04-75

1981 нче елның ноябрь урталары… Кояш кичке офыкка таба авышканда, Күмертау авиация берләшмәсенең биш катлы тулай торагы баскычына җыелган карлы-бозлы суларны дагалы ботинкалары белән чәчрәтә-чәчрәтә, ишегалды мәйданчыгына озын буйлы матрос күтәрелде. Зәңгәр төскә буялган ишек янында чыланган киң чалбар балакларын, юеш ботинкаларын какты, тимер дагалары белән таш плитәләргә шак-шок бәреп алды, җиңел генә ачылырга теләмәгән тимер ишекне гайрәтле генә каерып җибәрде дә эчкә кереп тә китте. Вахтёр апа, керүченең буй-сынын, төс-кыяфәтен күздән кичерде, кемгәдер охшатса да, ияләнгән гадәте буенча, таләпчән генә сорап куйды: Алга таба →


pastux

Җиләкле печән исенә исереп, кыз да болынны күздән кичерде. Күк гөмбәзенең җиргә тоташкан җиреннәнме, әллә тау битеннәнме җыр ишетелеп китте.

Биек кенә тауның башларында

Ике ат йөри үргән тышаулы…

Бераздан ул көчәя төште кебек. Моңны яратып, болындагы күбәләкләр бии башлады. Алар, ак, зәңгәр, сары канатларын җилпеп, кыз каршында тибрәнеп утырган мәтрүшкәләр өстенә килеп кундылар да тынып калдылар.

Өязләрдә түгел, юк Казанда,

Җаный гынам, сиңа охшаулы… Алга таба →


pastux

Яңгыр юешләп үткән кызыл балчык тотрыксызлык күрсәткән саен, хатын, терәк эзләп, кулларын аккош канатларыдай як-якка җәеп җибәрә дә адымнарын әкренәйтә. Яшькә тулышкан күзләрен кул аркасы белән сөртеп, артына борылып карый һәм янә кызу-кызу атлап китә.

Тауның иң текә җиренә якынлашып килә инде ул. Яңгыр һич кенә дә туктарга җыенмый. Шугалакка баскандай, хатын ир ягына таба таеп-таеп төшә. Шактый араны шуып үтә. Таеп киткән саен, як-якка саз чәчри. Итәгенә юеш балчык сылана. Һәм ул елый…

Алар тау битендәге бакча сукмагы буйлап менеп баралар. Хатын алдан атлый. Ир шактый калышкан – башын аска иеп арттан килә.

Ерактан ирнең томанлы гына тавышы ишетелә: Алга таба →


chalgy-chyny-2

Елга буендагы бу ялгыз йортның тирә-ягын кычыткан, алабута, әремдер кебек чүп үләннәр басып киткән. Абзар, мунча, койма шикелле корылмаларның эзе дә юк. Бүрәнәләре кара көйгән, түбәсе урта бер җирдән сыгылып төшкән әлеге өй, бик теләсә дә билен турайта алмаган картка охшап, мескен бер кыяфәттә бөкрәеп тора иде.

Дөньяның дүрт ягы да ачык булуга карамастан, бу йортның янына килергә шикләнәсең. Урамнан үтеп барышлый, аның пәрәвез каплаган тәрәзәләренә карамаска тырышасың. Ул тәрәзәләр артында кемдер бар, һәм ул сине яшерен генә күзәтәдер кебек. Алга таба →


zenger-kuzler

***

Башкаладан юлчыларны туган төбәгенә алып кайткан автобус, болыт әсәре күренмәгән күктәге җәйге кояштан кызыпмы, ялан-кырда туктап калды. Автобусның ике ишеге дә ачылып, карты-яше тышка сибелде. Автобусның бер ягындагы күләгәгә җыелдылар. Салихның йөзе балкып китте:

– Тәсли, син дә мондамыни?

– Салихҗан!!! Менә бу могҗиза! Син кайда икән, дип уйлап кайта идем, ә син янда гына булгансың. Ничек вокзалда күрешмәдек соң?

– Мин соңгы минутта гына килеп җиттем, арткы ишектән кердем… Мин дә сине уйлап кайттым. Соң ничек, кердеңме?

– Әйе, мин бүгеннән студент. Балалар табибы булачакмын! Ә син? Күкләр сине кабул иттеме?

– Әле ничек кенә! Барысын да «биш»кә бирдем, исемлекнең башында минем фамилия!

– Афәрин! Котлыйм, котлыйм!

– Әйдә, бүген клубка бергә чыгабыз, Тәслия. Күптән серләшкән юк.

Тәслиянең челтерәп көлеп җибәрүе тирә-яктагыларны гаҗәпләндерде: шундый эссе кояш астында күпме пешәселәре әле билгесез, кайчан рәтләп бетерә шофер моторын? Ә бу икәүгә диңгез тубыктан. Чынлап та, Салих йөрәгенең «Тәслия» дип тибүен тойды; кызның да күңел түрендә чәчкәсен читтән генә күзләгән сөю күбәләге канат кагынды.

Алар шулай, кулга-кул җитәкләшеп, сөю йолдызы балкып янган яшьлек иленә атлап керделәр. Балаларча ярышып укулары артта – мәктәп бусагасыннан чыгалмый калды… Алга таба →


zenger-kuzler

Сызылып кына җәйге таң ата. Мәзин тавыннан шаян кояш, алсу йөзенең яртысын гына күрсәткән дә, «йә, кем бүген алдынгылар бәхетенә ия була, минем белән бергә тора» дип, алтын төсендәге сыңар күзен кыса. Куначада ак, сары тавыкларның уртасында кукраеп утырган мыҗык әтәч, инде икенче кат сөрән салып, үзенең йокы чүлмәкләрен уятты – тавыклар: «ял көнендә дә иркенләп йокларга бирми», – дип сукранып, ишегалдындагы чирәмгә сибелделәр.

Җан кергән ишегалдында шакылдап келәт капкасы ачылганы, җиргә әйберләр куелганы ишетелә. Көтүчеләрдән дә иртә кем торган икән? Кая җыенамы? Билгеле, терекөмеш – Салих инде! Балык җене кагылган аңа. Бибинур апа аптыраганнан шулай ди бит. Тоткан балыгын эшкәртеп өлгереп булмый, тагын бер чиләк тутырып кайта. Суыткычның туңдыргыч өлеше балык белән тулды, күчтәнәчкә әби-сәбиләргә өләшенде, ә ул һаман ташый. Алга таба →


music-594955_640

Бу мәҗлестә Гөлгенә очраклы кунак иде. Бу кичтә ул бөтенләй Казанда булырга тиеш түгел иде. Ләкин эшләрен төгәлләргә өлгермәде, куна калырга туры килде. Кыенсынып булса да, бер бүлмәле фатирда ялгызы яшәп ятучы туганнан-туган апасы Фәниянең ишеген шакыды. Гөлгенә кеше борчып йөрергә яратмый, әмма башыңа төшкәч, ни хәл итәсең. Аны күргәч, туганае бер мәл аптырап калды, көтелмәгән очрашуга әллә ни сөенмәде кебек. Ләкин ризасызлыгының сәбәбе һич тә Гөлгенәнең килүендә түгел, ә вакытсыз килүендә булып чыкты.

Бу кичтә Фәния, ду килеп, кунакка барырга җыенып йөри иде. Шулай да Гөлгенәне чәй эчерергә вакыт тапты үзе.

– Кунакка тамагыңны туйдырып бар, диләрме әле? – дип сөйләнде. – Минем нәчәнник, директорыбызны әйтәм, юбилеен бәйрәм итмәкче була. Кырык яшьне үткәрмиләр, дип тә карадык. Ерунда, ди. Ничава, аныкы санамаган, икәү барырбыз. Син тыйнак кунак, утырырсың шунда шыпырт кына. Алдан ук кисәтеп куям, әкәмәт сәер кеше ул Талибә, диванарак диимме соң… Без аны артында “Ханума” дип йөртәбез. Син борчылма, анда үзебезнекеләр, хатын-кызлар гына була. Алга таба →


kazlar-ebi-utynlyk

Кабинетында кукраеп утырган Зөлфәт Фәритович телефон шалтыравына сискәнеп китте. «Тфү, корт чаккыры! Нишләп сискәндерде соң әле? Әйтерсең лә беренче тапкыр», – дип, үз-үзен битәрләп алды ул. Әнисе икән, улының хәлен белешүе. «Ярый әлегә, әни! Үзеңнең хәлләрең ничек соң? Казларны урнаштырып бетергәч, киләм дигән идең, хәбәрең дә юк. Әгәр дә киләм дисәң, машина җибәрәм. Әни, мин хәзер зур кеше бит, служебный машинам, шоферым бар», – дип гөрләде ул. Телефонын куйгач та күңел күтәренкелеге кимемәде Зөлфәтнең. Әйе, зур кеше ул хәзер, әнисен куандыра алды. Улын шәһәрнең иң дәрәҗәле оешмасына җитәкче итеп куйгач, ничек сөенде әнисе! Әнисе аңа гел: «Улым, зур кеше булырга тырыш», – дип әйтә килде. Тырышып укытты, өйдәге бар авыр эшне үзе эшләде. Әле дә, өч айга бер кайткан улын эшләтми: «Ял ит, үзем эшлим», – дип кенә тора. Инде яше дә… Туктале, ничә яшь икән соң әле аның әнисенә? Менә адәм көлкесе! Әнисенең ничә яшьтә икәнен тиз генә исенә дә төшерә алмый. Алга таба →


kyyar-xikeyasene

Җан сөйгәне Васыйл белән никахлашканнарына шактый вакыт үтсә дә, балага уза алмады Маһирә. Баштарак артык әһәмият бирмәсә дә, соңрак күңеленә корт керде. Ирем миннән бизсә, дигән вәсвәсәле уйлары белән күпме йөргән булыр иде, көннәрдән бер көнне, юк йомышын бар итеп, кендек әбисе Васфиҗамал килеп керде. Хәл-әхвәл сорашканнан соң, йортта бүтән адәм заты булмаганлыктан файдаланып, турыдан гына кистереп әйтәсе итте.

– Синең, Маһирә бәбкәм, ир хатыны булганыңа байтак гомер үтте. Һаман шул бер килеш йөреп торасың. Бәбисез йорттан бәхет качар дигән борынгылар. Бер-бер кәсебен күреп караганың юкмы соң?

– И, Васфиҗамаләттәй, бик телим, бик көтәм дә, юк шул. Аллаһы Тәгалә насыйп итми бит әле… Алга таба →


mulla-lebib-xikeyase

Көзге яңгырлар изгән авыл урамы уртасында берәү ята. Ноябрьнең көне кыска – эңгер-меңгер, сиздерми генә төшеп утырып, әйләнә-тирәне ялмап алды. Шыксыз җил үзәккә үтеп керә дә, җанны калтырата. Трактор эзенә җыелган балчыклы күлләвектә аунаган исерек иргә исә дөнья тубыктан: бәлки аны да кемнәредер өендә зарыгып көтәдер, кемнәрдер аны шушы килеш тә яратадыр, кем өчендер ул әле дә газиздер?

Баш ташлап эчкән Ләбибкә авылда айнымас дигән кушамат тактылар. Бар тапканын шайтан суына агыза торгач, әнә үзе дә саз баткагына мәтәлүдән башканы булдыра алмаска әйләнде.

– Ыыыыы….. – ыңгырашу идеме, нидер әйтергә азаплану идеме бу аваз, кем белсен, шулай да эштән кайтып килүче күршесе Габбас әллә тавышын, әллә гәүдәсен шәйләп, янына килде.

– Нишләп ятасың, күрше, тор әйдә, өеңә кайт!

– Ыыыы…..

– Әйдә, әйдә, тор! Катып үләсең хәзер монда ятсаң, тор!

– Ыыыыы…. Алга таба →