдары бар. соларды? бірі – тыйым салатын с?здер: «к?к ш?пті ж?лма, таптама», «к?ктемде жан-жануар?а тиіспе», «?йге кірген жылан?а а? ??йып шы?ар», т.б.д?ние ж?зі к?лемі ж?не жекелеген мемлекеттер ішінде жануарлар мен ?сімдіктерді ?ор?ау туралы комиссиялар ??рылып ,сирек кездесетін ж?не ??рып бара жат?ан т?рлер тізімі жасалды.сонан кейін халы?аралы? ж?не жеке мемлекеттер ?ызыл кітаптары жазылды.жойылып бара жат?ан ?сімдіктер,?сіп т?р?ан таби?ат жиынты?ын шама келсе толы?тай ?ор?а?анда ?ана са?тау м?мкін шы?ар.себебі: ?аза?ым айтады ?ой «жал?ыз а?аш орман емес,жал?ыз ?й ?ор?ан емес»деп,сол айт?андай ?сіп т?р?ан ?сімдіктеріміз келер ?рпа??а да ?ызмет етуі керектігін т?сінетін мезгіл жеткен сия?ты.

15. Таби?атты ?ор?ау – ?азіргі кезде ?мір с?рушілер ?ана емес сондай-а?, болаша? ?рпа?тарды? да денсаулы?ы мен хал-жа?дайы д?рыс ж?не ?з уа?ытында?ы шешімдерге т?уелді болатын ?азіргі кездегі м?селелерді? бірі.
    Таби?атты ?ор?ау – б?л таби?и жер ж?не су ресурстарын ?тымды пайдаланып, са?тауды ж?не ?дайы ?сіруді ?амтамасыз етуге ба?ыттал?ан мемлекеттік, ?о?амды?, ?кімшілік-шаруашылы?, техникалы?-?ндірістік, экономикалы? ж?не за?ды шаралар ж?йесі. ?аза?станны? таби?и ресурстарын ?ор?ау ж?не ?тымды пайдалану. ?аза?стан Республикасыны? М?жілісі ж?не ?кіметінде таби?атты ?ор?ауды к?шейтуге, республикамызды? таби?и ресурстарын ?дайы ?сіруге ба?ыттал?ан бір?атар за?намалы? актілер ?абылданып, пайдаланылуда. ?рбір облыстарды? жанында осы актілерді? орындалуын ба?ылайтын арнаулы мекемелер бар. Республикада таби?ат ?ор?ау прокуратурасы ??рылды. Ол ?аза?стан Республикасыны? таби?ат ?ор?ау туралы за?дарыны? орындалуын ?ата? када?алайды. ?аза?станда мемлекеттік ?йымдар торабы ??рыл?ан, оларды? ?ызметі бірегей ??рамды флоралар мен фауналары бар ?лкен аума?ты барынша ?за? са?тау?а арнайы ба?ыттал?ан. Б?л ?йымдар – ?оры?тар, ?лтты? таби?и саяба?тар ж?не ерекше ?ор?алатын аума?тар. ?аза?стан Республикасында 2003 жылы ерекше ?ор?алатын 25 аума? бар деп есептеледі, оларды? ?оры?тары 10, таби?и ?лтты? саяба?тары – 10. Б?л таби?ат ?ор?ау мекемелері шамамен 3 млн гектар аудан?а орналас?ан.

17. «Мені?  Отаным — ?аза?стан.   ?аза?станны? жерінде пайдалы ?азбалар бар.. ?аза?стан Республикасы Еуразия ??рлы?ында?ы мемлекет ?аза?станны? жері ке? — байта? ж?не ?те бай. Таби?аты ?р алуан. М?нда жазы? дала да, орман да, тау да, ?зен де, к?л де, ш?лді айма?тар да бар. Т?уелсіз ?аза?станны? бас ?аласы  — Астана. Ол Есіл ?зеніні? бойында ?асиетті Сарыар?а жерінде орналас?ан. ?з салт — д?ст?рлері бар.. Астана — ?лкен, ?сем, таза ?ала. ?азакстан Республикасыны?  Мемлекеттік  Елта?басында  бидай   маса?ы  мен ?анаттан?ан пыра? бейнеленген. Б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан.
    – Мені? ту?ан ?лкем ?аза?стан. ?аза?станны? таби?аты ?те тамаша. М?нда к?к аспанмен талас?ан ?сем таулар,  тап– таза б?ла?тар мен ?зендер, ну ормандар, жидек б?талары, сан алуан ?сімдіктер бар.
    Б?л ?ажап ?лкені? а?  – ??стары мен ?оса жер ?ойнауында?ы ?азба байлы?тарын айтса?ызшы. Б?л – ту?ан жерімізге деген тере? с?йіспеншілік. ?сімдіктер мен жануарлар ?лемін ?адірлеп ??рметтеуден туында?ан.
    Хал?ымызды? ?з ?рпа?ын, таби?атты аялап, са?тау?а т?рбиелейтін алуан т?рлі к?ралдары бар. Соларды? бірі – тыйым салатын с?здер: «К?к ш?пті ж?лма, таптама», «К?ктемде жан-жануар?а тиіспе», «?йге кірген жылан?а а? ??йып шы?ар», т.б.Д?ние  ж?зі  к?лемі  ж?не  жекелеген   мемлекеттер  ішінде  жануарлар  мен  ?сімдіктерді  ?ор?ау  туралы  комиссиялар  ??рылып ,сирек  кездесетін  ж?не  ??рып  бара  жат?ан  т?рлер  тізімі  жасалды.Сонан  кейін  Халы?аралы?  ж?не  жеке  мемлекеттер ?ызыл  кітаптары  жазылды.Жойылып  бара  жат?ан  ?сімдіктер,?сіп  т?р?ан  таби?ат  жиынты?ын  шама  келсе  толы?тай  ?ор?а?анда  ?ана  са?тау  м?мкін  шы?ар.Себебі:?аза?ым  айтады  ?ой «Жал?ыз  а?аш  орман  емес,жал?ыз  ?й  ?ор?ан  емес»деп,сол  айт?андай  ?сіп  т?р?ан  ?сімдіктеріміз  келер  ?рпа??а  да  ?ызмет  етуі  керектігін  т?сінетін  мезгіл   жеткен  сия?ты.

19. Таби?атты ?ор?ау – ?азіргі кезде ?мір с?рушілер ?ана емес сондай-а?, болаша? ?рпа?тарды? да денсаулы?ы мен хал-жа?дайы д?рыс ж?не ?з уа?ытында?ы шешімдерге т?уелді болатын ?азіргі кездегі м?селелерді? бірі.
    Таби?атты ?ор?ау – б?л таби?и жер ж?не су ресурстарын ?тымды пайдаланып, са?тауды ж?не ?дайы ?сіруді ?амтамасыз етуге ба?ыттал?ан мемлекеттік, ?о?амды?, ?кімшілік-шаруашылы?, техникалы?-?ндірістік, экономикалы? ж?не за?ды шаралар ж?йесі. ?аза?станны? таби?и ресурстарын ?ор?ау ж?не ?тымды пайдалану. ?аза?стан Республикасыны? М?жілісі ж?не ?кіметінде таби?атты ?ор?ауды к?шейтуге, республикамызды? таби?и ресурстарын ?дайы ?сіруге ба?ыттал?ан бір?атар за?намалы? актілер ?абылданып, пайдаланылуда. ?рбір облыстарды? жанында осы актілерді? орындалуын ба?ылайтын арнаулы мекемелер бар. Республикада таби?ат ?ор?ау прокуратурасы ??рылды. Ол ?аза?стан Республикасыны? таби?ат ?ор?ау туралы за?дарыны? орындалуын ?ата? када?алайды. ?аза?станда мемлекеттік ?йымдар торабы ??рыл?ан, оларды? ?ызметі бірегей ??рамды флоралар мен фауналары бар ?лкен аума?ты барынша ?за? са?тау?а арнайы ба?ыттал?ан. Б?л ?йымдар – ?оры?тар, ?лтты? таби?и саяба?тар ж?не ерекше ?ор?алатын аума?тар. ?аза?стан Республикасында 2003 жылы ерекше ?ор?алатын 25 аума? бар деп есептеледі, оларды? ?оры?тары 10, таби?и ?лтты? саяба?тары – 10. Б?л таби?ат ?ор?ау мекемелері шамамен 3 млн гектар аудан?а орналас?ан.

Ïåðåâîä  ðàññêàçà «Êàïåëüêà âîäû» íà êàçàõñêèé ÿçûê

http://proza.ru/2008/02/22/513

Ïåðåâîä÷èê    Æàíåëü Òàëãàò êûçû

— Øàøó!  Øàøóóóó!  — äåï áàëàëàð åäåííåí ò;ðë³-ò;ñò³ ê;ìïèòòåð ìåí  ê;ì³ñòåí æ;íå ìûñ ò;ñò³ òèûíäàðäû àëûï, æ;ã³ðå æèíàï æ;ðä³.

 Òàìøûñó æà;ûíäà Àëìàòûíû; îðòàñûíäà ñàòûï àë;àí àíàñûíû; íåìåðå à;àñûíû; æà;à ï;òåð³í³; ñóû; ;àáûð;àñûíà àð;àñûìåí ò;ðûï, íå áîëûï æàò;àíûí áà;ûëàï ò;ðäû..  ;àçà;òû; åæåëã³ ;äåò-;;ðïû áîéûíøà æà;à ;éãå ;îíûñ àóäàð;àíäà, ;éëåíó òîéëàðûíäà, ;;ðìåòò³ ;îíà;òàðìåí êåçäåñêåíäå ;éåëäåð ò;òò³ëåð ìåí òèûíäàðäû àñïàí;à ëà;òûðàäû, àë áàëàëàð á;ë  ê;ìïèòòåðä³ ;óàíà-;óàíà æèíàéäû.Á;ë ;äåò-;;ðûï «Øàøó» äåï àòàëàäû.

 «Íåãå ñåí ê;ìïèòòåð ìåí ìîíåòàëàðäû æèíàìàéñû;?» — äåï ñ;ðàäû Àëèðà ê;ë³ìñ³ðåï.  Òàìøûñó àíàñûí ;;øà;òàï, ê;ðñ³íä³.

 — Ñåí  îíû íåãå ;êåëä³;? Ñåí ;ç³;í³; ;ûçû;íû; æàáàéû åêåí³í æ;íå òóûñòàðûíà áàðóäû ;íàòïàéòûíûí á³ëåñ³;- äåï, ;îëûíäà áîñ ûäûñûìåí ;ò³ï áàðà æàò;àí à;àñûíû; ;éåë³ ;éãåð³ì Òàìøûñó;à ìåíñ³íáåé ;àðàäû. Òàìøûñó øûíûìåí äå òóûñòàðûí ;íàòïàéòûí åä³.  Àíàñû îíû ;îíà;;à àïàð;àí ñàéûí îë áàëàëàðìåí îéíàìàé, òåê øåòòå îòûðàòûí. ;òêåíäå îëàð Íàóðûç ìåéðàìûí à;àñûíû; åñê³ ;é³íäå òîéëà;àí êåçäå á³ð òóûñ;àíû ;îøòàñàðäà:

-Ñåí³; ;ûçû;íû; àäàì;à ;àðà;àí ;àðàñû ;îð;ûíûøòû. Íå ñ;ëåìäåñóä³  íå àäàì ñèÿ;òû ;îøòàñóäû á³ëìåéä³.  Îë ;íåì³ ;íäåìåéä³, áàëàëàðìåí äå îéíàìàéäû.

 Àíàñû Òàìøûñóäû; áàñûíàí ñèïàï, ;ñòàìäûëû;ïåí:

 — Ìåí³; ;ûçûì. ;àíäàé ê;çáåí ;àðàñà äà ìåí³; ;ûçûì ìåí ;ø³í å; æà;ñû.

 Òàìøûñó ;ð êåø ñàéûí àíàñûíû; î;àí ê;ëê³ë³ ;;ã³ìåëåð àéòûï áåðåò³í³í åñ³íå àëäû, àë ò;íäå îë ;ûçûíà á³ëä³ðìåé æàñòû;ûíà æûëàéòûí. Òàìøûñóäû; àíàñû Àëèðà íåêåñ³ç áàëà;à ;àðñû áîë;àí òóûñòàðûíû; ;çà; ;àéáàò ñ;ç³íå ;àðàìàé, Òàìøûñóäû îòûç æàñûíäà ä;íèåãå ;êåëãåí. Òàìøûñó ;ðäàéûì òóûñòàðûíû; àðàñûíäà ;ç³í á;òåí ñåç³íåò³í.

 ;îíà;òàð æà;à æè;àç áåí æà;à ï;òåðä³; æà;àðòûë;àí æ;íäåó æ;ìûñòàðûí ;àðàï æ;ðä³, áàëàëàð á;ëìåëåðä³ àéíàëûï æ;ã³ð³ï îéíàï æ;ðä³, àë Òàìøûñó øåòòå æàë;ûç ò;ðûï, ;é èåëåð³í³; ;îíà; á;ëìåñ³í³; á;ðûøûíäà;û ñûéëû;òàðûíà ê;ç³ ò;ñò³.

 — ;àíäàé ;äåì³ ã;ëäåð!  — äåï äàóûñòàäû Òàìøûñó, ñûéëû; ;îðæûíûíäà áóðãóíäèÿ ïèñòèëëàëàðû ìåí ò;òò³ âàôëèä³; è³ñ³ áàð à; ëàëàã;ëä³ áàé;àï.

 — Á;ë ëàëàã;ëäåð.  Ñîëìîìîí ïàøòøà á;ë ã;ëäåðä³ æà;ñû ê;ðãåí, — äåä³ àíàñû ;ûçûíû; ;àñûíà îòûðûï.

 — Àë Ñîëîìîí ïàòøà äåãåí ê³ì?  — äåï òà;äàí;àí Òàìøûñó àíàñûíàí ñ;ðàäû, á³ðà; ñîë êåçäå ;éä³; èåñ³ Åðëàí à;àé îëàð;à æà;ûíäàï:

 — Åãåð ñà;àí ;íàñà ìûíà ã;ëäåðä³ àë, — äåä³ îë åð³íäåð³í ñîçûï ê;ë³ìñ³ðåï.  Òàìøûñó à;àñûí ;íàòïàéòûí æ;íå îíû; ê;ç³íå ò;ñïåóãå òûðûñàòûí.  Á³ðà; îñû ñ;òòå îë ;ç³í³; ;óàíûøûí æàñûðà àëìàäû.

 — Îé! Øûí áà? Áîëàäû ìà?  Ðàõìåò! – äåï Òàìøûñó ;óàíûï, àëà;àíûìåí øàïàëà;òàäû.  Îë åøêàøàí ñûéëû;;à ã;ë àëûï ê;ðìåãåí. Òàìøûñó á;ë ëàëàã;ëäåðä³; á;ëìåñ³íäå ;àëàé ò;ðàòûíûí åëåñòåò³ï ò;ðäû.

 — Áàðëû;û ;ñòåëãå!  — äåï à;àñûíû; ;éåë³í³; äàóûñû åñò³ëä³, Àëèðà ;ûçûí ;îëûíàí àëûï, ;ñòåëãå îòûðäû.  Òàìøûñó áåñáàðìà; ;àìûðûí ò;áåòñ³ç æåï, åò ïåí ïèÿçäû òàáà;òû; øåò³íå øàíûø;ûìåí èòåð³ï òàìà;òû òåð³ï æåï îòûðäû.

 — Åò æåìåñå;, ñåí ;àíäàé ;àçà;ñû;!  -äåï ;àðàìà-;àðñû ;ñòåëäå îòûð;àí ;éåëäåðä³; á³ð³ àéòòû. Òàìøûñó î;àí òåê ê;ç³í ò;ìåí ò;ñ³ðä³.

 Êåøê³ àñòàí êåé³í ;îíà;òàð à;ûðûíäàï òàðàé áàñòàäû.  Àëèðà ;ûçûíû; êóðòêàñûíû; ò;éìåñ³í ò;éìåëåï ;é èåëåð³ìåí ;îøòàñ;àëû ò;ð;àí êåçäå Òàìøûñó ó;äå åò³ëãåí ã;ëäåðä³ àëó ;ø³í ;îíà; á;ëìåãå æ;ã³ðå êåòò³.  Îë ñåáåòò³ ;îëûíà àë;àí áîéäà, ;ñòåë áàñûíäà îòûð;àí Åðëàí î;àí àé;àéëàäû:

 — ;àéäà?  Îíû îðíûíà ;îé!  Á;ë ã;ëäåðä³ ìåí³; ;éåë³ìå ñûéëàäû!

 Òàìøûñó ;îíà; á;ëìåäåí ;îð;ûï, ê;ç æàñûí òåæåï, áàñïàëäà;ïåí ê;øå æà;;à ;àðàé æ;ã³ð³ï øû;ûï êåòò³.  Àëèðà ;îøòàñïàé, Òàìøûñóäû; àðòûíàí æ;ã³ðä³.

 Àëèðà ;ëêåí ê;ê ;îëøàòûðäû àøûï, ;ûçûíû; ;îëûíàí ;ñòàï æîëäàí ;òóãå äàéûíäàëûï ò;ðäû.

 Òàìøûñó ê;çã³ ;àëàäà øàìäàðû æàíûï ;ò³ï áàðà æàò;àí ìàøèíàëàðäû ;àðàï îòûðûï, ;àáà;ûí ò;éä³.

 -À;à;à àøóëàíáà.  Îë ìàñ áîëäû.  Ìåí æàëà;ûìäû àë;àí êåçäå ìåí ñà;àí îäàí äà ;äåì³ ã;ëäåð ñàòûï àëûï áåðåì³í, — äåä³ Àëèðà ;ûçûíû; ðåíæ³ãåí³í ñåç³ï.

 — Îë åø;àøàí ó;äåñ³íäå ò;ðìàéäû!  ;òêåí æîëû îë ìà;àí îí ;óûðøà; ñûéëàó;à ó;äå áåðä³.  Îë òà;û ìàñ áîëäû ìà?  Îë íåãå ³øåä³?

 — Îë åðåñåê àäàì.  ²øåä³ìå? ²øïåéä³ìå ;ç³í³; øàðóàñû. Ñà;àí îí ;óûðøà; íå ;ø³í êåðåê? Ñåíäå îíñûçäà åê³ ;óûðøà; áàð ;îé.

 — Ìåí ;óûðøà;òàðûììåí  îéíà;àí êåçäå îëàð æàñàíäû ;ð³ ò;ï í;ñ;àñû åìåñ äåï ê;ë³ï, 10 ñàïàñû æà;ñû æà;ñû ;óûðøà; ñàòûï àëûï áåðåì³í äåä³.  Àë áûëòûð îë ìåí³; òó;àí ê;í³ìå ìîíøà; ïåí øàø ;ûñòûð;ûø ñûéëàéìûí äåï ó;äå áåðãåí.  Àë åíä³ îë òà;û ã;ëäåðìåí àëäàäû, — äåä³ Òàìøûñó ä³ð³ëäåãåí äàóûñïåí æ;íå æûëàé áàñòàäû.  Àëèðà ;ûçûí ;;øà;òàï àóûð ê;ðñ³íä³.
 -;ø àéäàí êåé³í ñåí³; òó;àí ê;í³;. Ñåí³; òó;àí ê;í³;ä³ ;;ðáûëàðû;ìåí á³ðãå òîéëàéû;.Ìåí ñà;àí ;ûñòûð;ûøòàð ìåí ;ûìáàò ;óûðøà;òàð æ;íå ã;ëäåð ñàòûï àëûï áåðåì³í.  Æûëàìà ;ûçûì! Ñåí ;ëêåí ;ûçñû; ;îé. ;àíåêåé àíà;à ;àðàï ê;ë³ìäåø³! Áàëàëàð æûëà;àíäà ïåð³øòåëåð àøóëàíàäû. Ñåí à;à;äû êåø³ð.  Ñåí  å; ìåé³ð³ìä³ñ³; ;îé — äåä³ Àëèðà ;ûçûíû; òîìïàé;àí áåò³íäåã³ æàñòû ;îëûìåí ñ;ðò³ï.  Òàìøûñóäû; ê³ðï³êòåð³íåí ;îðøàë;àí ;àðà ê;çäåð³ ê;í ñ;óëåñ³ ò;ñêåí ãàó;àð òàñòàð ñèÿ;òû æûëòûëäàäû.  Îë ê;ç æàñûí ñ;ðòò³ äå, àíàñûíà ñ;é³ñïåíø³ë³êïåí ;àðàäû.

 ;éû;òàð àëäûíäà Òàìøûñó àíàñûíàí:

 — Ìåí³; òó;àí ê;í³ìå òî;ñàí ò;ðò ê;í ;àëäû.  Òó;àí ê;í³ìäå ìåíäå ìîíåòàëàðäû àóà;à ëà;òûðàìûí áà?

 — Ñà;àí «Øàøó» ;íàäû ìà?

-;òå ;àòòû ;íàäû!

 — ;ðèíå áîëàäû.  Ñîäàí êåé³í åðòå; ìåí ñà;àí êîïèëêà ñàòûï àëûï áåðåì³í, ñ;éò³ï á³ç øàøó;à ìîíåòàëàð æèíàéìûç.  Æàðàéìà?  Åíä³ ;éû;òà — äåä³ Àëèðà ;ûçûí ê;ðïåìåí æàóûï, òåëåôîíäû ;ø³ðä³.  Îë ò;íäå òåëåôîí;à ;àòåëåñ³ï õàáàðëàñàäû äåï, ;ðäàéûì òåëåôîíäû ;ø³ðåò³í.

 Êåëåñ³ ê;í³ Àëèðà, ó;äå åòêåíäåé, ì;íàðà ò;ð³çä³ êåðàìèêàëû; êîïèëêà ñàòûï àëûï, àë;àø;û òèûíäû êîïèëêà;à ñàëäû.

 Á³ð àïòàäàí êåé³í Àëèðàíû; èíñòèòóòòà á³ðãå î;û;àí äîñû Áîòà Øûìêåíòòåí Àëèðà;à êåëä³.  Áîòà åø;àøàí ;ç³í³; ;çûí, îðòàøà åð³íäåð³í áîÿìàéòûí.  Îë áàëà êåç³íåí åðí³í æàëàï æ;ðóä³ ;äåòêå àéíàëäûðäû æ;íå á;ë îíû òàðòûìäû äåï ñàíàéäû.

 — ;àéûðëû òà;!  — äåï Òàìøûñó ;é;ûëû äàóûñïåí æóûíàòûí á;ëìåãå ê³ð³ï êåòò³.

 — ;ûçûì òåçäåò!  Òà;;û àñ äàéûí, — äåï àíàñûíû; äàóûñû àñ ;éäåí øû;òû.

 — Ñåí îíû áîñàíáàóû; êåðåê åä³.

 — Ìåí îíû ;ç³ì ;ø³í áîñàíäûì. Áîòà øàé ³øåñ³;áå? ;ëäå êîôå ³øåñ³;áå?

 — Áàëà;à ;ì³ð ñûéëàï, ;ç³ì ;ø³í äåéñ³;, á;ë ;òå ;îð;ûíûøòû.  Æî;!  Ìåí áîñàíáàéìûí.  Ìåí òûì æàóàïòûìûí, — äåä³ Áîòà.

 — Áîñàíáà.  Ñåí³ åøê³ì ì;æá;ðëåìåéä³.

 — Îë ;àç³ðä³; ;ç³íäå åðåñåê ;ûçû áàð åêåí³í á³ëå ìå?  Íåìåñå ñåí á;ë ;;ïèÿíû ;ëãåíøå ñà;òàìà;ñû;áà?  — äåï ñ;ðàäû Áîòà æ;ìûðò;à;à êåò÷óï ;;éûï.

 — Áîòà … Òà;ûðûïòû àóûñòûðàéû;øû.  Ìåí Òàìøûñóäû; åñò³ãåí³í ;àëàìàéìûí.

 — Îë ñåíåí ;êåñ³ ;àéäà åêåí³í ñ;ðàìàäû ìà?

 -Ñ;ðàäû.  Á³ðà; ìåí î;àí á;ë òóðàëû àíà;à àéòó àóûð åêåí³í àéò;àíûìäà, îë á;äàí áûëàé ñ;ðàìàéìûí äåï ó;äå áåðä³.

 — ̳íå, ;àíøàìà æûëäàð ;òò³. Ñà;àí ;ë³ àóûðìà?  — äåä³ Áîòà ìûðñ åò³ï.

 — Æåòåä³, ;ò³íåì³í!

 — Ìåí ñåí³ ñîë êåçäå ò;ñ³íáåéò³íì³í, ;àç³ð äå ò;ñ³íáåéì³í. Ñåí îíû ;ë³ äå æà;ñû ê;ðåì³í äåï àéòïà;ñû;áà?!  Åãåð ñåí ñîë êåçäå Àðòóð;à ;éëåíãåí³;äå…  Îë ñåí³ æà;ñû ê;ðãåí.  Ñåí îíû ;àáûëäàìàäû;, ñîäàí êåé³í ñåí Òàìøûñóäû áîñàíäû;.

 — Áîòà!

 — Áîòà ;îéøû áîëäû!  Áàëàñûç ;ì³ðä³ ðåòòåó ñà;àí î;àéûðà; áîëàð åä³!  Àðòóð ñåí ;ø³í á;ð³íå äàéûí áîëäû!  Ñåí îíû ;óûï æ³áåðä³; îë  ò³ïò³ ñà;àí ñåí ;ø³í ïåðçåíòõàíà;à äà êåëä³! Ñåí³ ì;ëäåì ò;ñ³íáåéì³í!

Åð àäàìäàð åðë³êêå ;àá³ëåòò³ àäàì.  Åðë³êêå ëàéû; åìåñ ;éåë ;ç³íå íàçàð àóäàðóäû òàëàï åòåò³í³ ñ;çñ³ç …

 — Òûíûø!  ;ûçûì åñòèä³, — äåä³ Àëèðà.

 — Åíä³ ;ûçû;íû; ;êåñ³ áîëàð åä³.  Òó;àí åìåñ áîëñàäà, á³ðà; ñà;àí  î;àéûðà; áîëàð åä³.  Àðòóðäû ;óûï æ³áåðãåí³; ä;ðûñ áîëäûìà!?

 — Ìåí îíû; ;ç ;ì³ð³í ñ;ðãåí³í ;àëàéìûí … Æ;íå ìåí îíû ñ;éìåä³ì …

 — Ñåí ;ûçû;ñû;, — äåä³ Áîòà òà;û äà ;äåò³í ;àéòàëàï. Îñû êåçäå àñ ;éãå Òàìøûñó êåëä³.

 -Ìåêòåïòåã³ æåò³êñò³êòåð³; ;àëàé?  — äåï Àëèðà ;ûçûíàí àáûðæûï ñ;ðàäû

 — Ìåí øû;àðìàøûëû; òàïñûðìàäàí ;øò³ê àëäûì.

 — Íåãå?

 — Ê;ðø³í³; èò³ ;íåì³ ìà;àí ;àðàï ê;ëåò³íä³ã³ òóðàëû æàçäûì.  Ì;;àë³ì ìà;àí èò ê;ëìåéä³ äåä³.

 — Ì;;àë³ì³ê³ ä;ðûñ, — äåä³ Áîòà ê;ë³ï.

 — Ä;ðûñ åìåñ.  Èò ìà;àí æûìèäû.  ѳç ê;ðãåí æî;ñûç!  -äåï Òàìøûñó àøóëàíäû.

 — ;ðèíå, îë æûìèäû.  ;ûçûì  òà;;û àñû;äû ³ø, ;éòïåñå ñàáà;;à êåø³ãåñ³;, — äåä³ Àëèðà  Áîòà;à ðåí³øïåí ;àðàï. 

 Êåøêå Òàìøûñó ïîðòôåë³íäå ä;ïòåðëåð ìåí î;óëû;òàðäû æèíàï æàò;àíäà, Àëèðà ;îëûí àðòûíà ;ñòàï, àÿ;ûíû; ;øûìåí î;àí æà;ûíäàäû.

 — Ìåí ñà;àí íå ;êåëãåí³ìä³ á³ëåñ³;áå!

 — ;óûðøà; ïà?

 — Æî;.

 — Á³ëåç³êòåð ìå?

 — Æî;.  Ìåí ì;íû; á;ð³í ñåí³; òó;àí ê;í³;å ñàòûï àëûï áåðåì³í!  Ìåí ñà;àí áàñ;à í;ðñå ;êåëä³ì.

 — Àíàøûì ìåí òàáà àëìàéìûí ;îé!

 — ̳íå!  — äåï Àëèðà ;óàíûï, à; æ³ïïåí îðàí;àí ;ûçûë àòëàñ äîðáàíû ê;ðñåòò³, îäàí Òàìøûñó àñû;ïàé ìîíøà;òàð ê³òàáûí æ;íå ;ð ò;ðë³ ò;ñò³ ìîíøà;òàð ìåí á³ðíåøå ê³øêåíòàé ñ;ìêåëåðä³ àëûï øû;òû.

 — Àíàøûì!  ѳç ;àíäàé æà;ñû àäàìñûç?!  Ìåí ê;ïòåí áåð³ àðìàíäàï åä³ì!  Ðàõìåò àíàøûì!  Åíä³ ìåí á;äàí  ê;ïòåãåí á³ëåç³êòåð ìåí ìîíøà;òàð æàñàéìûí-äåï, Òàìøûñó àíàñûí ñ;é³ï ;óàíäû.

 — Ñè;ûðøûíû; ;àæàéûïòàð æàñàóûíà ê³ì êåäåðã³ áîëàòûíûí á³ëåñ³; áå?  — äåï ñ;ðàäû Àëèðà.

 -Ñ;òñ³çäå³êòåð?  ;ëäå Áîòà ò;òå ìå?

 — Æî;, ;ûçûì. Ñè;ûðøûíû; ;àæàéûïòàð æàñàóûíà åð³íøåêò³ê êåäåðã³ êåëò³ðåä³.  Ñîíäû;òàí, åø;àøàí æàë;àó áîëìà, ñîíäà ñåí ñè;ûðøû áîëàñû;.

 — Àäàìäàðäû; ò³ëåêòåð³í îðûíäàé àëàòûí ñè;ûðøû ìà?  — äåï òà;ûð;àé ñ;ðàäû Òàìøûñó.

 — Ä;ë ñîëàé.

 — ;ç ò³ëåêòåð³;ä³ äå ìà?

 — Îëàð äà.

 — Á³ðà; ìåí³; åø;àøàí îðûíäàé àëìàéòûí á³ð ò³ëåã³ì áàð, — äåä³ Òàìøûñó  ì;;àéûï.

 — Îë ;àíäàé ò³ëåê?

 — Ìåí ;êåìä³ êåì äåãåíäå áåñ ìèíóò;à áîëñà äà ê;ðã³ì êåëåä³-äåï Òàìøûñó ê³í;ë³ ñ;éëåï, àíàñûíû; ê;çäåð³íå ;àðàäû.  Àëèðà áåò³í ;îëûìåí æàóûï:

 — Àíàøûì, ìåí³ êåø³ðø³!

 -Ñåí îíû ê;ðåñ³; … ;àøàí åêåí³í á³ëìåéì³í, á³ðà; ñåí ì³íäåòò³ ò;ðäå êåçäåñåñ³;…

 ;àðàøàíû; àÿ;ûíäà Àëèðà àóðóõàíà;à ò;ñò³. Îíû ;çà; óà;ûò áîéû ;ò³íäåã³ òàñòàðû ìàçàëàï êåëãåí.  Ñîë ò;í³ îíû; ;ñòàìàñû ;ñòàï, æåäåë æ;ðäåì øà;ûðäû.  Îïåðàöèÿäàí êåé³í àñ;ûíóëàð áàñòàëûï, àóðóõàíàäà òà;û á³ðíåøå àïòà æàòóûíà òóðà êåëä³.  Ê;ðø³ñ³, ñîë æåðäå ò;ðàòûí åãäå æàñòà;û ;éåë Òàìøûñó;à ;àðàó;à ó;äå áåðä³.

 Òàìøûñó àíàñû òàñòàï êåòêåí à;øàíû áîñ;à ;;ðòïàó;à òûðûñòû.  Áàñòàï;ûäà îë ê;ðø³ñ³í³; ;é³íäå ò;íåï,òàìà;òàíûï æ;ðä³, á³ðà;  á³ð ê;í³ ò;ñê³ àñòû ³øåé³í äåï æàò;àí åä³.Òàìøûñó âàííàäà ;îëûí æóûï æàò;àíäà ê;ðø³ñ³í³; ê;éåó³ ;éåë³íå ðåíæ³ï:

 — Àëèðà áàëàñûí òóûï ê³ìíåí åêåí³í åøê³ì á³ëìåéä³, á³ç áàëàñûí ê;òó³ì³ç êåðåê ïå?!

 Ñîë ê;ííåí áàñòàï Òàìøûñó ê;ðø³ñ³í³; ;é³íäå ê;ð³íáåóãå øåø³ì ;àáûëäàäû æ;íå áîò;àñûí ;ç³ ï³ñ³ð³ï, ò;íäå åñ³êò³ åê³ ;;ëûïïåí æàóûï æ;ðä³. Òàìøûñó àóðóõàíà;à àíàñûíà áàðó ;ø³í 3 àâòîáóñ;à îòûðûï áàðó êåðåê. Òàìøûñóäû; àíàñû ê;ðø³ñ³í³; ;ûçûíà ;àðàéòûíûíà ñåí³ìä³ åä³.

 — Æà;ûíäà ñåí³; òó;àí ê;í³;.  ;ûçûì, ìåí ñîë óà;ûò;à äåé³í ;àëïûìà êåëóãå òûðûñàìûí.  Àëà;äàìà!  — äåä³ Àëèðà ;ûçûíû; øàøûíàí ñèïàï.  Òàìøûñó êåë³ñ³ì ðåò³íäå áàñûí èçåä³.  Àëèðà Òàìøûñóäû; î; æà; áåò³íäåã³ á³ðäåé ò;ñò³ ñ;òò³ øîêîëàä ò;ñòåñ ;ø òîìïàé;àí ìå;äåð³íå ñàóñà;ûí òèã³ç³ï, æûìèäû.

 — Ñåí³; î; æà; áåò³;äå ìå; áàð åêåí, — äåï Àëèðà Òàìøûñóäû; áåò³í ñèïàï, ñ;éä³.

 — Àë ñåí³; áåò³;äå åøòå;³å æî;, — äåï Òàìøûñó ;àëæû;äàäû.

 Àëèðà ïàëàòà òåðåçåñ³íåí ;ûçûíû; êåò³ï áàðà æàò;àíûíà ;àðàï, ;éíåêêå Òàìøûñóäû; ;êåñ³í³; àòûí ñ;; ñàóñà;ûìåí æàçäû.

 — Îë ìåí³ íåãå ñ;éìåä³? -äåï îë ;ç³íå åñê³ ñ;ðà;òû òà;û ;îéäû.

 Ñ;ðà;òàðäû; äà æàñû áàð.  Îëàðäà ;àðòàÿäû.  Åñê³ àóûðñûíó æûëäàð ;òêåí ñàéûí ;íñ³ç ;àëàäû,á³ðà; æî;àëûï êåòïåéä³.  Åñê³ ñ;ðà;;à æàóàï òàï;àí àäàìäàð ;òêåí ê;íäåð³í³; åñòåë³êòåð³íåí î;àé ;;òûëàäû. Á;ë Àëèðàíû; ;îëûíàí êåëãåí æî;…

 Åê³ àäàì àéûðûëûñ;àí êåçäå,ñ;éìåéò³í àäàì í;êòå ;îÿäû. Àë ñ;éåò³í àäàì ìû;äà;àí ;èûíäû;òàðäàí ;ò³ï ê;í ñàéûí ;èíàëàäû.  Àë æàí àäàì äåíåñ³íåí ê³øêåíòàé áà;ûòøà ñèÿ;òû åð³ï, åê³íø³ ;îëäû ;ñòàíà îòûðûï, ê;íäåë³êò³ ;ì³ð øå;áåð³íäå á³ðäåé ò;ë;àëàðìåí æ;íå ;èìàðàòòàðìåí êåçäåñåä³, öèôåðáëàò áîéûíøà æ;ðãåí æåáåëåð ñèÿ;òû, á³ðäåé ñàíäàðìåí êåçäåñåä³ …

Òàìøûñó ê;í ñàéûí ñàáà;òàí êåé³í åñê³ ê³ëåìãå æàé;àñûï, ìîíøà;òàðäû øàøûï, ê³òàïòà;û ñóðåòòåð áîéûíøà ;ð ò;ðë³ á;éûìäàð æàñàäû.  Åñê³ êîñìåòèêàëû; ïàêåòòå àïåëüñèí á;ðàë;àí áèññåðäåí äàéûí ;éå;ê³ à;àøû ñåê³ëä³ äàéûí êðåñò øûíæûð áàð áîëàòûí.

 Åíä³ îë ò;ðë³-ò;ñò³ æ³ïïåí ê;ëã³í ìîíøà;òàðìåí æ;íå ëèìîí áðîêàä ìîíøà;òàðûìåí á³ëåç³êòåðä³ á³ð³êò³ð³ï, ê;ê áèññåðëåðäåí àë;à æàñàìà;.

 Òàìøûñó àë;àíû; á³ð³íø³ á;ë³ã³í òî;óäû àÿ;òà;àí êåçäå, ê;ðø³ñ³ Èíàðàíû; õàëû; ;í³í îðûíäàï æàò;àí äàóûñûí åñò³ä³. Òàìøûñó Èíàðàíû; ;ëå; àéò;àí äàóûñûí ;íàòïàäû, Èíàðà ;í àéòà áàñòà;àí ñàéûí, Òàìøûñó îíû; æàíûíà êåë³ï:

 — ;í àéòïà;ûçøû, ;ò³íåì³í.  ѳç ;ç³;³çä³; ;îð;ûíûøòû ;í³;³çáåí áàëàëàðäû øîøûòàñûç.-äåï àéò;ûñû êåëåò³í.

 Òàìøûñó îðíûíàí ò;ðûï, òåðåçåí³ æàïòû. ;îëäàðûí òåðåçåãå ;îéûï, åê³íø³ ;àáàòòû; áè³êò³ã³íåí ê;ðø³ñ³í³; áàëàñû èòò³ ñåðóåíäåò³ï áàðà æàò;àíûí áà;ûëàï îòûðäû. Á;ë ;ëã³ Òàìøûñó;à ê;ë³ìäåéò³í èò åä³.  Æà;ûí ê³ðåáåð³ñòåí ;çûí àÿ;òû à;;;áà;à á³ð åð àäàì êåëä³ æ;íå îëàð ;îë ;ñòàñûï, á³ð í;ðñå òóðàëû ñ;éëåñò³.  Òàìøûñó áàñûí àñïàí;à ê;òåðä³.

 Á;ëòòàð àñïàííû; ;àðà êåíåï³íäå òàñáà;àíû; àÿ;û ñåê³ëä³ ;àë;ûï æ;ðä³.

 Îë á³ð ñòà;àí ñàë;ûí øàé ³ø³ï, ò;ñåê æàï;ûøòàðûí àáàéëàï æàóûï, æàðû;òû ñ;íä³ð³ï, ;éû;òàó;à êåòò³.  Îë åíä³ øàìäû ñ;íä³ð³ï ;éû;òàóäàí ;îðû;ïàéòûí åä³.

 Òàìøûñóäû á;ëìåäåã³ î;àø äûáûñòàð îÿòòû.  Îë ê;ç³í àøûï, áàñûí åíä³ ê;òåðãåíäå, ;îëûíäà ïûøà;û áàð, ;àðà;;ûäà æ;ç³ æàð;ûðàï ò;ð;àí åð àäàìíû; ñ;ëáàñû î;àí ;àðàé æà;ûíäàäû.  Òàìøûñó àé;àéëàï ;ëãåðìåä³.  Åð àäàì îíû; àóçûí æàóûï, ñûáûðëàï òàìà;ûíà ïûøà; òà;àäû äà:

-À;øà ;àéäà?! À;øàíû ;àéäà ;îéäû;?

 — ;ñòåëäåã³ âàçàäà, — äåä³ Òàìøûñó êåêåøòåí³ï ñ;éëåï:

 — Àëòûí ;àé æåðäå ò;ðàäû?  Òåç ñ;éëå!

 — Á³çäå àëòûí æî;.  Àíàì åêåóì³ç áàé ò;ðìàéìûç.  Òåëåäèäàð æàíûíäà;û øêàôòà êîïèëêàäà  à;øà áàð, — äåä³ Òàìøûñó êîð;à ñ;éëåï.  Åð àäàì ;ñòåëãå æ;ã³ð³ï áàðûï, á³ðíåøå ;à;àç à;øàëàðäû øû;àðûï àëäû.  Îë êîïèëêàíû àëûï, ä;ë³çãå ;ìòûëäû.

 — Åñ³êò³ àø!  Òåç!  Îë ;îëûíäà;û ïûøà;ïåí ñ³ëòåï á;éðû; áåðä³.  Òàìøûñó ò;ñåêòåí ñåê³ð³ï ò;ñ³ï, ;ëã³ åð àäàìíû; æàíûíà æ;ã³ð³ï áàðûï åñ³êò³ àøòû.  Åð àäàì ï;òåðäåí øû;ûï áàðà æàò;àí êåçäå Òàìøûñó àÿ;ûíàí ;ñòàï,æàëûíäû:

 — Íàí;à á³ðàç à;øà ;àëäûðû;ûçøû, ;ò³íåì³í …

 Á³ðà; æàóàï ðåò³íäå ê³ðåáåð³ñòåã³ åñ³êò³; ñû;ûðû;û åñò³ëä³.  Òàìøûñó ;éãå ê³ð³ï, á;ëìåí³; æàðû;ûí æà;ûï,ñûí;àí òåðåçåí³ ê;ðä³.  Îë àíàñûíû; òåðåçåí³ ûñûðìàìåí æàáó êåðåê åêåí³í ;àëàé åñêåðòêåí³í åñ³íå àëäû.  Òàìøûñó òåðåçåí³ æàóûï, ê;ðïåìåí á;ðêåí³ï ò;ñåêêå áàðûï, æàñòû;;à áàñûí ;îéûï  æûëàé áàñòàäû.  Îë ò;í³ áîéû ;éû;òàé àëìàäû. Îë íå ³ñòåó êåðåã³í á³ëìåä³: ïîëèöèÿ;à ;î;ûðàó øàëàéûíáà? ;ëäå ê;ðø³í³; åñ³ã³í ;à;àéûíáà? Íåìåñå àíàìà áàðûï  á;ð³í àéòàéûíáà? -äåï îéëàäû.  Òà;;à òàìàí Òàìøûñó åøê³ìãå àéòïàéìûí äåï øåø³ì ;àáûëäàäû.  ;ð êåëåñ³ ò;íäå îë áàðëû; ûñûðìàëàðäû æ;íå æåëäåòê³øòåðä³ æàóûï, ;îëûíà ïûøà; àëûï ;éû;òàéòûí áîëäû.  Òàìøûñó ê;øåäå êåëå æàòûï, ;îð;ûíûøïåí àéíàëàñûíà ;àðàäû.  Î;àí êåç-êåëãåí êåçäåñêåí åð àäàì ñîë ;àðà;øû ñèÿ;òû áîëûï ê;ð³íä³.  ;éäåã³ òàìà;òàí æàðòû ïàêåò æàðìà, á³ð êåë³ ;àíò æ;íå á³ð êåñå ê;ð³ø ;àëäû.  Òàìøûñó  àíàñûíû; ;àëäûð;àí à;øàñûíà ;é³íå òàìà; ïåí àíàñûíà æåì³ñ àëäû.  Åíä³ îíû; àóðóõàíà;à áàðàòûí åøòå;åñ³ áîëìàäû.

 Àáûëàé õàí ê;øåñ³íäåã³ æåðàñòû ;òêåë³íäå ìóçûêà ;àòòû îéíàï ò;ðäû.  Ñàóäà áóòèêòåð³íäå ì;ðàæàéëàðäà;û êàðòèíàëàð ñåê³ëä³ ;òïåë³ ;àáûð;àëàð;à æàáûñòûðûë;àí åñ³êòåðäå äèñê³ëåðä³, ê³òàïòàð ìåí ä;ð³-ä;ðìåêòåðä³ ñàòûï ò;ðäû.  ;òêåëäåí øû;à áåðãåíäå á³ð àÿ;û æî; áàëäà; ;ñòà;àí àäàì ò;ðäû.  Îíû; øàøûðà;;û øàøû ;ûëøû; ;îø;àð æ;í³íäåé áîëäû.  Îë ;ò³ï áàðà æàò;àí àäàìäàðäû; áåò³íå ;àðàï, á³ð ðåòò³ê òàìà; ;ø³í à;øà ñ;ðàäû.  Àäàìäàð îíû áàé;àìà;àíäàé ;ò³ï êåòå áåðä³.  Åð àäàì ;îëûíäà áàëì;çäà; ;ñòàï, ;ò³ï áàðà æàò;àí ;éåëä³; ê;ðòåñ³í³; æèåã³íåí òàðòòû.

 — ;àíå,íàí;à à;øà áåðø³!?-äåï ê;ðòåñ³í³; åòåã³íåí òàðò;àíäà ;ëã³ ;éåë  àé;àéëàï:

 -Ìåìëåêåò ñ³çãå ;àì;îð áîëñûí-äåä³.

 — Îíäà ìåí³; ê;øåììåí æ;ðìå!-äåï åð àäàì äàóñûí ê;òåðå àé;àéëàäû.

 — ѳçä³ê³ ìå?  ѳç á;ë ê;øåí³ ñàòûï àëäû;ûçáà?  -äåï  ;éåë àøóëàíûï àðòûíà ;àðàìàé êåò³ï ;àëäû.

 — Ìåí îíû ñàòûï àëäûì! ;àíøà;à ñàòûï àë;àíûìäû á³ëñå;³ç ;îé!-äåä³ åð àäàì àøóëàíà.

 Òàìøûñó æåðàñòû ;òêåë³íåí îíøà àëûñ åìåñ ñàóäà ;é³íå ;àðàé áåòòåä³.  ʳðå áåð³ñòå îë àÿ; êè³ì òàçàëàéòûí, ê³øêåíòàé îðûíäû;òà ãàçåò î;ûï îòûð;àí îí àëòû æàñ øàìàñûíäà;û æàñ æ³ã³òò³ áàé;àäû.  Îíû; æàíûíäà áûë;àðû îðûíäû; ïåí ñ;ðåäå ùåòêàëàð, êðåìäåð ìåí ìàòàíû; á;ë³êòåð³ ñàëûí;àí ìåòàëë îðûíäû; áîëäû.

 — Ñà;àí íå êåðåê?  — äåï ñ;ðàäû æ³ã³ò Òàìøûñóäû; ê;ç;àðàñûí áàé;àï.

 — Ìåí áèññåðäåí æàñàë;àí á;éûìäàðûìäû ñàò;ûì êåëåä³.  Ìåí á³ðà; ;àëàé ñàòó êåðåê åêåí³í á³ëìåéì³í, — äåï æàóàï áåðä³ Òàìøûñó.  Ñîë ò;í³ ;àðà;øûìåí áîë;àí î;è;àäàí êåé³í îë êåêåøòåí³ï ñ;éëåé áàñòàäû.

 -;àíå ê;ðñåòø³, — äåï àÿ; êè³ì òàçàëàóøû ñ;ðàäû.  Òàìøûñó àñû;ûñ ò;ðäå ñ;ìêåñ³íåí êóëîíäàð ìåí á³ëåç³êòåðä³ àëûï øû;òû.

 — ;ç³; æàñàäû; áà?

 — Èè;.

 — ;äåì³.  Àòà-àíà; ;àéäà?

 — Àíààì àóðóõàíàäà.  ;êåìì æî;.

 — ;àðíû; àøïà?

 — Æîî; áàðëû;ûû ä;ðûûñ.

 — ;ò³ð³ê àéòïà. Áîçàðûï êåò³ïñ³;.  Îíû; ;ñò³íå êåêåøòåí³ï ñ;éëåï ò;ðñû;.

 — Øûíû;äû àéò, ;àíøà ê;í òàìà; ³øïåä³;?

  -Åê³ æàðûì ê;í,- äåï ìîéûíäàäû Òàìøûñó.

 — Îñûíäà ò;ð, ìåí ;àç³ð æåéò³í í;ðñå ;êåëåì³í, — äåï æ³ã³ò á;éûðäû äà, ñàóäà ;é³í³; á³ð³íø³ ;àáàòûíäà îðíàëàñ;àí àñõàíà;à ;àðàé æ;ã³ðä³.  Á³ðíåøå ìèíóòòàí êåé³í îë ñïðàéò ñóñûíû ìåí á;ë³øòåðìåí  îðàëäû.

 — Ìåí³; àòûì ;àëèï.  Ñåí ;íäåìåé áàñû;äû èçå.  Á³ëåç³êòåð³;ä³ ;ñòàï ê;ëñå; áîëäû.  Ìåí ñåí³ ñà;ûðàó æ;íå ìûë;àó äåï àéòàìûí.  Åãåð á³ç 1-2 á³ëåç³ê ñàòñà; òà, ñîíû; ;ç³ ñà;àí òàìà; áîëàäû.  Ò;ñ³íä³; áå?

 — Ò;ñ³íä³ì …

 Îñû êåçäå ;îëûíäà àëòûí á³ëåç³ê òà;;àí ;ûðû; æàñ øàìàñûíäà;û ;àðà øàøòû ;éåë ;àëèïò³; îðûíäû;ûíà êåë³ï îòûðäû.  Îíû; áåò³ ;;éìà; ;àìûðû ñåê³ëä³ àïïà; áîëäû.  ;éåë íîðêà òîíûíû; åòåã³í ê;òåðä³.  Òîëû; ò;êò³ àÿ;òàðûíäà;û ñ;ð êîëãîòêàñû æ;íä³êòåðãå àðíàë;àí ìîñêèò òîðûíà ;;ñàéäû.

 — Æà;ûíäà ìåí æ;ìûññûç ;àëàìûí.  ;àëàíû; àéíàëàñûíäà àÿ; êè³ì òàçàëàéòûí àâòîìàòòòàðäû ê;ðä³; áå?  -äåï ;àëèï ;ëã³ ;éåë êåòêåí ñî; ñ;ðàäû.

 — Æî;

 -Îëàð ò³ïò³ êîñìîäðîì;à àÿ; êè³ìä³ òàçàëàéòûí ;îíäûð;ûíû îðíàò;àí åêåí.  Ìåí àÿ; êè³ìä³ òàçàëà;àíäû æà;ñû ê;ðåì³í.  Ì;íû ìà;àí ìåí³; àòàì ;éðåòò³.  Ìåí ò³ïò³ àäàìíû; ì³íåç³í àÿ; êè³ì³íåí áîëæàé àëàìûí, — äåä³ ;àëèï.  Òàìøûñó òåê ñ;éñ³í³ï ê;ëä³.

 — Ìåí ;àëæû;äàï ò;ð;àí æî;ïûí.  Àäàì ;àíäàé àÿ; êè³ì ñàòûï àëñà, á;ë îíû; òàë;àìû ìåí ;àðæûëû; æà;äàéû òóðàëû àéòàäû. Îíû; æ;ð³ñ³ îíû; ñûðò;û ò;ð³íåí á³ë³íåä³.  Òàáàíûíäà;û ñûçàòòàðäàí à; èåñ³í³; ;àíäàé åêåí³í á³ëóãå áîëàäû.  Ìåí ñà;àí êåé³í³ðåê àéòûï áåðåðì³í, — äåä³ ;àëèï ;ç³í³; ò;æ³ðèáåñ³íå ðèçà áîëûï.

 ;àëèï Òàìøûñó;à á³ð àë;àíû áåñ æ;ç òå;ãåãå ñàòó;à ê;ìåêòåñò³.  Òàìøûñó àíàñûíà æåì³ñ ïåí àéðàí ñàòûï àëó ;ø³í ä;êåíãå æ;ã³ðä³.  Òåðåçåäåí ;ç³í³; ñ;é³êò³ øîêîëàäòû ñ;çáåñ³í ê;ð³ï, ;ç³íå ñàòûï àëàòûíûíà ;óàíäû.  Àíàñû î;àí îñûíäàé ñ;çáåí³ ê;í ñàéûí ñàòûï àëûï áåðåò³í.  Àíàñû àóðóõàíà;à ò;ñêåííåí áåð³ Òàìøûñó á;ë ñ;é³êò³ ñ;çáåñ³í æåãåí æî;.  Á³ð ;àï àéðàí ;ø³í æ;ç æèûðìà òå;ãå æ;íå á³ð êåë³ àëìà ;ø³í åê³ æ;ç òå;ãå ò;ëåï, îë à;øàíû ñàíàó;à ê³ð³ñò³.  Àóðóõàíà;à áàðàòûí æîë ;ø³í àëïûñ òå;ãå. Ñ;çáå ³ð³ìø³ã³ àëïûñ áåñ òå;ãå ò;ðàäû.  Òàìøûñó ê;ðñ³íä³.  Áåñ òå;ãå æåòïåä³.  «Á;ã³í àíàìà áàðìàé, åðòå; ñàáà;òàí êåé³í òà;û á³ð á³ëåç³ê íåìåñå êóëîí ñàòûï, áàðñàì áîëàäû. Îíû; ;ñò³íå àíàì ìà;àí êåëìåó³ìä³ ;ò³íä³ åìåñïå?! Ìåí ;àëàäà àäàñûï ;àëàìûí áà äåï ;îð;àäû.  Æî;!  Ìåí áàðàìûí!  ;éäå øàé ìåí ;àíòòàí áàñ;à åøòå;å æî;.  Áîëà áåðñ³í!  Êåøêå æ;íå òà;åðòå; á³ð á;ëêå íàí æåóãå àëïûñ òå;ãå æåòåä³ »- äåï îéëàäû Òàìøûñó á;ë³ø ïåí òî;àøòû; è³ñ³ áàóðà;àí  ê³øêåíòàé ä;êåíäå à;øà ñàíàï.

 — Íåãå ;îð;ûï ñ;éëåï ò;ðñû;?  — äåï ñ;ðàäû Àëèðà àëà;äàï.

 — Ìåí³ æîëäà á³ð èò ;óàëàäû ñîë ;ø³í ;îð;ûï ñ;éëåï ò;ðìûí, -äåï Òàìøûñó ;ò³ð³ê àéòòû.

 — Ñåí òàìà; ³ø³ï æ;ðñ³; áå?  Ñåí íåãå áîçàðûï ò;ðñû;?

 — Àíàøûì, ìåíäå á;ð³ æà;ñû. Òåê ñ³ç òåç³ðåê ñàóû;ûï êåò³;³çø³!

 Àóðóõàíàäàí îðàë;àííàí êåé³í Òàìøûñó æà;à çåðãåðë³ê á;éûìäàðäû æàñàé áàñòàäû.

 Ò;íã³ ñà;àò ;øòå îë áèññåðëåðäåí ò;ðë³-ò;ñò³ ìîíøà;òàðäàí á³ëåç³ê æàñàï àÿ;òàäû.  Á;ë á³ëåç³ê îë á;ðûí æàñà;àí á³ëåç³êòåðä³; ³ø³íäåã³ å; ;äåì³ñ³ áîëûï øû;òû.

 — Ì;íû ;ûìáàòûðà; ñàòó êåðåê- äåï Òàìøûñó ;ç³í³; æàñà;àí á³ëåç³ã³íå ñ;éñ³í³ï.

 Åðòå;³íå ñàáà;òàí êåé³í îë ;àëèïò³; æàíûíäà á³ðíåøå ñà;àò ò;ðäû. Òàìøûñóäû; á³ëåç³êòåð³íå åøê³ì ;ûçû;ïàäû.  Áàðëû;û æåð àñòû ;òêåë³íäå ì;ãåäåê àäàìíû; æàíûíàí åëåìåé ;òêåí ñèÿ;òû ;ò³ï æàòòû.  Ñî;;û êåëóø³ëåð ñàóäà ;é³íåí êåò³ï áàðà æàòòû.  ;àëèï Òàìøûñóäàí ;àëèïò³; çàòòàðûí ;àðàóûí ;ò³íä³, àë ;ç³ ñàóäà ;é³íåí á³ð í;ðñå ñàòûï àëó ;ø³í êåò³ï ;àëäû.  Á³ðíåøå ìèíóòòàí êåé³í ;ûðû; áåñ æàñ øàìàñûíäà;û åð àäàì îðûíäû;;à æàé;àñòû.  Îë ;àðà ïàëüòî êèãåíä³êòåí,ê;ê ãàëñòóãû ñûðò;û ;ëåìä³ áà;ûëàï ò;ð;àíäàé áîëäû.

 Ê;ï îéëàíáàñòàí Òàìøûñó ù¸òêàíû àëûï, åð àäàìíû; àÿ; êè³ì³í òàçàëàé áàñòàäû.  Îíû; àë;àø;û ;èìûëäàðû ñåí³ìñ³ç áîëäû, á³ðà; ;àëèï ì;íû ;àëàé æàñàéòûíûí åñ³íå àëûï, ñåí³ìä³ òàçàëàé áàñòàäû.  ;àëèï æ;ã³ð³ï êåëãåíäå, ;ëã³ åð àäàì êåò³ï ;àë;àí åêåí.

 — ;ñòà! — äåï à;øàíû ;àëèïêå ;ñûíäû-Òàìøûñó

 — Á;ë ñåí³ê³.  Ñåí îëàðäû ;ç å;áåã³;ìåí òàïòû;!

 — Æîî; ñåí³³ê³, -äåä³ Òàìøûñó êåë³ñïåé.

 — Ñåí á;ã³í àóðóõàíà;à àíà;à áàð;àí æî;ñû; ;îé.- äåä³ ;àëèï.

 — Æà;ûíäà Æà;à æûë.  Ìåí á³ëåç³êòåðä³ ñàòàìûí æ;íå ñîë à;øàìåí àíàìà áàðàìûí,- äåï Òàìøûñó ñàóäà îðòàëû;ûíàí øû;òû.  ;éãå áàðóûíà æèûðìà ìèíóòòàé óà;ûò êåòò³.  Àÿ;ûíû; àñòíûíäà êðàõìàë ò;ð³çä³ ñû;ûðëà;àí ;àð. Àâòîáóñïåí æ;ðóãå à;øà áîëìàäû.  Æ;ííåí æàñàë;àí ;îë;àïòû; ñ;; ñàóñà;ûíäà òåñ³ê ïàéäà áîëäû, àë ñóû; òåñ³ê ;îë;àáûíà òûø;àí ñèÿ;òû òåç åí³ï êåòò³.

 Åð àäàì ;ø æàñàð ;ûçûíû; á;ëìåñ³íå ê³ð³ï, îíû; ;éû;òàï æàò;àíûí ê;ð³ï, êåò³ï ;àëäû.

 ;àëòàñûíàí áèññåðäåí æàñàë;àí á³ëåç³êò³ àëûï, ä;ë³çäåã³ øêàôòû; æî;àð;û ñ;ðåñ³íå ;îéäû.  Êåøê³ àñòàí êåé³í îë ;ç³í³; êå;ñåñ³í³; êðåñëîñûíäà ;ç³í æàéëû ñåç³í³ï, áè³êò³ã³ á³ð ìåòðäåí àñïàéòûí æåçäåí æàñàë;àí êàëüÿíäû àëûï, æàïûðà;òàðäû ;îëäàðûìåí åç³ï, ;àóûííû; è³ñ³ìåí «Ìàññèë» êàëüÿíûí øåãå áàñòàäû.  Îë êåñåí³ ôîëüãàìåí îðàï, îíû; ³ø³íå òåñ³êòåð æàñàï, êåñåí³; øåò³íå ;ø ê;ì³ð ;îéäû äà, ê;ì³ðä³; ;àëàé ;ûçûë;à äåé³í æàí;àíûí áà;ûëàï îòûðäû.

 — Àíâàð!  Ñà;àí ;éä³ æàë;à àëó òóðàëû ;î;ûðàó øàëäû, — äåä³ æ;áàéû á³ðíåøå ìèíóòòàí êåé³í êå;ñåãå ê³ð³ï, ;àñûíäà;û äèâàí;à æàé;àñûï.

 — Ìåí ä;ë ;àç³ð ;î;ûðàó øàëäûì, — äåï ê;éåó³ ñàë;ûí æàóàï áåðä³.

 Êàëüÿííû; õðóñòàëü êîëáàñûíäà ;ûçûë øàðàï ;àéíàï, Àíâàðäû; àéíàëàñûíà ñàë;ûí õîø è³ñò³ ò;ò³í á;ëò øàøûðàï æàòòû.  Îë ê;ç³í æ;ìûï, äåíåñ³íäå ;ñà; òîë;ûíäàðìåí æàé àéíàë;àí æà;ûìäû ä³ð³ëä³ ñåç³íä³ …

 Àëèðà Òàìøûñóäû; òó;àí ê;í³íäå, 28 æåëòî;ñàíäà àóðóõàíàäàí øû;óû êåðåê åä³.  Òàìøûñó òîðò ñàòûï àëûï, àíàñûìåí øàøó ð;ñ³ì³í îðûíäàéìûí -äåï îéëàäû.

 Òó;àí ê;í³íåí á³ð ê;í á;ðûí îë áàðëû; á³ëåç³êòåð³í ñàòòû æ;íå ;àëòàñûíàí òèûíäàðäû; øûëäûðûí åñò³ï ;óàíûï, ;é³íå ;àéòòû.

 ;éãå îðàëûï, øàéìåí æûëûí;àí Òàìøûñó ï;òåðä³ æèíàñòûðà áàñòàäû.  Ñ;ðåäåã³ øà;äû ñ;ðò³ï æ;ð³ï, îë á;ðûí-ñî;äû ê;ðìåãåí àëüáîìäàð ;îðàáûí áàé;àäû.  Îë àëüáîìäàðäû; á³ð³í àëûï, àíàñûíû; æàñ êåç³íäåã³ ñóðåòòåð³í ïàðà;òàé îòûðûï, áåò³íäå ;ç³í³ê³ ñåê³ëä³ ìå;³ áàð, èåã³íäå ø;;;ûðû áàð æàñ æ³ã³òò³; ôîòîñóðåò³í òàïòû.  Ôîòîñóðåòò³; àðòûíäà àíàñûíû; ;îëûìåí æàçûë;àí ñ;çä³ áàé;àäû: «Æàíûì» …

 Òàìøûñó ;ç³í³; ñî;;û ñóðåòòåð³í³; á³ð³í ;àòàð ;îéûï ê;ëä³.

 — Ìåí ñà;àí ;;ñàéìûí,;êå! Ê;ç³ì àíàìä³ê³íäåé àë øàøûì ìåí ìå;äåð³ì ñ³çä³ê³íäåé — äåï Òàìøûñó ìà;òàíûøïåí àéòòû.

 — Åíä³ ìåí ñåí³; êàíäàé åêåí³;ä³ á³ëåì³í.  Ìåí ñåí³ ê;ðãåíäå á³ðäåí òàíèòûí áîëàìûí, ;êå- äåï Òàìøûñó ôîòîäà;û àäàì;à ê;ç³í ;ûñûï, àëüáîìäû øêàôòà;û ê³òàïòàðäû; àðàñûíà æàñûðäû.

 Ïîëèýòèëåí ïàêåòòåí ê³øêåíòàé æàñàíäû à;àø ïåí îéûíøû;òàðäû àëûï, øûðøàíû áåçåíä³ðå áàñòàäû.  Îë øàøòàðûíà ñûììåí åê³ ê;ëã³í øûðøà îéûíøû;òàðûí æàïñûðäû æ;íå ðàäèîäàí Backstreet Boys-òû; «As long as you love me» ;í³í åñò³ï, àëà;àíäàðûí ìîíåòàëàðìåí òîëòûðûï, àñïàí;à ëà;òûðûï áèëåé áàñòàäû, îë àíàñûìåí ;àëàé êåçäåñåò³í³í åëåñòåòò³.

 Òàìøûñó òà; àòà ñàëûñûìåí îÿíäû.  Ñîë ò;í³ àíàñûìåí ;éû;òàéìûí äåãåí îé îíû; æ;ðåã³í æûëûòòû. Òàìøûñóäû; ê;ïòåí ê;òêåí òó;àí ê;í³ êåëä³, åíä³ åø;àíäàé ;;ðáûëàðäû, ;îíà;, ñûéëû;òû ;àëàìàéäû. Òàìøûñó á;ð³íåí á;ðûí àíàñûí ;;øà;òàï, îíû åø;àøàí æ³áåðìåóä³ àðìàíäàäû…

 ;ñòåëäå ;äåì³ ä;;ãåëåê ;îðàïòà;û øîêîëàäòû òîðò áîëäû.  Òàìøûñó æå;äåð³íäå à; æîëà;òàðû áàð å; ;äåì³ ê;ê ê;éëåã³í êè³ï, øàøòàðûí áóûï æèíàñòûðäû. Ê;ì³ñ òèûíäàðäû ;îëûíà ;ûñûï ;ñòàï, àíàñûíà ã;ëäåð ñàòûï àëó ;ø³í ;é³íåí øû;òû.  Îë ;àë;àí ìîíåòàëàðäû «Øàøó» ð;ñ³ì³íå ;àëäûðäû.  Ã;ë ñàòàòûí ä;êåí îíû; ;é³í³; ;àðñû áåò³íäå áîëäû.

 — Àíâàð!  Ñà;àí íå áîë;àí?  — ;éåë³ ê;éåó³í ê;ðãåíäå àé;àéëàï, ñûðò êè³ì³ ìåí æåéäåñ³í³; æå;äåð³íäåã³ ;àíäû ê;ð³ï ;îð;ûï êåòò³. Àíâàð êè³ì³ ìåí àÿ; êè³ì³í øåøïåé ;íñ³ç êå;ñåãå ê³ð³ï êåëä³ äå, êàëüÿíäû òåïê³ëåï, áàñûí ;îëûíà ;ûñûï êðåñëî;à îòûðäû.

 — ;;äàéûì àó!  Á;ë ;àí ;àéäàí ïàéäà áîëäû?  Ìåí ñà;àí åê³ ò;óë³êòåí áåð³ õàáàðëàñûï æàòûðìûí, á³ðà; ñåí òåëåôîíäû àë;àí æî;ñû;.  Ñåí ;àéäà áîëäû;?  — äåï ñ;ðàäû ;éåë³ ìàçàñûçäàíûï.  Àíâàð æàðà;àòòàí;àí æàíóàð ñåê³ëä³ ;àòòû äåì àëäû.

 — Àéòñà;øû Àíâàð!  Íå áîëäû?

 — Ìåí … ìåí áàëàíû ;ëò³ðä³ì, — äåï æàóàï áåðä³ Àíâàð æàðòûëàé ñûáûðëàï.

 — ;àíäàé áàëà? Á;ë ;àëàé áîëäû?  — äåï ;éåë³ øîøûï êåòò³.

 — Æîëäà ;à;ûï êåòò³ì.  Îë ê;øåäå ;ûçûë øàì æàíûï ò;ð;àíäà æ;ã³ð³ï ;òò³. Ìåí á³ðäåí òåæåé àëìàäûì.

 — Á;ë ñåí³; ;àòåë³ã³; åìåñ!  Ê;;ãåðëåð áàð ìà?

 — Áàð.  Ì;íû á;ð³ ê;ðä³.  Ìåí à;òàëàòûíûìäû á³ëåì³í.  Á³ðà; á;ë ìà;àí î;àé;à ñî;ïàéäû, — äåï Àíâàð àé;àéëàé áàñòàäû.

 — Ñàáûð åò æàíûì.  ;;äàéûì … Á;ë ;àëàé áîëäû?  ʳìí³; áàëàñû?  ʳøêåíòàé ìà?  Àòà-àíàñû ;àéäà ;àðàï æ;ð?

 — Ìåí ñà;àí á³ëåç³ê ñàòûï àë;àí ;ûç òóðàëû àéòòûì åìåñïå.  Á;ë ñîë…

 — Êåäåé ;ûç?! — äåä³ ;éåë³ ê;ðñ³í³ï.

 — Á³ëåñ³; áå … Ìåí ;ì³ð ñ;ðä³ì,ñ;ð³ï æàòûðìûí.  Ìåí á³ð æåðäåí… á³ëìåä³ì …

 — Íå? Íåí³ á³ëìåä³;??

 — Ìåí³; á³ð æåðäå ;ñ³ï êåëå æàò;àí ;ûçûì áàð åêåí.  Ìåí ;ûçûìäû ;ëò³ðä³ì, — äåï Àíâàð ;îëûìåí áåò³í æàóûï æûëàé áàñòàäû …

 — Ñåí³; ;ûçû;? ;àëàé ñåí³; ;ûçû;? Ñåí ìà;àí åøòå;å àéò;àí æî;ñû;!  ;àëàé ä;ò³; áàðäû Àíâàð?

 — Ìåí ;ç³ìäå á³ëìåä³ì!  Ìåí³ æàë;ûç ;àëäûð!  Êåò!  Ìåí åøê³ìä³ ê;ðã³ì êåëìåéä³!  — äåï àé;àéëàäû Àíâàð ;ñòåëäåí åäåíãå ê³òàïòàð ìåí øûíû ûäûñòàðäû ëà;òûðûï. ;éåë³ êå;ñåäåí æûëàï æ;ã³ð³ï øû;ûï êåòò³.

 Àíâàð Òàìøûñó;à æåðëåó ð;ñ³ì³í ;éûìäàñòûðäû.  Àëèðà åñ³íåí òàíûï, òûíûøòàíäûðàòûí ä;ð³ëåð ;àáûëäàäû.  ʳøêåíòàé Òàìèëà íå áîëûï æàò;àíûí áà;ûëàï, ;êåñ³í³; ì;;àé;àí ò;ð³íå ;ðåéëåíå ;àðàäû.  ;êåñ³ çèðàòòàí îðàë;àíäà, ;àëòàñûíàí Òàìøûñóäàí ñàòûï àë;àí  á³ëåç³êò³ àëûï, ;ûçûíû; ;îëûíà ;ñòàòà áûëàé äåä³:

 -Á;íû ñåí³; ;ëêåí ;ïêå; æàñàäû. Á;ë á³ëåç³ê ;ïêå;íåí ;àë;àí åñòåë³ê. ;ðäàéûì òà;ûï æ;ð! Åø;àøàí øåøïå. Æàðàéìà?

Òàìèëà î;àí æàóàï ðåò³íäå áàñûí èçåä³.

 Àëèðàíû; æà;äàéû íàøàð áîëäû.  Æåðëåó ð;ñ³ì³íåí êåé³í îíû; äåíåñ³í áûë;àðû êîðñåòïåí áàéëàï, êåóäåäåí ìîéûí;à äåé³í áîëàò æ³ïòåðìåí æàóûï òàñòà;àí ñèÿ;òû ;ç³í àóûð ñåç³ëä³.  Îë ñ;ìêåäåí ìîíøà;òàðäû ê³ëåìãå øàøûï æ³áåðä³ äå, ñàóñà;òàðûìåí æèíàï æàòûï æàòòû.   Á;ð³íåí á;ðûí Àëèðà ;ç³ìåí, ;ç îéëàðûìåí æàë;ûç ;àë;àí êåçäå îë ;ç³í³; ;ûçûí òàóûï, îíûìåí ñ;éëåñó ;ø³í äåíåñ³ ìåí áåò³í áîç áàëøû;ïåí æà;ûï, ;ë³ëåð ;ëåì³íå ò;ñê³ñ³ êåëä³, êåì äåãåíäå á³ðíåøå ìèíóò …

 — Òàìøûñó ñåíñ³ç ìà;àí á;ë ä;íèå íå ;ø³í êåðåê?  Ìåí ñåí³ æî;àëò;àí ê;í³ ;ç³ìä³ æî;àëòòûì- äåä³ Àëèðà Òàìøûñó ;äåòòåã³äåé ;àñûíäà æàò;àí ò;ð³çä³.

 — ;ì³ð ñ;ðó ;ø³í ;ç³;³çãå êåë³;³ç.  Á;ã³íã³ ê;í åðòå;ã³ ê;í ;ø³í ;àæåò, — äåï æàóàï áåðä³ òûíûøòû;òà;û Òàìøûñóäû; åëåñòåãåí äàóûñû.

 — Åðòå;ã³ ê;í ìà;àí íå ;ø³í êåðåê?

 — Åðòå;ã³ ê;í ;ì³ð ;ø³í ;àæåò.  Åðòå;ã³ ê;í ;ðäàéûì êåøåí³ êåø³ðåä³.  ѳçäå åíä³ ;òêåí ê;í æî;.  Òåê «åðòå;» áàð …

 Àíâàð ;ûëìûñòû; ³ñò³ òî;òàòó òóðàëû øåø³ìä³ ;ñòåëãå ëà;òûðäû. Îíäà æ;á³ðëåíóø³, îí æàñàð Òàìøûñó ò;òåíøå æà;äàéäû; òóûíäàóû ìåí äàìóû ;ø³í áîë;àí æ;íå ò³êåëåé ñåáåïò³ áîë;àí æîë ;îç;àëûñ.Æ;ðã³çóø³í³; ³ñ-;ðåêåò³íäå ;ûëìûñ ;;ðàìû áîëìàóûíà áàéëàíûñòû ;ûëìûñòû; ³ñ òî;òàòûëäû.

 Îë äèâàí;à æàòûï, áåò³ííå áàð;ûò ê;ðïåí³ æàóûï, à;ûðûí æûëàé áàñòàäû.  Îë ;ç³í æåðëåó ð;ñ³ì³íäå ;ðå; ;ñòàï ò;ðäû.  Òàìøûñóäû; ;ûìáàò ê³ëåìãå îðàë;àí êåá³í êèãåí ê³øêåíòàé äåíåñ³ æåðìåí æàáûë;àí êåçäå îë ê;ç æàñûí ò;êêåí æî;.  Îíû; áåð³ê äåíåñ³ ñóû; ä³ð³ëäåí ò³ò³ðêåí³ï êåòò³.  Á;ë ìåí³; ê³í;ì åìåñ!  ʳí;ë³ åìåñï³í! -äåï  ;ç³í-;ç³ ñåíä³ð³ï àé;àéëàäû.  Á³ðà; ;ãåé ;ûç ç;ëûì ;ãåé àíàíû æ;ðåã³ìåí ;àáûëäàé àëìàéòûíû ñèÿ;òû, àóûðñûíó  îðûíäû ñûëòàóëàðäû ;àáûëäàé àëìàäû …

 ;òêåí ê;íäåð îíû; åñ³íå òåëåäèäàð ìîíèòîðûíäà;û á;ðàë;àí ôèëüì ñèÿ;òû îðàëäû …

 Îë åñ³íåí òàí;àí Òàìøûñóäû àë;àø ê;ðãåí³ åñ³íå ò;ñò³, îíû; ;ñò³íäå àðçàí ê;ðòåøå áîëàòûí, îòûðûï Àíâàðäû; àÿ; êè³ì³í òàçàëà;àíû åñ³íå ò;ñò³. Îë î;àí ;îëûíà à;øà áåð³ï, ñåð³êòåñòåðìåí á³ðãå êåøê³ àñ ³øóãå àñû;òû.  Á³ðíåøå ê;ííåí êåé³í îë îíû òà;û äà ñàóäà îðòàëû;ûíû; ê³ðåáåð³ñ³íäå ;îëûíäà çåðãåðë³ê á;éûìäàð áàð êåç³íäå ê;ðä³.  Àíâàð áàëàíû; ê;ç³íåí òåê ñî;ûð àäàì î;è àëìàéòûí ;ì³òñ³çä³êò³ áàé;àäû.  Îë òî;òàï, îíû; ê;ç³íå ò;ñêåí àë;àø;û á³ëåç³êò³ ñóûðûï àëäû äà, î;àí ìû; òå;ãåí³ áåð³ï, ;àë;àí à;øàñûí áåðãåë³ æàò;àíûíäà åñò³ìåãåí êåé³ï òàíûòûï, øû;à æ;íåëä³.

 Àë á³ðíåøå ê;ííåí êåé³í … Àíâàð ;àð;ûñ àò;àí ê;íä³ åñ³íå àëûï, ;îëûí æ;äûðû;;à ò;éä³.  Òàìøûñó á³ð æåðãå àñû;ûï áàðà æàò;àí ñåê³ëä³ áîëäû … Àíâàð Ðûñ;;ëîâ ê;øåñ³ìåí æûëäàìäû;ïåí êåëå æàò;àí æ;íå Ñåéôóëèí äà;;ûëû ;èûëûñûíäà òåæåã³øò³ á³ðäåí áàñà àëìàäû. Áà;äàðøàìíû; æàñûë ê;ç³ òî;òàóñûç ;îç;àëó;à ì;ìê³íä³ê áåðä³.  Òàìøûñó áà;äàðøàìíû; ;ûçûë ê;ç³í áàé;àìàé æ;ãð³ï ;òêåí áîëàòûí. Òàìøûñóäû; ê;ë³êò³; êàïîòûíà ñî;ûëûï ;àëàé àñïàí;à ;ø;àíû ;ë³ Àíâàðäû; åñ³íäå … Êó;ãåðëåðä³; àéòóûíøà, ñîë ñ;òòå îíû; àëà;àíûíàí àóà;à òèûíäàð øàøûëäû … Àíâàð ê;ë³êòåí òåç³ðåê ò;ñ³ï, îíû ;îëûíà àë;àí êåçäå, îë ;ë³ ò³ð³ åä³ æ;íå îíû; à;øûë ;î;ûð øàøûíàí ;àí à;ûï, ñî;;û ìîíåòà æûëû àëà;àíûíäà æàò;àí åä³.  Òàìøûñó æåäåë æ;ðäåì ê;ë³ã³ìåí àóðóõàíà;à áàðà æàò;àí æîëäà ;àéòûñ áîëäû.  Àíâàð Òàìøûñóäû; ;àëàé àóûð;àíûíàí æ;íå ;àéòûñ áîëàð àëäûíäà ñûáûðëà;àíûí åñ³íå àëäû: «;êåå!»

 Àíâàð Òàìøûñóäû; áîçàð;àí æ;ç³ ìåí ;çûí ê³ðï³êòåð³í åñ³íå àëûï, ;àòòû æûëàï æ³áåðä³, îíû; ;ñò³íäå  ;àí æà;;ò ñèÿ;òû æàð;ûðàï ò;ðäû.

 Ñîäàí êåé³í àóðóõàíàäà Àëèðàíû; ãóðíèä³; àðòûíàí æ;ã³ð³ï, ;ûçûíû; ì;é³ò³í ì;é³òõàíà;à àëûï áàðà æàò;àíäà ;ûçûíû; ì;é³ò³í ê;ðãåíäå, îë áîñ îïåðàöèÿ á;ëìåñ³í³; åñ³ã³íå áàñûí ò³ðåï ò;ðäû … Îë Àëèðàíû îí á³ð æûë ê;ðìåãåí.

 Àëèðà ì;ëäåì ;çãåðãåí æî;.  Á³ðà; îíû; áåò³í ïåðäåäåé æ³ï ò;ð³çä³ ;æ³ìäåð æàóûï ò;ðäû.

 Àëèðà æîëäà Òàìøûñóäû ;à;ûï êåòêåí Àíâàð åêåí³í á³ëãåíäå, îë ñ;ç àéòà àëìàé, àóçûí àøûï á³ð îðûíûíäà ;àòûï  ò;ðûï ;àëäû.  Îñû êåçäå Àëèðàíû; äîñû îíû; èû;ûíàí ;ñòàï àëäû.  Àíâàð îíû; àëäûíäà ê;çäåð³í ò;ìåí ;àðàòûï ò;ðäû  àë Àëèðà àé;àéëàé áàñòàäû:

 — Ñåí ;ëò³ðä³;! Îíû ñåí ;ëò³ðä³;!  Ìåí ñåí³ æåê ê;ðåì³í!  ;àëàé ä;ò³; áàðäû?  ;àð;ûñ àòñûí ñåí³! Êåò!

 Àíâàð ;íñ³ç ;àëäû.  Îíû; àéò;àí ;ðá³ð ñ;ç³ îíû; áîéûíäà æà;;ûðûï ò;ðäû. Àÿ;òàðû á;ðåíåëåð ñèÿ;òû àóûð ñåç³ëä³, æ;íå îë Àëèðàäàí ;àøûï êåòóãå äå ;àäàì æàñàé àëìàäû.

 Òûíûøòàíäûðàòûí ä;ð³ëåðäåí êåé³í Àëèðà ;ëñ³ðåï, ;ëñ³ç ê;é³íäå Àíâàðäû; æàíûíà êåëä³ äå, ;íñ³ç:

 — Á;ë ñåí³; ;ûçû; åä³, Àíâàð …

 Æåðëåó ìåí åñêå àëó êåç³íäå îë Àíâàð æà;;à ì;ëäåì ;àðàìàäû. Àíâàð äà ;àø;à;òàï ò;ð åä³. Îë îíû; á³ð êåçäåð³ îíû åññ³ç ñ;éåò³í³í æ;íå ñîë ê;øïåí åíä³ îíû æåê ê;ðåò³í³í á³ëä³.

 Àíâàð îí á³ð æûë á;ðûí Ì;ñêåóãå êåò³ï áàðà æàò;àí êåçäå âîêçàëäà;û ñî;;û ;;ã³ìåñ³í åñêå àëäû:

 -«Ìåí ñåí³ ñ;éåì³í, — äåï  îë ñûáûðëàï áåò³íäåã³ æàñòû ñ;ðòò³. Àëèðàíû; æà;;à; øàøòàðû æåëìåí ;øûï ò;ðäû.

 — Íå ³ñòåó³ì êåðåê?  Àíâàð ñàë;ûí ò;ðäå ñ;ðàäû.  Îë îíû ñ;éìåéò³í³í æ;íå åðòå ìå, êåø ïå îëàð àæûðàñàòûíûí åñêåðòêåí ñàéûí, Àëèðà òåê ê³í;ë³ ê;ë³ìñ³ðåä³.»

 Îë ñîë ê;í³ ;çà; àéûðûëûñ;àíûíàí êåé³í î;àí ;àéòà îðàë;àíäàé ê;ëä³.

 — Ñåí åøòå;å ³ñòåóãå ì³íäåòò³ åìåññ³;.  Á;ë àøó ;ñò³íäå àéòûë;àí ñ;çäåð!Òåê ìåí ñåí³ ñ;éåò³í³ìä³ á³ë.

 — Àäàì ;;;û;òàðû òóðàëû äåêëàðàöèÿ áàð, á³ðà; ìàõàááàò òóðàëû äåêëàðàöèÿ æî;.  Íåãå åêåí³í á³ëåñ³; áå?  — äåï Àíâàð ;àëæû;äàó;à òûðûñòû.

 — Ñ;é³ñïåíø³ë³ê áàñ;à æî;àðû çà;äàð;à ñ;éêåñ ;ì³ð ñ;ðåò³íä³êòåí, — äåï æàóàï áåðä³ Àëèðà.

 — Ìåí ñà;àí àéò;ûì êåëä³ …

 — «Íå?  Òåç³ðåê ñ;éëå, ïîéûçäû; óà;ûòû êåëä³

 — Åøòå;å»…

 Àëèðà î;àí æ;êò³ åêåí³í àéò;àí æî;.  Á³ðà; îë ì;íû ñåçáåä³.  Àëàéäà áàñ;à àäàìäû ñåçáåãåí³ ;ø³í áàñ;à àäàìäû ;àëàé àéûïòàé àëàìûç?  Îë ;ç³íå ñ;ðà; ;îéûï, æàóàï òàáà àëìàäû.

 Àíâàð Àëèðàíû; êåø³ðåò³í³íå ;ì³òòåíáåä³.  Åñêå àëó êåø³íåí êåé³í Àíâàð îíû; ;é³íå á³ðíåøå ðåò êåëä³, îëàð æåðäå ;íñ³ç îòûðäû.  Åêåó³ äå Òàìøûñóäû îéëàäû.  Ñîíäàé êåøòåðä³; á³ð³íäå Àëèðà Àíâàðäàí åíä³ î;àí êåëìåó³í ;ò³íä³ äå, ê;ç³íå æàñ àëûï îíû ;;øà;òàï, ñûáûðëàäû:

 — Ìåí ñåí³  êåø³ðä³ì.

 — Ñåí ìåí³ êåø³ðñå;äå ìåí ;ç³ìä³ êåø³ðìåä³ì! Ìà;àí êåø³ð³ì æî;, — äåä³ äå îë ;ç³í³; êàëüÿí ê;ì³ð³í³; ;àðà ò;ò³í³íå ;àðàäû.

 — Áàðëû;û êåø³ð³ëåä³.  Ñîë ò;í³ ìåí Òàìøûñó òóðàëû àðìàíäàäûì.  Òàìøûñó ìà;àí:

 — «Àíàøûì ñåí ìåé³ð³ìä³ñ³; ;îé.  ;êìåìä³ êåø³ð … ;ëêåí æ;ðåê ;ëêåí ê;í;í³ êåø³ðåä³».-äåãåíäåé áîëäû.

 — Á³ðà; ìåí ;ç³ìä³ åø;àøàí êåø³ðìåéì³í!

 — ;çãåëåð ;ø³í ;ç³;ä³ êåø³ð. Ñà;àí ì;;òàæ àäàìäàð ;ø³í.  Êåøåã³ ê;í åíä³ ñà;àí òèåñ³ë³ åìåñ, ñåí åðòå;ã³ ê;íí³; èåñ³ñ³;, — äåä³ Àëèðà ;íñ³çä³êòå åñò³ãåí ñ;çäåð³í åñ³íå àëûï.

 — Ñåí îíû íåãå Òàìøûñó äåï àòàäû;?

 — Òàìøûñó ;àçà; ò³ë³íåí àóäàð;àíäà «Á³ð òàìøû ñó» äåãåí ìà;ûíàíû á³ëä³ðåä³.Ìåí îíû; á³ð òàìøû ñóäàé ì;ëä³ð ;ð³ òàçà áîë;àíûí ;àëàäûì …

 — Íåãå ìà;àí ;ûçûì áàð åêåí³í àéòïàäû;?

 -Ìåí ñà;àí  êåðåê åìåñ åä³ì.  Æ;êò³ åêåí³ìä³ á³ëãåíäå, ìåí ñåí³; á³ð á;ëøåã³;ä³ ;ðëàó;à áåë áóäûì …

 Ñîíûìåí îí æûë ;òò³.  Àëèðà ìåí Àíâàð åêåó³í³; ;ð êåçäåñóëåð³ î;àé åìåñ åêåí³í ò;ñ³íä³.  Îëàð á³ðãå áîë;àí êåçäå àóûðñûíó ê;øåéå ò;ñêåíäåé áîëäû.  Àëèðàíû; ê;ç³íåí Àíâàð Òàìøûñóäû; ;ì³òñ³ç ê;çäåð³í ê;ðä³. Àëèðà Àíâàðäû; áåò³íåí Òàìøûñóäû; áåò³íäåã³ ñèÿ;òû ;ø ìå;ä³ ³çäåä³.

 — Îíû; î; æà; áåò³íäå ;ø ìå; áîë;àí.  Á³ð åê³ ;ø.  ̳íå îë.  Ñåí³ê³íäåé, — äåä³ Àëèðà ñ;; ñàóñà;ûíû; ;øûìåí ìå;äåðãå  òèã³ç³ï,à;ûðûíäàï èåã³íäåã³ ø;;;ûð;à ò;ñ³ï, ê;ç æàñûí øû;àðìàñ ;ø³í ê;ç³í æ;ìäû.  Àíâàð æ;;à ñàóñà;òàðûí êîôåí³; à;àøûíû; á;òà;òàðû ò;ð³çä³ ä³ð³ëäåï ò;ð;àíûí, æåëãå ;ûáûð åòêåí³í ê;ðä³ …

 — Ñåí ìåí³ æåê ê;ðåñ³; áå?  — äåï ñ;ðàäû Àíâàð.

 — Ìåí ñåí³ æà;ñû ê;ðåì³í.

 — Ñîë êåçäå âîêçàëäà åñ³;äå ìå, ìåí³ æ³áåð³ï æàòûðìûí äåä³;.  Ñåí áàñ;àíû ;ìûòûï, æà;ñû ê;ðåì³í äåãåíñ³;…

 — ;îð;à; ñàðáàçäàð ñèÿ;òû ñ;çäåð àë;àø;û ;àó³ï êåç³íäå æ;ðåêêå îïàñûçäû; æàñàéäû.  Á³ðà; æ;ðåê, ñåí³ìä³ êàïèòàí ðåò³íäå, ìàõàááàò êåìåñ³íåí êåòïåéä³.  Ìåí³; ñ;çäåð³ì ñåí³ æ³áåðåä³, á³ðà; ìåí³; æ;ðåã³ì ñåí³ åø;àøàí æ³áåðìåéä³…

 -Ìåí ñåí³; ñ;é³ñïåíø³ë³ã³;å ëàéû; åìåñï³í.

 — Á³ç ê;íí³; æûëûíóûíà á;ëåíåì³ç.  Á³ç á;;àí ëàéû;ïûç áà?  Á;ë ;ì³ðäå ñà;àí áåð³ëãåí í;ðñåí³; á;ð³í ;àáûëäàéñû;.  Êåëåñ³ ;ì³ðäå ì;íû; á;ð³ áàñ;àëàð;à áåð³ëó³ ì;ìê³í …

 Àíâàð ìåí Àëèðà æûëûíà á³ð ðåò Òàìøûñóäû; òó;àí ê;í³ ìåí ;àéòûñ áîëóûíäà çèðàòòà êåçäåñóãå øåø³ì ;àáûëäàäû.  Îëàðäû; ;ð;àéñûñû ;ç ;ì³ð³í æàë;àñòûðà áåðä³, á³ðà; ñîë ê;í³ îëàð;à á³ð-á³ð³íåí æà;ûí ;ð³ ;ûìáàò àäàì áîëìàäû.  Á;ë ê;í³ Àíâàð;à Àëèðà êåðåê áîëäû.  Àë Àëèðà;à Àíâàð êåðåê åä³ …

 Àíâàð çèðàòòà;û êåëåñ³ êåçäåñóãå á³ð³íø³ áîëûï êåëä³.  Îë ôîòîäàí Òàìøûñóäû; ê;ë³ìñ³ðåãåí æ;ç³íå ;àðàï, îë ;àéòûñ áîë;àííàí êåé³í îí á³ð æûë ³ø³íäå àë;àø ðåò ê;ëä³.

 — Á;ë ñà;àí.  Àíà; ñåí³ ëàëàã;ëä³ æà;ñû ê;ðåò³íä³ã³;ä³ àéòòû, — äåä³ Àíâàð ;ðå; ñ;éëåï æ;íå à; ëàëàã;ë ñåáåò³í ãðàíèò åñêåðòê³øêå ;îéäû.

 — Àëèðà êåø³ã³ï æàòûð.  Ì;ìê³í ìîíåòàëàðäû «Øàøó»-;à àéûðáàñòàï æàò;àí  øû;àð.  Á³ç êåòêåííåí êåé³í ñåí³; ;àá³ð³;íåí à;øà æèíàéòûí êåäåéëåðãå ðåíæ³ìå, — äåä³ Àíâàð. Îäàí êåé³í Òàìøûñóäû; î;àí æàóàï áåðãåí äàóûñûí åñò³ãåíäåé ;;ã³ìåñ³í æàë;àñòûðäû.

 Îðûíäû;òà;û ;àðäû áûë;àðû ;îë;àïïåí ûñ;ûëàï,  ê;ðñ³í³ï îòûðûï, êàðàìåëü òåìåê³ñ³í³; è³ñ³íå ìàëûí;àí ;àðëàðäû ;ñòàé áàñòàäû.  Á³ð ñ;òòåí êåé³í àëà;àíûíäà á³ð òàìøû ñó ïàéäà áîëäû …

«Салауаттылы? саулы? негізі» атты т?рбие са?аты

Ма?саты: О?ушылар?а д?рыс тама?тануды? ма?ыздылы?ын т?сінуге к?мектесу.

Міндеттері: 1. Балаларды денсаулы?ын са?тау?а, д?рыс тама?тану?а т?рбиелеу.

2. Салауатты ?мір салтына ?ызы?ушылы?ын арттыру.

М??алім:- Саламатсыздар ма, балалар. Адамдар кездескенде бір-бірінен денсаулы?тарын с?райды, денсаулы? тілейді.

– Сау болу деген не? (Ауырмау, д?рыс ?мір с?ру, д?рыс тама?тану)

-Денсаулы? неге байланысты? Денсаулы??а не ?сер етеді?

(?мір салты, ?орша?ан ортанын жа?дайы – таби?ат, тама?)

– Мысалы, ежелгі гректер сирек ауыр?ан, ?за? ?мір с?рген. Неліктен? Себебі, олар ?сімдік та?амдарымен тама?тан?ан, ет аз жеген, темекі шекпеген, к?п ?имылда?ан.

-Д?рыс тама?тану деген не?

-Балалар, сіздер білесіздер ме, к?нбе –к?нгі тама?тану ??рамында ?андай азы?-т?лік міндетті т?рде болу керек?

1-о?ушы: «Ролтон» жа?сы к?ремін, одан мы?ты терлеймін.

2-о?ушы: Мен той?анша жей берем кириешки мен хот-дог.

3-о?ушы: Ал, мен чипсы ?натам, ?ытырлатып жеп жатам.

4-о?ушы: Компот ?айнату керек емес, Бос?а уа?ыт алады.

Су ?осып «Юпи» іше бер,Ол ш?лі?ді ?андырады.

5- о?ушы: «Чупа –чупс мен ?натамын.«Спрайт» пен «кола» жиі ішем

Жолдастарым кездессе,Са?ыз алып мен берем.

Д?рігер: Б?л балалар бізді? болаша? емделушілеріміз. Д?рыс тама?танба?анны? кесірінен оларды? денсаулы?ына ?ауіп т?ніп т?р. Гастрит, ас?азан жарасы, тіс жегі ж?не бас?а да аурулар тудырады.

О?ушылар: Біз ауыр?ымыз келмейді. Жо?, ауыр?ымыз келмейді.

Д?рігер: Олай болса, сіздер б?л пайдасы жо?та?амдарды к?п жей берме?із. Балалар ?з денсаулы?тары?ызды са?та?ыз. Тек, пайдалы азы? –т?лікпен тама?таны?ыз.

Кітапханашы: Ал, бізді? ?ылымдарымыз не дейді екен?

1-?ылым: ?азіргі уа?ытта сіздерді? денсаулы?тары?ыз?а зиян келтіретін к?птеген азы?-т?лік д?кендерінде толып т?р. Б?л гамбургер, тез дайындалатын сорпалар, чизбургер,хот-дог, газдал?ан т?тті сусындар, чипсы, са?ыздар.

2-?ылым: Са?ызды? ??рамына ?р т?рлі бояулар, д?мдеуіштер, ароматизаторлар кіреді.Д?мдеуіштерді? ??рамына жие шекер ж?не шекер ?нта?ы кіреді. Б?рыннан д?лелденген, ?антты к?п жеген сайын тіс ауыруына мы? бір себеп. Осы жерде са?ызды? ба?таласы жо?. Са?ызды к?п шайнау?а болмайды. Осы м?ліметтерге с?йене отырып, ?ылымдар д?рыс тама?тануды талап етеді.

1-Д?рігер: Бала ?р т?рлі та?амдармен тама?тану керек. К?нбе-к?н баланы? тама?тану ??рамына 15 т?рлі азы?- т?лік кіру керек. Апта бойынша тама?тану ??рамына30 т?рлі азы? –т?лік кіру ?ажет.

2-Д?рігер: К?нбе-к?нгі тама?тану ??рамында мына азы?-т?лік болу керек: ет, сары май, с?т, Нан, д?нді да?ылдар, к?к?ніс пен жеміс-жидектер, балы?, ж?мырт?а, ?айма?,с?збе ж?не бас?а да с?т та?амдары к?нбе-к?н болма?анмен аптасына 2-3 рет болуы тиіс

1-Д?рігер: Денсаулы? – е? ?ымбат байлы?. Адам баласыны? дансаулы?ы деген не? (о?ушылар жауаптары)

М??алім: Д?ниеж?зіні? д?рігер-диетологтары адам?а е? ?ауіпті та?амдарды? бесеуін аны?тады. Біз оларды «?ырсы? бестік» деп атайы?.

1-о?ушы: Газда?ан т?тті сусындар «Спрайт», «Кока Кола» ш?лді ?андырмайды, керісінше ш?лдетеді. Оны? ??рамында ?ант к?п, 1 стаканында бес шай ?асы?тан кем емес.

2-о?ушы: Чипсы –б?л углевод пен майды? ?оспасы ж?не ?оспалары. Т?тті шоколад – к?п м?лшерде ?ант, химиялы? ?осымшалар, к?п калорийлер.

Сосиски, сардельки, ш?жы?, паштет ж?не бас?а майлы та?амдар.

3-о?ушы: Майлы ет, ?сіресе ?уырыл?ан.

4-о?ушы: ?те ?ауіпті –?амыр?а салын?ан сосиска ж?не лимонадпен бірге.

5-о?ушы: Д?рігерлер, осы «?ырсы? бестік» ?атарына майонез, кетчуп, чупа-чупс, тез дайын-далатын лапша, порошок сусындарды ?осады. Осы та?амдарды? б?рінде химия к?п,бояулар, ?осымшалар. Оларды к?п пайдаланса?, улы заттар а?зада жиналып аурупайда болады.

«Пайдалы та?амдар» тапсырма. (карточкамен ж?мыс)

Ас м?зірін д?рыстау, ?ауіпті та?амдарды сызып тастау.

Та??ы ас: с?лы бот?асы, с?збе, поп корн, сары май, ?ара нан, пепси-кола, чипсы, чизбургер,пирожное.

Просмотр содержимого документа
«”Салауаттылы? саулы? негізі” атты т?рбие са?аты»

Тақырыбы: «Салауаттылық –саулық негізі»

Мақсаты: Оқушыларға дұрыс тамақтанудың маңыздылығын түсінуге көмектесу.

Міндеттері: 1. Балаларды денсаулығын сақтауға, дұрыс тамақтануға тәрбиелеу.

2. Салауатты өмір салтына қызығушылығын арттыру.

Мұғалім:- Саламатсыздар ма, балалар. Адамдар кездескенде бір-бірінен денсаулықтарын сұрайды, денсаулық тілейді.

– Сау болу деген не? (Ауырмау, дұрыс өмір сүру, дұрыс тамақтану)

-Денсаулық неге байланысты? Денсаулыққа не әсер етеді?

(өмір салты, қоршаған ортанын жағдайы – табиғат, тамақ)

– Мысалы, ежелгі гректер сирек ауырған, ұзақ өмір сүрген. Неліктен? Себебі, олар өсімдік тағамдарымен тамақтанған, ет аз жеген, темекі шекпеген, көп қимылдаған.

-Дұрыс тамақтану деген не?

-Балалар, сіздер білесіздер ме, күнбе –күнгі тамақтану құрамында қандай азық-түлік міндетті түрде болу керек?

1-оқушы: «Ролтон» жақсы көремін, одан мықты терлеймін.

2-оқушы: Мен тойғанша жей берем кириешки мен хот-дог.

3-оқушы: Ал, мен чипсы ұнатам, қытырлатып жеп жатам.

4-оқушы: Компот қайнату керек емес, Босқа уақыт алады.

Су қосып «Юпи» іше бер,Ол шөліңді қандырады.

5- оқушы: «Чупа –чупс мен ұнатамын.«Спрайт» пен «кола» жиі ішем

Жолдастарым кездессе,Сағыз алып мен берем.

Дәрігер: Бұл балалар біздің болашақ емделушілеріміз. Дұрыс тамақтанбағанның кесірінен олардың денсаулығына қауіп төніп тұр. Гастрит, асқазан жарасы, тіс жегі және басқа да аурулар тудырады.

Оқушылар: Біз ауырғымыз келмейді. Жоқ, ауырғымыз келмейді.

Дәрігер: Олай болса, сіздер бұл пайдасы жоқтағамдарды көп жей бермеңіз. Балалар өз денсаулықтарыңызды сақтаңыз. Тек, пайдалы азық –түлікпен тамақтаныңыз.

Кітапханашы: Ал, біздің ғылымдарымыз не дейді екен?

1-ғылым: Қазіргі уақытта сіздердің денсаулықтарыңызға зиян келтіретін көптеген азық-түлік дүкендерінде толып тұр. Бұл гамбургер, тез дайындалатын сорпалар, чизбургер,хот-дог, газдалған тәтті сусындар, чипсы, сағыздар.

2-ғылым: Сағыздың құрамына әр түрлі бояулар, дәмдеуіштер, ароматизаторлар кіреді.Дәмдеуіштердің құрамына жие шекер және шекер ұнтағы кіреді. Бұрыннан дәлелденген, қантты көп жеген сайын тіс ауыруына мың бір себеп. Осы жерде сағыздың бақталасы жоқ. Сағызды көп шайнауға болмайды. Осы мәліметтерге сүйене отырып, ғылымдар дұрыс тамақтануды талап етеді.

1-Дәрігер: Бала әр түрлі тағамдармен тамақтану керек. Күнбе-күн баланың тамақтану құрамына 15 түрлі азық- түлік кіру керек. Апта бойынша тамақтану құрамына30 түрлі азық –түлік кіру қажет.

2-Дәрігер: Күнбе-күнгі тамақтану құрамында мына азық-түлік болу керек: ет, сары май, сүт, Нан, дәнді дақылдар, көкөніс пен жеміс-жидектер, балық, жұмыртқа, қаймақ,сүзбе және басқа да сүт тағамдары күнбе-күн болмағанмен аптасына 2-3 рет болуы тиіс

1-Дәрігер: Денсаулық – ең қымбат байлық. Адам баласының дансаулығы деген не? (оқушылар жауаптары)

Мүғалім: Дүниежүзінің дәрігер-диетологтары адамға ең қауіпті тағамдардың бесеуін анықтады. Біз оларды «Қырсық бестік» деп атайық.

1-оқушы: Газдаған тәтті сусындар «Спрайт», «Кока Кола» шөлді қандырмайды, керісінше шөлдетеді. Оның құрамында қант көп, 1 стаканында бес шай қасықтан кем емес.

2-оқушы: Чипсы –бұл углевод пен майдың қоспасы және қоспалары. Тәтті шоколад – көп мөлшерде қант, химиялық қосымшалар, көп калорийлер.

Сосиски, сардельки, шұжық, паштет және басқа майлы тағамдар.

3-оқушы: Майлы ет, әсіресе қуырылған.

4-оқушы: Өте қауіпті –қамырға салынған сосиска және лимонадпен бірге.

5-оқушы: Дәрігерлер, осы «Қырсық бестік» қатарына майонез, кетчуп, чупа-чупс, тез дайын-далатын лапша, порошок сусындарды қосады. Осы тағамдардың бәрінде химия көп,бояулар, қосымшалар. Оларды көп пайдалансаң, улы заттар ағзада жиналып аурупайда болады.

«Пайдалы тағамдар» тапсырма. (карточкамен жұмыс)

Ас мәзірін дұрыстау, қауіпті тағамдарды сызып тастау.

Таңғы ас: сұлы ботқасы, сүзбе, поп корн, сары май, қара нан, пепси-кола, чипсы, чизбургер,пирожное.

Түскі ас: сәбіз бен алмадан салат, «Ролтон», ас бұршақ пен картоптан сорпа, фанта, кисель,Кириешки, тауық етінен котлет.

Кешкі ас: бұқтырылған балық, хот-дог, күріш көкөністермен, «ролтон» езбесі, компот.

Тәрбиеші: Бүгінгі тәрбие сабағымызда денсаулықты сақтау үшін, қалай тамақтану керек,

қандай азық –түліктер ағзаға зиян келтіретіні туралы мағлұмат алдық. «Сау дене азат ақыл, адал көңіл, үшеуімен бақытты болады өмір» деген нақыл сөзбен тәрбие сағатымызды қорытындылаймыз. «Салауаттылық –саулық негізі» атты тәрбие сағатымызды аяқтаймыз. Сау саламат болыңыздар!

«Салауатты әдет –әр баланың өмірлік ұстанымы» тәрбие сағаты

Сыныбы: 5
Сабақтың тақырыбы: «Салауатты әдет –әр баланың өмірлік ұстанымы»

Сабақтың мақсаты:
1. Оқушылардың салауатты өмір туралы ұғымдарын кеңейту, жағымсыз әдеттердің ішімдік, темекі, есірткінің адам ағзасын бұзатын қасиетін ашып көрсету
2. Оқушылардың зиянды әдеттерге негативті көзқарасын дамыту.
3. Оқушылар бойында салауатты өмір салтын қалыптастыруға, өз ісіне жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, плакаттар, «Біз жағымсыз әдетке қарсымыз», «Салауатты өмірді қолдаймыз» сурет көрмесі, сұрақ жасырылған қоржын.

І. Оқушыларды екі топқа бөліп отырғызып аламын. Сәлемдесу, түгелдеу, сабаққа дайындығын тексеріп, жаңа сабақты бастаймыз
Ал, балалар жаңа сабақ бастамас бұрын орындарымыздан тұрып бір – бірімізге сәттілік тілейік.
Еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаев барлық халыққа жолдаған жолдауда
«Қазақстан – 2030» бағдарламасында халықтың салауатты өмір сүруіне қол жеткізу үшін негізгі 3 бағытта күрес жүргізу керек деп атап көрсетті.
1 – бағыт – «Темекі шегуді тоқтату»
2 – бағыт – «Нашақорлыққа, наркобизнеске қарсы күрес»
3 – бағыт – «Маскүнемдік пен араққа қарсы күрес»
Осы үш бағытты ұстанған жағдайда салауатты өмір қалыптасады.

Денсаулық – біздің емес, мыңның байлығы және баршаға ортақ ең басты байлық.
Денсаулық өмірдің басқа игіліктеріне қарағанда әлдеқайда құнды. Ел аузындағы «Ауру патшадан дені сау қайыршы артық» деген сөз текке айтылмаған.
Зиянды әдеттер: темекі тарту (шылымқор), ішімдік ішу (маскүнемдік), улы заттарды иіскеу(токсикомания), есірткі тарту(наркомания). Бұл әдеттердің барлығы да адам өміріне өте зиян келтіреді. Бұл заттар организмді біртіндеп улайды. Темекіні алғаш ұстағанда, темекіні тартқанда адам жөтеледі, түтін шығады, қақалады. Ағзамызды қинаймыз. Темекіні жас кезінен тартқан бала ұмытшақ, беті сарғыш тартады, тісі сарғаяды, ұрысқақ, ашуланшақ болады. Дауысы өзгереді, ойлау қабілеті төмендейді, темекі қатерлі ісік, асқазан жарасы, қан тамырларының тарылуы сияқты ауруларға әкеп соқтырады. Темекі ауыз қуысы, жұтқыншақ, өңеш ауруларынан болатын жаман ауруға өкпенің қатерлі ісігіне шалдықтырады. Жағымсыз әдеттердің бірі маскүнемдік. Емделуі қиын ұзаққа созылатын ауру. Ішімдік ми, асқазан, жүрек, бауыр, бүйрек ауруы және жүйке жолы ауруларына шалдықтырады. Есірткі заттарды, токсикомания яғни, уландырғыш заттарды пайдаланудан бас жиі ауырады, ми зақымданады, құсқысы келеді, бойы өспейді, әр түрлі ауруларға шалдығады.

Ал, балалар осы естіген ақпараттардан қандай шешім қабылдауға болады?
1. Бұл аурулардан қалай сақтануға болады?
2. Салауатты өмір салты дегеніміз не?
3. Жаман әдетке үйір болмай өмір сүру мүмкін бе?
Оқушылар пікірі тыңдалады.

Жарайсыңдар балалар, бүгінгі біздің сабағымызға қонақ келді. Ол қонағымыз – медбике. Медбике сендердің түсінгендеріңді тексере отырып, сендерге бір тапсырмамен келіпті. Бұл тапсырмада жағымсыз әдеттерден адам ағзасында қандай аурулар пайда болатынын айтуды сұрап отыр. Оқушылар плакатқа кесте түрінде сызып, қорғайды.
Жарайсыңдар балалар! Бұл тапсырма өте жақсы орындалды. Медбике апайларың сендерге өте риза болып кетті.

Сергіту сәті. Ал, енді балалар, бізге «5 сыныптың оқушылары қалай оқиды екен, өз денсаулықтарын қалай нығайтады, салауатты өмір салтын ұстана ма, жоқ па» – деп бізге дене тәрбиесінің мұғалімі қонаққа келді. Бұл қонақ та сендерге тапсырмамен келіпті. Ол тапсырма зиянды әдеттерге байланысты сөзжұмбақты шешу. Екі топтан оқушылар, тапсырманы қаппен секіру ойыны арқылы орындайды.
1. Бензин, ацетон, клей, улағыш заттарды иіскейтін адамды қалай атайды?
2. Арақ, сыра, шарап ішетін адамды қалай атайды?
3. Қандай жағымсыз әдеттен өкпеде қатерлі ісік пайда болады?
4. Есірткіні қабылдайтын адамды қалай атайды?
5. Осы зиянды заттар барлығы қандай заттар?
6. Осы заттан қан тарылуы, цирроз аурулары пайда болады?
7. Күшті у ол не?

Барлығы дұрыс балалар, жарайсыңдар! Дене тәрбиесі мұғалімі де сендерге риза болып, сендерді жағымсыз әдеттерден аулақ болуды, дене шынықтырумен айналысуға шақырады.. «Біз жағымсыз әдетке қарсымыз», «Салауатты өмірді қолдаймыз» сурет көрмесімен жұмыс.
Қорытындылау.
Ал, балалар бүгінгі сабақты қалай түсіндіңдер, соны байқайық. Екі топ бір біріне қарама – қарсы сұрақтарды қоржынға жасырып, жауап береді.
Ал, құрметті оқушылар осы зиянды әдеттерден бойымызды аулақ ұстайық деген ниетпен, өзіміздің сыныптың оқушылары бата береді.

Салауатты өмір салты тәрбие сағаты

Сабақтың тақырыбы: «Салауатты өмір».
Сабақтың мақсаты: оқушылардың бойына салауатты өмір салтын дарыта отырып, зиянды әдеттерден аулақ болуды түсіндіру, насихаттау.
Білімділігі: жаман әдеттерден туатын аурулар туралы білімдерін жетілдіру.
Дамытушылығы: өмірге, адамзат ұрпағына деген аяушылық сезімін ояту, аурудың алдын алуды үйрету. Мамандық иелері туралы түсініктерін кеңейтіп, олардың қызметіне байланысты сауаттарын дамыту.
Тәрбиелігі: тәні де, жаны да таза, әрі сау болашақ ұрпақты тәрбиелеу.
Көрнекілігі: диаграмма, тірек-сызба, суреттер, буклет, нақылсөздер, кітап көрмесі.
Әдісі: баяндау, сұхбат, сұрақ-жауап, ой қозғау.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру бөлімі: Қазақстан Республикасының әнұранымен ашу.
Кіріспе сөз: Егемен еліміздің туын көкке көтеретін, елдің елдігін танытатын бүгінгі ұрпақ қандай болуы керек?
Адам баласы үшін ең кымбатты – оның мәнді де сәнді өмірі. Өмірін қызықты етіп өткізу үшін өз күш-жігерін аямауы қажет. Өкінішке орай «нашақорлық», «ішімдік», «темекі» торына бейкүнә жандар ілігіп, дүние салып, аурулардың азабын тартьгп жатыр.
Ал осы зияндылармен күресу оңайға түсер емес. Халықтың салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін «Салауатты өмір салты» кешенді бағдарламасы, сондай-ақ Денсаулық сақтауды реформалау мен дамытудың 2010 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы аясында шаралар кешені іске асуда.
Елбасының Қазақстан халқына жолдауында көрсетілген өзекті мәселелердің бірі — салауатты өмір сүру, оны насихаттау мәселесі.
Салауатты өмір сүру дегеніміз не?
Ол — әлеуметтік тұрмысты жақсарту, бос уақытты тиімді пайдалану. денсаулықты сақтау және нығайту, сапалы тамақтану. зиянды әрекеттерден аулақ болу.
Ал зиянды әрекет дегеніміз – қазіргі таңда етек алған, адамдарды жуадай солдыратын дерттер: маскүнемдік, темекі шегу және нашақорлық. Бұлар адам баласының өзі тілеп алған айықпас дерттері.
Негізгі бөлім:
Қазақ елі сонау кеңес үкіметі тұсындағы «шаш ал десе бас алатын» саясат, зиялы қауымды құрту, аштық, қуғын-сүргін, соғыс, жер мен елді тоздырған тың көтеру, экология апаты, желтоқсан зардабы тағы да басқаларын басынан кешірді. Осы апаттардан да қауіпті, адамды, сананы, есті жаулаған қасірет тым ауыр да азалы.
Қазақ халқының сөз байлығында «арақ» деген сөз болған емес. Олар қымыз бен шұбат ішкен. Сонда да әдемі тойлы ауыл, алтыбақан, жарасымды жастар әні, ойын түрлері мәнімен орын алған.
Көрініс. «Қымыз бен арақтың айтысуы»
Ал нашақорлық неден басталады?
Сана-сезімі уланған, өзін, отбасын, туғанын ұмытқан, жауапкершілікті сезінбейтін ақыл-естен айырылған жан нашақор деп аталады. Дозаны қабылдамаған жағдайда қабағы қатулы жан есірткіні қолданғаннан кейін жайдарлы, көңілді болып шыға келеді. Көп өрімдей жастар осы аурумен ауырып, өмірден өтуде, азып кетуде, енді біреулері кеш түсініп бармағын тістеуде.
Көрініс: «Нашақордың мұңы»
Біздің бүгінгі оқушылар енді бірер жылда ертеңгі үлкен маман иелері, жарқын болашақты сеніммен құратын жастар. Сөз кезегін салауатты өмірді насихаттайтын маман иелеріне берейік.
Эколог:
Біздің қоғамымызда ішімдік, темекі, есірткі заттары тек денсаулыққа әсер етіп қоймайды, сонымен қатар экологияға да кері әсерін тигізуде. Мысалы: темекіде никотиннен басқа улы заттар, шаң, күйе болады. Олар ауаға таралып ең алдымен ағзаға зиян келтіреді, екеуі де атмосфераны ластайды. Кейде темекі тарту. ішімдік ішу өрт, жарылыс сияқты апаттарға әкелуде.
Демограф:
Дүние жүзіндегі қандай да болмасын ұлттың дамуына, табиғи өсуіне темекі, арақ, есірткі, СПИД-ВИЧ жұқпалы аурулары кері әсерін тигізуде, Қанша адамдар осылармен жақын жүрудің нәтижесінде өз-өзіне қол жұмсап, екінші бір адамды өмірінен айыруда. Көп отбасында сәбилер жарымжан, ақыл-есі төмен күйде дүниеге келуде. Жетім балалардың саны көбеюде.
Психолог:
Мектеп жасында шылым шегетін, арақ ішетін оқушылар ештеңемен шұғылданбайды, сабақ оқымайды, қоғамдық жұмысқа қатыспайды, елеусіз жүреді. Жоғарғы сынып оқушылары өздерін «үлкен адамбыз» деп, ешкімге бағынышты емес екенін көрсеткісі келеді. Мұндай оқушылар ұмытшақ, ұғу қабілеті төмен болады, бет-әлпеті табиғи өңінен айрылады.
Тарихшы:
Біз тарихта спиртті ішімдіктерді сатуға тыйым салудан нәтиже шықпағанын білеміз. Мысалы: 1914 жылы Ресейде, 1917 жылы АҚШ-та спиртті ішімдіктерді өндіруге тыйым салынған еді. Нәтижесінде спирттік өнімдерді өндіру, сату баюдың бір жолына айналды.
Дәрігер:
Шылым шегу – зиянды әдет, ағзаны улайды. Адам шылым шеккенде зиянды заттар ағзаға өтіп, өкпеге қонады. Темекі мен оның түтінінде адам ағзасына зиянды ең улы никотиннен бастап 200-дей химиялық заттар кездеседі. Бетіне әжім ерте түседі, шашы сирейді, саусағы сарғыш тартады, тісі бұзылады, терісінің қасиеті кемиді.
Алкоголъ – адамды уландыратын зат. Ол әртүрлі химиялық қосылыстардан тұрады, егер оны көп мөлшерде пайдаланса, сол адам ағзасын біртіндеп уландыра бастайды. Алкоголь дәм сезу мүшелеріне, ас қорыту мүшесіне, нерв жүйесіне, миға әсер етеді. Көп мөлшерде қолданса, адам өліп кетеді.
СПИД қанның кұрамындағы иммунитетке жауап беретін түйіршіктерді өлтіреді, сол жерде көбейеді. СПИД-пен ауырған адам пневмония, менингит ауруларына шалдығады. Нашақор көп есінейді, көзінен жас ағады, терлейді, тәбеті төмендейді, денесі қалшылдап, ұйқысыздық басып, салмағын жоғалтады.
Бәрі бірге:
Бүгініміз бар жарқын,
Ертеңіміз бар айқын,
Асырайық бірге
Салауаттылықтың даңқын.
Ән: «Өз елім»
Біз өз білімімізді әркез шыңдап, өскелең шақта кандай да жағдайда әлемдегі окиғаларды, жаңалықтарды біліп, естіп жүруіміз керек. Сендердің назарларыңа «Сен білесің бе?» айдарын ұсынамын.
1. Шылым шегуден жылына 25 млн. адам өледі.
2. Әр шылым адам өмірін 12 минутқа қысқартады.
3. Шылым шегетіндердің 80%-ы өкпе ауруымен ауырады.
4. Қазақстанда 393 мың -ВИЧ-пен ,76 мың СПИД пен ауырады.
5. СПИД-пен ауыратындардың дені жастар.
6. Шектен тыс шай мен кофе ішу де – есірткінін бір түрі.
7. Қазақстанда темекі тартатындардың саны 5 миллион.
8. Қалаларда есірткінің құрбаны болған 7-8 жастағы балалар тіркелуде.
Қорытынды бөлім: «Ойқозғау»
1. Қоғамда «Мемлекет қазынасына миллиондаған пайда түсіреді, зияндылардың денсаулыққа пайдасы бар» деген кереғар пікірлер бар? Соған дәлелдеме қандай?
2. Қазір арақ, темекі баспасөз бетінде, теледидарда жарнамадан түспейді? Оның орнына ауыл, қала көшелеріне не ілуге болады? Көзқарасың қандай:
3. Салауаттылық салтын болашақ өмірде қалай ұстанасың?
Отанымыздың ертеңгі жағдайы сендердің қандай азамат болып өскендеріңе байланысты. Ертеңгі күн әрқайсысың мемлекетті құрайтын адам, әр мамандықтың иесі боласыңдар, қызмет атқарасыңдар Сол қызмет барысында халыққа, мемлекетке қызмет етесіндер. Сондықтан жаман әдеттерден аулақ болып төзім, табандылықпен білім сатысынан көрініп саналы, сауатты, салауатты азамат болып, қазақ елінің жарқын болашағын кұрайтын жастар болып өсе беріңдер.

Салауатты ?мір салтын ?алыптастыруды? ма?саты — ?азіргі кезе?дегі ?о?амны? ?леуметтік-экономикалы? дамуында орын алып отыр?ан ?иынды?тар?а ?арамастан, салауатты ?мір с?руді? мемлекеттік ж?йесі т?пкілікті, жалпы адамзатты? рухани байлы?тар?а негізделуі тиіс. Ол жеке басты? ?йлесімді дамуына, денсаулы?ты ны?айту?а, адамдарды? тіршілік ?шін белсенділігін арттыру?а ы?пал жасауды ?зіні? басты ма?саты етіп алуы керек.

Салауатты ?мір салты т?л?аны? дамуы мен т?рбиесінде ма?ызды р?л ат?ара келе, ?алыпты ?мір салтыны? басты ??рамдас б?лігі болып табылады. Елімізді? даму ба?ытын бекіткен «?аза?стан – 2030» ба?дарламасында салауатты ?мір салтын ?стану мемлекеттік мы?ызы бар м?селелермен те? д?режеде екендігі баса к?рсетілген.

Салауаттылы? ??ымы – ?аза? хал?ыны? салт-д?ст?рін, к?неден келе жат?ан м?дениетін, ?нерін, ?дет-??рпын жас ?рпа??а ??ындыру. Бір с?збен айт?анда, ?з ?лтыны? дінін ?стану?а ?йрету.

Салауаттылы? – ішкіліктен, есірткі, темекіден аула? болу, дене ж?не жан тазалы?ын са?тау, тіпті, ?арапайым т?рде айтса?, адамны? киім киісі, тама?ты ?алыппен ішуі де кіретін игі іс-?рекет. ?мір за?дылы?ы сауатсызды?ты кешірмейді, о?аш ?ылы?тар т?бінде опы? жегізеді.

Жас?спірімдерді? салауаттылы? ?мірге ?мтылысы, зиянды ?деттерді жек к?рушілігі оларды? ?зге адамдармен ?арым-?атынасына, я?ни, ?леуметтік орта?а ты?ыз байланысты. ?рпа?ты ?мір за?дылы?тарына, салауаттылы? негіздеріне бейімдеу мектеп ж?йесіне ж?ктелген мы?ызды да жауапкершілігі мол міндет болып табылады.

?Р Конституциясыны? 29 бабында «?Р азаматтарыны? денсаулы?ын са?тау?а ???ы?ы бар» деп к?рсетілген. Денсаулы? дегеніміз — адамны? е? ?за? ??мыры бойында?ы ?леуметтік белсенділігі мен тиімді е?бекке ?абілеттілік д?режесін, биологиялы?, физиологиялы? ж?не психологиялы? ?ызметін са?тауы мен дамыту ?рдісі. Ендеше, жас ?рпа?ты? дені сау, білімді азамат болып ер жетуі, е? алдымен, ата-анасына, одан со? білім н?рімен сусындыратын мектепке ж?не ?орша?ан орта?а байланысты.

?азіргі та?да о?ушыларды? денсаулы?ын са?тау, білім мен салауатты ?мір салтын ?алыптастыру – к?н т?ртібінде т?р?ан ?зекті м?селелерді? бірі.
Дені сау бала о?у процесіне белсене араласады, ?рдайым жайдары, к??іл к?йі жо?ары болады. Сонды?тан да мектепті? негізгі міндеті — ?р о?ушыны? денсаулы?ына н??сан келтірмей, ны?айта отырып, о?у?а деген ??штарлы?ын ояту, ?рбір баланы? ?зіндік ерекшеліктерін ескере отырып, бала бойында?ы ?асиеттерін дамыту. Осы м?селені ескере отырып, о?ушылармен т?рбие са?аттары, д??гелек ?стел, конференция, пікір-талас, сайыстар ж?не ата-аналармен іс-шаралар ж?ргізілді. Атап айт?анда, ?алалы? «Отбасында?ы т?рбиені? к?ш-?уаты» атты д??гелек ?стел ата-аналар белсене ?атысты. Сондай-а?, «А?Т? ж?не ?о?ам», «Наша?орлы? – ?асыр дерті», «Зиянды ?деттерден аула? бол!» т.б. т?рбие са?аттарынан о?ушылар к?п ма?л?маттар алды.

Егер мектеп жасында?ы бала ?з ?мірінде кімні? жанында к?п уа?ыт болатынына к??іл аударса?, ?рине ата-анасымен ж?не м??аліммен бірге болатыны барша?а аян. Сонды?тан саба?ты? д?рыс ?йымдастырылуы мен ?ткізілуі м??алімнен ?лкен жауапкершілікті талап етері с?зсіз.

Ауру – б?л медициналы? категория. Ал денсаулы? – генетикалы? потенциалдарды іске асыруды? ?лшемі. Т?рбие ?рдісінде келесі потенциалдар дамиды – психикалы?, т?ндік ж?не рухани-??лы?ты. Адамны? отбасында, мектептегі т?рбие барысында денсаулы?ы дамып, ны?аяды немесе тозады. Б?л жа?дайда о?ушыны? шы?армашылы? ?абілеті шектеліп ?алуы м?мкін.

О?ушыларды? денсаулы?ы ?алыпты болуы ?шін т?мендегі шарттарды орындау ?ажет:

• Дене е?бегі;
• Д?рыс тама?тану;
• Уа?ытты д?рыс пайддалану;
• Шыны?у ж?не демала білу;
• Ба?ытты ?мір с?ру;
• Гигиеналы? талаптарды? орындалуы;

О?ушыларды? бос уа?ытын тиімді ?ткізуін мектеп пен ата-аналар ба?ылау ж?ргізу ар?ылы ?йымдастырады. Оларды зиянды ?деттерден аула?тату ма?сатында іс-шаралар ?ткізіліп, т?мендегі ма?л?маттар берілді.

Зиянды ?деттерді? адам денсаулы?ына тигізер ?сері.

Бізді? ?о?амда темекі шегу мен ішімдік ?лімні? бірден- бір себепкері болып табылады. Темекі шегушілер шылым шекпейтіндерге ?ара?анда ж?рек ауруларына жиі шалды?ады. Жыл сайын темекі шегуге байланысты туында?ан ж?рек ауруынан 170 000 адам к?з ж?мады. ?кпе, ке?ірдек, ?уы? рагы, панкреатит ж?не б?йрек рагы темекі шегушілер арасында жо?ары к?рсеткіште. Рактан ?лгендерді? 30 % -ы (жыл сайын 130 000) темекі шегуге байланысты. Эмфизема, созылмалы бронхит сия?ты ?кпені? созылмалы ауруы темекі шегушілер мен маск?немдер арасында 10 есе к?п. Темекі ??рамында?ы е? ?ауіпті зат-никотин. Ол адам а?засында ж?рек ауруы мен ракты? ?ршуіне ы?пал етіп ?ана ?оймай, е? ?ауіптісі-оны? темекі шегуге деген ынтасын арттырады. Никотинге тез ?йір бол?ан со?, темекіні тастау ?иын?а со?ады. Темекі шегушілер ?шін к?ніне тар?ан 1 ?орап темекі 10 жыл ?ткен со? ж?рек ауруына шалды?у ?аупін тудырады. Сондай-а? темекі шегу салдарынан бол?ан ?кпе рагыны? ?аупі темекі шегуді то?тат?анда біршама т?мендеуі ы?тимал.

Алкаголь — созылмалы ауруларды? ас?ынуына алып келетін ?ауіпті фактор. Ішімдік- онкологиялы? аурулар?а, ж?рек — тамыр ауруларына ж?не артериялы гипертензия?а, ми инсульті мен мезгілсіз ?лімге ?кеп со?тырады. Сондай-а?, балалар мен жас?спірімдерді? ішкі дене м?шелеріні? ауруы, кемістік, жарымжанды?, денесі мен а?ыл-есіні? кем дамуына ?сер етеді.

О?ушыларды? барлы?ы бірдей салауатты ?мір салтын са?тап ?мір с?руі ?шін не істеу керек? Т?жірибе д?лелдегендей, спирттік ішімдікке, маск?немдікке ?арсы ж?ргізілетін ?гіт-насихат, алдын алу шаралары анда-санда емес, ма?сат к?здей отырып, ж?йелі ж?ргізілген жа?дайда ?ана ?з н?тижесін береді. Б?л ж?мысты жоспарла?ан кезде балаларды? психологиялы?, жас ерекшеліктерін ескеру керек. Ж?мысты? е? алдымен ата-аналар арасында ?гіт ж?ргізуден баста?ан абзал.

Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:

1. Г. Икіманова. Саулы? пен сымбат. — Алматы: ?айнар, 1991.

2. «?аза?стан – 2030» стратегиясы

3.«?аза?стан мектебі» журналы,

4 Дене м?дениеті – о?ушыларды о?ыту мен т?рбиелеу ж?йесінде. //Ізденіс-Поиск. 2009. № 2(2) -Б.262-264.

5. Е. Уа?баев. ?аза?станда дене т?рбиесі ж?йесіні? дамуы. — Алматы: Санат, 2000