Тэрбияле кеше нинди була сочинение

Иман… Иманлы кеше булу… Халкыбыз а?ына бик борынгыдан се?г?н т?шенч?л?р бу. Иманлы булу — ул динле булу, динг? табынып яш?? диг?н с?з ген? т?гел, ул ?хлакый кагыйд?л?р буенча тормыш ит?не а?лата. Тикм?г? ген? ?би-бабаларыбыз безне б?тен начар гад?тл?рд?н тыеп тормыйлар. П?хт?, чиста, матур итеп киен?, сабыр гына с?йл?ш?, м?лаем, ярд?мчел булу — шундый к?рк?м сыйфатлар безг? борын-борыннан ?би-бабаларыбыздан мирас булып калган. Гомум?н, халкыбыз ?д?п сакларга, инсафлы, намуслы булырга, ата-ана хакын хакларга, борынгы йолаларны м?мкин кад?р ?т?рг? тырышкан. Кызганычка каршы, бу сыйфатлар к?бр?к ?лк?н буында гына сакланып калган. Революцияд?н со?гы еллар изге йолаларга, борынгы ?хлак нормаларына м?н?с?б?тне ?зг?рт?.
?мирхан Еникине? «?йтелм?г?н васыять» хик?ясенд? бу м?сь?л? безне? к??елл?рне тетр?ндерерлек, озакка тынычлыкны югалтып, уйга калырлык итеп к?т?рел?. Бу ?с?рд? ?лк?н ??м яшь буын арасындагы м?н?с?б?т, заманнар б?йл?неше кебек гаять м??им проблемалар ?з?кт? тора.
?мирхан Еники фикеренч?, ?зе?не? туган т?б?ге?не онытмау, ата-ана? нигезен? м?х?бб?т, олыларны х?рм?тл??, нечк?, саф к??елле ??м сизгер булу, халкы? бел?н б?йл??че йолаларны ?т?? я?а буында ?итеп бетми. Х?ер, бу я?а буын кешел?рене? барысына да кагылмый. М?с?л?н, ?с?рд?ге шагыйрь болай ди: «…сагыныр н?рс?л?р д? юк т?гел бит. ?н? шул син с?йл?г?н халыкны? матур йолалары — б?йр?мн?ре-туйлары, уеннары-?ырлары — берсе д? онытылмаска тиеш, минемч?… Халыкны? буыннан буынга к?чеп килг?н рухи байлыгы бит алар барысы да…»
Хик?яне? т?п герое — Акъ?би. Аксылу, Аккилен, Ак?и?г?, Акъ?би — гомере узган саен шулай т?рлеч? атыйлар бу башкорт карчыгын. Гомере буе пакь к??елле, намуслы, саф ?анлы булган ул. Авылыннан, туган ?иренн?н аерылмаган, хезм?т бел?н к?н к?рг?н, мал-туар, кош-корт асраган, ире бел?н балаларын т?рбиял?г?н, аларга югары белем бир? алган. Мен? х?зер балалары кайсы кая таралып, заманча яш?п, зур ?ирл?рд? эшл?п, ш???р кешел?ре булып бетк?нн?р. Алар буыннарны ялгап торган ?епне югалтканнар, авылга да бик сир?к кайталар, аналарыны? авылын сагынуын да, аны? тел?ген д?, сагышын да а?ламыйлар.
Бер яктан караса?, аларны да а?лап була кебек: алар — эш кешел?ре, вакытлары тар. ?нил?рен б?тенл?й ташладылар дип т? ?йтеп булмый: алар бит Акъ?бине ш???рг? алып килеп, аерым б?лм? биреп, т?рбиял?п торалар. ?мма ул балаларда аналарына карата игътибарлылык ?итеп бетми: алар аналары бел?н бер утырып с?йл?шерг? вакыт тапмыйлар, аны? со?гы с?зл?рен, со?гы васыятен ты?ламыйлар. ? ?л?р чагы ?итк?ч, Акъ?бине шифахан?г? илтеп салалар. К?зе йомылгач, ?йл?рен? алып кайтып м?ш?катьл?нмил?р. ?бине, к?фенл?п т? тормыйча, м?селман гореф-гад?тл?рен бозып ?ирлил?р. «?ан бирг?нд? янында кеше булмаган. Бер??не д? борчымыйча, к?б?л?кт?й, тавыш-тынсыз гына китк?н д? барган», — ди автор. Аны со?гы юлга озатканда ?йтелг?н шагыйрь с?зл?ре д? бик гыйбр?тле: «Кадерле дуслар, без ак к??елле, пакь к??елле ?с?ебезд?н м??гег? аерылдык. ?йе, ул барыбызны? да уртак ?с?ебез иде. Алай гына да т?гел, мин, ?ич икел?нмич?, аны башкорт халкыны? изге ?анлы анасы дияр идем…»
Гомерл?ре буе «туган ил», «халык» дип с?йл?нг?н балаларына ана эчт?н ген? ?пк?ли, «Авыл читенд?ге… кечкен? зиратта аны? (атагызны?) г??д?се ята. Баш очында таш юк… Аны? каберен мин д?, тагын бернич? авыл карты гына бел?. Безд?н со? бел?че булмаячак, кабер ?ир бел?н тигезл?н?ч?к… Й?, сезне? ?аныгызны бер д? борчымыймы бу н?рс??»
Зират — халыкны? д?ньяга, тормышка м?н?с?б?тен, аны? ?хлакый й?зен, рухын, омтылышларын чагылдырган урын. Акъ-?би кабере д? иренеке т?сле югалыр, онытылыр, м?гаен.
?ирг? килеп, гомер чигеп, кешел?рг? гел изгелек кылып, авылдашларыны? к??еленд? ?аман яш?г?н Акъ?бид?н н?рс? калды со?? ?зене? ист?леге булыр дип, гаил? ядк?ре итеп сакларлар дип, сандыгына ?ыйган «байлыгы»: чулпылары, х?сит?л?ре, муенса-бел?зекл?ре, ?з кулы бел?н суккан кызыл башлы с?лгел?ре, х?тф? камзулы, ирене? камчысы… Тик бу ядк?рл?р бер??не д? кызыктырмый: улы Суфиянны да, кызы Г?лбик?не д?, урыс килене Мария Васильевнаны да, бер к?лим? башкорт с?зе белм?г?н оныкларын да. Ананы? к??ел ?ылысын салып эшл?г?н бу со?гы ист?лекл?ре театр гардеробына илтеп тапшырыла.
Хик?яне? со?гы битен япканда, шагыйрь На?ар Н??мине? с?зл?ре иск? т?ш?:
Алла да юк х?зер, мулла да юк —
Милл?т ??м тел, ?ыр, мо? буталды.
?з арба?да башка ?ырны ?ырлау
Тыелмады, х?тта хупланды.
?мирхан Еникине? «?йтелм?г?н васыять» ?с?ре 1965 нче елда язылган. Шуннан бирле кырык ел чамасы вакыт узып китк?н. ?г?р безне? тормышыбыз ?с?рд? язылганча д?вам итс?, кем бел?, тагын бер егерме-утыз елдан бу ?с?р безне болай тетр?ндерм?с т? иде. Л?кин со?гы бер ун елда безне? милли рухыбыз уяна башлады, тарихыбызга, халкыбызга, аны? гад?т-йолаларына, к??ел ?????рл?рен? караш тамырдан ?зг?рде. Белмим, х?зер кем ген? Акъ?бине? сандыгындагы ядк?рл?рг? изге итеп карамас ик?н?! Х?ер, ун ел — тарихта сизелм?слек мизгел бит ул. Урыслашып бетк?н милл?т кешел?рен я?адан иманга китер? — ай-?ай, кыен эш! Л?кин, минемч?, акрынлап булса да, халкым кыйбласын табачак.
?тием минем — укытучы. Д?ресл?рг? ул т?б?т?й киеп кер?. А?а карап м?кт?бебезд?ге ир-ат укытучыларны? к?бесе т?б?т?й кия башлады. Энем д? ?нид?н тектереп алды аны. Анарга карыйм да уйлап куям: «?ле кайчан гына укытучыларны «Алла» с?зен кыстырган ?чен, педсоветларда тикшереп, газета битл?ренд? с?г?л?р иде. Б?лки шул укытучылар иманга кайтарыр да безне?!»
…?бием сандыгын актара: «Мен? бу кызыл башлы с?лгене минем ?нием суккан. ? мен? бусын сине? ?ние? чикте…» Мин боларны к??елем т?рен? салам, балаларыма, оныкларыма саклармын дип уйлап куям.
…?ти-?нием бел?н зиратка барам. Монда минем бабам ята. Тимер чардуган аша кабер ташына карыйм, язуларын укыйм. Зиратта тынлык, фани д?нья м?ш?катьл?ре онытыла монда. Агачлар шавы аша бабаларымны? рухы д?ш? кебек: «М?четл?рне кире торгыздыгыз, дини в?газьл?рне телевизордан ты?лыйсыз, Ураза гаетен, Н??р?зне, Корбан б?йр?мн?рен олылыйсыз, ?лк?нн?рне м?селманча со?гы юлга озатасыз. Л?кин бу бит ?ле м?сь?л?не? тышкы ягы гына. ? кешел?рне? ?анында ?зг?решл?р барамы со?? К??елл?рд?, чыннан да, иман нуры п?йда булдымы?»
Бу сорауларга ?авапны б?ген бир? ирт?р?ктер. ? шулай да ?мет бар.
Мин зираттан тынычланып кайтам. Бабам рухы ми?а иман нуры ?ст?де сыман. К??елемн?н ?аман Акъ?би бел?н с?йл?ш?м. ?ле д? ярый шундый изге ?аннар бар. Госман Сад? д? алар турында бик хаклы ?йтк?н:
Ходайны? ??р бирмеш к?нен
Дога кылып с?ламлил?р
Ил шатлыгы, ил аклыгы —
Ак яулыклы ак ?бил?р.
Халкымны с?ям мин, аны? ?тк?н данлы тарихы бел?н горурланам, ак ?бил?р алдында баш иям. Язмамны башкорт шагыйре На?ар Н??ми с?зл?ре бел?н т?мамлыйсым кил?:
Мин имансыз булыр идем,
Ч?чк? кебек сулыр идем,
Синн?н башка, милли ?аным.
Акъ?би образы — халык намусын ??м рухи д?ньясындагы сафлыкны г??д?л?ндер?че образ
(II вариант)
План.
I. Кереш. ?.Еники — кеше к??елен мавыктыргыч тасвирлаучы ?дип.
II. Т?п ?леш.
1. ?.Еникине? «?йтелм?г?н васыять» хик?ясенд? к?т?релг?н и? ???миятле м?сь?л?л?р.
2. Акъ?би образы — халык намусын ??м рухи д?ньясындагы сафлыкны г??д?л?ндер?че образ:
а) Акъ?бине? кешелеклелек сыйфатлары;
б) Акъ?би — туган телебез сакчысы;
в) тормышта Акъ?биг? охшаш ш?хесл?р;
г) Акъ?биг? балаларыны? м?н?с?б?те.
III. Йомгаклау.
1. Акъ?бине? васыяте б?генге к?нн?рг? килеп ?итк?н.
2. «?йтелм?г?н васыять» хик?ясене? т?рбияви йогынтысы.
«Йомшак кына ??йге ?ил ис?. Дала буйлап кылганнар й?гер?, кылганнар й?гер?…
…?н? к?мешл?неп дулкынланган кылганнар арасында ак яулык б?рк?нг?н, алъяпкыч б?йл?г?н, к?лм?ген ыштан б?рм?сен? кыстырган кечкен? буйлы арык бер ?би киз?к ?ыеп й?ри…»
?. Еники.
Татар ?д?биятына без яраткан, без олылап иск? алган, х?рм?тл?г?н Акъ?би ?н? шулай килеп кер?.
«Минем исемем Акбик?, — ди карчык. — Кыз чагымда мине Аксылу дип й?рт?л?р иде, кия?г? чыккач, Аккилен булдым, аннары Ак?и?г?, ? х?зер мен? Акъ?би…»
Акъ?би образын тудырган язучы хакында мин нил?р бел?м со??
?д?биятка ?мирхан Еники Сталин режимы х?кем с?рг?н кара давыллы егерменче еллар уртасында кил?.
Башта — тыйнак кына хик?ял?р, очерклар яза. Аны? исеме Ватан сугышына кад?р бик азларга билгеле була. ?. Еники 1941 — 1945 нче елларда Ватан сугышында катнаша.
Язучы ?зене? ?с?рл?ренд? ?т? гади, гад?ти, л?кин шуны? бел?н берг? бик кешелекле, тир?н м?гън?ле, кешел?рг? якын, кадерле х?л-?хв?лл?рне ала. Ул кеше к??елене? мо?арчы без белм?г?н якларын чигеп, н?кышл?п бир?, рухи г?з?ллекне яктырта.
??м мен? б?ген без та? калып укый торган ?с?р! ?йтерсе? л? ул н?къ минем, сине? ??м бик к?пл?рне?, милл?темне? намусы, сафлыгы, пакьлеге ??м кил?ч?ге сагында торган ?бил?р турында.
Мин кайчакта к?меш ч?чле М?гъз?м? ?биемне? кулларына карап торам. Мондый куллар тагын кемд? бар? Ул куллар кечкен? ген?, йомры гына. Л?кин шул кечкен? ген? куллар бел?н минем ?бием ?з гомеренд? н?рс?л?р ген? эшл?м?г?н?! К?н туган саен шул кечкен? ген? кулларга я?адан-я?а эшл?р табыла торган. Мен? х?зер д? мин а?а карыйм да Акъ?би чалымнарын эзлим.
1965 нче елда язылган «?йтелм?г?н васыять» — безне? б?генге к?небез ??м кил?ч?гебез турындагы ?с?р. Язучы тарихи барышны? кил?ч?ген к?пк? алдан к?реп, кешелек ??мгыятен? ми?ербансызлык, таш к??еллелек янаганын кис?теп язган ?с?р бу. «?йтелм?г?н васыять» хик?ясене? ?з?генд? Акъ?би образы тора. Аны? тойгы-кичерешл?ре, ?т? кешелекле ??м ?итди уй-фикерл?ре тасвирланган. Бу образда халык рухы, борын-борыннан килг?н гореф-гад?тл?ре чагылган.
Бу — Акъ?бине? авырып ш???р шифахан?сенд? ?л?е, васыятен ?йт? алмыйча калуы турындагы ?с?р ген? т?гел. Ч?нки Акъ?би авыру т?гел, ул б?ген д? с?лам?т, без ?зебез, безне? ??мгыятебез авыру. Безне терелтер ?чен Акъ?бил?р к??еле кир?к, бик т? кир?к. Безг? б?ген Акъ?бил?р кир?к.
?бием ??м Акъ?би бу яктан бер-берсене? игез?ге шикелле бик охшашлар.
Акъ?би — и? кешелекле, и? ш?фкатьле, бала ?анлы ана, ирне ир итеп тоткан, балаларына ихлас к??елд?н т?рбия бирг?н, хезм?т с?юч?н кеше. Ул гомере буена х?л?л к?че бел?н яш?г?н. Акъ?би балаларын илг? файдалы, укымышлы итеп ?стерерг? тырышкан, ире бел?н дус ??м тату яш?г?нн?р. Бу аны? шатлыгы, куанычы. Л?кин олыгайгач, сафтан чыккач, ул борчыла, ?зг?л?н?.
Аны? балаларыны? авылдан чыгып кит?л?рен?, туган туфрактан читл?ш?л?рен? ?аны сыкрана. ?итм?с?, олы улы Суфиян рус кызына ?йл?нг?н. ?би моны башкорт халкыннан й?з ч?ер?, н?сел-ыруыннан читл?ш? дип саный. Д?рест?н д?, оныклары бел?н ?би с?йл?ш? алмый, ч?нки алар башкортча белмил?р.
Язучы а?а борчылып болай ди: «А?, бу тел юклыгы! Карчыкны? тел ?йр?нер вакыты к?пт?н ?тк?н шул инде, ?мма Суфиян, юньсез, балаларына, ник ичмасам, ?бил?рен? д?ш? алырлык кына ?зебезч? бернич? дист? с?з ?йр?тм?де ик?н со??!» Акъ?би балаларына газиз туган телне к?з карасыдай кадерл?п сакларга кир?к дип васыять ?йтеп калдырырга тели.
Гаил? ш???р?сен алып бару, н?селне? абруе турында нык кайгырту, гаил? ядк?рл?рен кадерл?п саклау, зират-каберл?рг? карата игелекле м?н?с?б?т кебек к?рк?м сыйфатлар халкыбызны? ?лк?н буыннарны изге итеп санавыннан кил?.
?с?рд? шушы изге ?еп ?зел?. Акъ?бине? васыятен кил?ч?кк? ?иткерерлек буыны юк.
Шу?а да ?с?рне язучы «?йтелм?г?н васыять» дип атаган.
Тормышта Акъ?биг? охшаш ш?хесл?р шактый. Мо?а ти? кешене — ?зебезне? Янтуган авылыннан С?лим? ?бине д? иск? алып с?йл?рг? була. Ул Акъ?бид?н аермалы буларак, ана телен белм?г?н оныклары бел?н аз-маз кыенлык кичереп булса да, рус теленд? с?йл?ш? иде. ?мма юлыма оныклары бел?н очраганда, ?ч баласына да гыйлем биреп олы юлга озаткан С?лим? ?бине? к?зл?ренд? ?йтеп бетер? алмый торган мо?сулык, ниндидер кыенсыну хисл?ре сыенган була.
Еллар бер-бер артлы ?т? тора, ?бине? карты якты д?нья бел?н м??гег? саубуллаша, балалары т?рлесе-т?рле якка таралышып бет?л?р. Акъ?би ?йд? берьялгызы торып кала, ?зенч? к?н к?р?. ??р к?нне балаларыны? кайтып кер?л?рен ?зелеп к?т?. ?мма алар сир?к кайталар шул: эшл?ре к?п. ?бине? саулыгы к?нн?н-к?н начарлана, урын ?сте хастасына ?йл?н?. Шунысына ш?кер: к?ршел?ре аны ташламыйлар, кер?л?р, х?лен белешеп торалар, ч?ен куеп эчерт?л?р, кош-кортын карыйлар, ?ен ?ылыталар. Авыл халкы к?ченн?н килг?н ш?фкать-м?рх?м?тне кызганмый.
Язмышлардан узмыш юк диг?нд?й, Акъ?бине? д? авылдашлары бел?н саубуллашып ш???рг? кит?р минутлары ?ит?. Изге туфрактан, авылдашлардан аерылу а?а ?т? кыен була. Халкыбыз юкка гына: «Олыласа? олыны, олыларлар ?зе?не», — дим?г?н шул.
Мен? ул ш???рд?, балалары янында. Ул ?зе бер б?лм?д? ята. Урын-?ире чиста, тамагыннан да ?змил?р, тик ?бине? ?аны тыныч т?гел. Ул чит ?ирд?, кешел?рд?н аерым яши.
Р?х?т булса да торган ?ир,
Сагындыра туган ил.
?бине? кызы бел?н киявене? тормышы ?з агымына бара да бара. Еш кына кунаклар да килеп кит?, туган-тумачалар г?рл?шеп утыра, ялгыз б?лм?д?ге карчыкка бер??не? д? исе китми.
Сир?к кен? булса да, оныклар да ?би янына кереп чыккалыйлар. Ул вакытта ?би аларга к?зл?рен тутырып карый, ?анын борчыган с?зл?рне ?йтерг? тели. Л?кин оныклары: «Ха, бабушка!» яки «Пока, бабушка!» диюд?н ары китми, башкортчалап ?бил?рен юатырдай с?зл?р ?йт? алмыйлар.
Акъ?бине? сулыш алуы к?нн?н-к?н кыенлаша бара. Якты д?нья бел?н саубуллашыр к?нн?ре якынлаша. Балалары алдына аны со?гы юлга озату м?ш?кате килеп баса. ??рт?рле с?б?пл?р табып, аны? тел?ген? каршы килеп, ?нил?рен больницага озаталар. ?зенч? биред? а?а х?рм?т к?рс?т?л?р, табиблар карый, к?з?теп тора. Л?кин а?а болар инде файдасыз. К?п т? ?тми, ?бине? к?зл?ре м??гег? йомыла.
?бине? ?йтерг? тел?г?н васыятьл?рене? и? кир?клесе шул иде: «Улым, ?тен?м сезд?н, мине, зин?ар, ?зебезч?, м?селманча ?ирли к?регез инде».
Л?кин аны? бу тел?ге кабул булмый. Аны ш?ригать кушканча т?гел, урысча ?ирлил?р.
??р халыкны? талантын, матурлыкка м?н?с?б?тен, яш?? р?вешен а?латкан, ата-бабаларны? т?се итеп буыннан буынга к?чеп, сакланып килг?н ядк?рл?ре була. Акъ?би д? ?зе ?чен бик кадерле кайбер н?рс?л?рен балаларына т?се итеп калдырырга тели. Л?кин балалары Акъ?бине? со?гы тел?ген ты?ларга вакыт та таба алмыйлар, кир?ксенмил?р д?. Х?тта ананы? со?гы васыятен — аны ?зебезч? ?ирл??не д? тиешенч? оештыра алмыйлар. Акъ?би вафат булгач, бу ?йберл?рне? к?бесен театр гардеробына илтеп бир?л?р. Ата-бабаларыбызны? ист?леге ?зелеп калгандай була.
Акъ?бине? балалары ?нил?рен х?рм?т т? ит?л?р, яраталар да. Ни ?чен со? алар аны? со?гы тел?кл?рен ишетеп калырга вакыт таба алмыйлар? Ниг? алар Акъ?би ?чен бик изге булган ?йберл?рне? кадерен д? белмил?р?
Бу сорауны авылларда яш??че бик к?п ак яулыклы ?бил?рне? балаларына бирер идем мин. Ч?нки язучы «?йтелм?г?н васыять» ?с?ренд? халкымны ?т? ягымлы образ — Акъ?би итеп г??д?л?ндерг?н. ?с?рд? халкыбызны? б?генге четерекле х?ле, язмышы, халык т?къдире чагылдырылган.
Туга? туфрактан аерылып, ш???рл?рг? к?чк?н авыл балалары я?а шартларга иял?шерг?, т?рле милл?т кешел?ре бел?н аралашып яш?рг? тиеш булалар. Бу аларны? рухи д?ньясына бик зур йогынты ясый.
Рус м?кт?пл?ренд? укып белем алган татар балаларында милли а?, милли горурлык к?че яшеренр?к, з?гыйфьр?к чагыла. Милли а?, милли горурлык — бик табигый, бик кир?кле сыйфат, ул бит милл?тчелек т?гел. Халыклар арасындагы дуслыкка да аны? ?ич зарары юк. Милли а?ын, милли горурлыгын югалткан халык мескен халыкка ?йл?н? бит, ул тизр?к башкаларга яраклаша — буйсына ук башлый.
«?йтелм?г?н васыять» ?с?ренд?ге й?зьяш?р картны? «учагы?да ут с?нм?сен» диг?н с?зл?ре халыкны? рухи байлыгы бервакытта да саекмасын, кимем?сен, милл?т ?тк?нен х?рм?т итсен диг?нне а?лата. Акъ?бине? тел?кл?ре халык тормышын рухи т?ссезл?ндер?г? каршы юн?лг?н. Авылны? гади карчыгы кил?ч?к буыннар тормышын м?гън?ле, матур итеп к?рерг? тели.
Рухи байлык ?тк?нн?р, ?лг?нн?р ?чен т?гел, безне? ?чен — б?генге ??м кил?ч?к ?чен кир?к.
«?зене? ?тк?нен оныткан халыкны? кил?ч?ге юк», — диг?н татар халкыны? к?ренекле галиме Ш. М?р?ани.
Талантлы язучы бер?злексез ?с?, к?т?рел? барган заманны? аеруча четерекле м?сь?л?л?рен кыю р?вешт? кузгатып килг?н. ?хлак, рухи т?рбияд?ге у?ышлар бел?н ген? тынычланмыйча, «?йтелм?г?н васыять» хик?ясе безне тыйгысызлыкка, ?итди уйлануларга чакыра.
Тормышны? аяусызлыгын, ??ркайсыбызга да олыгаю к?нн?ре ?ит?ч?ген к?з алдыма китер?м. Без, Акъ?бил?рне? оныклары, ??рчак ?ылы карашыбызны кызганмаска, ис?нн?рне? кадерен белеп яш?рг? тиешбез.
Р?хм?т сезг?, ?лк?нн?р!
Безне? ?чен ?киятле, ки? к??елле, олы й?р?кле ?бил?р!
Т?рбияви йогынтыны? поэтик бер формасы булып х?ер-фатиха бир? ??м алу, ата-ана догасы, ?лк?нн?р ?йтк?н тел?кл?р торган.
Б?ген мин д? тормыш диг?н зур д?ньяга аяк басарга торам. Олы юлга чыгар алдыннан Акъ?бине х?терл?тк?н ?биемне? догаларын, тел?кл?рен ты?лыйм.
Акъ?би турындагы язмамны балачак дустыбыз, танылган шагыйрь Госман Сад? с?зл?ре бел?н т?мамлыйсым кил?:
Ходайны? ??р бирмеш к?нен
Дога кылып с?ламлил?р
Ил шатлыгы, ил аклыгы —
Ак яулыклы ак ?бил?р.
⇐ Предыдущая17181920212223242526Следующая ⇒
Date: 2015-09-18; view: 5746; Нарушение авторских прав

Татарстан Республикасы Яр Чаллы ш?h?ре Башкарма комитеты м?гариф идар?се муниципаль  бюджет гомуми белем бир? учреждениесе “60 нчы урта гомуми белем бир? м?кт?бе”
Башкаручы:
I категорияле татар теле ??м
?д?бияты укытучысы
Попова Г?лниса Гаян кызы
Сочинение “Туган ягым”
Минем туган ягым –Татарстан Республикасы. Мин Татарстанны? и? матур ?иренд? – Яр Чаллы ш???ренд? яшим. Яраткан ш???рем Чулман елгасы буенда урнашкан. Туган ягым табигате к??елем? ятышлы. Табигатьне? ??йге вакытын бер с?з бел?н ген? ?йтеп бетереп булмый. Б?тен ?ирд? к?б?л?кл?р оча, кошлар сайрый, кызарып ?ил?к-?имешл?р пеш?, ч?ч?кл?р ата. Аларны? ниндил?ре ген? юк:кызыллары, з??г?рл?ре, ап-аклары, сарылары…Кошларны? сайравы, ?йтерсе?, мо?лы к?й кебек. ? к?б?л?кл?рне? канатларындагы р?семн?рне к?рс??, шаккатырсы?. ?ил?к-?имешл?рне? т?ме ген? ни тора… ?йтеп бетергесез т?мле ??м татлы.
Шундый бай ??йд?н со? мул к?з ?ит?. Агачлар алтынга киен?, ?ир ?сте сап-сары х?тф? бел?н каплана. Мен? шул вакытта кешел?р ?зл?ре ?стерг?н у?ышларын ?ыя башлыйлар. К?зге урманга керс??, аны? матурлыгына кызыгырсы?. Шуны? х?тле т?с байлыгын беркая да к?р? алмассы?.
Алтын к?зд?н со? ап-ак кыш ?ит?. Ул ?зене? кил?ен карлы бураннар бел?н белгерт?, ?ир ?стен ап-ак ашъяулык бел?н каплый.Шул вакытка инде агачларда ?зл?рене? к?зге к?лм?кл?рен салган булалар. Кыш аларны ак б?ск? киендер?. Кызганычка каршы, кышын кояш ?ылытмый, ?ил?кл?р д? пешми, кошлар да сайрамый. Алай да, кышны? яхшы яклары да бар. Кыш к?ненд? туйганчы чанада, ча?гыда, тимераякта шуып була. ?г?р д? инде ча?гыда урманга китс??, син д?ньяда и? б?хетле кеше булырсы?. Тынлык… Карда шуа торган ча?гы тавышы гына ишетел?. Шул минутларда шундый р?х?т булып кит?. Шулай к??ел ачканда кышны? узып кит?ен сизми д? каласы?.
Яз ?итк?ч, карлар эри, челтер?п- челтер?п г?рл?векл?р ага башлый. Табигать кышкы йокыдан уяна. К?зд?н ?ылы якларга китк?н сандугачлар, тургайлар, сыерчыклар, карлыгачлар кайталар. ? и? беренчел?ре булып, кара каргалар килеп ?ит?л?р. Кара каргалар кайтса- яз ?иттк?н диг?н с?з. Яз к?ненд? агачлар я?адан яшел к?лм?кл?рен киял?р, матураеп кит?л?р.
Нинди ген? туган илем табигате к?рк?м булмасын, кешел?р аны ??лл?мич? зур зыян китер?л?р. Табигатьне бер д? сакламыйлар. ? бит табигать булмаса, без д? булмас идек бит. ?йд?гез, дуслар, аны саклыйк, бер д? аны кыерсытмыйк. Табигать шундый матур булып калсын, ??рвакыт безне? к??елебезне шатландырып торсын. Мин ?ир шарыны? и? и? ямьле урынында яшим, шу?а к?р? туган ?иремне бик яратам.

Сочинение «Яратам сине, туган як»
Яратам мин туган илемне,
Яратам мин туган телемне,
Яратам мин туган ?иремне,
Яратам мин туган ?емне,
гаил?мне, ?ниемне, ?тиемне, д?? ?ниемне, д?? ?тиемне ??м н?ни бертуган се?елемне.  Мин, Л?йс?н  Илгиз кызы  Сейдгазова,  Пенза ?лк?сене?  Лопатино районы иске Вершаут  авылында  яшим.  Мин ?ирг? татар кызы булып тууыма  бик горурмын. Мин ?земне?  туган  телемне  яратам, ч?нки  ул ?нием, ?тием, ?би-бабаем теле. Без ?йд? татар теленд? ген? с?йл?ш?без.
Безне? Вершаут авылында м?кт?п, м?д?ният йорты бар. М?д?ният йорты каршында зур ??йк?л басып тора.Ул   Б?ек  Ватан сугышы кырында ятып калган авыл  батырларына, безне? ирекне саклаучыларга багышлап салынган. Б?ек ?и?? к?ненд? шул ??йк?л янына балалар, укучылар, авыл халкы ?ыелып аларны иск? алалар.
Безне? яш?г?н ?иребез – авылыбыз  бик матур. Авылыбызны б?тен  ягыннан урманнар уралган. «Урманнарда кура ?ил?к т? ?ир ?ил?к, к?з ачып йомганчы ?ыярсы? бер чил?к». Ул ?ил?кл?р шулкад?р т?мле авызда эреп кит?. Туган ?иремд? ?ск?нг?ме ?лл? ми?а шулай тоела?  Андый  т?мле ?ил?кл?р безд? ген? ?с? кебек,  алардан бер д? туймыйсы? сыман. ? к?з к?не бай урманнар  безне  т?рле-т?рле г?мб?л?р бел?н б?л?кли.
Авылны? бер почмагында  зур к?л ??елеп ята. Ул балыкка бай. Яз, ??й к?нн?ренд?  к?лг? бик к?п  булып акчарлаклар килеп т?ш?. Нинди к??елле шул акчаларны? к?лг? чумып-чумып балык тотуларын карап торырга!
Яз ?ит? бел?н яшел чир?мд? б?л?к?й ген? каз,?рд?к б?бк?л?ре шул ?л?нне ашап, й?гереп й?рил?р, ? ??й к?нн?ре к?л ?сте ап-ак булып кит?, ?йтерсе?, к?л ?стен? ак кар яуган. Бу авыл халкыны? казлары, ?рд?кл?ре й?зеп й?рил?р. ? к?з ?итк?ч, ??р ?йд? каз ?м?л?ре оештырыла. Кызлар казларны чил?кк? т?яп, к?янт?л?рг? тагып, чишм?г? казлар юарга т?ш?л?р. ? кичл?рен кызлар, ?м? булган ?йг? ?ыелышып, т?рле уеннар уйный, ?ырлар ?ырлый, егетл?р гармун суза. ?ай, к??елле д? инде шул чаклар! Без,  авыл балалары,  сыйланып, т?мле ризыклар ашап р?х?тл?н?без.
Б?лки,  ул ми?а гына шулай тоела!? Мин уземне? туган ?иремне бик яратам, ч?нки бик матур, бик с?йкемле минем туган авылым, аны? чылтыр-чылтыр аккан чишм?л?ре, ул чишм?л?рне? сап-салкын сулары. Алар шундый т?мле! Ул суларны эчк?ч, ?аны? р?х?тл?неп кит?, яшисе килеп тора! Ул судан ?ич т? туймысы?, шундый т?мле минем авылымны? чишм? сулары!
Май аенда безне? авыл ап-ак к?лм?к киг?н т?сле була. Т?рле ?имеш агачлары ч?ч?кк? т?рен?. К?р?се иде шул вакытта, нинди матур безне? яш?г?н ?иребез! Т?нн?р буена сандугачлар сайравын утырып ты?лыйсы кил?. Шул вакытта чикерк?не? кычкыруы да си?а башка т?рле булып тоела. Ул инде к??ел к?т?ренке булуга шулайдыр, минемч?.
??й к?не алмаларын, чиял?рен й?зеп кен? ?лгер. Авылда мал-туарга печ?н ?ыйган вакыт килеп ?ит?. Хуш исле печ?н исл?ре яулап ала, син ул исне сулап туймыйсын. ? кырларда ??й к?не ашлыклар к?кр?п ?с?. Алар т?рл? вакытта т?рле т?ск? кер?. Бер карыйсы?, ди?гез кебек яшькелт-з??г?р ул, ? икенчел?п караганда – кояш кебек, ?ылытып сары т?ск? керг?н. К?з ?итк?ч, кырга комбайннар чыга, иген т?ялг?н машиналар кырдан бертуктаусыз авылга я?а ?ыйган урожайны ташыйлар; аннары ул элеваторларга кит?. Безд? ?ск?н ашлыктан ипи-печенье, тортлар, ??м башка т?рле ризыклар пешер?л?р.
Безне? авылда к?п еллар элек руслар бел?н татарлар яш?г?н.  Авылны? бер почмагы «рус очы» дип аталган. Рус балалары да татар балалары да бер м?кт?пк? й?рг?н. Руслар ??м татарлар берг?л?шеп бик тату яш?г?нн?р, эшт? д?, ялда да берг? булганнар.  Х?зер инде авылыбыз – татар авылы.
Нинди р?х?т ?зе?не? туган-?ск?н ?ире?д? яш??! Ходай сугышларыннан сакласын, к?гебезне кара кайгылы болытлар капламасын инде.
?ади Такташны? “Мокомай”поэмасыннан юллар иск? т?ш?:
Бер ?ирд? юк андый ак каеннар,
Бер ?ирд? юк андый урманнар,
Бкр ?ирд? юк камыш сабаклары-
мондагыдай шаулый торганнар…

МБОУ “СОШ №28”
Сочинение.
Туган авылым.
Эшл?де:
7 А сыйныф укучысы,
Ху?ина Л?йл?.
?ит?кче:  Галимова
Л?йс?н Р?шит кызы.
Яр Чаллы, 2012 ел.
Сочинение.
Туган авылым.
??р кешене? й?р?ген? якын, ?анына ?и?еллек бир? торган яраткан урыны була. Минем ?чен – туган авылым. Туган ягын, авылын яратмаган кешел?рне мин к?з алдыма да китер? алмыйм. Яшьлекл?ренд? авылын ташлап чит ?ирл?рг? китк?н кешел?р д?, туган туфракларын сагынып, аны? табигатен? сокланып, ?ырлар, шигырьл?р язалар. Якташ шагыйребез Р. Ф?йзуллин да “Кайту” шигыренд? туган авылын ничек сагынуы турында яза:
Р?х?тл?неп аунадым бер
Туган як кырларында!
Кулларымны куеп тордым
Чишм?не? парларына.
Р?х?тл?неп таптап й?рдем
Бала чак сукмакларын,
Иск? т?шереп, гомеремне?
Татлы т?шт?й чакларын…
Мин д? к??елемн?н туган ягымны яратам, аны? г?з?ллеген? сокланам. Минем авылымны с?йм?слек т? т?гел шул: ул, минемч?, б?тен д?ньяда бер ген?, бары тик бер ген?!
Авылымны ике яктан бай матур таулар, калкулыклар кочаклап алган.
Талгын ?ил иск?нд?, болын ?стене? дулкынлануыннан к?зе? ала алмый торасы?. Нинди ген? ч?ч?кл?р юк анда! ?йтерсе? табигатьт? булган бар т?сне шунда ?ыйганнар. Искиткеч г?з?ллек! ?н? шул болын ?стенн?н ?крен ген? ирт?нге кояш к?т?рел?. К?т?рел? д? ила?и нурларын, б?тен яктылыгын авылга сиб?. ?кияти манзара эченд?ге авылым к?нн?н-к?н матурлана, яшелекк? к?мел?. Мин авылымны бик нык яратам!

И туган ягым, нинди г?з?л син!
План.
I. Баланы туган ?ире назлый.
1. ?нием с?зл?ре: «Туган ?ире?? м?рх?м?тле бул, ата-баба нигезен онытма!»
2. Авылым ?янкел?ре.
3. Ага чишм? чылтыр-чылтыр.
II. Авылым — г?з?л бакча.
1. Табигатьне саклыйк!
2. Тарихтан бер с?хиф?.
III. ?ырым си?а булсын, туган ягым!
Китс?м туган яктан,
Читт? б?хет тапмам —
Яш?рмен гел ?анны телг?л?п.
?ырлыйм туган якта,
?ырлыйм сезне? хакта,
Каеннарым бел?н берг?л?п.
Р. Ми?нуллин.
Бала д?ньяга кил?, беренче тапкыр туган нигезенд? ?зене? тавышын я?гырата. Бу вакытта ?ле ул берн?рс? а?ламаса да, ?ни назын тоеп, ата-баба нигезенд? яши башлый. Кызарып чыккан кояшка карап, к?зл?рен ача, ?й т?ренд?ге кошлар сайравына елаудан туктый; я?гыр яуганда, й?зен? с?ерсен? билгел?ре чыгара. Анасы да баласыны? к?л?ч, шат й?зен к?реп, бишек ?ырын к?йли, кытыршы куллары бел?н баласын назлый, чын к??елд?н изге тел?кл?р тели.
Мин д? кечкен?д?н ук ?ни назын тоеп, аны? с?зл?рен? колак салып ?стем. ?нк?емне?: «Туган-?ск?н ?ире?? м?рх?м?тле бул, аны булдыра алганча ярат. Ата-баба нигезен онытма!» диг?н с?зл?ре х?терем? бик тир?нтен уелып калганнар. Ничек со? инде шундый г?з?л табигатьле, газиз туган ягы?ны яратмаска м?мкин!?
Мин авылда тудым. Сабый чагымда челтер?п аккан чишм? тавышын да, талларга кунып сайраган сандугач тавышын да ишеттем, йолдызлы к?кне, тулган айны к?реп сокландым. Безне? авылны? табигате искиткеч матур. Мин, капка т?бебезг? чыгу бел?н, ?земне яшел х?тф? ??елг?н ?ирг? баскан кебек хис ит?м. Б?бк? ?л?нн?ре, вак ромашкалар, сары ч?ч?кл?р ?зл?ре ?к мине бер сихри д?ньяга алып кереп кит?л?р. ?зем яшел чир?мн?н атлыйм, к?зл?рем тир?-якны к?з?т?. ?н? якында гына бормаланып инеш ага. ??й к?нн?ренд? анда каз-?рд?к тавышлары ишетел?.
Инеш буенда ?янкел?р ?с?. Алар яз к?не аксыл-яшел т?ск? кер?л?р, ??й башында яшел яфракларга т?ренеп, авылга ямь бир?л?р, кичл?рен кошларны? матур тавышлары б?тен су буен ?анландыра. Кичке сабантуй да инеш буенда уза. Яшьл?рне? шат ?ырлары, уеннары бел?н су буе г?рл?п тора.
Бормалы инешл?р, карт ?янкел?р шагыйрьл?рг? ил?ам бирг?н. Сибгат Х?кимне? «Минем таныш ?янкел?р» шигыре туган ягын сагынучыларга атап язылган кебек:
Сезг? энд?шми, мин кемг?
Энд?шим, ?янкел?р?
?итте минем д?, сезне? к?к,
Картайдым, дияр к?нн?р, —
ди шагыйрь.
Кешене? гомере башланып китк?н кебек ?к, инешне? д? башлангычы бар. Бу — чишм?л?р. Чишм?, тау астыннан к?меш к?зе бел?н ?ирне тишеп, бик зур кыенлыклар бел?н саркып чыга, б?др? дулкыннар ясап, ?крен ген? ага. Аны? к?меш сыман тамчылары кояш нурлары астында эн?е б?ртекл?ре кебек ?емелдил?р.
Чишм?л?р… Кемне? ген? к??елен? ил?ам салмый да, кемг? ген? канат куеп, хыялларын ?стерми ик?н со? алар?! Шагыйрь Равил Ф?йзуллин туган ягы, туган йорты турында к?п яза. «Туган ягым» диг?н шигыренд? ул болай ди:
Минем д? бар ?зем ?чен
шундый як — Туган ягым:
Дога и?г?н ??р т?шенн?н
чишм?л?р чыга аны?!
Авылыбыздагы зират яныннан ага торган чишм?не «Изгел?р чишм?се» дип атыйлар. Бу чишм?не? суын эчс??, т?не?? ниндидер сих?т алган кебек буласы?.
Авыл башына чыгуга, зифа каеннар яфракларын шаулатып, сары алкаларын селкетеп, безне каршы алалар. Бу каеннарны кайчандыр безне? бабаларыбыз утырткан. Читк? китк?н кешел?р ?з авылы каеннарын сагыналар. Х?с?н Туфанны? 16 ел гомере читт? ?т?. Туган ?ирен? м?х?бб?те, сагыну хисл?ре и?атына к?ч?.
Ак каеннар азмы далаларда,
Япандагы олы юлларда…
Беркайда юк, л?кин сезне? сыман
Сагындырган каен, — беркайда! —
дип ?зг?л?н? ул.
Авылны? матурлыгы, г?з?ллеге турында авылыбыз шагыйре Илсур абый болай дип язды:
Ераклардан сагынып кайтам,
Туган авылым сине.
Ки? кырлары?, басулары?
Каршы ала мине.
Авылым урамнарында
?с? матур таллар.
Берсенн?н-берсе яктырак
Ата безд? та?нар.
Бу шигырь юллары, х?зер к?йг? салынып, авылны? гимны кебек, б?тен кич?л?рд? я?гырый.
Зифа каеннардан со? ки? басулар башлана. Бу басуларда игенн?р к?кр?п ?с?. Каерылып ?ск?н тук башакларга карап, кемн?р ген? сокланмаган, кемн?рг? ген? ил?ам килм?г?н! Ирексезд?н ?ырлап ?иб?р?се кил?:
Игенчене? у?ганлыгы,
Игенчене? хезм?т яме,
Игенчене? тырышлыгы
Кырларыннан к?рен?.
Авылдан ерак т?гел урманнар бар. Урман яшеллеге, саф ?авасы, ?ырчы кошлары бел?н ?зен? гашыйк ит?. Урманны б?тен кеше д? ярата торгандыр дип уйлыйм мин. Тукайны? «Ш?р?ле» поэмасындагы т?б?нд?ге юллар безне? авыл урманы турында язылган кебек:
Бик хозур! Р?т-р?т тора гаск?р кеби чыршы, нарат;
Т?пл?ренд? ятканым бар, х?л ?ыеп, к?кк? карап.
??й к?не урман кешел?рне ?зен? тарта. Ял к?нн?ренд? т?ркем-т?ркем д?, ялгыз да кешел?р урманга агылалар. ??й уртасында урман аланнарында чалгы тавышлары ишетел?. ? к?з кешел?рне ?зене? сап-сары чикл?векл?ре бел?н кин?ндер?. Минем туган авылым Биектау районына кер?. Аны халык теленд? «ак каенлы Биектау» дип й?рт?л?р. Районда каен, нарат урманнары шактый. Тик урманнарга керг?ч, киселг?н агач т?пл?рен, ташланган ч?пл?рне к?реп й?р?к ?рни. Сулыклар да бик к?п, л?кин промышленность предприятиел?ренн?н агып чыккан сулар аларны пычрата, г?з?л табигатьне? ямен ?иб?р?.
Табигатьне пычрату, а?а саксыз карау иманлы кешел?рд? борчылу уята. Табигатьне саклау проблемасы ?. Баяновны? «С?ях?тнам?» поэмасында к?т?рел?. ?с?рне? герое Кама буйлап с?ях?тк? чыга. Кама буендагы авыллар югалган. Яшьл?р булмагач, авылны? кил?ч?ге булмый. Авыл бетс?, табигать т? ярлылана. Кама буенда кыр казлары к?ренми, кыр ?рд?кл?ре кычкырмый. Су буе м?ет чыккан йортны х?терл?т?. Автор ?зене? бала чагын х?терли. Яланаяк й?рг?н болыннарны сагынып иск? ала. Тик бу болыннар аша х?зер торбалар узган. Бик к?п зиратлар аша дамбалар ?тк?релг?н. Милли а? к?нн?н-к?н югала бара. Халык иманыннан яза, телен оныта. Заманга ияреп, к?йл?р д? ?зг?р?. Шул к?йл?р тавышы астында сыкрап, бик к?п урманнар ?ирг? ава.
?. Баянов кешелек д?ньясын саклап калырга чакыра. С?ях?тнам?не? ахырын ул болай т?мамлый:
Ча? кагам мин:
— Бар халыклар!
Барлык тел?к-гад?тл?рне
Буйсындырып бары акылга,
Кул бирегез бер-берегезг?
?ир хакына, яш?? хакына!
М?ск??д?ге татар галиме Вил Мирзаянов атом-т?ш коралын законсыз файдалануны фаш итте. Шуны? ?чен ул кулга алынды. Халык соравы буенча аны азат иттел?р.
Кешел?р! ?йд?гез ?ле, табигатьк? карата бераз м?рх?м?тлер?к булыйк! Аны саклап калу ?чен бар к?чебезне кызганмыйк! Табигать ??м б?тен гал?м ки?леген саклап калу — безне? бурыч.
Туган ягымны? г?з?л кешел?ре, гыйбр?тле тарихы да бар.
Шамил Р?кыйповны? «Та?нар ?аман матурмы?» ?с?ренд? сур?тл?нг?н Гыйльфан Батыршин — безне? авылныкы. А?а ?тк?н ел авылда ??йк?л куелды.
Халкыбызны? милли горурлыгы булган композитор Салих С?йд?шев т? безне? районнан. Аны? туган авылы ?бр?д? музей ачылды.
Авылыбыздан ерак т?гел Камай авылы бар. Бу авылны? к?нчыгыш ?лешенд? тарихчы, археолог Равил Ф?хретдинов казу эшл?ре алып барды. Монда к?п кен? борынгы эш кораллары, биз?н? ?йберл?ре табылды. Табылган ?йберл?р Камаево авылында ачылган тарихи музейга куелган. Без бу музейда май аенда булдык. Экспонатлар арасында кабер ташы бар. Бу таш XIII гасырлар тир?сенд? бер д?рвишне? хатынына куелган таш булып чыкты.
Бу тир?д? Иске Казан ш???ре урнашкан булган. Вакытлар узу бел?н, ш???рне? нигезен Казансу елгасы ашап бетерг?н. Бу елга ?зе д? бик к?пне к?рг?н. Г?лшат З?йнашеваны? «Казансу» шигыре шул турыда.
Казан суы ?сл?ренд? акчарлаклар уйныйдыр.
Акчарлаклар ел да кайта,
?тк?н гомер кайтмыйдыр.
?й, Казансу, Казансу!
Гомерл?ре ямансу.
Азатлык ?чен халкымны?
Кан-яшьл?ре тамган су, —
диг?н юллар Иван Грозный яулары вакытында т?гелг?н яшьл?р, каннар хакында с?йли.
Туган ягым г?з?л д?, аны? кешел?ре д? минем к??елг? якын тоела, ??р кеше д? шулай уйлыйдыр. Туган як ?ырларга к?чк?н. Туган як турында язучылар зур к?л?мле ?с?рл?р язалар. Г. Б?шировны? «Туган ягым — яшел бишек» диг?н ?с?рене? исеме ген? ни тора! М. М??диевне? «Торналар т?шк?н ?ирд?» ?с?ре туган ягы ??м аны? кешел?рен? багышлап язылган. Гадел Кутуй «Сагыну» н?серенд? чит илд? й?рг?н солдатны? сагыну хисл?рен сур?тли. «Аны? ?реме д? б?ген ми?а шифа булыр иде», — ди. Б?ген ?ле мин авылда яшим. М?кт?п бел?н хушлашу к?нн?ре ?ит?. Тел?гем — укуымны д?вам ит?. Кая гына барсам да, туган ягым, ?ти-?ни йорты ми?а якын да, газиз д? булыр.
?земне? туган ягыма булган хисл?ремне шигырем бел?н белдер?м:
Туган ягыма
Офык читл?ренн?н ?крен ген?,
Матур булып синд? та? ата.
Урамнардан узган к?т?л?ре?
Хезм?т к?нен синд? уята.
Ирт?к торып, ?г?р кырга чыкса?,
Ишет?се? тургай мо?нарын.
Ишет?се? бодай, арышларны?
Ирт?нге саф ?илд? шаулавын.
?н? кара! Барлык игенн?р д?
Елмаялар кояш ягына.
Кем сокланмас шушы матурлыкка
Ия булган туган ягыма!

Муниципальное учреждение

«Управление образования Исполнительного комитета

Зеленодольского муниципального района Республики Татарстан»

Муниципальное образовательное учреждение

«Гимназия No5

Зеленодольского муниципального района Республики Татарстан»

Семинар

заместителей директора по воспитательной работе

общеобразовательных учреждений

Зеленодольского муниципального района

Республики Татарстан

«Система нравственного воспитания

в условиях национальной школы»

«Милли мәктәп шартларында

әхлакый тəрбия системасы»

г. Зеленодольск

19.02.08

ПРОГРАММА СЕМИНАРА

время

8.00-8.30.

нсполнитель

дежурные

мероприятие

Регистрация,

чай.

FIрезентация гимназии

место проведення

Фойе

столовая

Актовый зал

8.30-8.50

каб.

No2

8.50-9.30

уроки

1. «Дөньяны коткарырга иде ул уттан»,

дәрес-әңгәмә. На сыйныфы

каб. №16

2. «Уроки «Алхимика». Татарские акценты в притче

бразильского писателя», урок-диспут. 9в класс

каб.12

3. «Җирдә су», география дәресе. 6а сыйныфы

4. «Безнең тату гаилә»,

Әйләнә тирәбездәге дөнья дәресе. 2в сыйныфы

5. «Синең әниең». Уку дәресе, 36 сыйныфы

каб. №16.

2-й корпус

каб. №7,

2-й корпус

1. «Что такое любовь?» 10а класс

9.40-10.20

Классный

час

Рахимов И.Ю., директор гимназии,

первая кв. категория

Абулханова Э.М., заместитель директора по

воспитательной работе, первая кв. категория

Назипова Танзиля Марсовна, учитель

татарского языка и литературы,

высшая кв. категория

Багавиева Резеда Шамилевна, учитель

русского языка и литературы, высшая кв.

категория

Сафин Илшат Зайнуллович,

учитель географии, высшая кв. категория

Зиганшина Джамиля Хазиевна, учитель

начальных классов, вторая кв. категория

Галиуллина Фарида Равилевна,

учитель начальных классов,

вторая кв. категория

Закирова Роза Фаритовна, учитель

английского языка, вторая кв. категория

Рахматуллин Ракип Мубинович, учитель

татарского языка и литературы.

высшая кв. категория

Исхакова Ильсияр Фагимовна, учитель

начальных классов, первая кв. категория

Шагнахметова Алсу Рамисовна, учитель

начальных классов, вторая кв. категория

Хусаинова Айсылу Расиховна, учитель

истории, первая кв. категория

Хусаинова Айсылу Расиховна, учитель

истории, первая кв, категория

Назмутдинова Алсу Камилевна, учитель

музыки, высшая кв. категорія

Майорова Елена Алексеевна, ведущий

специалист Управления образования ик зМР РТ

каб. №1,

2-й корпус

каб. No9

2. «Чын кеше нинди була?» 56 сыйныфы

3. «Волшебные слова». 4а класс

каб. No10.

2-й корпус

каб. №20,

4. «Яхшыдан үрнәк ал, яманнан гыйбрәт ал».

2а сыйныфы

Посещение музея Боевой славы

2-й корпус

Музей

10.30-

11.10.

11.15-

12.00.

Актовый зал

Литературно-музыкальная композиция, посвященная

65-летию Сталинградской битвы.

12.00-

12.30

Круглый стол

обед

Актовый зал

Столовая

Тема: Что такое любовь?

Цели: учить понимать чувства любви и влюбленности;

способствовать развитию нежных отношений между юношами и

девушками.

Оформление: Класс красиво украшен шарами, цветами,

валентинками, свечами. Впереди на столе телевизор и видеоплейер.

Ход мероприятия.

Учащиеся сидят парами полукругом.

Учитель: Лора юности — прекрасная пора. Это время влюбленности

и неизвестности, мечтательности и романтизма.

Вот сегодня в такой романтической обстановке мы собрались, чтобы

откровенно поговорить … о любви. Ведь в юности самой яркой

звездой сияет любовь.

1. Но что такое любовь? Что вы представляете , когда слышите

слово «любовь»?

(Ученики высказывают свое мнение)

уч. Все начинается с любви …

Твердят: «Вначале было слово»

А я провозглашаю снова:

Все начинается с любви!

Все начинается с любви:

И озаренье, и работа,

Tлаза цветов, глаза ребенка —

Все начинается с любви.

С любви!

Я это точно знаю

Все, даже ненависть — родная

И вечная сестра любви.

Все начинается с любви.

Мечта и страх, вино порох

Прагедия, тоска и подвиг

Все начинается с любви.

Весна шепнет mebe: «Живи»

И ты от шепота качнешься!

И выпрямиться и очнешься

Все начинается с любви!

С точки зрения словесного толкования Любовь – это интимное и

глубокое чувство, кстремленное на другую личность, общность или

идею. В древней мифологии и поэзии — это космическая сила, подобная

силе тяготения.

Любовь — результат длительного исторического развития

человеческой личности.

С точки зрения энерргетического аспекта Любовь есть очень

приятное бурление энергий в нашем организме. А пылкая любовь —

это просто фонтан энергий, которые наполняют нас и изливаются

на окружающих. Влюбленный «летает на крыльях». Эндорфины

гормоны удовольствия) в огромном количестве выбрасываются в

горячую кровь, человек находится в очень приятном состоянии

эйфории.

Энергия любви

— самая сильная энергия. Это энергия личности,

личностного роста. Именно благодаря любви люди совершают

подвиги, преодолевают слабости, достигают вершин в творчестве.

Ле, кто любил по настоящему, знают силу этой энергии — как она

окрыляет, дает силы, сметает все преграды на пути к цели.

фактически именно Любовь побуждает и помогает нам совершать

лучшие поступки в жизни. И неважно, кому эти поступки адресованы

— себе или другим.

Эпизод «на рыбалке»

Давайте посмотрим один эпизод из фильма «Кадетство».

На что побудила любовь отца Макарова?

— Уч. Может ли человек прожить без любви? (ученики высказывают

свое мнение)

В душе померк бы день

И тьма настала б вновь

Когда бы из нее изгнали мы любовь

Лишь тот блаженства знал,

Кто страстно сердце нежил,

А кто не знал любви,

ПІот все равно, что не жил.

Мольер

Невесело на свете жить,

Коль сердцу некого любить.

Шевченко

Нет, нам нельзя без любви: она есть великий дар — увидеть лучшее,

избрать его и жить им.

Еще древние разделяли 2 сороны любви: Любовь — агапе и Любовь

эрос. О них расскажет нам Гульнара.

уч. Все вы знаете, что бывает любовь, а бывает влюбленность,

бывает настоящая любовь , а бывает и безответная любовь. В

анкетах на вопрос «хорошо это или плохо, безответная любовь?»

многие из вас ответили плохо. А вот некоторые ответы я хочу вам

зачитать.

«Плохо. Из-за безответной любви умирают много парней и девушек»

Фействительно, в юном возрасте чувства обостряются до предела и

все воспринимается слишком серьезно. Очень часто безответная

любовь становится причиной суицидов. Я хочу, чтобы вы поняли, что

ни одна любовь, ни одна влеченность не стоит того, чтобы из за них

сводоли счеты с жизнью. Это случается почти с каждым, это надо

просто пережить, выдержать. Благодарите своих родителей, за то

что они дали вам самое дорогое — жизнь. Благодарите природу, за то

что живете на этой земле и благодарите того, кого любите, за то что

он есть, за то, что вы можете любить его хоть и на расстоянии.

Еще один ответ: «Плохо, потому что она может привести к неочень

хорошим последствиям , тем более, если ты – — однолюб.

Не бывает однолюбов, бывают те, кто не хочет открыться к новым

чувствам, новой любви. Ведь Любовь — это всплеск гормонов. Рано или

поздно гормоны перестанут вырабатываться в кровь и чувства уже

будут не те.

А вот один ответ мне понравился. Кто — то ответил «Мне кажется

безответная любовь это хорошо. Потому что человек становится

сильным. «Это самый верный ответ. Какая бы ни была любовь

облагораживает человека. Если вы полюбили, а на ваши чувства нет

r

Она

()

люди путают эти понятия и считают, что одно автоматически

подразумевает другое.

уч.Предположим кто-то влюбился, на его чувства ответили, они

поженились, но по каким- -то причинам не смогли сохранить свой

брак. «Почему распадаются семьи?» В анкете вы в основном

ответил: «Из-за измен, из за разных характеров, из-за

родителей и финансовых проблем.»

Давайте послушаем мнения психологов:

Подводные рифы любви — это наше неумение строить отношения друг

с другом.

Не стоит бояться ухода романтики, слов о любви — их с успехом

заменят появляющаяся душевная теплота и близость, привязанность

и общие интересы. Самая главная причина разлада – это нежелание

принять супруга таким, какой он есть.

Мы вам зачитаем рассказ, но не до конца. А вы подумаете чем он

может закончится. (Алия читает рассказ)

Заслушиваю ответы учащихся,

— А как бы вы поступили в такой ситуации? (ученики высказывают

свое мнение

— А теперь

давайте посмотрим, чем все закончилось.

уч. Очень часто бывает сложно одному разобраться в своих чувствах,

сомнениях. В основном молодые люди затрудняются сделать выбор

между двух девушек. В такие моменты я советую вам обратиться к

специeлисту. Давайте посмотрим эпизод из фильма о встрече героя с

психологом.

Эпизод из фильма (» Встреча с психологом»)

— уч. Ребята! А теперь я хочу услышать от вас, какие выводы вы для

себя сделали из нашей беседы? (ученики высказывают свое мнение)

А в заключение я хочу вам пожелать, чтобы вы нашли свою любовь,

удачно построили семейное счастье и жили в безоблачном небе своего

счастья много — много лет.

Әниләр көне белән котлау өчен сезнең игътибарга берничә тәбрикләү шигыре куярга булдык. Соңгы елларда Россиядә, традиция буенча, Энилэр коне зурлап үткәрелә башлады. Бу көнне күп кенә чаралар (төрле концертлар, күп балалы әниләр белән очрашу һ.б.) уздырыла. Мәктәп һәм балалар бакчаларында, кагыйдә буларак, бәйрәм бераз алданрак үткәрелә. Иң беренче, әлеге бәйрәмнең тарихына тукталып үтик әле.

Әниләр көне кайчан билгеләп үтелә башлый

Әниләр көне – Россиядә ноябрь аеның соңгы якшәмбесе көнне билгеләп үтелә. Бу көнне барлык әниләрне һәм йөкле хатыннарны тәбрик итү күркәм традициягә әйләнде.

Энилэр коне кайчан бәйрәм көн итеп билгеләнгән соң? Моның тарихы болай. 1998 елның 30 гыйнварында Россия президенты Борис Ельцин «Әниләр көне хакындагы» указга кул куя. Әлеге көнне канунлаштыруны сорап Россиянең, хатын-кызлар, гаилә һәм яшьләр эшләре буенча Дәүләт думасы Комитеты чыгыш ясый, төгәлрәге депутат, ЦК КПРФ әгъзасы Алевтина Апарина бу эштә активлык күрсәтә.

Әниләр көнен рәсмиләштерүнең максаты булып, хатын-кызга карата хөрмәт, гаилә нигезләрен ныгыту, кешеләр тормышында әни кеше нинди зур әһәмияткә ия икәнен искә төшерү, аналарның дәрәҗәсен күтәрү тора.

Дөресен әйткәндә, элегрәк, совет заманында, энилэр коне беренче тапкыр 1988 елның 30 октябрендә Әзербайҗанның Баку шәһәрендәге 228 нче мәктәбендә билгеләнеп үтелгән. Әлеге, әниләр хөрмәтенә уздырылган, тантананың авторы һәм оештыручысы – рус теле һәм әдәбияте укытучысы Эльмира Гусейнова була.

Бу көнне барлык мәктәп балаларына, эни бәйрәмен ел саен үткәрергә чакырып мөрәҗәгать итәләр. Шуннан соң бу мөрәҗәгать күп кенә совет газеталарында басылып чыга, ә Әниләр бәйрәменә сценарий «Укучылар тәрбиясе» (Воспитание школьников) журналында бастырыла.

1988 елдан Әниләр көне Бакуда ел саен, ә соңрак, Эльмира Гусейнова күченеп килгән, Ставрополь шәһәрендә уздырыла башлый. Тора бара ул халык бәйрәменә әйләнә.

Әниләр көне белән котлаулар

Энилэр коне белэн котлау өчен  тәбрикләү шигырьләре

Әнием, сөеклем, кадерлем,
Тиңнәр юк, сиңа бу дөньяда.
Һәрчак яшь һәм матур син безгә
Картайдым инде дип уйлама

Кочаклыймын сине, тәбриклимен
Әниләр бәйрәме бит бүген
Бәхетле бул, кайгы-сагышлар
Капламасын күңелең күген.

***

Энилэр коне белэн, тәбрик итәмен
Барысы өчен сиңа рәхмәт әйтәмен
Синең тәрбияң, кылган догалар
Гомер юлымда ярдәм кылалар.

Бәхет телимен һәм дә исәнлек
Шатлыктан балкысын күзләрең
Чынга ашсын изге теләкләрең
Дога кылып әйткән сүзләрең

***

Җир йөзендә барлык әниләр
Бәхетле яшәсен дип телик
Балалары куандырып торсын
Китерсеннәр бары игелек.

Әни көне — шундый матур бәйрәм
Барлык әниләргә баш иик
Күзләрендә бәхет нуры һәрчак
Сүнми балкып торуын телик.

(И.Н 12.11.2021)

***

Әниләрне фәрештәләр, диләр,
Фәрештәләр була канатлы.
Ә минемчә газиз әнкәйләрнең
Балаларыдыр ул — канаты.

Канатларны Раббым каермасын,
Сау-сәламәт булсын балалар!
Җан җимеше таза булса гына,
Тыныч яшәр җирдә аналар.

Бала бит ул, җаның кебек газиз,
Алар өчен йөрәк өзелә.
Бала хәсрәтләре күрми генә
Җитсәк иде гомер көзенә!!!

(Гөлара Шәрипова)

***

Кем дөньяга кеше бүләк итә,
Ә кешегә якты дөньяны?
Тойгылары кояш кебек кайнар,
Эретерлек гранит кыяны?

Кем күңеле тулган айдай серле,
Язлар сыман назлы, ягымлы?
Шатлыкларын башкаларга бүлеп,
Кайгыларга түзем, сабырлы?

Кем елмая җәйге таң аткандай,
Балкып китә шундук тирә-як?
Нәфислеге гөлләр сокланырлык,
Көләчлектә аңа тиңнәр юк?

Кем куллары өйне, җирне ямьли,
Изгелеге үлчәү тапкысыз?
Ул, әлбәттә, яшәү чыганагы,
Тормыш яме — Әнкәй, хатын-кыз!

***
Әнкәй, диеп әйтер кешең булу
Нинди бәхет бит ул дөньяда.
Шатлыкларың булса — уртак була
Кайгыларың булса — югала.

Уйлама әле, картаям, дип,
Шат-көләч бул, сүнмә-сүрелмә.
Кадер-хөрмәт күреп үтсен гомерең
Урыннарың булсын гел түрдә.

***

Котлы булсын, әни бәйрәмең,
Матур булып атсын таңнарың.
Рәхәт яшә, игелеге кайтсын
Син үстергән һәрбер баланың.

Ак бәхетләр юлдаш булсын сиңа,
Көннәреңне шатлык бизәсен.
Сәламәтлек – үзе бәхет бит ул,
Ходай шуннан мәхрүм итмәсен.

***

Гомерең матур узсын, әнкәй бәгърем,
Кайгы-хәсрәт килә күрмәсен;
Йөзең һаман аяз, көләч булсын,
Күзләреңнең нуры сүнмәсен.

Без телибез сиңа зур бәхетләр,
Күтәренке булсын күңелең
Матур яшә, картаюны белмә,
Гел шатлыктан торсын гомерең.

***

Синнән күчкән яктылыктан
Нур сибелә тирә-юньгә.
Кайгы-хәсрәт күрми генә
Яшик шулай бергә-бергә.

Әни бит ул — өйнең яме,
Ә тормышта – олы терәк.
Сәламәт бул, озак яшә,
Син бит, әни, безгә кирәк.

***

Котлы булсын, бәйрәмең, әни,
Гомерең үтсен шатлыкта.
Кайгы күрмә, чирне белмә,
Һич бирешмә картлыкка.

Авырлыклар бер дә кичермә син,
Кыенлыклар бер дә килмәсен.
Синең йөзеңдәге шатлык нуры
Балкып торсын, мәңге сүнмәсен.

Йөзләреңдә чәчкә алсулыгы,
Күзләреңдә йолдыз балкышы.
Бәйрәмеңнең ямен күтәрсеннәр
Ирең, балаларың алкышы.

***

Озын булсын синең гомерең,
Тыныч булсын һәрчак күңелең.
Бәхет чишмәрең мул аксын,
Зур шатлыклар белән таң атсын.

Кояш кебек якты нурлар – синнән,
Карашлары белән җылыткан.
Юктыр беркем, әнкәй, синнән башка
Иркә сүзләр белән юаткан.

***

Безнең күңел һәрчак сиңа
Тели иң изге теләк.
Җир йөзендә синнән башка
Беркем юк кадерлерәк.

***

Әни

Иң матур юллар –
Син йөргән юллар.

Иң тәмле сулар –
Син биргән сулар.

Иң йомшак куллар –
Син сөйгән куллар.

Иң якты моңнар –
Син белгән моңнар.

Иң кайнар эзләр –
Син баскан эзләр.

Иң моңлы күзләр –
Син баккан күзләр.

Иң тугры сүзләр –
Син әйткән сүзләр.

Иң сабыр йөрәк –
Синең йөрәгең.

Иң талмас беләк –
Синең беләгең.

Иң изге теләк –
Синең теләгең.

Иң бөгелгән бил –
Ул синең билең.

Гөл сибелгән тел –
Ул синең телең.

Үч тотмас күңел –
Синең күңелең,

Әни!

(Фәнис ЯРУЛЛИН)

– ??р кешене? беренче к?нн?н ?к туплый башлаган х?зин?се – туган тел. ??р милл?т кешесе ?чен и? матур, и? кадерле тел – ?зене? туган теле. Билгеле булганча, безне? татар телебез – ЮНЕСКО тарафыннан Б?тен д?нья халыкара аралашу теле дип саналган 14 телне? берсе. Татар теленд? аралашабыз ик?н, дим?к, татар милл?те яши, ?с?. Милл?тебезне? югалмавы, телебезне? ?с?е безне? кулда. Милл?тебезне? д?вамчысы булырлык укучылар бармы ик?н безне? арада. ?йд?гез, ачыклап карыйк.
Нинди таныш мо?лы к?й бу?
Тукай ?ыры – “Туган тел”.
Ист?н бер д? чыкмый торган
Халык к?е – “Туган тел”.
??р кеше ?чен и? якыны, и? м??име – ул туган теле! Минем туган телем – татар теле. Мин тугач, ?ниемне? назлы итеп “балам” диг?н с?зе д?, беренче тапкыр ?йтк?н “?ни” с?зе д? туган телемд? булган. Ми?а туган телемд? ген? с?йл?шерг? у?ай, ч?нки кечкен?д?н туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш?м, аралашам.
Туган телебезг? дан ?ырлаучы язучыларыбыз ??м шагыйрьл?ребез бик к?п. Габдулла Тукай, Галим?ан Ибра?имов, ?ади Такташ, Муса ??лил, Абдулла Алиш, Гадел Кутуй ??м бик к?п башка ?дипл?ребез. Аларны? ?с?рл?ре аша без туган телебезне? б?еклеген, затлылыгын а?лыйбыз. Матурлыгына, г?з?ллеген? сокланып туя алмыйбыз.
Туган тел! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле, газиз! Ул ватан, туган ?ир, ата- ана с?зл?ре бел?н берг? торган б?ек, изге ??м кадерле с?з!
Алсу Гыймадиева, 8 нче сыйныф укучысы
И туган тел, и матур тел, ?тк?м-?нк?мне? теле!
Д?ньяда к?п н?рс? белдем, син туган тел аркылы.
Минемч?, туган телне яратуны шагыйребез Г. Тукай тулысынча а?латып бирг?н. “Туган тел” шигыре кешене тормышны? б?тен чорларына алып кайта. Си?а гомер б?л?к итк?н ?ти-?ние?не? теле аша син д?ньяны таныгансы?. Башка телл?р ?зл?ренч? матур булса да, ?з теле?не? я?гырашы ук башка. Ул си?а ?гет-н?сыйх?т булып та, ирк?л?п-с?еп т? ишетел?.Туган теле? аша ?ирд?ге, кешед?ге матурлык б?тен тулылыгы бел?н а?лашыла.
?ырларыбызга мо?лылык хас булган кебек, телебезг? д? мо?лылык хас. ? мо? кешене? й?р?генд?, к??ел т?ренд? туа. Мо?лы халык начар була алмый. Мо? ул – халык рухыны? ышанычлы сакчысы. Шуны онытмасак, телебез ??рвакыт мо?лы, ягымлы, а???ле булыр.
Дил?р? Бакирова, 8 нче сыйныф укучысы
И? элек бу тел бел?н ?нк?м бишект? к?йл?г?н,
Аннары т?нн?р буе ?бк?м Хик?ят с?йл?г?н.
Туган тел турында безне? б?ек шагыйребез Габдулла Тукайдан да матур итеп ?йт?че юктыр. К?пме м?гън? салынган бу шигырь юлларына.
Минем туган телем – татар теле. Ул ми?а бик якын тел, ч?нки минем телем татар теленд? ачылган. Мин кечкен?д?н бу телд? иркен с?йл?ш?м. ?нием ми?а татар теленд? бишек к?йл?ре к?йл?г?н, татар ?киятл?рен с?йл?г?н. Х?зер, зур ?сеп ?итк?ч т?, мин татар эстрадасы артистлары ?ырларын р?х?тл?неп ты?лыйм. Татар халкыны? кызыклы, б?ек ш?хесл?ре, театр д?ньясы, с?нгате турында к?бр?к белерг? тырышам. М?кт?п тормышындагы туган телем? кагылышлы чараларны яратам.
Минем к?п кен? дусларым татар балалары. Рус м?кт?бенд? укуыбызга карамастан, без алар бел?н татарча аралашабыз. Сыйныфыбызда татар балалары булып та татарча с?йл?ш? белм??чел?ре д? бар. Минем ?чен туган теле?не белм?? – бик кызганыч к?ренеш. Моны? с?б?бе – гаил?д? ?з теле?д? с?йл?ш? м?мкинчелеге булмау, дип уйлыйм. Бу яктан мин ?земне бик б?хетле кеше дип хис ит?м, ч?нки барлык туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш? алам. ??м шуны? ?чен д? ата-анама, д?? ?нил?рем бел?н д?? ?тил?рем? р?хм?тлемен.
Чулпан Мирзагалиева, 8 нче сыйныф укучысы
Туган тел – ул минем бер ?лешем. Ч?нки ансыз мин татар кызы була алмас идем. Туган телемд? мин дусларым бел?н аралашам. Татар теленд? тапшырулар, т?рле программалар, кинолар карыйм. Бик матур мультфильмнарны х?тта кечкен? энем д? карарга ярата.
Мин ?нием бел?н концерт, театрларга й?рим. Туган телемд?ге мо?, к?йл?рг?, биюл?рг? мин бик гашыйк. ?зем д? ?ырларга яратам.
Танылган, к?ренекле татар ш?хесл?ре турында к?бр?к белерг? тырышам. Туган телемд? язылган бай тарихлы ?д?бият бел?н танышам. Белемемне тагын да ?стер?сем, туган телемне камил бел?сем кил?.
Туган телем минем ?чен бик газиз. Ул – и? туган, и? матур, и? татлы тел!
?мин? Гадиева, 8 нче сыйныф укучысы

Туган телем – татар теле.
Татар теле ул – Тукай теле. Аны? шигырьл?ренд?
Туган  телне  ярату, туган  илг?  булган  м?х?бб?т
бел?н  ?релеп  кил?. Шу?а  к?р?  да  туган  телне
ярату  ватанга  тугрылыкка , ата – анага  яратуга ,
х?рм?т  ит?г?  ти? . Туган ?ск?н  илне?  якынлыгын,
Ватанны? газизлеген  тоярга  да  безг?  туган  тел  ярд?м  ит?. Туган  тел  хезм?т  бел?н  берг?  кешене
?стер? , а?а  Ватанны?  тарихын  белерг?  ,милли
с?нгатен  а?ларга , яратырга  ярд?м  ит?.
Туган  тел ! Бу с?з  ??ркем  ?чен кадерле , газиз!
Минем  туган  телем – татар  теле. Тугач  та  ?нием-не?  назлы итеп  “ балам “ диг?н  с?зен  туган телен-д?  ишетк?нмен.
Минем туган  теленн?н  д? матур  тел  юктыр  ул.
Бу минем  с?зл?р  ген?  т?гел.Туган  тел ! Анардан
да  к?чле , татлы , назлы , л?зз?тле тел  бармы ик?н?
Минем  туган телем – ?ырдай  мо?лы  татар  теле.
?биемне? бишек ?ырларыннан  туган телемне?
матурлыгын , кыймм?тен  а?лап ?стем.
??р  кеше  ?з  туган  телен  с?ярг? , яратырга
тиеш . ?г?р  кеше  туган телен  с?йм?с?  ул туганнарын  да  яратмас. Туган  телем  нурлы  кояш  сыман  б?тен  д?ньяга яктылык , ?ылылык  тарата.
Туган тел ! ??ркем  ?чен  газиз  бу. Ч?нки  тел –
тормыш  чыганагы , белем чишм?се. Тел  ул зур  бер
кибет кебек : анда ??ркем ?зен? ни д? булса  таба.
Тел кешег? бер – берсен а?ларга , бер – берсе? тел?к, максатларын,  уйларын  белерг?  ярд?м  ит?. Ул –
Ватан , туган ?ир , ата – ана с?зл?ре  бел?н ян?ш?
берг?  торган  б?ек , изге  ??м  кадерле  с?з!
??м  минем  ?йт?сем  килг?н  фикерем :
“ Балалар ,?лк?нн?р , мил?тт?шл?р! Туган телне  яратыгыз , х?рм?т итегез , ул телг?  с?еп карагыз!”
Яш?сен  туган тел ,и?  матур тел,
?тк?м – ?нк?мне?  теле!!!
Галиева Лилияна
10 сыйныф

Минем туган телемд? – д?ньяда т??ге тапкыр “?нн?”, “?тт?” дип ?йттерг?н газизл?рд?н газиз нинди ген? с?зл?р юк…Серле д?, хикм?тле д? ул с?зл?р…Кайсылары бик тир?ннн?н чишм? кебек саркып  чыгалар, ? бер ишел?ре язгы ташкын кебек ургып агалар. Мин телне н?къ мен? шул с?зл?р аркылы к?з алдына китер?м.
Туган тел, милл?т теле, д??л?т теле дибез. А?лашыла: с?зебез тел турында, аны? ?сеше, куланылышы турында барачак. Шулай да, кир?кме со? б?ген мондый с?йл?ш??! Сулый торган ?авабызны к?нд?лек тормышта уйламыйбыз да. ?мма сулый бир?без. Бер караганда, тел д? шундыйрак кебек: б?ген аны белерг?, яратырга ?нд?? кир?кме?
Кир?к, бик кир?к. Ч?нки милли тел язмышы – ул милл?т язмышы, л?кин аны? яш?еш, ?сеш формасы, милл?тне? сакчысы да, аны? кил?ч?гене? гарантиясе д?. Туган тел –  и? беренче чиратта милл?тне яш?т?че и? ???миятле ?еп.??мгыять ?сеше югарырак к?т?релсен ?чен  кешел?рне? милли ?за?ы югары булу, яш?еш, и?тимагый-с?яси тарихы, гореф-гад?тл?ре, теле булу шарт, дип уйлыйм мин. ??мгыять югарырак баскычка менг?н саен, тел д? ?с?, камилл?ш? бара.
Кешене? ?з туган телен яхшы бел?е аны? ?з илен?, телен?,халкына,ата-анасына, ?би-бабасына м?х?бб?те,х?рм?те турында с?йли. Шулай булганда гына ул башка телл?рне д? тиешле югарылыкта б?яли ??м х?рм?тли ала. Без, яшь буын, ?з туган телебезне никад?р к?т?рс?к, ?стерс?к, башка халыклар арасында шулкад?р абруй казаначакбыз.Ш?кер, ??р халык ?з теленд? аралашсын, белем алсын ?чен безне? республикабызда,районыбызда ??м, ?лб?тт?, м?кт?бебезд? барлык шартлар да тудырылган, РФ ??м ТР конституциясе бел?н д? ныгытылган. Барысы да ?зебезд?н тора. Телл?р турындагы Законнар  да тормышка ашырыла.Телне ?йр?нерг? тел??чел?р ?чен онлайн “Ана теле” проекты, “Чиста с?з” акциясе, «Мин татарча с?йл?ш?м”, татар теленд?ге интернет проектлар,олимпиада-б?йгел?р – моны? бер ?леше ген?…
Б?ек  ?дип Габдулла Тукай да бит туган телне ярата белеп яраткан.Ул телне бары тик тышкы ямь бир? чарасы, матур а???н?р ?ыелмасы итеп кен? карамаган, аны и? элек аралашу,а?лашу, т?рбия ??м ?с? коралы  итеп таныган. Минем д? туган телне яратуым Туган илем? булган м?х?бб?тем бел?н ?релеп кил?, аны? аерылгысыз ?лешен т?шкил ит?. Д?ньяда аралашу чарасы буларак танылган 14 тел арасында минем туган телем-татар теле булуы ми?а я?а д?рт, к?ч ?сти. Шулай булгач, барлык-барлык с?зл?р арасында минем д? ?з с?зем бар… Газизл?рд?н газиз ?тк?м-?нк?м теле – Б?ек Татар  теленд?ге с?зл?рем – ?ир шары буйлап кояш нурлары булып таралсын иде д? ?и?андагы барлык кешел?рне бары тик изгелекк?, татулыкка, тынычлыкка ?нд?п торсыннар иде!!

Ту?ан  телем
??  ?с?  телем – мине?  ?с?н матур,
и?  т?мле  тел,
?? телем – ?? ?йберем бул?ан ?с?н
ярата к??ел…
М.?афури
Атай-?с?й, тыу?ан  йорт, ту?ан тел, Тыу?ан  ил… Былар бер-бере?ен? ты?ы?  б?йл?нг?н, кешене? к??ел  т?ренд?  сабый  са?тан урын ал?ан  и?  ??зиз  т?ш?нс?л?р. Ысынлап та, ту?ан  теле?де  яратыу – Тыу?ан илде, ата-?с?йе?де  яратыу  ул. Халы?та  “И? татлы  тел – ту?ан тел, ?с?м   ??йл?п тор?ан  тел”  тиг?н  м???л бар. Баланы  телг?  и? ??зиз  кеше?е – ?с??е  башлап ?йр?т?.
Мине? ту?ан телем – баш?орт теле.Мине? телем  ме?-ме?  йылдар   аша, ?ис бер тарих  ?ынау?арына  бирешм?й   ата-бабаларыбы??ы?   й?ш??  тарихын, йыр-мо?он, ижадын  т?км?й-с?см?й  бе??е?  к?нд?рг?   етк?р?. “Теле ю?ты?  ?ына – иле ю?” – тип  баш?орт халы? ша?иры  Р.?арипов   ю??а ?ына  ?йтм?г?н.
Мин – баш?ортмон!  ??м быны? мен?н  мин  ?орурланам. ?аил?л?  тик  баш?ортса ?ына  аралашабы?. Бе? ата-?с?йем, а?айым мен?н  берг?л?п   ту?ан  телебе???  сы??ан   телетапшырыу?ар?ы   ?арайбы?, радиотапшырыу?ар?ы   ты?лайбы?. Б?л?к?йер?к са?та  “А?бу?ат”  журналын   у?ы?ам, х??ер  “Аманат” журналын, “Й?ншишм?” г?зитен  яратып у?ыйым.
?леге   ва?ытта  мин 6-сы класта  у?ып й?р?й?м. М?кт?пт?  баш?орт  телен   беренсе кластан   яратып  ?йр?н?м. Н?фис  ??? конкурстарында,          ?илми  тикшерене?   конференция?ында  ?атнаштым. Былтыр?ы у?ыу   йылында  район  ??м ?ала  ким?ленд?   ?тк?релг?н    Баш?ортостанды?   ??  ирке  мен?н    Р?с?йг?  ?ушылыуына   450   йыллы?ына  арнал?ан    с?с?нд?р  б?йге?енд?  ?атнашып, ошо б?йгене?   йом?а?лау   ??м   Гала-концертында    Баш?ортостан  Республика?ы Президенты   М.?.Р?химов  алдында сы?ыш  я?ау    мине?   ?с?н   бик  и?т?лекле   ва?и?а булды.
Республикабы??а   баш?орт теле  д??л?т теле  тип и?лан ителе?ен?    ?ыуандым. Баш?ортостан тиг?н илд? й?ш?г?с, баш?орт  телен  ??тере?, ?йр?не?  м??имдер, тип уйлайым. Класташтарым, ду?тарым  мен?н  саф баш?орт  теленд?  аралашыу?а   мин  бик шатмын.
Дим районы 123-с?  лицейыны?   6-сы класс
у?ыусы?ы   Мини?олов  Динар?ы?  инша?ы
У?ытыусы?ы   Кириллова  Г.Р.

Туган телем – халкымны? акыл ??м мо? чишм?се.
Ад?м баласыны? к??еленд? булган йомшаклык ??м катылык кебек н?рс?л?рне ачып бир?че, гыйлем, ?д?п, м?гъриф?т кебек н?рс?л?рне к?рс?т?че н?рс? – телдер.
И минем ?андай кадерле, и мо?лы туган телем.
Кайгылар иле т?гел син, шатлыклар иле б?ген.
М?кт?п шатлык йорты була аламы со?? Шатлык йорты булырга тиешме? Тиеш, билгеле! Мин шулай дип уйлыйм. Кайбер??л?рне? фикеренч?, м?кт?пне? т?п вазифасы – укучыга белем бир?, ? калганы… Калганы да аерата ???миятле вазифалардан тора шул – укучыга т?рбия бир?, а?а шатлык б?л?к ит?, м?ст?кыйльлеген ?стер?. Уеннар  зур ???миятк? ия. Уеннарда катнашып кыюлык арта, ?зе?д? булган аерым кимчелекл?р юкка чыга, ипт?шл?р арасында бертигез хокуклы кеше буларак т?рле биремн?р ?т?л?, а?а с?л?т арта. Ч?нки м?н?с?б?тл?р эчкерсез, табигый, ??ркем с?л?тенч? эшли, к?чен кызганмый, уртак н?ти?? ?чен куана. Гомум?н уеннар системасы безд? укучыларда халкыбызны? милли тарихына, татар телен? ??м ?д?биятына, м?д?ниятен? м?х?бб?т тойгысы, ?з халкыбыз бел?н горурлану хисл?ре, ?з халкыны? тарихын, аны? у?ай гореф-гад?тл?рен, традициял?рен ?йр?н? бел?н кызыксындыру шикелле к?рк?м сыйфатлар т?рбиял?рг? ярд?м ит?. Халык уеннары никад?р кыска ??м ачык, т?эсирле, а?лаешлы. Алар безне? уйлау, фикерл?? д?р???сене? активлыгын арттыра, д?ньяга карашны ки??йт?, рухи хал?т ?сешен камилл?штер?. Без уеннардан к?п кен? м?ст?кыйль тормышта кир?к булган т?рле к?некм?л?р алабыз. Милли уеннар ?ырлар, халык ?йтемн?ре, афоризмнар, канатлы с?зл?р, м?кальл?р бел?н тыгыз б?йл?нг?н р?вешт? алып барыла. Уеннар вакытында безд? фикерл?? с?л?те, ихтибарлылык арта, х?тер ??м с?йл?? культурасы байый.
??р халык ?зене? мо?-сагышын, ?рн?л?рен к?йл?рг? сала, ?ыр итеп ?ырлый. С?зе я?гырашына туры килг?нд?, эчт?леге искерм?г?нд?, ?ырлар аеруча озын гомерле була. ?з?к ?згечл?ре, мо?лылары, буыннардан буыннарга к?чеп, ?зен я?а т?смерл?р бел?н баетып, халык х?теренд? яши бир?. ?ыр — тарихны, тарихы?ны бел?, ?з чиратында, ?ырны оныттырмый. Нинди ген? ?ырны ?ырласа? да, син аны к??еле?, уйлары? бел?н я?артасы?, ?зе?неке саныйсы?. Б?тен д?нья буйлап сибелг?н татарны?, ?ай, к?п т? со? ?ырлары! Кайсы гына ?ырны алса? да, бер н?рс? к?зг? ташлана: кеше гомере буе б?хетен эзли ??м аны еракта, ?тк?нд?, хушлашкан ярларда, ташлап китк?н туган ?иренд? таба. Б?хет-шатлык ташып, б?ркеп торган ?ырлар азрак, с?енечне ?зе? д? кичереп була, ?мма кайгы-х?ср?тне б?лешерг? кемдер кир?к. ?н? шул кемдер — ?ырны ты?лаучы, си?а кушылучы да инде. ?ырлыйм дис?, б?йр?менд? к?т?реп алырлык ?ырлары да к?п милл?темне?.
Тел – аралашу чарасы. Тел ярд?менд? аралашып без ?зебезне? уй-фикерл?ребезне, хыялларыбызны, шулай ук шатлык ??м кайгыларыбызны белдер? алабыз. Киемен? карап каршы алалар, акылына карап озаталар дип тикм?г? ген? ?йтм?г?нн?рдер шул. Шу?а к?р? д? кеше акыллы булырга тиеш. Кеше акыллымы, юкмы ик?нне без кайдан бел? алабыз со?? ?лб?тт?, кешене? с?йл?меннн?н аны? ни д?р???д? акыллы ??м культуралы ик?нен белеп була. ?з теле?не? кадерен белер ?чен, чит ?ирл?рд? яш?п карарга кир?к. Ана теле?не? мо?ын, а???ен а?лау ?чен, кайвакыт бер бишек ?ырын ишет? д? ?ит?. Тел ?че д? була, т?че д?. Усал теллел?р кайвакыт р?н?етеп т? куя. Йомшак теллене? ?анга р?х?тлек бирг?не бар, т?пк? утыртканы да юк т?гел. Теле бозыкны? к??еле бозык, ди халык. Теле катыны? к??еле каты, диг?н м?каль д? бар.
Тел — к??елне? к?згесе д?, тылмачы да, ачкычы да, тагын ?лл? н?рс?л?р д? ик?н.
Без рус м?кт?бенд? укуыбызга да карамастан, ?зебезне? туган телне ?йр?н? м?мкинлегебез бар. ? инде ?з телен белм?г?н, аны х?рм?т итм?г?н кешед?н нинди “чын кеше” чыксын. Туган телне онытуны? нинди н?ти??г? китер?ен Чы?гыз Айтматов “Гасырдан озын к?н” ?с?ренд? бик оста сур?тли. ?з халкын, тарихын, телен онытучыларны ма?кортлар дип атый ул. Андыйлар туган илен? каршы яуга чыгарга, тапкан анасына кул к?т?рерг? д? ?зер.
?ир й?зенд? булган б?тен н?рс?
Б?лг?н саен кими, кечер?я.
Тик бер ген? н?рс? – ана м?х?бб?те
Б?лг?н саен арта, к?ч?я, – дип яза балалар язучысы М?рзия Ф?йзуллина. Бу бик зур с?з. Балалар к??елен а?лап, ?гет-н?сих?тне д? зир?к, акыллы, шаян-тапкыр гыйб?р?л?рг? т?реп, кешене? к??ел кылларын чиртерлек итеп язу с?л?те, ??м д? шушы язганнарны к??ел т?рен? ?теп керерлек итеп а?лату с?л?те ??ркемг? д? бирелми. ?аваплы да,  авыр да, шул ук вакытта бик мактаулы да вазифадыр ул балалар язучысы ??м укытучы булу. Безне? аксакалларыбыз, галимн?ребез, язучыларыбыз татар телене? б?еклеге  турында ?йтеп калдырган  матур с?зл?рне безг? яраткан укытучыларыбыз ?иткер?.
Татар телен Такташ с?йде,
Тукай ?зелеп мактады.
Урам теле т?гел диеп,
Насыйри да яклады.
??м шулай ук К. Насыйри: бер?? башка телне ?йр?нм?кче булса, башта ?з телен белсен, – диг?н.
– Туган телне белм?? – телсез калу, – диг?н Дагстан шагыйре.
Мен? шулай итеп б?ек татар халкы безг? ки??шл?рен бирг?н, ?зене? т?рле чаралары бел?н т?рбиял?г?н. Шу?а к?р? без туган телебезне? кадерен белерг?, аны ?йр?нерг? ??м ихтирам ит?рг? тиешбез.
Сии – минем тере тарихым,
Син – минем кил?ч?гем,
Тик синд?, газиз туган тел,
Б?хетк? ?ит?ч?гем.
И телем, синд? н?фислек
Чишм?се киб?ме со??!
Гасырлар си?а тим?де,
Д?верл?р тияме со??!
Гасырлар да, д?верл?р д? безне? акыл ??м мо? чишм?се булган туган телебезг? тим?сен иде. Еллар ?тк?н саен мо? д?рьябыз тир?н?я ??м сафлана барсын!                                          Шарафутдинова Айгель
Сенгилей районы Красный Гуляй урта м?кт?бе

?тк?м – ?нк?мне?  теле
Туган тел дип ?йт?г?,Габдулла Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?:
И туган тел, и матур тел,
?тк?м –?нк?мне? теле…..
Туган  тел! Бу  с?з  ??ркем  ?чен  кадерле, газиз!Туган  телне  тугач та ишет? ??м  ?йр?н?  башлыйсы?,шу?а  к?р?  аны  туган  тел  дип  атыйлар да.
Минем  туган  телем  –  газизл?рд?н  –  газиз Анам телем  –татар теле.
Тугач та ?ниемне? назлы итеп  “ балам ” диг?н с?зен туган телемд? ишетк?нмен. Беренче “ ?ни”  ??м   “?ти” с?зен д? татар теленд? ?йтк?нмен. Безне?  гаил?д?  гел  татарча  с?йл?ш?л?р.?ти –?ниемне?  ми?а  бирг?н  и? зур  б?л?кл?ре  минем  исемем  ??м  телем  булды.
Мин  яратам  туган  татар  телемне!!! Ана  теле  д?ресл?рен?  яратып  й?рим.Татар  ?ырларын  бик  яратып  ты?лыйм  ??м ?зем д? ?ырларга й?р?н?м.Татар  теленд?ге  китапланы  ?з  телемд?  укый  алуыма ,  анам  теленд?  с?йл?ш?  бел?ем?  мин  бик  шатмын. “ Мин  – татар! – дип горурланып  ?йт?  алам. Мин  ?х?т   Гаффарны?    “Без – татарлар”  диг?н  шигырен  яратам.
Без – татарлар!
Шулай диеп бел?
Безне б?тен д?нья, бар халык.
Без – татарлар!
Шушы исем бел?н
?ирд? яш??  ?зе бер б?хет.
Ми?а ?з милл?тем, туган телем кадерле.  М??ге яш?,туган телем!!!
Г?р?ев Булат   4 сыйныф

Туган тел дип ?йт?г?, Г. Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?:
И туган тел, и матур тел,
?тк?м, ?нк?мне? теле!
Д?ньяда к?п н?рс? белдем
Син туган тел аркылы.
Минем туган татар телем чынлап та бик матур. Ул минем ?чен ?тк?м-?нк?м кебек ?к якын. Туган телен югалткан милл?тне? кил?ч?ге юк дип уйлыйм мин. ?з телен яхшы белг?н кеше ген? милл?те бел?н горурлана, аны? кадерен бел?.
Мин Свердловск ш???ренд? тудым. Ул вакытта минем ?ти-?нием анда эшл?г?нн?р. Мин рус м?кт?бенд? укыдым.
К?пт?н т?гел без Казанга ?йл?неп кайттык. Без гаил?д? гел татарча с?йл?ш?без, ч?нки барыбыз да татар балалары. Свердловскида вакытта татарча ?йд? ген? с?йл?шеп була иде. Казанга кайткач, мин урамда да, транспортта да татарча с?йл?шеп й?рг?н кешел?рне к?реп шатландым. К??елем р?х?тл?неп китте. Ничектер алар ми?а бик якын булып, туган кебек тоелдылар. ? м?кт?пт? татар теле д?ресл?ре буласын белг?ч, мин бигр?к т? с?ендем. Татар телен ?йр?н? безг? рус ??м инглиз телл?рен ?йр?нерг? ?ич т? комачауламый. Авылга кайткач, ?бием, башымны сыйпап: “Б?бк?м, беркайчан да ?з теле?не онытма, туган теле?не балалары?а да ?йр?терсе?!” ? ди. Мин, ?лб?тт?, гомер буе ?земне? туган телемне саклармын!

Кеше тормышында аны? б?тен гомере буена аерылгысыз т?шенч?л?р, кешел?р, ?йберл?р була. Мин шуларны? берсе дип, аны? туган телен саныйм. Ул ? кешене? д?ньяга аваз салган минутыннан со?гы сулышына кад?р ян?ш?.
“Туган” с?зе тагын бернич? с?з бел?н с?зтезм? ясый: “Туган апа”, “Туган ил” ??м “Туган тел”. Бу т?шенч?л?р ? ?чесе д? кеше ?чен и? якын, и? кадерле. ?г?р кеше бу т?шенч?л?рг? битараф караса, аларны еш алыштырса, онытса яки хыян?т итс?, ул кешег? “изге” диг?н с?з таныш т?гел.
Кеше д?ньяга беренче аваз салуга, аны тудырган ана ?зене? сабыена туган теленд? “балам” дип энд?ш?. Баланы? беренче ?йтк?н с?зе д? туган теленд? я?гырый. Кеше ?зене? и? саф хисл?рен бары тик туган теленд? ген? белдер? ала. Б?ек Тукай юкка гына ?зене? и? кадерле кешел?ре ?ти-?нил?рен? р?хм?т с?зл?рен, алар рухына багышлаган догаларын туган теленд? белдерм?г?н.
И туган тел! Синд? булган
И? элек кыйлган догам:
Ярлыкагыл, дип, ?зем ??м
?тк?м-?нк?мне, Ходам!
Безне? халкыбызны? к??ел ?????рл?ре бары тик туган телд? ген? сакланып калган. Бары тик туган телд? ген? алар к??елне? и? нечк? кылларын тибр?т? алалар. Шу?а к?р? д? безне? ш?хесл?ребез, галимн?ребез, язучы ??м шагыйрьл?ребез туган телг? зур игътибар бир?л?р. Галимн?р фикеренч?, ?з туган теленд? белем алу балага ?и?елр?к бирел? ??м ?зл?штер?, а?лау д?р???сен арттыра ик?н. ?з туган телене? кешег? т?эсир к?че д? к?члер?к. Бу турыда аксакал язучыбыз Г. Б?широв бик д?рес ?йтк?н. Ул инде туган телне? байлыгын бик яхшы бел?, ч?нки гомере буе халык авыз и?аты ?????рл?рен ?ыйган ??м ?йр?нг?н кеше. “Халыкны? и? зур байлыгы, и? кадерле рухи х?зин?се, ? дип яза Г. Б?широв, ? ?ичшиксез, аны? теле. Халык ?зене? телен, оста бакчачы кебек, яман ?илл?рд?н, р?химсез салкыннар куырудан саклап, ме? еллар буена ?стереп килг?н. ?злексез баетып, матурлап, и? тир?н фикерл?рен, и? нечк? хисл?рен д? а?латып бирер д?р???г? китерг?н”. Никад?р м?гън?ле с?зл?р!
Минем туган телем ? татар теле. Шагыйрь Н. Н??ми аны “?ырдай мо?лы”, Р. Ф?йзуллин “тыйнак, басынкы, т?зем”, И. Гыйл??ев “т?мле, к?рк?м, ?стен”, ? Х?с?н Туфан ис? “к?кр??л?р теле, батыр ??м ?????р мирас” дип атый.
Б?ген татар теле ??м??риятебезд? д??л?т теле дип беркетелг?н. Шу?а к?р? аны? кулланыш даир?се д? ки??я. Ул инде х?зер ? кешел?р арасында ?зара аралашу коралы гына т?гел, д??л?т эшл?ренд? д? тулы хокукка ия булган тел.
Тарихым ист?леге син,
Болгарым ист?леге,
Гасырлар аша ?телг?н
Юлларым ист?леге, ?
дип яза Х. Туфан. Чыннан да, тел тарихы ул ? ил тарихы. Безне? туган телебез тарихны? т?рле авырлыкларына, ??залау-кимсетел?л?рен? дучар булган. Л?кин:
Чукындырган чагында да
Чукынмады?, татар теле, ?
ди К. Н??ми.
М. ??лил, А. Алиш, Х. М???йл?рне? татар теленд? язылган шигырьл?ре фашистларны? корыч ишекл?ренн?н, гильотиналарыннан да к?чле булдылар. Бу турыда шагыйрь Р. Ф?йзуллин:
Т?зем тел ул
Окопларда, т?рм?л?рд?, лагерьларда
атылса да, асылса да,
?и?? рухын ?уймаган ул.
Гильотина ?сл?ренд?
Яш?? ?ырын ?ырлаган ул! ?
дип, татар телен? булган югары б?ясен бир?.
Туган телебез к?нн?н-к?н камилл?ш? бара. Аны тагын да биз??, кулланылышын арттыру ?лк?сенд? бик к?п галимн?р, с?нгать ??елл?ре армый-талмый эшлил?р. Мин шундый кешел?рне? берсе турында гына ?йтеп ?тм?кче булам. Бу ? милл?тебезне? тел осталарыны? ?с?рл?рен б?тен “д?ньяга” ?з теленд? я?гыраткан Айрат Арсланов. Мин аны? шигырь с?йл?вен бик яратып ты?лыйм. Айрат Арсланов с?йл?г?нд?, Туган тел ила?и кодр?т ала, ?зене? й?р?кл?р, иманнар х?киме ик?нен тоя, ??р татарны ?з кочагына алып ?лгер?. Айрат Арсланов тарафыннан я?гыраган татар теле изелг?нн?рне, башлары т?б?н иелг?нн?рне турайта, горурландыра, б?гырьл?ре?не актарып елата. Язучы Ф. Баттал аны? турында: “Шартына китереп с?йл??чесе ген? табылсын, бу тел к?ферлек тутыгы бел?н капланган иманы?ны да чистарта, сафландыра торган тел!” ? дип яза ??м, ? А. Арслановны туган телне? баш сакчысы, бераз шаяртып та ?йтс?к, генеральный сакчысы дип б?ялибез”, ? ди.
Туган тел турында фикерл?ремне шагыйрь И. Гыйл??ев с?зл?ре бел?н йомгаклыйсым кил?:
Ул булганда адашмабыз ?
Юлым туры, нурлы к?нем.
К?з карасы кебек саклыйм
Анам телен ? Татар телен.
⇐ Предыдущая17181920212223242526Следующая ⇒
Дата добавления: 2016-12-29; просмотров: 1419 | Нарушение авторских прав
Рекомендуемый контект:
Похожая информация:
B. –документ, издаваемый единолично руководителем предприятия, в целях разрешения организационных и производственных задач
I ступень — «Смелые и ловкие» — для мальчиков и девочек 10?11 и 12?13 лет
III ступень — «Сила и мужество» — для юношей и девушек 16?18 лет
III. Учтите и оцените результаты непрямой РИФ с сывороткой обследуемого и антигеном боррелий – возбудителем Лайм-боррелиоза.
Q]3:1:Основателем консерватизма как идейно–политического направления является
Q]3:1:Основателем либерализма как идейно–политического направления является
V ступень — «Бодрость и здоровье» — для мужчин 40?60 лет и женщин 35?55 лет
V.Читання казки вчителем вгодос.
Акмулла ? чич?н шагыйрь
Алтын Урда чоры ? татар ?д?биятыны? Я?арыш чоры
Антенно-фидерный тракт с усилителем
Асфальтосмесительная установка со смесителем периодического действия ДС-168
Поиск на сайте:
© 2015-2019 lektsii.org – Контакты – Последнее добавление

Туган тел дип ?йт?г?, Г. Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?:
И туган тел, и матур тел,
?тк?м, ?нк?мне? теле!
Д?ньяда к?п н?рс? белдем
Син туган тел аркылы.
Минем туган татар телем чынлап та бик матур. Ул минем ?чен ?тк?м-?нк?м кебек ?к якын. Туган телен югалткан милл?тне? кил?ч?ге юк дип уйлыйм мин. ?з телен яхшы белг?н кеше ген? милл?те бел?н горурлана, аны? кадерен бел?.
Мин Свердловск ш???ренд? тудым. Ул вакытта минем ?ти-?нием анда эшл?г?нн?р. Мин рус м?кт?бенд? укыдым.
К?пт?н т?гел без Казанга ?йл?неп кайттык. Без гаил?д? гел татарча с?йл?ш?без, ч?нки барыбыз да татар балалары. Свердловскида вакытта татарча ?йд? ген? с?йл?шеп була иде. Казанга кайткач, мин урамда да, транспортта да татарча с?йл?шеп й?рг?н кешел?рне к?реп шатландым. К??елем р?х?тл?неп китте. Ничектер алар ми?а бик якын булып, туган кебек тоелдылар. ? м?кт?пт? татар теле д?ресл?ре буласын белг?ч, мин бигр?к т? с?ендем. Татар телен ?йр?н? безг? рус ??м инглиз телл?рен ?йр?нерг? ?ич т? комачауламый. Авылга кайткач, ?бием, башымны сыйпап: “Б?бк?м, беркайчан да ?з теле?не онытма, туган теле?не балалары?а да ?йр?терсе?!” ? ди. Мин, ?лб?тт?, гомер буе ?земне? туган телемне саклармын!