Татар миллэте турында сочинение

Татарстан — минем республикам
Идел ярларына нурлар сибеп,
Матур булып ата безд? та?.
Та? шикелле якты Туган илем,
Б?хет бирг?н ?ирем — Татарстан.
Г?лшат З?йнашева.
Н?рс? ул Туган ил? Ул — сине? ?тие?, ?ние?, апа?, эне?, се?ле?, ?бие?, баба?. Ул — сине? туган, яш?г?н йорты?, урамы?, ш???ре?, авылы?. Ул — сине? сулаган ?ава?, басып й?рг?н ?ире?. Безне? барыбыз ?чен д? газиз туган илебез — Татарстан Республикасы.
Безне? Татарстан картасын шагыйрьл?р з??г?р к?б?л?кк? д?, томырылып чабып баручы атка да охшаталар. Аны? м?йданы 68 ме? квадрат километр. Зур да, кечкен? д? безне? Татарстан. Зур, ч?нки д?ньяда ?ле кечкен? дист?л?г?н илл?р бар. Кечкен?, ч?нки зурлыгы бел?н аны да узып китк?н илл?р к?п. Х?ер, безне? халыкны? байлыгы анда яш?г?н ?ирне? зурлыгы бел?н ген? б?ял?нми. Татарстан у?дырышлы кара туфракка, урман-суга бай. Анда тигезлекл?р кайчак с?з?к таулар бел?н алышына. Европаны? Татарстан аша узган и? зур елгалары — Идел, Чулман илебез картасында з??г?р билбау кебек. Алар буйлап зур-зур корабларда к?п ди?гезл?рг? барып ?итеп була. ? боргаланып-боргаланып, бу матур ?ирл?рне тагын бер кат к?реп калыйк ?ле дип, кире кайта-кайта агучы кечер?к елга, инешл?рне? саны бик к?п.
Безне? Татарстаныбызны? яз дис?? — чын язы, ??й дис?? — чын ??е, к?з дис?? — чын к?зе, кыш дис?? — чын кышы бар. Кыш ?итс?, ??йне сагына башлыйбыз, ??й ?итс? — кышны. Халкыбызны? с?екле шагыйре Габдулла Тукай ?йтмешли, ?авабыз шундый:
Анда бик салкын в? бик эссе т?гел, урта ?ава,
?ил д? вакытында исеп, я?гыр да вакытында ява.
Татарстан — ул ш???рл?р, фабрика, заводлар иле д?. Казан, Яр Чаллы, ?лм?т, Чистай, Алабуга, Б?гелм?, З?й, Азнакай кебек егермел?п ш???ре бар. ? нурлы Казан — илебезне? башкаласы.
И Казан! Д?ртле Казан! Мо?лы Казан! Нурлы Казан!
Тукайны? бу с?зл?рен ку?тл?п, шанлы Казан! Фа?игый Казан! Серле Казан! — дип д?вам итс?к, шагыйрь ?йтк?нн?рг? бер д? хилафлык итм?бездер.
Шанлы дис?к, Казаныбызны? б?ек ?тк?не, аны? Ауропа бел?н Азия арасында бер ?к вакытта калкан да, ике континентны тоташтыручы ?з?к т? булып торган чоры к?з алдына кил?. Ш???рне? фа?игасе андагы т?хет ?чен килг?н-китк?н ханнарны? ?зара б?релешл?ре бел?н б?йле. Серле диябез ик?н, Казан тарихы чыннан да серле бер п?рд? бел?н капланган. Ш???рг? кайчан нигез салынган, аны? исеме кайдан килеп чыккан? ?ле боларны? барысы да табышмак булып кына кала бир?. Нишлисе? бит, р?химсез илбасарлар кулы бел?н б???л?п бетергесез байлыгыбыз, милли кулъязмаларыбыз, язма ?д?биятыбыз, шулар бел?н ?зебезне? тарихыбыз юкка чыгарылган.
Казан ш???рен? инде 1000 ел. Ул Г. Тукай, Г. Ибра?имов, Г. Исхакый, Ш. М?р?ани, М. ??лил, С. С?йд?шев, Б. Урманче, Л. Толстой, Ф. Шаляпин, М. Горький, Н. Лобачевский, А. Бутлеров ??м башка бик к?п д?ньяга даннары таралган язучы, галим, композитор, р?ссам, к?р?шчел?рне? исемн?ре бел?н б?йл?нг?н. Алар Казанда яш?г?нн?р, укыганнар, и?ат итк?нн?р, к?р?шк?нн?р.
Казан ш???рене? и? биек, и? тек? елга ярында ак Кремль диварлары урын алган. Аны? уртасында — С?ембик? манарасы. Ул — безне? ?иребезд? булып узган бик к?п вакыйгаларны? ша?иты.
1552 нче ел, 2 нче октябрь… Казан Явыз Иван гаск?рл?ре тарафыннан яулап алына. Бу ел ис?бен? карашлар тукталган саен, к?з алдына й?р?кл?рг? т?з?лм?с яра салып, Казанны? со?гы к?нн?ре килеп баса. Казан кешел?рен кырып бетер? — урыс тарихында и? зур в?хшилек, аны? и? гыйбр?тле с?хиф?л?рене? берсе. Шушы й?р?к тетр?ндергеч 1552 нче елдан бирле, 438 ел к?тк?н к?н килде. Изге с?гать сукты!
Алтын к?йм?г? утыртып, еф?к киемн?рг? т?реп, Иделебез аркылы С?ембик?не чит ?ирл?рг?, м??б?ри озаткан чакта й?р?кл?ре сыкрап калган ?би-бабаларыбызны? кил?ч?кк? булган якты ?метл?ре б?ген тормышка ашты!
1990 нчы елны? 30 нчы августында Татарстанны? м?ст?кыйльлеге, б?йсезлеге хакында Декларация ??м 1992 нче елны? 6 нчы ноябренд? Конституциябез кабул ителде, 1994 нче елны? 15 нче февраленд? Шартнам?г? кул куелды.
??р б?йсез, м?ст?кыйль ил ?зен? ген? хас байракка ия. Суверен Татарстан байрагы беренче м?рт?б? 1991 нче елны? декабренд? башкалабыз Казанны? Ирек м?йданындагы Югары Совет бинасы ?стенд? ?илферд?де. Аннары ул республикабызны? ш???рл?ре, районнары, авыллары ?стен? к?чте.
Табигатьт? яз. Тизд?н Б?ек ?и??не? 58 еллыгын билгел?п ?т?ч?кбез. Ярты Гасырдан артык вакыт ?тте ул д??ш?тле еллардан со?. ?мма яралардан ?ле ?аман кан саркый. Юк, т?н яраларыннан т?гел, к??ел яраларыннан.
Бу к?нн?рд? сугыш ветераннары да, тыл ветераннары да ?зг?реп, яш?реп китк?н т?сле. Алар еракта калган кадерсез яшьлекл?рен? кайтып, аны? ??р к?нен иск? т?шереп уйланалар, мо?суланалар, елап-сыктап алалар. Егет чаклар, я?а гына ?йл?неп б?хет-с?гад?тт? яш?р еллар сугыш кырында калган. Миллионнарны? гомере япь-яшь килеш ?зелг?н.
? к?пме кызлар, апалар, се?елл?рне? с?ю тулы к??елл?ре ?рнеде, с?ю-наз к?теп тетр?г?н иренн?рд? ?аман ачы к?з яше т?ме булды.
Кулларына эн?-?еп тотып, туачак б?бил?рен? к?лм?к чиг?рг? тиешле к?пме н?фис затлар, барысын-барысын онытып, сугышка кит?рг? м??б?р булдылар. К?р?к-к?йл? тотып окоп казыдылар, й?гереп-чабып снаряд ташыдылар, зенитчылар булып к?кне сакладылар, н?фис и?н?рен? ?зм?верд?й егетл?рне салып, сугыш кырыннан алып чыктылар, яраларын б?йл?дел?р.
Моннан н?къ 58 ел элек — августны? 25 енд? Германияд?, Берлинны? Плетцензее т?рм?сенд? унбер татар улыны? гильотина пычагы астында башы ?зелде. Алар га??еп батырлык, берд?млек к?рс?теп, татар халкыны? горурлыгына, намусына ?верелде.
1967 нче елда Кремль янындагы Беренче Май м?йданында Муса ??лилг? ??йк?л ачылган иде. К?пт?н т?гел калган ун батыр исеме д? ??йк?л эрг?сенд?ге таш диварда урын алды. Шул у?айдан ??лил ??йк?ле янында бик зур митинг булды. Казанлылар бел?н берг? анда башкалабыз кунаклары да катнашты. Алар арасында герой-шагыйрь Муса ??лилне? к?р?шт?шл?ре, Муса абый бел?н и?г?-и? к?р?ш юлы ?тк?н ?мир ага Ут?шев, ?зб?кстаннан килг?н Ф?рит Солтанбеков, ??лилне? тормыш ипт?ше ?мин? ханым, кызы Чулпан, оныгы Таня да бар иде.
«Син ?лде?! Шулай да булсын! Л?кин кыю, к?чле рухлыларны? ?ырларында ирекк?, яктылыкка горур чакыручы ?анлы ?рн?к булырсы? син!» дип язган б?ек рус язучысы М. Горький. ?йтерсе? л? М. ??лил ??м аны? к?р?шт?шл?ре турында ?йтелг?н бу с?зл?р. Чыннан да, Муса ??лил, халкыбыз батырлыгы символы булып, безне? к??елл?рд? яши. Халкы ?чен ?лемн?н д? курыкмаган ка?арманнар ?анлы ?рн?к безг?!
Республикабыз ?ире кара алтын, табигый газ, ташк?мер, торф, т?зелеш материалларына бай. ?мма ?иребезне? байлыгы к?п еллар буенча в?хшил?рч? таланды, ?авабыз пычранды. Кил?ч?кт? без ?з ?иребезне? ху?алары булырга, мондый кыргыйлыкка юл куймаска тиеш.
Республикабызны? и? зур байлыгы, олы горурлыгы — Татарстан халкы. Ул инде д?рт миллионга якынлашып кил?. Татарстан ?ире — татар халкыны? борынгы, тарихи туган иле. Безне? халкыбыз ки? к??елле. Монда к?п кен? башка милл?тл?р ?зл?рене? икенче туган илл?рен тапканнар. Татар халкы гасырлар д?вамында рус, чуаш, мари, башкорт, мордва, удмурт ??м башка халыклар бел?н туган ?иребезне тагын да матурлау ?чен хезм?т итк?нн?р. Г. Тукай с?зл?ре бел?н ?йтк?нд?, «тел, л?гать, гад?т в? ?хлак алмашып» яш?г?нн?р.
??р халыкны? аеруча яраткан, ?з итк?н б?йр?мн?ре була. Безне? халкыбызда ис? бу — Сабан туе б?йр?ме.
Сабан туе язгы кыр эшл?ренн?н со? ?тк?рел?. Юкка гына «Сабан туе — хезм?т туе» дип ?ырламыйлар. Табигатьне? матур кочагында, мо?лы кошлар сайравы астында бу б?йр?м тагын да ?анлана, тагын да ямьл?н? т?ш?.
Милли к?р?шт?н башка Сабан туен к?з алдына китер?е д? кыен, ? атлар чабышын инде ?йтеп т? тормыйм. Ак к?бекк? баткан юргаларны? м?йдан уртасында баш ч?еп биешеп й?р?л?ре к?пме к??ел к?т?ренкелеге бир?!
?йе, Сабан туе — шатлык туе. К?кт? янып торган кояш та ул к?нне яктырак, матуррак карый кебек. Бар д?нья матурлана, г?з?ллекк? т?рен?. Б?тен ?ирд? шатлык, б?хет х?кем с?р?. Мен? шу?а к?р? Сабан туе минем ?чен аеруча якын.
Халкыбызны? тагын бер зур байлыгы — ул аны? ме? елдан артык булган тарихы. Безг? ?з тарихыбызны, телебезне, м?д?ниятебезне сакларга, ныклап ?йр?нерг? кир?к. Х?зергесе к?нд? и? изге бурыч — ?зебезне? б?йсезлегебезне, м?ст?кыйльлегебезне к?з карасыдай саклау.
Борынгы бабаларыбыз — болгарлар, кыпчаклар ?з илл?рен «Г?лстан» дип й?ртк?нн?р. Безне? республиканы? табигате д?, кешел?рне? тормышы да г?л бакчасы кебек булырга тиеш. Халкыбыз шуны? ?чен тырыша да инде. Л?кин шунысы кызганыч: ?йтк?небезч?, табигать к?нн?н-к?н пычрана, агачлар елдан-ел кими бара. Яшьл?ре, я?а утыртылганнары сир?к к?рен?.
Кеше ?з гомеренд? кименд? ун т?п агач утыртырга тиеш диг?н с?зл?рне укыганым бар минем. Кеше гомере ?чен зур сан т?гел бу.
?леге санны ?ил?к-?имеш агачларын ис?пк? алып ?йтм?г?нн?рдер. Урман-кырларны яшелл?ндер? ?чен д? кеше агач утыртырга тиештер бит. Утырта ??м агач гомере бел?н ?з гомерен чагыштыра, н?ти?? ясый.
Минем туган ягым Югары Киб?ху?а авылы да Татарстан Республикасыны? ямьле бер почмагы булып тора. Со?гы елларда авылымда к?п ?зг?решл?р булды: юллар салынды, йортларга газ керде, м?д?ни-к?нк?реш корылмалары т?з? шактый у?ышлы бара.
Татарстан Республикасы — зыялылар, талантлар иле. Г. Кариев, С. Гыйзз?туллина-Волжская, К. Тинчурин, Ф. Яруллин, Н. ?и?анов, Х. Туфан, Н. Ис?нб?т, Г. Б?широв, Р. Яхин, С. Садыйкова, И. Шакиров… Болар — татар ??м урыс д?ньясына, б?тенд?нья м?д?ниятен? Татарстан Республикасы бирг?н олуг ш?хесл?р, халкыбызны? с?екле уллары ??м кызлары.
Б?генге га??еп зур промышленносте, алга китк?н ф?не, борынгы ??м я?а корылмалары, м??аб?т театрлары, концерт ??м башка т?р тамаша заллары да — Татарстан к?рке.
Туган ?ирен, туган илен кем ген? яратмый да кем ген? а?а табынмый ик?н?! Алда ?йтелг?нч?, Татарстаныбызны? табигате бик матур ??м шифалы бит.
?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?де. Ышанам, табигать авыру т?нг? андый шифа бирерг? с?л?тле.
Кайларда со? шушы
?киятт?ге
И? д? ямьле, асыл ил? — дис?м,
Й?ри торгач белдек:
Бу д?ньяда
И? матур ил — безне? ?ир ик?н! —
дип язды Х?с?н ага Туфан да.
К??елг? ?зенн?н-?зе ?ыр кил?: «Аерма син безне, язмыш, туган илл?рд?н!»

помогите написать сочинение на татарском про Татарстан

Ответы:

??ркемг? д? ?з туган ягы бик кадерле. Кеше кая гына барса да, барыбер к??еле бел?н ?зене? газиз туган авылына, туган ш???рен? ашкынып кайта. Безне? чиксез ки? илебезд? матур ш???рл?р ??м авыллар бик к?п. Тик б?ек татар теленд? а?лашып, с?йл?шеп, татар халкыны? гореф-гад?тл?рен? буйсынып яш?г?н кешел?р, ?лб?тта, Татарстан республикасында гомер кичер?. Татарстан республикасы экономик яктан ??м кеше саны буенча Русияне? и? зур республикалыраны? берсе. Шулай ук х?зерге Татарстан й?зд?н артык милл?тк? туган йорт, туган як. Ул к?п милл?тле республика. Татарстан ?зене? бай тарихы ??м уникаль табигать ресурслары бел?н халкында горурлык хисе уята, шу?а к?р? д? бу табигать почмагы туристларны? игътибарын яулап алган. Зур у?ыш бир? торган ки? басулар, к?п миллионлы ш???рл?р з??г?р сулы Кама, Идел елгалары ??м яшел урманнар бел?н алмаша. Республика ?ир асты байлыклары бел?н д? горурлана ала. Татарстан республикасында татар м?селман ??м рус православие м?д?ниятене? ?зара б?йл?неп яш?вене? ?рн?ге к?рс?телг?н.Тарихыны? авыр вакыйгаларына карамастан, татар ??м рус халкы татулыкта ??м берд?млект? яши. Татарстанда буыннан-буынга к?чеп килг?н гореф-гад?тл?р, б?йр?мн?р бик к?п. Шуларны? берсе – Сабантуй б?йр?ме. Бу милли б?йр?м язгы ч?чу т?мамлануга багышлана. Элек-элект?н Сабантуйны? к?рке – ат чабышлары, ?леге Татарстанда да бу спорт т?рен? бик ???миятле урын бирел?. Сабантуй б?йр?ме Татарстанда гына т?гел, ? татарлар яш?г?н барлык регионнарда да, х?тта чит илл?рд? д? ?тк?рел?. Татар халкыны? милли б?йр?мн?ре бел?н берг? республикада яш??че башка милл?тл?рне? д? б?йр?мн?рен? д? зур игътибар салынган. Татар к?йл?ре бигр?к т? мо?лы булып тоела. Башка телл?рг? т?р?ем? ителми торган мо? с?зе татар халкыны? к??елен сыйфатлый. Татар шигырьяте ??м ?ыр и?аты бел?н бер р?тт? татар м?д?ниятенд? традицион ??н?рл?р д? зур урын алып тора, алар татар халкыны? рухи д?ньясын чагылдыралар. М?с?л?н, татар халкыны? ювелир с?нгате б?тен д?ньяга билгеле. Шулай итеп, татар с?нгате безне? – татарларны? – борынгы буыннарыбызны? яш?? р?вешен, м?д?ниятен чагылдыра. Без, егерме беренче гасыр кешел?ре, ?з халкыбызны?, ?з туган ягыбызны? гореф-гад?тл?рен ихтирам итеп яш?рг? тиешбез. Перевод сочинения на руссский язык: Каждому человеку дорог свой родной край, своя родная земля. Где бы ни находился человек, он душой будет стремиться к тому месту, где он родился и вырос. Наша необъятная родина богата величественными городами и самобытными деревушками. Но те, кто считает своим родным языком татарский язык, кто преклоняется перед традициями татарского народа, несомненно, проживают на территории республики Татарстан. Республика Татарстан относится к одному из экономически стабильных и густонаселенных регионов нашей страны. Кроме того, Татарстан – это родной дом для более ста национальностей и народностей, большая многонациональная республика. Благодаря богатой истории и уникальным природным условиям республика является предметом гордости для своих жителей и приковывает внимание огромного количества туристов. Необъятные урожайные луга и пашни, города-многомиллионники сменяются полноводными водами крупнейших рек Камы, Волги и других и зелеными могучими лесами. Богатства недр земли Татарстана даруют её экономике процветание. Республика представляет собой образец культурного взаимодействия татаров-мусульман и православных русских. Несмотря на суровые события истории республики, в современном Татарстане русские и татары живут в мире и согласии. Республика славится многовековыми традициями и обычаями. Одним из главных среди них является национальный праздник Сабантуй, который отмечается не только в самой республике, но и за её пределами и даже за рубежом, где живут татары. Главным событием этого праздника, посвященного к окончанию весеннего сева, выступают скачки. В современном Татарстане также уделяется огромное внимание конному виду спорта. Наряду с национальными татарскими праздниками активно отмечаются и другие национальные празднества марийцев, удмуртов, русских и так далее. Очень мелодична татарская музыка. Душу народа характеризует слово «мон», которое не имеет эквивалентов в значении других языков. Это не просто мелодия, это душа народа, нежная и ранимая, тонкая и изящная… Кроме поэзии и песенного творчества, колорит татарской культуры передается через традиционные художественные ремесла, которые отражают душевный мир народа татар. Например, всемирно известно татарское ювелирное искусство. Татарское искусство отражает быт и жизнь наших предков
, которые, безусловно, требуют уважительного отношения с нашей стороны – современного поколения, проживающего в двадцать первом столетии.

Как красивы наши реки Ик, Зай, Мёша, Черемшан, Казанка, Свияга! Почти у каждой деревни под горой в тени ив журчат родники с прозрачной и вкусной водой! Климат нашего края мягкий. Зима не слишком холодная.
Летом нет невыносимой жары. В Татарстане есть большие заводы, электростанции, новые города.
Какие только товары не выпускаются. Назвать только известные всей стране часы, машины. Обувь разных фасонов, шитые ичиги, меховая одежда, различные книги. В Татарстане живут люди разных национальностей: татары, русские, чуваши, мари, удмурты и многие другие. Они дружно трудятся, чтобы и дальше процветала наша республика.
У нашего народа много праздников. Но самый главный из них – Сабантуй. Если перевести дословно, сабан – плуг, туй – праздник.
Праздник плуга… Сабантуй не только татарский праздник.
В нем принимают участие русские, чуваши, марийцы, удмурты. Соревнуются лучшие пахари, борцы, мотоциклисты, разбивают горшки, лезут на столб за петухом, выступают артисты. Замечательны старинные игры.
Вы пробовали когда-нибудь бежать наперегонки, взяв в зубы ложку с яйцом? Шибко не разбежишься!
Самое интересное – скачки. После скачек коней обвешивают платками, полотенцами.
Всаднику вручают ценный приз. Сидят на траве борцы.
Правила борьбы строгие: побежденный выбывает. К вечеру в кругу остаются только самые сильные, ловкие, выносливые. Победитель – сильный, могучий батыр. Его главный приз – баран. Можно тысячу раз прочитать про Сабантуй, но лучше его хоть раз увидеть!
Стоит моя деревня на горке некрутой. Родник с водой студеной от нас подать рукой.
Мне всё вокруг отрадно, мне вкус воды знаком. Люблю душой и телом я всё в краю моём. (Г. Тукай ) Мое село в котором я живу не очень большое, но красивое. Рядом с нашим селом есть пруд, куда мы ездим с папой ловить рыбу.
Природа нашего леса сказочно разнообразна и богата. Войдешь летом в лес и залюбуешься его великолепием. Вот стоят вековые великаны-дубы, недалеко – белые кудрявые березы, заросли орешника и черемухи, краснеет земляника. А какой здесь чудесный воздух!
Подует ветерок и обдаст тебя запахом хвои или березового веника, и если присядешь на полянке, то вдохнешь аромат луговых цветов. Среди цветов порхают бабочки и жужжат пчелы, собирают мед с цветов. Тишину и лесной покой будит трелями соловей, кукушка угадывает, сколько вам лет, а белобокая сорока следит за непрошеными гостями.
Где-то за кустиком притаилась хитрая лисичка, дрожит от страха заяц, ежик направляется к своей норке. А сколько в лесу грибов! Убери листву, и ты найдешь белого груздя, по пенькам рассыпались опята, а под березой сидит белый гриб. Лес полон жизни.
Из леса непременно отправишься к роднику, где студеная чистая вода напоит тебя и умоет. Если кто-то меня спросит: Что для тебя родной край? Я отвечу: это луга и поля, реки и озера, леса и рощи. Мои друзья, родители, дом, школа, село, район, республика, страна – это все мой родной край.
Много мест красивых на свете, но дороже родимых нет! Я люблю свой край!

Туган ягым – Татарстан.
Мин яратам сине, Татарстан!
Ал та?нары? ?чен яратам.
К?к к?кр?п, яшен яшьн?п яуган
Я?гырлары? ?чен яратам…
Мин Татарстан республикасында яшим. Нинди республика со? ул Татарстан? Татарстан – б?йсез д??л?т. Бик бай, бик матур, бик г?з?л республика. Р?сми исемен 1992нче елда ала. Халык саны – якынча 4 миллион кеше. Республикада 107 милл?т в?киле яши. Башкаласы – Казан. Президенты – Минтимер Ш?рип улы Ш?ймиев. Татарстанда ике тел – татар ??м рус телл?ре – д??л?т телл?ре булып санала. Татарстанны? флагы, гербы ??м гимны бар.
Аны? табигате бел?н сокланып туеп булмый. Елны? д?рт фасылы ?зенч? матур.
Салкын кыш к?нн?ре мамыктай яуган ак карлары бел?н, кардан юрган ябынган табигате бел?н к??елне с?ендер?. Табигать тыныч йоклый. Тир? як шундый тыныч. Кышын биек таудан чана шуулары ни тора!
Яз ?иттеме, карлар эреп, табигать уяна башлый. Урамнар тулып, шаулап г?рл?векл?р ага. Кар астыннан беренче ч?ч?к – умырзая баш т?рт?. Кышын тыныч йоклаган табигать уяна. ?ылы яктан т?ркемн?ре бел?н кошлар кайта башлый. Д?нья ямьл?н?, ч?ч?к ата. Кояш матур итеп елмая.
? ??йге матурлыкны ?йтеп т? бетерерлек т?гел! К?н ?ылы, кояшлы. Я?гырын да к?теп аласы? ??йне?. Каникул вакытында мин авылга кайтам. Табигать бел?н ашыкмыйча гына сокланам. Ерактан, урман ягыннан, кошлар ?ыры ишетел?. Кемдер чалгы, с?н?к тотып печ?нг? бара. Басу ягыннан балаларны? чыр-чу тавышлары ишетел?. Елга буена барса? тиз ген? кайтам дип уйлама. Андагы р?х?тлек! Й?гереп килеп суга чумулары ни тора! Л?кин кин?т кен? каяндыр бер кечкен? болыт килеп чыга да, к?к к?кр?п яшенле я?гыр ява башлый. Бу ?зе бер р?х?тлек! Эссед?н ?л?ер?г?н балалар, аяк киемн?рен салып, урам буйлап чабышалар.
К?з ?зенч? матур. Д?нья алтынсу т?ск? кер?. Балалар т?рле т?ст?ге яфраклардан б?йл?мн?р ясыйлар. Укучылар шау-г?р килеп м?кт?пк? баралар, ?би-бабайлар т?енчек-т?енчек бакча ?имешл?ре ташыйлар. Ата-
аналар, коелган яфракларны ерып, ашыга-ашыга эшк? й?гер?л?р. Кояш баеган чакта бигр?к матур. Д?нья ?китт?ге кебек була.
Татарстан табигате бел?н ген? т?гел, ?зене? кешел?ре бел?н д? матур. Б?генге к?нд? ул зур с?яси, икътисади, ф?нни, м?д?ни ?з?к т?. Республикабызда д?ньяк?л?м танылган театрлар, музейлар, югары уку йортлары эшли. Т?рле илл?р бел?н тыгыз б?йл?нешт? тора.
Мин ?земне? бу республикада торуым ??м яш?вем бел?н горурланам.
Алдагы к?нн?ренд? д? гел шатлыклар гына телим.

Источник

– ??р кешене? беренче к?нн?н ?к туплый башлаган х?зин?се – туган тел. ??р милл?т кешесе ?чен и? матур, и? кадерле тел – ?зене? туган теле. Билгеле булганча, безне? татар телебез – ЮНЕСКО тарафыннан Б?тен д?нья халыкара аралашу теле дип саналган 14 телне? берсе. Татар теленд? аралашабыз ик?н, дим?к, татар милл?те яши, ?с?. Милл?тебезне? югалмавы, телебезне? ?с?е безне? кулда. Милл?тебезне? д?вамчысы булырлык укучылар бармы ик?н безне? арада. ?йд?гез, ачыклап карыйк.
Нинди таныш мо?лы к?й бу?
Тукай ?ыры – “Туган тел”.
Ист?н бер д? чыкмый торган
Халык к?е – “Туган тел”.
??р кеше ?чен и? якыны, и? м??име – ул туган теле! Минем туган телем – татар теле. Мин тугач, ?ниемне? назлы итеп “балам” диг?н с?зе д?, беренче тапкыр ?йтк?н “?ни” с?зе д? туган телемд? булган. Ми?а туган телемд? ген? с?йл?шерг? у?ай, ч?нки кечкен?д?н туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш?м, аралашам.
Туган телебезг? дан ?ырлаучы язучыларыбыз ??м шагыйрьл?ребез бик к?п. Габдулла Тукай, Галим?ан Ибра?имов, ?ади Такташ, Муса ??лил, Абдулла Алиш, Гадел Кутуй ??м бик к?п башка ?дипл?ребез. Аларны? ?с?рл?ре аша без туган телебезне? б?еклеген, затлылыгын а?лыйбыз. Матурлыгына, г?з?ллеген? сокланып туя алмыйбыз.
Туган тел! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле, газиз! Ул ватан, туган ?ир, ата- ана с?зл?ре бел?н берг? торган б?ек, изге ??м кадерле с?з!
Алсу Гыймадиева, 8 нче сыйныф укучысы
И туган тел, и матур тел, ?тк?м-?нк?мне? теле!
Д?ньяда к?п н?рс? белдем, син туган тел аркылы.
Минемч?, туган телне яратуны шагыйребез Г. Тукай тулысынча а?латып бирг?н. “Туган тел” шигыре кешене тормышны? б?тен чорларына алып кайта. Си?а гомер б?л?к итк?н ?ти-?ние?не? теле аша син д?ньяны таныгансы?. Башка телл?р ?зл?ренч? матур булса да, ?з теле?не? я?гырашы ук башка. Ул си?а ?гет-н?сыйх?т булып та, ирк?л?п-с?еп т? ишетел?.Туган теле? аша ?ирд?ге, кешед?ге матурлык б?тен тулылыгы бел?н а?лашыла.
?ырларыбызга мо?лылык хас булган кебек, телебезг? д? мо?лылык хас. ? мо? кешене? й?р?генд?, к??ел т?ренд? туа. Мо?лы халык начар була алмый. Мо? ул – халык рухыны? ышанычлы сакчысы. Шуны онытмасак, телебез ??рвакыт мо?лы, ягымлы, а???ле булыр.
Дил?р? Бакирова, 8 нче сыйныф укучысы
И? элек бу тел бел?н ?нк?м бишект? к?йл?г?н,
Аннары т?нн?р буе ?бк?м Хик?ят с?йл?г?н.
Туган тел турында безне? б?ек шагыйребез Габдулла Тукайдан да матур итеп ?йт?че юктыр. К?пме м?гън? салынган бу шигырь юлларына.
Минем туган телем – татар теле. Ул ми?а бик якын тел, ч?нки минем телем татар теленд? ачылган. Мин кечкен?д?н бу телд? иркен с?йл?ш?м. ?нием ми?а татар теленд? бишек к?йл?ре к?йл?г?н, татар ?киятл?рен с?йл?г?н. Х?зер, зур ?сеп ?итк?ч т?, мин татар эстрадасы артистлары ?ырларын р?х?тл?неп ты?лыйм. Татар халкыны? кызыклы, б?ек ш?хесл?ре, театр д?ньясы, с?нгате турында к?бр?к белерг? тырышам. М?кт?п тормышындагы туган телем? кагылышлы чараларны яратам.
Минем к?п кен? дусларым татар балалары. Рус м?кт?бенд? укуыбызга карамастан, без алар бел?н татарча аралашабыз. Сыйныфыбызда татар балалары булып та татарча с?йл?ш? белм??чел?ре д? бар. Минем ?чен туган теле?не белм?? – бик кызганыч к?ренеш. Моны? с?б?бе – гаил?д? ?з теле?д? с?йл?ш? м?мкинчелеге булмау, дип уйлыйм. Бу яктан мин ?земне бик б?хетле кеше дип хис ит?м, ч?нки барлык туганнарым бел?н туган телемд? с?йл?ш? алам. ??м шуны? ?чен д? ата-анама, д?? ?нил?рем бел?н д?? ?тил?рем? р?хм?тлемен.
Чулпан Мирзагалиева, 8 нче сыйныф укучысы
Туган тел – ул минем бер ?лешем. Ч?нки ансыз мин татар кызы була алмас идем. Туган телемд? мин дусларым бел?н аралашам. Татар теленд? тапшырулар, т?рле программалар, кинолар карыйм. Бик матур мультфильмнарны х?тта кечкен? энем д? карарга ярата.
Мин ?нием бел?н концерт, театрларга й?рим. Туган телемд?ге мо?, к?йл?рг?, биюл?рг? мин бик гашыйк. ?зем д? ?ырларга яратам.
Танылган, к?ренекле татар ш?хесл?ре турында к?бр?к белерг? тырышам. Туган телемд? язылган бай тарихлы ?д?бият бел?н танышам. Белемемне тагын да ?стер?сем, туган телемне камил бел?сем кил?.
Туган телем минем ?чен бик газиз. Ул – и? туган, и? матур, и? татлы тел!
?мин? Гадиева, 8 нче сыйныф укучысы

Туган телем – татар теле.
Татар теле ул – Тукай теле. Аны? шигырьл?ренд?
Туган телне ярату, туган илг? булган м?х?бб?т
бел?н ?релеп кил?. Шу?а к?р? да туган телне
ярату ватанга тугрылыкка , ата – анага яратуга ,
х?рм?т ит?г? ти? . Туган ?ск?н илне? якынлыгын,
Ватанны? газизлеген тоярга да безг? туган тел ярд?м ит?. Туган тел хезм?т бел?н берг? кешене
?стер? , а?а Ватанны? тарихын белерг? ,милли
с?нгатен а?ларга , яратырга ярд?м ит?.
Туган тел ! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле , газиз!
Минем туган телем – татар теле. Тугач та ?нием-не? назлы итеп “ балам “ диг?н с?зен туган телен-д? ишетк?нмен.
Минем туган теленн?н д? матур тел юктыр ул.
Бу минем с?зл?р ген? т?гел.Туган тел ! Анардан
да к?чле , татлы , назлы , л?зз?тле тел бармы ик?н?
Минем туган телем – ?ырдай мо?лы татар теле.
?биемне? бишек ?ырларыннан туган телемне?
матурлыгын , кыймм?тен а?лап ?стем.
??р кеше ?з туган телен с?ярг? , яратырга
тиеш . ?г?р кеше туган телен с?йм?с? ул туганнарын да яратмас. Туган телем нурлы кояш сыман б?тен д?ньяга яктылык , ?ылылык тарата.
Туган тел ! ??ркем ?чен газиз бу. Ч?нки тел –
тормыш чыганагы , белем чишм?се. Тел ул зур бер
кибет кебек : анда ??ркем ?зен? ни д? булса таба.
Тел кешег? бер – берсен а?ларга , бер – берсе? тел?к, максатларын, уйларын белерг? ярд?м ит?. Ул –
Ватан , туган ?ир , ата – ана с?зл?ре бел?н ян?ш?
берг? торган б?ек , изге ??м кадерле с?з!
??м минем ?йт?сем килг?н фикерем :
“ Балалар ,?лк?нн?р , мил?тт?шл?р! Туган телне яратыгыз , х?рм?т итегез , ул телг? с?еп карагыз!”
Яш?сен туган тел ,и? матур тел,
?тк?м – ?нк?мне? теле!!!
Галиева Лилияна
10 сыйныф

Минем туган телемд? – д?ньяда т??ге тапкыр “?нн?”, “?тт?” дип ?йттерг?н газизл?рд?н газиз нинди ген? с?зл?р юк…Серле д?, хикм?тле д? ул с?зл?р…Кайсылары бик тир?ннн?н чишм? кебек саркып чыгалар, ? бер ишел?ре язгы ташкын кебек ургып агалар. Мин телне н?къ мен? шул с?зл?р аркылы к?з алдына китер?м.
Туган тел, милл?т теле, д??л?т теле дибез. А?лашыла: с?зебез тел турында, аны? ?сеше, куланылышы турында барачак. Шулай да, кир?кме со? б?ген мондый с?йл?ш??! Сулый торган ?авабызны к?нд?лек тормышта уйламыйбыз да. ?мма сулый бир?без. Бер караганда, тел д? шундыйрак кебек: б?ген аны белерг?, яратырга ?нд?? кир?кме?
Кир?к, бик кир?к. Ч?нки милли тел язмышы – ул милл?т язмышы, л?кин аны? яш?еш, ?сеш формасы, милл?тне? сакчысы да, аны? кил?ч?гене? гарантиясе д?. Туган тел – и? беренче чиратта милл?тне яш?т?че и? ???миятле ?еп.??мгыять ?сеше югарырак к?т?релсен ?чен кешел?рне? милли ?за?ы югары булу, яш?еш, и?тимагый-с?яси тарихы, гореф-гад?тл?ре, теле булу шарт, дип уйлыйм мин. ??мгыять югарырак баскычка менг?н саен, тел д? ?с?, камилл?ш? бара.
Кешене? ?з туган телен яхшы бел?е аны? ?з илен?, телен?,халкына,ата-анасына, ?би-бабасына м?х?бб?те,х?рм?те турында с?йли. Шулай булганда гына ул башка телл?рне д? тиешле югарылыкта б?яли ??м х?рм?тли ала. Без, яшь буын, ?з туган телебезне никад?р к?т?рс?к, ?стерс?к, башка халыклар арасында шулкад?р абруй казаначакбыз.Ш?кер, ??р халык ?з теленд? аралашсын, белем алсын ?чен безне? республикабызда,районыбызда ??м, ?лб?тт?, м?кт?бебезд? барлык шартлар да тудырылган, РФ ??м ТР конституциясе бел?н д? ныгытылган. Барысы да ?зебезд?н тора. Телл?р турындагы Законнар да тормышка ашырыла.Телне ?йр?нерг? тел??чел?р ?чен онлайн “Ана теле” проекты, “Чиста с?з” акциясе, «Мин татарча с?йл?ш?м”, татар теленд?ге интернет проектлар,олимпиада-б?йгел?р – моны? бер ?леше ген?…
Б?ек ?дип Габдулла Тукай да бит туган телне ярата белеп яраткан.Ул телне бары тик тышкы ямь бир? чарасы, матур а???н?р ?ыелмасы итеп кен? карамаган, аны и? элек аралашу,а?лашу, т?рбия ??м ?с? коралы итеп таныган. Минем д? туган телне яратуым Туган илем? булган м?х?бб?тем бел?н ?релеп кил?, аны? аерылгысыз ?лешен т?шкил ит?. Д?ньяда аралашу чарасы буларак танылган 14 тел арасында минем туган телем-татар теле булуы ми?а я?а д?рт, к?ч ?сти. Шулай булгач, барлык-барлык с?зл?р арасында минем д? ?з с?зем бар… Газизл?рд?н газиз ?тк?м-?нк?м теле – Б?ек Татар теленд?ге с?зл?рем – ?ир шары буйлап кояш нурлары булып таралсын иде д? ?и?андагы барлык кешел?рне бары тик изгелекк?, татулыкка, тынычлыкка ?нд?п торсыннар иде!!

Ту?ан телем
?? ?с? телем – мине? ?с?н матур,
и? т?мле тел,
?? телем – ?? ?йберем бул?ан ?с?н
ярата к??ел…
М.?афури
Атай-?с?й, тыу?ан йорт, ту?ан тел, Тыу?ан ил… Былар бер-бере?ен? ты?ы? б?йл?нг?н, кешене? к??ел т?ренд? сабый са?тан урын ал?ан и? ??зиз т?ш?нс?л?р. Ысынлап та, ту?ан теле?де яратыу – Тыу?ан илде, ата-?с?йе?де яратыу ул. Халы?та “И? татлы тел – ту?ан тел, ?с?м ??йл?п тор?ан тел” тиг?н м???л бар. Баланы телг? и? ??зиз кеше?е – ?с??е башлап ?йр?т?.
Мине? ту?ан телем – баш?орт теле.Мине? телем ме?-ме? йылдар аша, ?ис бер тарих ?ынау?арына бирешм?й ата-бабаларыбы??ы? й?ш?? тарихын, йыр-мо?он, ижадын т?км?й-с?см?й бе??е? к?нд?рг? етк?р?. “Теле ю?ты? ?ына – иле ю?” – тип баш?орт халы? ша?иры Р.?арипов ю??а ?ына ?йтм?г?н.
Мин – баш?ортмон! ??м быны? мен?н мин ?орурланам. ?аил?л? тик баш?ортса ?ына аралашабы?. Бе? ата-?с?йем, а?айым мен?н берг?л?п ту?ан телебе??? сы??ан телетапшырыу?ар?ы ?арайбы?, радиотапшырыу?ар?ы ты?лайбы?. Б?л?к?йер?к са?та “А?бу?ат” журналын у?ы?ам, х??ер “Аманат” журналын, “Й?ншишм?” г?зитен яратып у?ыйым.
?леге ва?ытта мин 6-сы класта у?ып й?р?й?м. М?кт?пт? баш?орт телен беренсе кластан яратып ?йр?н?м. Н?фис ??? конкурстарында, ?илми тикшерене? конференция?ында ?атнаштым. Былтыр?ы у?ыу йылында район ??м ?ала ким?ленд? ?тк?релг?н Баш?ортостанды? ?? ирке мен?н Р?с?йг? ?ушылыуына 450 йыллы?ына арнал?ан с?с?нд?р б?йге?енд? ?атнашып, ошо б?йгене? йом?а?лау ??м Гала-концертында Баш?ортостан Республика?ы Президенты М.?.Р?химов алдында сы?ыш я?ау мине? ?с?н бик и?т?лекле ва?и?а булды.
Республикабы??а баш?орт теле д??л?т теле тип и?лан ителе?ен? ?ыуандым. Баш?ортостан тиг?н илд? й?ш?г?с, баш?орт телен ??тере?, ?йр?не? м??имдер, тип уйлайым. Класташтарым, ду?тарым мен?н саф баш?орт теленд? аралашыу?а мин бик шатмын.
Дим районы 123-с? лицейыны? 6-сы класс
у?ыусы?ы Мини?олов Динар?ы? инша?ы
У?ытыусы?ы Кириллова Г.Р.

Туган телем – халкымны? акыл ??м мо? чишм?се.
Ад?м баласыны? к??еленд? булган йомшаклык ??м катылык кебек н?рс?л?рне ачып бир?че, гыйлем, ?д?п, м?гъриф?т кебек н?рс?л?рне к?рс?т?че н?рс? – телдер.
И минем ?андай кадерле, и мо?лы туган телем.
Кайгылар иле т?гел син, шатлыклар иле б?ген.
М?кт?п шатлык йорты була аламы со?? Шатлык йорты булырга тиешме? Тиеш, билгеле! Мин шулай дип уйлыйм. Кайбер??л?рне? фикеренч?, м?кт?пне? т?п вазифасы – укучыга белем бир?, ? калганы… Калганы да аерата ???миятле вазифалардан тора шул – укучыга т?рбия бир?, а?а шатлык б?л?к ит?, м?ст?кыйльлеген ?стер?. Уеннар зур ???миятк? ия. Уеннарда катнашып кыюлык арта, ?зе?д? булган аерым кимчелекл?р юкка чыга, ипт?шл?р арасында бертигез хокуклы кеше буларак т?рле биремн?р ?т?л?, а?а с?л?т арта. Ч?нки м?н?с?б?тл?р эчкерсез, табигый, ??ркем с?л?тенч? эшли, к?чен кызганмый, уртак н?ти?? ?чен куана. Гомум?н уеннар системасы безд? укучыларда халкыбызны? милли тарихына, татар телен? ??м ?д?биятына, м?д?ниятен? м?х?бб?т тойгысы, ?з халкыбыз бел?н горурлану хисл?ре, ?з халкыны? тарихын, аны? у?ай гореф-гад?тл?рен, традициял?рен ?йр?н? бел?н кызыксындыру шикелле к?рк?м сыйфатлар т?рбиял?рг? ярд?м ит?. Халык уеннары никад?р кыска ??м ачык, т?эсирле, а?лаешлы. Алар безне? уйлау, фикерл?? д?р???сене? активлыгын арттыра, д?ньяга карашны ки??йт?, рухи хал?т ?сешен камилл?штер?. Без уеннардан к?п кен? м?ст?кыйль тормышта кир?к булган т?рле к?некм?л?р алабыз. Милли уеннар ?ырлар, халык ?йтемн?ре, афоризмнар, канатлы с?зл?р, м?кальл?р бел?н тыгыз б?йл?нг?н р?вешт? алып барыла. Уеннар вакытында безд? фикерл?? с?л?те, ихтибарлылык арта, х?тер ??м с?йл?? культурасы байый.
??р халык ?зене? мо?-сагышын, ?рн?л?рен к?йл?рг? сала, ?ыр итеп ?ырлый. С?зе я?гырашына туры килг?нд?, эчт?леге искерм?г?нд?, ?ырлар аеруча озын гомерле була. ?з?к ?згечл?ре, мо?лылары, буыннардан буыннарга к?чеп, ?зен я?а т?смерл?р бел?н баетып, халык х?теренд? яши бир?. ?ыр — тарихны, тарихы?ны бел?, ?з чиратында, ?ырны оныттырмый. Нинди ген? ?ырны ?ырласа? да, син аны к??еле?, уйлары? бел?н я?артасы?, ?зе?неке саныйсы?. Б?тен д?нья буйлап сибелг?н татарны?, ?ай, к?п т? со? ?ырлары! Кайсы гына ?ырны алса? да, бер н?рс? к?зг? ташлана: кеше гомере буе б?хетен эзли ??м аны еракта, ?тк?нд?, хушлашкан ярларда, ташлап китк?н туган ?иренд? таба. Б?хет-шатлык ташып, б?ркеп торган ?ырлар азрак, с?енечне ?зе? д? кичереп була, ?мма кайгы-х?ср?тне б?лешерг? кемдер кир?к. ?н? шул кемдер — ?ырны ты?лаучы, си?а кушылучы да инде. ?ырлыйм дис?, б?йр?менд? к?т?реп алырлык ?ырлары да к?п милл?темне?.
Тел – аралашу чарасы. Тел ярд?менд? аралашып без ?зебезне? уй-фикерл?ребезне, хыялларыбызны, шулай ук шатлык ??м кайгыларыбызны белдер? алабыз. Киемен? карап каршы алалар, акылына карап озаталар дип тикм?г? ген? ?йтм?г?нн?рдер шул. Шу?а к?р? д? кеше акыллы булырга тиеш. Кеше акыллымы, юкмы ик?нне без кайдан бел? алабыз со?? ?лб?тт?, кешене? с?йл?меннн?н аны? ни д?р???д? акыллы ??м культуралы ик?нен белеп була. ?з теле?не? кадерен белер ?чен, чит ?ирл?рд? яш?п карарга кир?к. Ана теле?не? мо?ын, а???ен а?лау ?чен, кайвакыт бер бишек ?ырын ишет? д? ?ит?. Тел ?че д? була, т?че д?. Усал теллел?р кайвакыт р?н?етеп т? куя. Йомшак теллене? ?анга р?х?тлек бирг?не бар, т?пк? утыртканы да юк т?гел. Теле бозыкны? к??еле бозык, ди халык. Теле катыны? к??еле каты, диг?н м?каль д? бар.
Тел — к??елне? к?згесе д?, тылмачы да, ачкычы да, тагын ?лл? н?рс?л?р д? ик?н.
Без рус м?кт?бенд? укуыбызга да карамастан, ?зебезне? туган телне ?йр?н? м?мкинлегебез бар. ? инде ?з телен белм?г?н, аны х?рм?т итм?г?н кешед?н нинди “чын кеше” чыксын. Туган телне онытуны? нинди н?ти??г? китер?ен Чы?гыз Айтматов “Гасырдан озын к?н” ?с?ренд? бик оста сур?тли. ?з халкын, тарихын, телен онытучыларны ма?кортлар дип атый ул. Андыйлар туган илен? каршы яуга чыгарга, тапкан анасына кул к?т?рерг? д? ?зер.
?ир й?зенд? булган б?тен н?рс?
Б?лг?н саен кими, кечер?я.
Тик бер ген? н?рс? – ана м?х?бб?те
Б?лг?н саен арта, к?ч?я, – дип яза балалар язучысы М?рзия Ф?йзуллина. Бу бик зур с?з. Балалар к??елен а?лап, ?гет-н?сих?тне д? зир?к, акыллы, шаян-тапкыр гыйб?р?л?рг? т?реп, кешене? к??ел кылларын чиртерлек итеп язу с?л?те, ??м д? шушы язганнарны к??ел т?рен? ?теп керерлек итеп а?лату с?л?те ??ркемг? д? бирелми. ?аваплы да, авыр да, шул ук вакытта бик мактаулы да вазифадыр ул балалар язучысы ??м укытучы булу. Безне? аксакалларыбыз, галимн?ребез, язучыларыбыз татар телене? б?еклеге турында ?йтеп калдырган матур с?зл?рне безг? яраткан укытучыларыбыз ?иткер?.
Татар телен Такташ с?йде,
Тукай ?зелеп мактады.
Урам теле т?гел диеп,
Насыйри да яклады.
??м шулай ук К. Насыйри: бер?? башка телне ?йр?нм?кче булса, башта ?з телен белсен, – диг?н.
– Туган телне белм?? – телсез калу, – диг?н Дагстан шагыйре.
Мен? шулай итеп б?ек татар халкы безг? ки??шл?рен бирг?н, ?зене? т?рле чаралары бел?н т?рбиял?г?н. Шу?а к?р? без туган телебезне? кадерен белерг?, аны ?йр?нерг? ??м ихтирам ит?рг? тиешбез.
Сии – минем тере тарихым,
Син – минем кил?ч?гем,
Тик синд?, газиз туган тел,
Б?хетк? ?ит?ч?гем.
И телем, синд? н?фислек
Чишм?се киб?ме со??!
Гасырлар си?а тим?де,
Д?верл?р тияме со??!
Гасырлар да, д?верл?р д? безне? акыл ??м мо? чишм?се булган туган телебезг? тим?сен иде. Еллар ?тк?н саен мо? д?рьябыз тир?н?я ??м сафлана барсын! Шарафутдинова Айгель
Сенгилей районы Красный Гуляй урта м?кт?бе

?тк?м – ?нк?мне? теле
Туган тел дип ?йт?г?,Габдулла Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?:
И туган тел, и матур тел,
?тк?м –?нк?мне? теле…..
Туган тел! Бу с?з ??ркем ?чен кадерле, газиз!Туган телне тугач та ишет? ??м ?йр?н? башлыйсы?,шу?а к?р? аны туган тел дип атыйлар да.
Минем туган телем – газизл?рд?н – газиз Анам телем –татар теле.
Тугач та ?ниемне? назлы итеп “ балам ” диг?н с?зен туган телемд? ишетк?нмен. Беренче “ ?ни” ??м “?ти” с?зен д? татар теленд? ?йтк?нмен. Безне? гаил?д? гел татарча с?йл?ш?л?р.?ти –?ниемне? ми?а бирг?н и? зур б?л?кл?ре минем исемем ??м телем булды.
Мин яратам туган татар телемне!!! Ана теле д?ресл?рен? яратып й?рим.Татар ?ырларын бик яратып ты?лыйм ??м ?зем д? ?ырларга й?р?н?м.Татар теленд?ге китапланы ?з телемд? укый алуыма , анам теленд? с?йл?ш? бел?ем? мин бик шатмын. “ Мин – татар! – дип горурланып ?йт? алам. Мин ?х?т Гаффарны? “Без – татарлар” диг?н шигырен яратам.
Без – татарлар!
Шулай диеп бел?
Безне б?тен д?нья, бар халык.
Без – татарлар!
Шушы исем бел?н
?ирд? яш?? ?зе бер б?хет.
Ми?а ?з милл?тем, туган телем кадерле. М??ге яш?,туган телем!!!
Г?р?ев Булат 4 сыйныф

Туган тел дип ?йт?г?, Г. Тукай язган шигырь юллары иск? т?ш?:
И туган тел, и матур тел,
?тк?м, ?нк?мне? теле!
Д?ньяда к?п н?рс? белдем
Син туган тел аркылы.
Минем туган татар телем чынлап та бик матур. Ул минем ?чен ?тк?м-?нк?м кебек ?к якын. Туган телен югалткан милл?тне? кил?ч?ге юк дип уйлыйм мин. ?з телен яхшы белг?н кеше ген? милл?те бел?н горурлана, аны? кадерен бел?.
Мин Свердловск ш???ренд? тудым. Ул вакытта минем ?ти-?нием анда эшл?г?нн?р. Мин рус м?кт?бенд? укыдым.
К?пт?н т?гел без Казанга ?йл?неп кайттык. Без гаил?д? гел татарча с?йл?ш?без, ч?нки барыбыз да татар балалары. Свердловскида вакытта татарча ?йд? ген? с?йл?шеп була иде. Казанга кайткач, мин урамда да, транспортта да татарча с?йл?шеп й?рг?н кешел?рне к?реп шатландым. К??елем р?х?тл?неп китте. Ничектер алар ми?а бик якын булып, туган кебек тоелдылар. ? м?кт?пт? татар теле д?ресл?ре буласын белг?ч, мин бигр?к т? с?ендем. Татар телен ?йр?н? безг? рус ??м инглиз телл?рен ?йр?нерг? ?ич т? комачауламый. Авылга кайткач, ?бием, башымны сыйпап: “Б?бк?м, беркайчан да ?з теле?не онытма, туган теле?не балалары?а да ?йр?терсе?!” ? ди. Мин, ?лб?тт?, гомер буе ?земне? туган телемне саклармын!

Кеше тормышында аны? б?тен гомере буена аерылгысыз т?шенч?л?р, кешел?р, ?йберл?р була. Мин шуларны? берсе дип, аны? туган телен саныйм. Ул ? кешене? д?ньяга аваз салган минутыннан со?гы сулышына кад?р ян?ш?.
“Туган” с?зе тагын бернич? с?з бел?н с?зтезм? ясый: “Туган апа”, “Туган ил” ??м “Туган тел”. Бу т?шенч?л?р ? ?чесе д? кеше ?чен и? якын, и? кадерле. ?г?р кеше бу т?шенч?л?рг? битараф караса, аларны еш алыштырса, онытса яки хыян?т итс?, ул кешег? “изге” диг?н с?з таныш т?гел.
Кеше д?ньяга беренче аваз салуга, аны тудырган ана ?зене? сабыена туган теленд? “балам” дип энд?ш?. Баланы? беренче ?йтк?н с?зе д? туган теленд? я?гырый. Кеше ?зене? и? саф хисл?рен бары тик туган теленд? ген? белдер? ала. Б?ек Тукай юкка гына ?зене? и? кадерле кешел?ре ?ти-?нил?рен? р?хм?т с?зл?рен, алар рухына багышлаган догаларын туган теленд? белдерм?г?н.
И туган тел! Синд? булган
И? элек кыйлган догам:
Ярлыкагыл, дип, ?зем ??м
?тк?м-?нк?мне, Ходам!
Безне? халкыбызны? к??ел ?????рл?ре бары тик туган телд? ген? сакланып калган. Бары тик туган телд? ген? алар к??елне? и? нечк? кылларын тибр?т? алалар. Шу?а к?р? д? безне? ш?хесл?ребез, галимн?ребез, язучы ??м шагыйрьл?ребез туган телг? зур игътибар бир?л?р. Галимн?р фикеренч?, ?з туган теленд? белем алу балага ?и?елр?к бирел? ??м ?зл?штер?, а?лау д?р???сен арттыра ик?н. ?з туган телене? кешег? т?эсир к?че д? к?члер?к. Бу турыда аксакал язучыбыз Г. Б?широв бик д?рес ?йтк?н. Ул инде туган телне? байлыгын бик яхшы бел?, ч?нки гомере буе халык авыз и?аты ?????рл?рен ?ыйган ??м ?йр?нг?н кеше. “Халыкны? и? зур байлыгы, и? кадерле рухи х?зин?се, ? дип яза Г. Б?широв, ? ?ичшиксез, аны? теле. Халык ?зене? телен, оста бакчачы кебек, яман ?илл?рд?н, р?химсез салкыннар куырудан саклап, ме? еллар буена ?стереп килг?н. ?злексез баетып, матурлап, и? тир?н фикерл?рен, и? нечк? хисл?рен д? а?латып бирер д?р???г? китерг?н”. Никад?р м?гън?ле с?зл?р!
Минем туган телем ? татар теле. Шагыйрь Н. Н??ми аны “?ырдай мо?лы”, Р. Ф?йзуллин “тыйнак, басынкы, т?зем”, И. Гыйл??ев “т?мле, к?рк?м, ?стен”, ? Х?с?н Туфан ис? “к?кр??л?р теле, батыр ??м ?????р мирас” дип атый.
Б?ген татар теле ??м??риятебезд? д??л?т теле дип беркетелг?н. Шу?а к?р? аны? кулланыш даир?се д? ки??я. Ул инде х?зер ? кешел?р арасында ?зара аралашу коралы гына т?гел, д??л?т эшл?ренд? д? тулы хокукка ия булган тел.
Тарихым ист?леге син,
Болгарым ист?леге,
Гасырлар аша ?телг?н
Юлларым ист?леге, ?
дип яза Х. Туфан. Чыннан да, тел тарихы ул ? ил тарихы. Безне? туган телебез тарихны? т?рле авырлыкларына, ??залау-кимсетел?л?рен? дучар булган. Л?кин:
Чукындырган чагында да
Чукынмады?, татар теле, ?
ди К. Н??ми.
М. ??лил, А. Алиш, Х. М???йл?рне? татар теленд? язылган шигырьл?ре фашистларны? корыч ишекл?ренн?н, гильотиналарыннан да к?чле булдылар. Бу турыда шагыйрь Р. Ф?йзуллин:
Т?зем тел ул
Окопларда, т?рм?л?рд?, лагерьларда
атылса да, асылса да,
?и?? рухын ?уймаган ул.
Гильотина ?сл?ренд?
Яш?? ?ырын ?ырлаган ул! ?
дип, татар телен? булган югары б?ясен бир?.
Туган телебез к?нн?н-к?н камилл?ш? бара. Аны тагын да биз??, кулланылышын арттыру ?лк?сенд? бик к?п галимн?р, с?нгать ??елл?ре армый-талмый эшлил?р. Мин шундый кешел?рне? берсе турында гына ?йтеп ?тм?кче булам. Бу ? милл?тебезне? тел осталарыны? ?с?рл?рен б?тен “д?ньяга” ?з теленд? я?гыраткан Айрат Арсланов. Мин аны? шигырь с?йл?вен бик яратып ты?лыйм. Айрат Арсланов с?йл?г?нд?, Туган тел ила?и кодр?т ала, ?зене? й?р?кл?р, иманнар х?киме ик?нен тоя, ??р татарны ?з кочагына алып ?лгер?. Айрат Арсланов тарафыннан я?гыраган татар теле изелг?нн?рне, башлары т?б?н иелг?нн?рне турайта, горурландыра, б?гырьл?ре?не актарып елата. Язучы Ф. Баттал аны? турында: “Шартына китереп с?йл??чесе ген? табылсын, бу тел к?ферлек тутыгы бел?н капланган иманы?ны да чистарта, сафландыра торган тел!” ? дип яза ??м, ? А. Арслановны туган телне? баш сакчысы, бераз шаяртып та ?йтс?к, генеральный сакчысы дип б?ялибез”, ? ди.
Туган тел турында фикерл?ремне шагыйрь И. Гыйл??ев с?зл?ре бел?н йомгаклыйсым кил?:
Ул булганда адашмабыз ?
Юлым туры, нурлы к?нем.
К?з карасы кебек саклыйм
Анам телен ? Татар телен.
⇐ Предыдущая17181920212223242526Следующая ⇒
Дата добавления: 2016-12-29; просмотров: 1419 | Нарушение авторских прав
Рекомендуемый контект:
Похожая информация:
B. –документ, издаваемый единолично руководителем предприятия, в целях разрешения организационных и производственных задач
I ступень — «Смелые и ловкие» — для мальчиков и девочек 10?11 и 12?13 лет
III ступень — «Сила и мужество» — для юношей и девушек 16?18 лет
III. Учтите и оцените результаты непрямой РИФ с сывороткой обследуемого и антигеном боррелий – возбудителем Лайм-боррелиоза.
Q]3:1:Основателем консерватизма как идейно–политического направления является
Q]3:1:Основателем либерализма как идейно–политического направления является
V ступень — «Бодрость и здоровье» — для мужчин 40?60 лет и женщин 35?55 лет
V.Читання казки вчителем вгодос.
Акмулла ? чич?н шагыйрь
Алтын Урда чоры ? татар ?д?биятыны? Я?арыш чоры
Антенно-фидерный тракт с усилителем
Асфальтосмесительная установка со смесителем периодического действия ДС-168
Поиск на сайте:
© 2015-2019 lektsii.org – Контакты – Последнее добавление

Источник

Татарстанда «Тәблигъ җәмәгате» (Русиядә экстремистик оешма буларак танылган һәм 2009 елда тыелган) яки «Нурчылар» (Русиядә экстремистик оешма буларак танылган һәм 2008 елда тыелган) хәрәкәтендә катнашучыларының кулга алынуы турында хәбәрләр республика һәм федераль матбугатта әледән әле чыгып тора. Аннан соң халыкара һәм Русия хокук яклаучылары, дини оешмалар, журналистлар, белгечләр мәхкәмә системын һәм куәт оешмаларын «канунсыз чаралар» күрүдә гаепли. Казандагы ислам белгече, филология фәннәре кандидаты Резидә Сафиуллина-Ибраһимованың бу турыда үз тикшеренүләренә нигезләнгән комментарын тәкъдим итәбез. Ул әлеге мәсьәләне 2016-2021 елларда үткәрелгән фәнни тикшеренүләр, электрон һәм басма мәгълүмат чараларында дөнья күргән мәгълүматларга нигезләнеп өйрәнгән.

2 ноябрьдә Казанның Идел буе районы мәхкәмәсе карары белән Русия ислам институтының элекке укытучысы, элекке имам Габдрахман Наумов 6,5 елга колониягә хөкем ителде.

Без аның белән бер уку йортында, ләкин төрле кафедраларда укыттык. Институт коридорында очрап хәл белешкәндә ул гел «Әлһәмдүлиллаһ!» дип җавап бирә иде. Тыныч, аз сүзле, уйчан карашлы Габдрахман һәрчак пөхтә, кара костюмнан йөрде. Казанның «Мөхәммәдия» мәдрәсәсен, Каһирәдәге (Мисыр) әл-Әзһәр университетының ислам хокукы факультетын, аннан Казандагы Русия ислам институтын тәмамлаган, Русия диния нәзарәтенең Голәмә шурасы әгъзасы булган Наумов Казанның «Болгар» мәчете имам-хатыйбы булып эшләде, Татарстан мөфтияте програмы нигезендә Мәккә һәм Мәдинәдә хаҗилар төркемен җитәкләде.

Ислам хокукы турында ниндидер сораулар булса, аның белән киңәшләшә идем. Бервакыт ул Русия ислам университеты коридорында күренми башлады. Соңрак аның эштән алынуын белдем. 2019 елның июленнән ул «Әл-Иман» мәхәлләсе имамы итеп билгеләнде. Бераздан, 2020 елның мартында аңа Русия җинаять кодексының 282.2 маддәсе нигезендә гаепләү белдерелде. Наумовны «яшерен агитация җыелышлары» һәм «агитация дәресләре» алып барып, Русиядә тыелган «Нурчылар» оешмасы бүлеген оештыруда гаепләделәр.

СУФИЧЫЛЫКНЫҢ ЗАМАНЧА ТРАНСФОРМАЦИЯЛӘРЕ ӨЙРӘНЕЛМӘГӘН

«Нурчылар» яки төрекчә «нурджулар» дип чыгышы белән көрд булган төрек дин белгече Сәет Нурси (1876-1960) тарафдарларын атыйлар. Ул «Рисалә-и Нур» дип аталган Коръән шәрехләре җыентыгын язган. Нурси үлеменнән соң аның шәкертләре Төркия шәһәрләрендә җыентыкны өйрәнү курслары оештыра, әсәрне кулдан күчереп тарата.

Фәнни әдәбиятта Көнбатыш суфи һәм «яңа суфи» җәмгыятьләрен һәм аларның төрле көн күрү формаларын өйрәнүнең теоретик якларына зур игътибар бирелә. Шуңа карамастан, бүгенге көнгә кадәр Көнбатыш һәм Русия тикшеренүчеләре арасында бу төшенчәне аңлатуның уртак һәм бердәм принциплары юк, аны суфичылык дип атау да кайбер белгечләрдә сораулар тудыра. Көнбатышта тикшеренүчеләр суфи карашларның үсешен һәм диапазонын төрле классификацияләргә бүлә уза, ләкин бар дөнья буйлап мәгариф проектлары белән шөгыльләнүче төрек җәмгыятьләре еш кына аларның игътибарыннан читтә кала. Аларны Г.Джонкер (1) «дөньяви суфи җәмгыятьләре» дип атый («sufi communities»).

Шулай ук аларны «тарикатьләрдән соңгы» иҗтимагый-сәяси хәрәкәтләргә дә кертәләр. Көнбатыш тикшеренүчеләренең концептуаль аңлатмалары һәм схемалары бу дини хәрәкәтләрне өйрәнү һәм тикшерү өчен мөһим корал булып тора. Әмма төбәк спецификасы да зур роль уйный. Социаль, мәгълүмати, сәяси өлкәләрдә яңа төр эшчәнлекне кулланган «пацифист-неосуфи», «суфи яклы» яки «тарикатьләрдән соң булган» хәрәкәтләр («Тәблигъ», «Нурчылар», «Хезмәт») — күбесенчә секталарга каршы парадигма юнәлешендә язучы тикшеренүчеләрне җәлеп итә. Алар арасында Р. Сөйләманов, В.Иванов, В.Цибенко, Я.Амелина һәм башкалар. Татарстанда булырга мөмкин суфичылыкның заманча трансформацияләренә багышланган фәнни эшләр исә юк дәрәҗәсендә.

Кыргызстан тикшеренүчесе К.К. Маликов Сәет Нурси тарафдарларын «пацифист-неосуфи» агымына кертә (2). Моннан тыш аларны структура, практикалар системын һәм идеяләрне традицион суфи тарикатьләреннән алган һәм Көнбатыш яңа дини хәрәкәтләренә хас эшчәнлек алып барган милләтара яңа суфи кардәшлекләренә һәм ислам хәрәкәтләренә кертеп була.

Традицион практикалар белән чикләнмичә, социаль, мәгълүмати һәм сәяси өлкәләрдә яңа төр эшчәнлек формаларын кулланган бу хәрәкәт еш кына тикшеренүчеләрнең игътибарын җәлеп итә. Дин белгече Вероника Цибенко (Иванова) билгеләгәнчә, Сәет Нурси китапларында «шәхес трансформациясенә китерүче идеяләр эзлекле алып барыла: әйләнә-тирә дөньядан баш тарту, үзеңне җәмгыятькә багышлау һәм аның мәнфәгатьләренә хезмәт итү. Бу шәхеснең тулысынча эреп юкка чыгуына, индивидуаль һәм тәнкыйди фикерләүне югалтуга, төрмәдә утыруга яки газаплы үлемгә әзер булуга кадәр илтә» (4). Мондый эксперт бәяләмәләре дә, нурчылар очрагында килеп чыккан кебек, соңрак экстремистик дип табылган дини агымнарның исемлеген төзүгә китерә дигән нәтиҗә ясарга җөрьәт итәм.

ГАҖӘПЛӘНҮ, АЧУ ҺӘМ ӨМЕТ

Ел ярым элек Габдрахман Наумовны кулга алу хәбәре гаҗәпләнү уяткан иде. Беркем дә югары уку йортының бу тыныч, зыялы мөгаллиме экстремистик оешма төзи алганына ышанмады. Русия мөселманнары Диния нәзарәте каршындагы Голәмә шурасы Наумовны яклап чыкты. Мәхкәмә өчен Наумовка бәяләмәне Русия ислам институтыннан тәкъдим иттеләр.

— Ул бездә эшләгәндә, аңа бернинди дәгъвалар юк иде. Аның әзерлеге бик яхшы. Тыныч кеше. Анда мондый нәрсәләрне һич тә күргәнебез булмады, — диде Русия ислам институты ректоры Рәфыйк Мөхәммәтшин «Коммерсант-Казань» газеты хәбәрчесенә. Мәсьәлә хокукый юл белән хәл ителәчәк дигән өметен белдерде ул: «Голәмә шурасы Сәет Нурси китапларын өйрәнүне мөмкин дип тапкан икән, Русия диния нәзарәте аларны тыелган исемлектән чыгаруга ирешергә тиеш» (5).

Русиянең күп кенә танылган ислам дин әһелләре Наумовны яклап чыгыш ясады, алар арасында Русия диния нәзарәтенең Голәмә шурасы әгъзасы, Мәскәүнең мемориал мәчете имам-хатыйбы Шамил Әләүтдинов та бар. Ул шундый бай дини белемгә ия булган, татарча да, урысча да акцентсыз, иркен сөйләшүче башка дин әһелләрен белмәвен әйткән. Аляутдинов сүзләренчә, «Постсовет киңлегендә иң яхшы белгечләрнең берсен кулга алу — Татарстан өчен хурлык» һәм бу ХХ гасырның 20-30нчы елларында илдә дин әһелләренә каршы булган репрессияләрне хәтерләтә.

Шуңа карамастан, 2021 елның 2 ноябрендә Габдерахман Наумов 6,5 еллык колониягә хөкем ителде. Ул бу исемлектә беренче түгел иде.

ХАЛЫКАРА ҺӘМ РУСИЯ БЕЛГЕЧЛӘРЕНЕҢ КҮЗ ЙОМУЫ

Татарстанда «Нурчылар»га каршы җинаять эше беренче тапкыр 2005 елның мартында, «Нәфрәт йәки дошманлык уяту, шулай ук кешенең абруен кимсетү» маддәсе нигезендә ачылды. 2005 елның декабрендә Татарстан кешеләре республиканың Дәүләт шурасы рәисе Фәрит Мөхәммәтшинга ачык хат белән мөрәҗәгать итеп, Сәет Нурси китапларын өйрәнүче мөселманнарны нигезсез рәвештә эзәрлекләүләргә ризасызлык белдерде. Бу хат медиада һәм мөселманнар арасында киң таралды (7).

2006 елда бу эшне тикшерүне вакытлыча туктаттылар, сәбәбе — гаеп белдереп, җавапка тартылырга тиешле зат ачыкланмау, диелде (8). Тик шул ук көнне яңа маддә нигезендә тагын бер җинаять эше ачылды. Бу «Ватандашларның шәхесенә һәм хокукларына каршы килүче дини оешма төзү» маддәсе иде. Чаллыда Сәет Нурси китапларын күмәкләшеп укыган олы яшьтәге иллеләп ханыма прокуратурадан шалтыратып, аларны шаһит буларак сорау алуга чакырулар башлады. Сорау алулар ФСБ кешесе янында уздырылган, шаһитларга, Сәет Нурси китапларын уку нәтиҗәсендә сәламәтлекләренә зыян килгән булу ихтималын тикшерү өчен, психология-психиатрия экспертизасы узарга тәкъдим ителгән.

Зыян күрүчеләр табылмаганга, бу эшне алга таба алып бару мөмкинлеге күренми, шуңа да 2007 елда эш туктатылган дип фаразлана (7). Ләкин Нурси белән бәйле эзәрлекләүләр туктамый. 2007 елда Татарстан прокуратурасы мөрәҗәгать иткәннән соң, Мәскәүнең Коптев район мәхкәмәсе Сәет Нурси китапларында экстремизм чалымнары таба. Мәхкәмәнең әлеге карарын матбугат чаралары «хисле һәм белдексез» дип бәяләде, бу карарны кабул иткәндә мәхкәмәнең «халыкара экспертларга да, Русиянең төп мөфтиләренә һәм хәтта кеше хокуклары вәкиленә дә» колак салмавы искәртелде, әлеге карар белән «Төркиядә иң толерант, сәясәттән читтә торучы һәм хәтта сентименталь булган дин белгече» хезмәтләре эзәрлекләнә, диелде.

2021 елга кадәр Сәет Нурси китапларының тәрҗемәләре генә тыелган булса, Татарстан прокуратурасының Чаллы шәһәр мәхкәмәсенә административ шикаять белән мөрәҗәгать итүеннән соң бу исемлеккә аның төрек телендә басылган хезмәтләре дә кертелде. Прокуратура мөрәҗәгатендә барлыгы 163 хезмәт турында сүз бара (9). Бу гамәлләрдән соң Сәет Нурси китапларын төрекчә укучыларны да эзәрлекләүләр башланды.

Әйтик, 2021 елның 25 гыйнварында Нурси китапларын төрекчә һәм иске татар теленә охшаш төрек (госманлы) телендә укыган әбиләр хөкем каршына бастырылды. Golosislama.com сайты шулай дип язды: «Чаллыда яшәүче татар әбиләре узган елның мартында узган тентүләрдән соң Төркиядә танылды. Русиядә буласы мәхкәмә алдыннан Төркиядә дистәләрчә мең мөселман социаль челтәрләрдә аның Русия мөселманнары өчен хәерле бетүен теләп дога кылырга чакыра, зикерләр әйтелә, Коръән укыла, өстәмә намазлар укыла» (10).

Әлеге тыныч мөселман җәмгыятенең канунсыз рәвештә эзәрлекләнүе һәм Сәет Нурси китапларының тыелуы мәсьәләсе Русиядә хокук яклау һәм дини оешмалар, шулай ук журналистлар һәм экспертлар тарафыннан күп тапкырлар күтәрелде. 2012 елның мартында әлеге проблем турында Европа шурасының Парламент ассамблеясында фикер алышу булды (11). 2018 елда Европа кеше хокуклары мәхкәмәсе, Русия Сәет Нурсиның 15 тәрҗемәсен тыюы белән Кеше хокукларын яклау һәм төп иреклекләр конвенциясен бозды, дигән карарга килде (10).

Русия ислам университеты ректоры Рәфыйк Мөхәммәтшин фикеренчә, Сәет Нурси хезмәтләрендә аңа гаеп итеп тагылган пантюркизм идеяләре дә, панисламизм идеяләре дә юк. «Аны төрле экстремистлар рәтенә кую наданлык кына түгел, мондый дин эшлеклеләренең бүгенге көндә киресенчә бик кирәкле булуын аңламау да. Чөнки алар проблемнарны тыныч юл белән чишүгә һәм әхлакый камилләшүгә чакырган» (12).

Шунысы да игътибарга лаек, танылган дин белгече һәм тарихчы Вәлиулла Ягъкуп Татарстан мөфтиенең беренче урынбасары булган вакытында аерым бер төр әдәбиятны тыюны яклавына карамастан, Сәет Нурси китапларын тыюның нигезле гамәл булуына шиген белдергән иде (13).

Шуңа карамастан, секталарны өйрәнүче белгечләр әлеге хәрәкәтнең экстремист булуы идеясен үҗәт рәвештә алга сөрә. Оештыру һәм финанс ягыннан иң куәтле тармагы булып «Гүлән Җәмәгате» яки «Фәтхуллачылар» тармагы санала, ул аңа нигез салучы Фәтхулла Гүлән (1941 елда туган) исеме белән атала. АКШта яшәүче бу вәгазьче, белем бирү програмнарына нигез салучы һәм нәтиҗәле менеджер 2009 елда Джорджтаун университетының стратегик тикшеренүләр үзәге тарафыннан дөньяның 20 иң йогынтылы дин эшлеклесенең берсе дип танылган иде.

Гүләннең «Хезмәт» хәрәкәте шуның белән үзенчәлекле, ул белем бирү програмнарын бизнес-проектлар белән бергә алып баруны күздә тота. Элекке Союздаш республикаларда Гүлән хәрәкәте күп кенә уку йортлары ачты, бер төркем экспертлар моны «өметле яшьләргә озак вакытка исәпләнгән инвестиция, булачак элита карашларын формалаштыруга омтылыш» дип бәяләп, бу програмнар киләчәктә икътисад, фән һәм дәүләт аппаратында төп урыннарны биләячәк кешеләрне әзерләүне күздә тота, дигән фикер әйтте (14).

Бер төркем сәясәтчеләр, тикшеренүчеләр һәм журналистлар әлеге оешмалар програмнарында укучыларда төрекләргә карата уңай мөнәсәбәт һәм дөньяви режимнарны куркыныч астына куярлык дини идеяләр сеңдерү бардыр дигән шик белдерде (15). «Төрек лицейлары» дип аталган мәктәпләрне тәмамлаган балаларны соңыннан хөкүмәттә һәм башка мөһим оешмаларда үз вазифаларын сәяси тормышта исламның ролен үстерү өчен куллануда гаепләделәр (16).

Милләтара неосуфи хәрәкәтләргә иярүчеләрнең булуы җәмәгатьчелектә ниндидер зур җәнҗал чыгарганы юк. Бары тик ара-тирә Татарстан йә федераль медиада «Тәблиг» яки «Нурчылар» хәрәкәтләрендә катнашучыларның кулга алынуы турында чираттагы хәбәрләр генә күренгәләп ала. Шуннан соң халыкара һәм Русия хокук яклаучылары, дини оешмалар, журналистлар һәм белгечләр тарафыннан мәхкәмә системы һәм куәт структурларына «экстремизмга каршы канунсыз чаралар» турында гаепләүләр белдерелә.

Резидә Сафиуллина-Ибраһимова
ислам белгече, филология фәннәре кандидаты

«Комментар» бүлегендәге язмалар авторның шәхси карашларын чагылдыра

Габдрахман Наумов

Габдрахман (Альберт) Наумов — 1976 елда Казанда туган. 1999-2003 елларда Каһирәдә Әл-Әзһәр университетында фикх юнәлешендә белем алган, соңрак Русия ислам институтының теология факультетын тәмамлаган. Аннары шул ук институтта укыткан. Наумов ислам хокукы өлкәсендә иң яхшы белгечләрдән санала. Русия ислам институтында дин фәннәре кафедрасында өлкән мөгаллим дәрәҗәсендә эшли, ислам дине мәсьәләләренә кагылышлы төрле конференция, чараларда катнаша. 2013 елдан Татарстан мөселманнары диния назәрәтенең голамә шурасы әгъзасы.

Белешмә: «Нурчылар»

«Нурчылар» – Төркиядә дин галиме Сәид Нурси (1876-1960) нигез салган оешма. 2008 елда «Нурчылар» Русиядә экстремистик дип танылды һәм тыелды. Халыкара оешмалар, шул исәптән АКШның дин иреге комиссиясе һәм Европа кеше хокуклары мәхкәмәсе Русиядән бу карарны яңадан карауны сорады.

2014 елда Чаллыда әлеге оешмада катнашуда гаепләнеп, пенсия яшендәге берничә хатын-кыз эзәрлекләнгән иде. Моннан тыш Казанда, Уфада да эзәрлекләнүчеләр бар.

2021 елда мәхкәмә Сәид Нурси китапларын укыган Чаллыдан 63 яшьлек Нәкыя Шәрифуллинага ике ел шартлы рәвештә ирегеннән мәхрүм итү карары чыгарды.

Әдәбият һәм чыганаклар

Jonker G. The evolution of the Naqshbandi-Mujaddidi. Sulaymançis in Germany // Sufism in the West. New York: Routledge, 2006. 71-85.
Маликов К.К., Усубалиев Э.Е. Кыргызстан мөселман җәмгыяте үсешенең идеологик аспектлары. (Идеологические аспекты развития мусульманской общины Кыргызстана // Вестник КРСУ. 2008. Том 8. 3. 100)
Юсупов Ю.М., Бердин А.Т. Просуфийские джамааты в контексте внутриконфессионального конфликта (на материале Республики Башкортостан) // Ислам мультикультур дөньяда: конфессияара килешү һәм радикализмны җиңеп чыгу. VI Казан халыкара фәнни форумы (Казан, 17–18 декабрь 2016 ел.): «Ислам радикал хәрәкәтләре һәм бүгенге дөньяда радикализмны җиңеп чыгу (Е.М. Примаков истәлегенә)» мониторинг материаллары / И.Р. Гафурова, В.В. Наумкина, Р.Р. Хәйретдинова, А.Ю. Хәбутдинова редакциясе. Казан: Казан. ун-ты нәшрияты, 2017. 3-18.
Цибенко В.В. Нурчылар Сәид-Нурси шәкертләренең төп үзенчәлекләре һәм эшчәнлекләре. (Основные особенности деятельности последователей Саида Нурси нурджулар // Сектоведение. 2014. 1. 102-111).
Ислам әһеленә китаплар зыян салды. Габдрахман Наумовны “Нурчылар” тыелган җәмгыять бүлеген булдыруда гаеплиләр (Исламского деятеля подвели книги. Габдрахмана Наумова обвиняют в создании ячейки запрещенного объединения «Нурджулар».
Габдрахман Наумов тоткарлануы турында Шамил Әләүтдинов. (Шамиль Аляутдинов о задержании Габдрахмана Наумова).
Пономарев В. Русия махсус хезмәтләре «Рисәлә әл Нур»га каршы (Пономарев В. Российские спецслужбы против «Рисале-и нур»)
Гариза(«Экстремистлык эшчәнлеккә каршы» федераль канунның 13нче маддәсе) Татарстан прокуроры К.Ф.Әмировның Сәид Нурсиның «Рисәлә әл Нур» җыентыгы китапларын экстремистик әдәбият дип тану. (Заявление (представление в порядке ст.13 Федерального Закона «О противодействии экстремистской деятельности) прокурора Республики Татарстан К.Ф.Амирова о признании книг из собрания сочинений Саида Нурси «Рисале-и Нур» экстремистской литературой, 24 апреля 2006 г.)
Татарстан прокуроры Сәид-Нурсиның төрле телләрдәге 160 басмасын тыюны таләп итә. (Прокуратура Татарстана требует запретить 160 изданий трудов Саида Нурси на разных языках // Информационно-аналитически центр «Сова»).
Бүген Төркиядә иртәгә Русиядә узачак мәхкәмә утырышы алдыннан дога кылу төне (Сегодня в Турции ночь молитв за завтрашний суд в России).
ПАСЕ Русиядә мөселман әдәбиятын тыюны тикшерә. (ПАСЕ обсуждает запрет мусульманской литературы в России).
«Нурчылар». Ни өчен Татарстанда Сәид-Нурси тәгълиматын өйрәнүчеләрне утырталар («Нурджулар». Почему в Татарстане сажают тех, кто знакомится с учением Саида Нурси).
ММЧ: Татар-информ: Татарстан Диния нәзарәтендә Татарстанда ңкстремист китапларын юк итү шашынуы юк (СМИ: Татар-информ: Истерии с уничтожением экстремистских книг в Татарстане нет, считают в ДУМ РТ).
Иванов В.В. Русия һәм БДБ илләрендә Фәтхуллаәһ Гүлән хәрәкәтләре. (Иванов В.В. Движение Фетхуллаха Гюлена в России и странах СНГ // Мусульманский мир. 2014. 3).
Татар-төрек лицейларында С.Нурси китапларын эзлиләр. Уку йортларына баш прокуратура килде (В татаро-турецких лицеях ищут книги С.Нурси. На учебные заведения обрушилась Генпрокуратура // Портал «Ислам.Ру»).
Үзәк Азиядә төрек лицейларын тәнкыйтьлиләр (В Центральной Азии критикуют турецкие лицеи).
Hermansen M. American Sufis and American Islam: From Private Spirituality to the Public Sphere // Ислам в мультикультурном мире: мусульманские движения и механизмы воспроизводства идеологии ислама в современном информационном пространстве / Ред. Д. Брилев. Казань: Издательство КФУ, 2013. 189–208.
Ярош О.А. Көнбатыш суфичылыкның типологиясе һәм вакыты мәсьәләсенә. (Ярош О.А. К вопросу о типологии и периодизации западного суфизма // Alter. 2017. 1, 8. 68-78).
Yarosh O. Western Sufi Communities Between Hybridity and Authenticity. The Sufi Centre Rabbaniyya in Berlin // Pantheon. 2015. Vol. 10. №. 2. 3–20.
Safiullina R.R. The Revival of Sufism in Tatarstan: a Tradition, an Export, or an Expansion? // The concept of «Traditional Islam» in modern Islamic discourse in Russia. Edited volume. Sarajevo: Center for Advanced Studies, 2020. 159-202.

? Әгәр сезнең провайдер безнең сайтны томалап куйса, аптырамагыз, телефон йә планшетыгызга Азатлыкның RFE/RL әсбабын йөкләгез (App Store һәм Google Play кибетләрендә бушлай) һәм татар телен сайлагыз. Без анда да ничек бар, шулай!
? Шулай ук, безнең Telegram каналына кушылырга онытмагыз!

Источник

Cevdet Kudret әдәбият премиясе игълан ителде | Doğan HIZLAN | Колонналар

6 гыйнвар, 2022

Cevdet Kudret әсәрләре Шигырь, Роман, Повесть, «Сочинение һәм тәнкыйть» һәм «Экспертиза һәм Тикшеренү» жанрларында булган, цикл ул эшләгән жанрларга карап биш ел эчендә тәмамланган.

Сайлау көллияте түбәндәге исемнәрдән торды:

Армаган Экичи

Бесим Деллалоглу

Хатис Айнур

Севенгул Сонмез

Тункай Биркан

такта, Атие Гөлфер Гундогдуof «Язу алда» сезнең китабыгыз ‘Кабатлау һәм тикшерү ‘ төрдә, Эрай Кайлиof «Климат эстетикасы» сезнең китабыгыз ‘Эксперимент һәм тәнкыйть’ жанрында премия алды. Ике премия дә бертавыштан бирелде.

«Климат үзгәреше һәм экологик җимерелү проблемасына караган очеркларында, бүгенге көндә планетаның иң янып торган проблемасы, архитектура, шәһәр төзелеше, кино, фотография, эстетик квестлар кебек сәнгатьнең төрле өлкәләрендә чагылышы аша. бүгенге сәнгатьтә капитализм, колониализм һәм расизм, кырның теоретик фоны белән фикер алышып, ул үзенекен булдыра. Перспектив һәм язма тел булдырып анализлый алганы өчен. Эрай Кайлиof ‘Климат эстетикасы китап, ‘Эксперимент һәм тәнкыйть’ 2021 Cevdet Kudret әдәбият премиясенә лаек дип табылды.

“Османлы әдәбиятында заманча ‘укучы’ сезнең фигура тугач Ахмет Митат Эфенди Ул романнарының герменевтик фикерләү һәм кабул итү теориясеннән уйнаган мөһим ролен тикшергәндә, ул бирелгән теорияне җирле очракта гына кулланмый, теория өлкәсенә дә өлеш кертә һәм идарә итә торган хикәя төзеп диссертациясен тикшерә. укучының кызыксынуын саклап калу. Атие Гөлфер Гундогдуof «Язу алда» китап ‘Кабатлау һәм тикшерү’ Ул 2021 Cevdet Kudret әдәбият премиясенә лаек дип табылды. «

ДӨН .Я КИТАБЫБЫЗДА ЧАКЫРЫГЫЗ

Төркия нәшриятлары ассоциациясе генераль координатор Джемран Өдер имзасы белән бастыру белән бәйле проблемаларны язды:

«Төркия Нәшрият Ассоциациясе тарафыннан чыгарылган ашыгыч чакыру белән, ил нәшриятында булган икътисади кыенлыкларга өстәп, китап сату һәм укучыга ирешү, китапның абруе, караклыкка каршы эффектив көрәш, җимергеч. Электрон сәүдә сайтларында ташламалар, китап кибетләренә стимуллар, фикер һәм фикер иреге алдындагы киртәләр. Чыганак китапларын һәм әдәби әсәрләрне сайлаудан алып китапханә шартларына кадәр без бик актуаль ихтыяҗларга игътибар итәбез. Без санлы тапшыруларга салым ташламасын кертергә тәкъдим итәбез. «

Cevat Capanга бүләк

Sözler журналы бу санны Чеват Чапанга багышлый:

«90. Cevat Capan-га яшь тулгач бүләк — махсус чыгарылыш ‘

Кереш өлеш:

“Бу сан тагын Cevat CapanИке матур шигырь һәм тәрҗемә белән ачыла.

Ләкин аннан соң, без күнеккән саннар түгел. чөнки Cevat CapanАгымдагы елның 18 гыйнварында аңа 89 яшь, 90 яшь тула.

безнең авторлардан Cevat CapanБез алардан бу бүләк мәсьәләсендә катнашуларын сорадык, алар поэзия, тәрҗемә театры, күләгәле уен һәм кино өлкәләренең берсендә язачаклар. Әгәр дә без барлык язылганнардан нәтиҗә ясасак, Cevat CapanБез әйтә алабыз, иң зур осталык — тормышның һәр ягын поэзиягә әйләндерү. «

Махсус чыгарылышта кемнең мәкаләләре бар:

Энис Батур

Безнең сыену урыныбыз — өмет

Яңа елның беренче көне мине яңа ел башыннан күбрәк кызыксындырды, ул төндә нәрсә булды. Ахырның кайгы-хәсрәтенә карамастан, ул яңа елда да чагыла. Хәтер искә төшерү һәм оныту төшенчәләре арасында чиксез буталчыкта.

Соңгы ике елда без сәламәтлек тәҗрибәсенең кеше тормышында никадәр мөһим булуын белдек. Медицина җәмгыятенә дә яхшы ел телим, безнең сәламәтлек аларның сәламәтлегенә бәйле.

Сәгать 24.00 узгач, мин кире кайтып булмый торган дәртне гадәти хәл дип саныйм.

«Нигә?» Сорасаң, чөнки ул вакытта мин киләсе елда нәрсә эшләвемне көн тәртибемдә язам.

Календарьдагы вакыт аралыгы кешеләрдә эшкуарлык көче уята.

Әлбәттә, узган елны карагыз, шулай ук иртәгәгә планлаштырыгыз. Сез булдыра алмаганны эшләргә игътибар итегез, мин һәрвакыт үткәнне эреткән кешеләргә әйтәм: каршы торучылар, иртәгә яңа вакыт дип уйлаучылар, үзләре һәм әйләнә-тирәләре өчен бәхет белән балкып торалар.

Ләкин әдәбият өлкәсеннән берничә мисал китермәсәм, минем Яңа ел мәкаләсе тулы булмас.

Тарик БуграОсталык символларының берсе «Иртәгә кебек нәрсә юк»онытмыйсың.

Мәхәббәтегезне, уйларыгызны әйтегез, тормыш батырлыгы сезне һәрвакыт озатсын.

Сез аны куя алмассыз …

Күптән көтелгән роман, 100 еллыгын тәмамлаган әсәр, яки тарихи күзәтү … Без 2022 елда киштәләрдә күрәчәк 10 китапны санап чыктык.

— ‘Кинәт Истанбул’, Селчук Демирел, Й.К.

Селчук Демирелның Истанбул китабы: Кызлар манарасы, Босфор, Галата манарасы … Кайвакыт караңгы, кайвакыт тыныч … Язучыларның Истанбул текстлары белән бергә …

— ‘Йөзүчеләр’, Джули Оцука, Доминго

«Аттикадагы Будда» авторы Джули Оцука «Йөзүчеләр» май аенда киштәләрдә Дюгу Агын тәрҗемәсе белән булачак.

— ‘Шилок операциясе’, Филип Рот, Монокл

— ‘Буш кешеләр’, Гильермо дель Торо-Чак Хоган, Ремзи

Танылган режиссерның фантастик детектив романы… Ümran Özbalcı тәрҗемәсе белән…

кабат искә төшерергә тиеш

Раштуа бүләкләре өчен телевизордагы рекламаны карагач, күбесенчә электрон товарлар күрсәтелә.

Ләкин минем өчен иң яхшы бүләк — китап.

Газеталарның сәнгать өстәмәләре исемлектә елның иң яраткан һәм укылганын тәкъдим итә. .Ичшиксез, ул иң күп сатучы.

Журналларның махсус саннары китаплар янына урнаштырылырга тиеш, һәм алар сакланырга тиеш әсәрләр.

Мин әдәбияттан тыш диверсификация тәкъдим итәм.

Музыкаль китаплар җитәрлек. Музыка сөючеләр өчен алар турында белү дә кирәк. Бу китаплар безнең илдә, халык музыкасыннан алып операга кадәр, концертлар һәм фестивальләр үткәрелергә тиеш.

Технология CD-ларны витриналардан тартып алды, ләкин LP-лар тартыла. Пикаплар сатыла. Интернетта музыка турында мәгълүмат аеруча операларда.

Кызганычка каршы, чит ил классик музыка журналлары язылудан чыкмый.

Бу көннәрдә аудиокитаплар киң таралган.

Истанбулның бай тарихы

Истанбулның һәр чоры һәр яктан байлык белән тулы. Эшләнгән эшләр бу шәһәр өчен генә түгел, ә дөнья тарихы өчен дә мөһим.

‘Истанбулдан Византиягә — 1800-1955 ‘ Күргәзмә каталогын укыгач, без үткәннән алып бүгенге көнгә кадәр күп темалар турында тирәнтен беләбез.

Төрек һәм чит ил белгечләре империянең халыкара мөнәсәбәтләрен яктырталар, архитектура һәм политик күзлектән бу интервал тарихында булган вакыйгаларны тикшерәләр.

Бригит Питаракис, «Истанбулдан Византиягә кадәр яңадан ачу юллары — 1800–1955» Ул үз мәкаләсендә шәһәрнең мөһимлеген йомгаклый:

«Истанбул, постмодерния мегаполисы, бай мәдәни мирас катламнары өстендә урнашкан, һәм Босфор аша узучы туктаусыз кораблар бу шәһәрнең икътисадый һәм геосәяси әһәмиятен күрсәтәләр, Көнчыгыш һәм Көнбатыш кисешкән урында. Шәһәрнең заманча транспорт челтәренең нигезе XIX гасыр азагында Берлин-Багдат тимер юлы төзелеше һәм Суес каналы ачылу белән салына башлады. Кызыксыну туды.

Пера Палас кунакханәсе (1895) берничә ел элек Константинопольне һәм Көнчыгышны өйрәнергә теләгән беренче кунакларны каршы алды, кунакханә архитекторы Александр Валлаури Истанбул археологик музейларының неоклассик бинасын (1891) Гөлхан паркы белән берлектә төзеде. Топкапи сарае. «

Хагия София: Империя витринасы

Империя даны һәм эклектик тәм

Хагия София: Империя витринасы

Йылдырым Гүрсе Айла Гүрсе белән

Махсус язмалардан ике тавыш: Солист һәм композитор: Йылдырым Гүрсес — Кино актерлары тавышы: Белкы Озенер

Кереш язма: “Йылдырым, озак вакыттан соң, тавышы һәм аңлатмасы белән җанатарлары белән. 1965-1988 арасында беркайчан да бастырылмаган Нәҗип Саричоглу Архив язмаларыннан торган бу альбомда аның хатыны Айла Гурс Ул шулай ук аның ике җырында катнаша. ”

Али СекмекLP эченә кертелгән ‘Яхшы Сада …’ Аның мәкаләсенең бер өлеше:

“1960-нчы елларда күтәрелгән көчле тавыш солистлар традициясен селкетә алды, башта радио микрофоннарда, аннары казино сәхнәләрендә. Көнбатыш музыка стиле аның эчендә көчле тавыш иде … Бу көчле тавышның хуҗасы Йылдырым Бу яшь солист иде …

ЯшенУл урта мәктәптә укыган Бурса Төрек музыка җәмгыятенең даими әгъзаларының берсе иде. Ул шулай ук студент булган Бурса коммерция урта мәктәбендә кечкенә концертлар биргән. Ул 18 яшендә Бурса тавышлы патшасы була. Ул шулай ук беренче урын белән Анкара радиосы ачкан рәссам имтиханында җиңде. радиода Айла Ул аның белән танышты һәм алар 1962 елда өйләнештеләр.

ЯшенУл 1965-нче елда Мухайеркурди режимында иҗат итә. «Яшьләр белән хушлашу» Hisыры белән ул үз исемен зур халыкка җиткерә алды.

Шул ук елны Хюрриет газетасы ачылды ‘Алтын микрофон’ Көнбатыш музыка көндәшләренең 297 арасында бердәнбер төрек музыкасы тавышы буларак, ул 24 төрек һәм көнбатыш музыкасыннан торган полифоник оркестры белән беренче урынны яулады.

Йылдырым

Баклажан ашаган кеше гашыйкмы?

Артун Üнсал безне үзенең яңа китабында ашау һәм өстәл культурасы турында сәяхәткә алып бара. «Сирәк бөдрә Артокок» — мавыктыргыч һәм гыйбрәтле китап …

Артун ansнсалның «Сирәк бөдрә — Артишок» китабы исемдә дәгъва белдерә. “Баклажан тиресе яки андагы матдәләр кешеләрдә депрессия тудыра дигән әйтемдә дөреслек бармы, белмим. Чыннан да, баклажан ашаган яраткан температурасы булган кешеләр өчен бүгенге телдә гашыйк, меланхолиягә төшү куркынычы бармы?

Истанбулның баклажан утлары данлыклы. Чөнки кухняларда баклажанны кыздырганда янгын чыккан дип күп язылган.

Кереш сүздә автор болай ди: “Таблицалар куела һәм бетерелә. Кызганыч, хәзер кайберләребезнең өстәлдә буш урыны бар. Дистәләрчә мең кеше һәм сәламәтлек саклау хезмәткәрләренең корона афәтендә югалганнары безнең хәтеребездә, чөнки без ризыкларыбызны алар белән бүлешмибез, ә кайгы-хәсрәтләребез генә. Соңгы вакытта урман янгыннары, су басу афәтләре кебек, соңгы вакытта безнең барыбызны да кайгыга салган, киткән матур кешеләребез белән … Мин бары тик бу китапны аларга югалган тормышны искә төшереп багышлыйм. хөрмәт. «

Помидор савыт-саба йөзенә бер төрле макияж куя; Бу җәйге яшелчәләрнең помадасы һәм кызаруы. Испаниялеләр помидорны Европага китерделәр. Рефик Халит Карай помидорны болай аңлата: “Сездә җимеш яки яшелчәләр бармы, ул иң җәлеп итүчеләрнең берсе. Яшелдән кызылга күчү белән алмага охшаган. Башка җиләк-җимешләр дә коңгырт төскә керәләр, ләкин алар тулысынча төсле түгел. Мәсәлән, карбыз эчкә генә бәйләнгән, тышкы яктан торф кызыл. Помидорның кызаруы аның чылбырына үтеп керде, тиресе дә кызыл, эчләре … Полюс помидорының җанлы төсе. Бигрәк тә аның тиресен суыртканда, аның эчке тиресендәге бозлы алсу төстә охшап булмый торган матурлык. ”

Ике мәкалә зәйтүн һәм зәйтүн мае турында, без барыбыз да ашыйбыз: ‘Зәйтүннең Анатолиядә озын тарихы бар …’ һәм ‘Зәйтүн мае Византиядән һәм Османлыдан алып бүгенге көнгә кадәр’ … nнсал әйтте: «localирлеләр саны зәйтүн һәм зәйтүн мае музейлары артырга тиеш «:» Иске нефть комбинатлары, заводлар һәм складлар мәдәни туризмга кертелергә мөмкин. «

Артун Üнсал, ашамлыклар арасында экскурсия өчен кулланма. Күңелле һәм гыйбрәтле китап.

Артишок — бик сирәк

Яхшы композитор, яхшы башкаручы, яхшы укытучы: Алаеддин Явашча

Президентның Гранд Сәнгать премиясен алганнан соң, мин Аладдин Явашча белән якыннан таныштым. Мин аның кайбер истәлекләрен тыңладым. Аның табиб булып матур тормышы булган. Ялгышмасам, төштән соң доктор. Алар Невзат Атлыч белән очрашып, музыка турында сөйләшәләр иде.

Төрек музыкасында яхшы рәссам яки укытучы бу музыканың дөрес башкарылуы һәм аны яшь буыннар арасында популярлаштыру ягыннан башкаларга белемнәрен җиткерү мөһим.

Сез аны тыңлап күп нәрсә белә аласыз.

Мин Аладдин әкрен генә.әр сүзнең «Тугрылык!»Мин тыңладым. Айгун Сенгун Тасли Ул үзенең 13 композициясен җырлады.

Рәссам аны төрек музыкасына рухландырган ике кешенең исемен бирә: Некдет Ясар һәм Аладдин әкрен генә. ӘкренрәкУл алдында композиция җырлый һәм аның хуплавын ала.

LP-ларда да, CD-ларда да тыңлаучы буларак эзләгән әйберем — рәссам биографиясен кертү. Шулай ук шул LPда Хәсән авыз сенof ‘Аның биографиясе әкрен һәм әкрен сөйли ‘Аны тыңлаганда укырга киңәш итәм.

Төрек музыкасына омтылышының башында ул нигез салган хор килә.

Абдулкадир Мераги ‘

Күршеләрне язучылар тере килеш саклыйлар

Бейоглу мэры Хәйдәр Али Йылдыз Каракойда фахишәләр урнашкан төбәкнең мәдәният һәм сәнгатькә китереләчәген хәбәр итте. Матбугаттагы дусларым да президент чакыруы буенча катнаштылар һәм район буйлап гастрольләрдә булдылар.

Истанбулның һәр районында әдәбиятта урын бар, һәм бу текстлар аның үткәнен һәм бүгенгесен бәйли. Ул шулай ук бүген нәрсә эшләргә кирәклеген күрсәтә.

Яңалыклар белән танышкач, кадерлем Дениз Кавукчуоглуof «Кызыл болан урамы порт булганмы?» Китапның кереш сүзен хәтерлим.

Мин аны алам:

«1993 елның язында, Истанбулда, мин 1970-1992 еллар арасында озак елларга кире кайта алмадым, ләкин һәрвакыт кайтасым килде, дустым. Тимер үзәкБәлки, мин бу китапны Бейоглу гастрольләрендә булганда, болан урамында булмасак, язмас идем. Китап язганда мин Кызыл Марал урамына тагын берничә тапкыр барып, шул иске кофеда утырдым. йорт … Галип Деде балта осталарына, кушылучыларга, тирә урамдагы люстраларга, антиквариат сатучыларга, ак товарларны ремонтлаучыларга, Гирафа урамындагы фахишәләргә, азык-төлек кибетләренә, ‘хатын-кызлар’Көндәлек тормышымда беркайчан да очратмаган, көндәлек тормышымда беркайчан да очратмаган, шәһәр читендәге мөгезле яшьләр, лотерея билетлары сатучы, бүтән кешеләргә хезмәт иткән һәм беркайчан да булмаган бу урында мин нәрсә эзләдем? бүтән кешеләр сәер таптымы? Бәлки, мин барган саен, туктаган саен әйтү дөресрәк булыр, — Нигә мин монда? ул сорый, ләкин мин хәтеремдә яңа тамыр тоткан саен … Бу тамырлар мине төрле җирләргә һәм төрле даталарга алып бардылар … Кызыл Марал урамы порт кебек иде? «

Дениз КавукчуоглуБу китап районның оста тасвирламасыннан тыш сизгерлекне чагылдыра.

Бу районның барлык үзенчәлекләрен җыйган кайбер районнар бар.

Берәү килеп чыкса, ул әдәбиятта чагылган буталчыклыкның йөзен күрә.

Төрек опера композиторларының әсәрләре АКМда сәхнәләштерелергә тиеш

Без төрек опера җырчыларының әсәрләрен, шулай ук танылган чит ил операларын АКМда сәхнәләштерергә тиеш. Аларны карагач, илебезнең композиторларының бу жанрда ирешкән нокталарын күрә алабыз.

Мәдәният һәм туризм министры Мәхмәт Нури ЭрсойАКМ белән булганда, ул яңа АКМ бинасында иң яңа технологияләр урнаштырылган язу бүлмәсе турында сөйләште. Ул вакытта күрсәтелгән операларның язмалары ясалырга мөмкин иде, хәтта аларның CD һәм LP-лары да сатылырга мөмкин иде. Музыка тыңлау технологиясе никадәр алдынгы булса да, CD тыңлаучылар һәм опера энтузиастлары алардан сатып ала ала. Әгәр дә презентацияләр язылса, без композиторларыбызны аеруча яшь буын белән таныштырырбыз. Моннан тыш, без башкаручыларыбызны онытмыйбыз һәм искә төшермибез.

Сәхнәләштерелергә тиешле әсәрләрнең берсе А.Аднан Сайгун«Дан ‘Озсой ‘ опера, һәм либретто А.Туран Офлазоглу.әр сүзнең ОканДемирис‘композициясе «IV. Мурат ‘ опера. АКМ ачылганда музыколог / пианист Гульпер РефигМин мәкаләнең бер өлешен алдым.

Гульпер Рефиг икесе дә Аднан СайгунУл шулай ук ачылган төндә операны искә ала:

СИНАН ОПЕРАAKәм АКМ АЧЫК

“Ататюрк 1934 елда Иран шахы Реза ПахлавиТөркиягә сәфәрендә, ул нигез салган яңа халыкның мәдәни сәясәтенең һәм гомуми әхлакый кыйммәтләренең конкрет мисалы буларак, ‘Озсой ‘ Ул Франциядә белемен тәмамлаганнан соң, Төркиягә һәм музыка укытучылары мәктәбенең 27 яшьлек укытучысы булып кайтты. А.АднанСайгунбирә

Бу опера яңа җәмгыятькә милли мәдәниятне саклаучы милли аң биреп калмыйча, Төркия Милләтенең тууын һәм Иран һәм Төркия халыкларының туганлыгын күрсәтә, аларның чыгышы ерак тарихка карый. Ататюрк Ул музыканың тәэсирле көчен, зур лидерларның алдан әйтүе белән җәлеп итте. Сайгун, без шәхси сөйләшүләрдән туплап әзерләдем ‘Ататүрк һәм Аднан Сайгун — Озсой операсы’ Ул ул көннәрне минем китабымда болай сурәтли: «…… Ләкин без дәрт белән тулы. Мин генә түгел, барлык хезмәттәшләрем дә дәртләнеп кайнап торалар. Белмим, чөнки мин хәзер картайдым, хәзерге буыннар алга китеш елларында безнең эчендә сүнмәс дулкынлану һәм сүнмәс утны ничек тоя алулары турында уйлыйм. Йөрәк бу дулкынлануның беркайчан да бетмәвен тели, һәм Ата сүзләре буенча, заманча цивилизация дәрәҗәсеннән күтәрелү юлында бер-берсенә ияреп, чорга һәм шартларга туры килә.

‘Ататүрк һәм Аднан Сайгун-Озой операсы’

Иммигрант үзенең музыкасын үзе белән ала

Хәсән Салтык нигез салган Калан Музыкасы 30-нчы елында чикләнгән чыгарылыш альбомы чыгарды: ‘Америкадагы әрмәннәр Ара Динджян архивыннан Таш язмаларында’.

dinkjian1915 елга кадәр һәм аннан соң АКШка Анатолиядән күченгән Анатолия әрмәннәренең музыкаль сәяхәте хикәясе сайланган 58 язмада чагылыш таба.

Бу сайлау безгә музыкаль дөньяны җиткерә, әрмән артистлары алар киткән музыкаль мирасны түгел, ә алар күченгән җирләрдә дәвам иттеләр һәм үстерделәр.

Альбомның максатын түбәндәгечә гомумиләштереп була: өч CD һәм буклет. dinkjian Әрмәнстан культурасы һәм тарих язучысы Гарри А.КазелианБу җентекле мәкалә белән озатыла.

Без яшәгән җирләрдә онытылган музыкаль төрлелекне ачу; Калан музыкасы Анатолиянең барлык телләренең, диннәренең һәм җәмгыятьләренең тавышын дөньяга таныштыру өчен 1991-нче елда оешкан. Хәсән Салтик тарафыннан нигезләнгән

Каланны оештырганнан соң, ул катлаулы язмаларны, аз танылган культуралар музыкасын һәм хәтта күп язылмаган әсәрләрне җыйды. абсолютшулай ук этномузикология тикшеренүләрен хуплады һәм архив сериясен безнең музыка дөньясына китерде.

Бу дөньяда коллекционерлар гына түгел, ә бу борыңгы җирләрнең тавышларын саклап калырга, бүгенге көндә бу тавышлар белән яшәргә һәм киләчәк буыннарга бу тавышларны тәкъдим итәргә теләгән барлык тыңлаучыларда да урын табар дип ышанам …

Dinkjian эзләү

Язучылар өчен дә, журналистлар өчен дә …

Еллар дәвамында күп газеталарда көн тәртибен билгеләгән мәкаләләр язган журналист-автор Vâ-Nû (Vâlâ Nureddin) мәкаләләре Тункай Биркан җыентыгы белән ике китапта тупланган.

Төрек укучылары 1967-нче елда 66 яшендә үлеп киткән Vâ-Nû (Vâlâ Nureddin) белән Nâzım Passed World белән таныштылар. Шулай да, ул күп газеталарда көн тәртибен билгеләгән мөһим мәкаләләр язды. Ул газета мәкаләсенең белем белән әдәби шәхес булуын исбатлаган осталарның берсе иде.

Журналист-автор язмалары артында фон бар. Хурлау юк. Алар ирониянең язуга әдәби тәм өстәвенең мисаллары. Тункай Биркан әзерләгән ике китап, аның язмалары тупланган: ‘Бу ирек безнең интеллект һәм сәнгать өлкәсенә җитми’ һәм ‘Заманча хыяллар, фетиш режимнары’.

Бу ике китап политика яки хәзерге баганалар язучылар өчен үрнәк булыр.

Тункай Биркан «Эзләр турында» мәкаләсендә сериянең табигате турында мәгълүмат бирә:

“Без республиканың язма мирасы турында җитәрлек белмибез, ул тиздән 100-нче елына керәчәк. Уртада бик зур архив бар, ләкин ул бик төп җитешсезлекләр булган архив. «

«Vâ-Nû: Язучы буларак Джокер портреты» мәкаләсендә Биркан авторны Төркиянең иҗтимагый-сәяси шартларында анализлый. Сез Төркиянең язу тарихын һәм демократияне бу мәкаләдән белә аласыз:

«Vâlâ Nureddin Vâ-Nû иң продуктив, ягъни барлык төрек язучыларының иң авторы, Пейами Сафа белән бергә, мөгаен, Әхмәт Митаттан соң булгандыр.»

«Заманча хыяллар, фетиш режимнары» ндагы «Бейоглу кебек Европа урамнары» мәкаләсе 1939 елда язылган. Ул урамнарны Көнбатыш кешеләре белән чагыштыра. Ул яңа районнарның үсүен тикшерә.

китап юлы

Галатапортта башланып, АКМда тәмамланган ‘Мәдәният / сәнгать юлы’ проекты миңа китап юлы төшенчәсен искә төшерде.

Дүшәмбе көнне катнашкан Төркия Журналистлар Ассоциациясендә Седат Симави премиясен тапшыру тантанасыннан киткәндә, Беязитта башланган китап юлы турында уйладым.

Минем кадерле дустым, кадерлем Онат Кутлар, Ул төн уртасында китап кибетләре турында сөйләшә иде. Ул моны Париждагы тәэсирләренә туры китереп теләр иде.

Бүләк алучылардан үлгәннәр турында уйладым. Әдәби премия лауреаты Орхан Памук Ул шулай ук үзенең беренче романын язганда премия яулаган ике останы искә төшерде:

Перид Селал белән Фазил Хусну Дагларкасез. Сайлау комитеты әгъзалары минем күз алдымда бер-бер артлы үттеләр:

Рауф Мутлуай

Фетхи Начи

Тахсин Yucкель

Фәхир Из

Истанбулның яңа җәлеп итү үзәге: АКМ

Таксимга килеп җиткәч, АКМның кызыл өлкәсе сезне аның ягына чакыра. Эчтә дә, тышта да һәркем диярлек алар алдында фотога төшәргә ашыкты. Бу Истанбулда яши диючеләрнең шәхес документына әйләнде диярлек.

АКММәдәният һәм туризм министры ишегендә Мехмет Нури ЭрсойОчрашкач, үткән көннәрне искә төшердем. Вакыт-вакыт бинаның күтәрелүен күрдем. Мин утлы урында орлыкның үсүен күзәткәндәй булдым.

ЭрсойАның бу бина өчен күпме эшләгәнен без барыбыз да беләбез.

Мин аның биографиясенә шикләнмим Haci Bayram-i Veliкватрейнын куячак:

“Мин Нагехан шәһәренә килдем.

Мин моның эшләнгәнен күрдем

Мин хәтта ясалдым

Таш белән җир арасында ”

Аның беренче җөмләсе минем игътибарымны җәлеп итте:

Музыка тәнкыйтьчесе булмау

Популяр музыка турындагы мәкаләләр журналларда һәм газета өстәмәләрендә еш очрый.

Кызганычка каршы, классик төрек музыкасыннан да, Көнбатыш музыкаль концертларыннан соң күзәтү мәкаләсе кызу басылмый.

Эвин İлясоглу — Көнбатыш музыкасы өчен язган бердәнбер кеше.

Газеталарның тиражы аз булган көннәрдә без концертның тәнкыйтен икенче көнне газеталарда укыйбыз.

Өч исем минем хәтердә кала: Н. имзасы белән. Надир Нади, Фикри Чичекоглу, Селми Андак.

Төрек музыкасын язган башка исемнәр дә бар иде. Концертка барган тыңлаучы икенче көнне рецензияне укыр иде.

Бигрәк тә төрек музыкасы бөтенләй искә алынмый.

Көнбатышның классик музыкасы да, Төркия музыка ансамбльләре дә бар. Төркиянең музыкаль концертлары һәм Көнбатышның классик музыкаль концертлары Президентның яңа бинасында узачак дип ышанам.

Анданте гына айлык музыка журналы булып чыга. Подпискадан кала, Төркиядә Көнбатышта басылган мөһим журналларны табу мөмкинлеге бар.

җәй рыцарьлары

Ибраһим Түзернең «хикәяләү / аңлату» — яхшы укучы китапханәсендә булырга тиеш әсәр. Түзер үз китабында әдәби әсәр белән шөгыльләнә һәм авторның башка әсәрләрен өйрәнү өлкәсендә кертә.

Әдәби тикшерүчеләр һәм тарихчылар минем өчен әдәбият рыцарьлары. Алар безгә романнарны / романистларны, хикәяләрне / хикәяләүчеләрне әсәргә дә, авторга биргән мәгълүматлар белән бәяләргә мөмкинлек бирә, һәм аңлатмаларыбызны төгәлрәк формалаштырырга мөмкинлек бирә.

Ибраһим Түзернең «хикәяләү / аңлатма (романнар һәм хикәяләр турындагы мәкаләләр») китабын барлык әдәбият укучыларына тәкъдим итәм.

Түзер кереш сүздә китапның үзенчәлеген искә төшерә:

«Язу» акты, акылның тулы чагылышын аңлата, бу мәгънәдә, «уку» ның тулы һәм күренеп торган чарасына әверелә.

Сез кулыгызда тоткан китап дөньяны сизү өчен шундый тырышлык нәтиҗәсендә барлыкка килде. Бер яктан, дөньяда яшәргә омтылу һәм уку белән яңа мәгънә өлкәләренә ирешү, икенче яктан, бу мәгънәне язу аша күренергә тырышу мондый өйрәнүнең үзәген тәшкил итте. «

Бу спектрда кемнәр бар: Әхмәт Мидхат Эфенди, Ахмет Хәмди Танпынар, Халит Зия Ушаклыгил, Өмер Сейфеттин, Хөсәен Рахми Гөрпинар, Якуп Кадри Караосманоглу, Сабахаттин Али, Саит Фаик Абасянык, Тарык Буğра, Кырык Буğра Чокум, Сафие Эрол, Мостафа Кутлу, Назан Бекироглу, Стефан Звейг, Умберто Эко һәм Ченгиз Айтматов.

Китаптагы «Аңлатма һәм хәзерге карашлар буларак әдәби социология» исемле соңгы мәкаләне укыгыз …

Мин әйтәм

Гөлтен Акин Нилүфер Муниципалитетында искә алына

Бурса Нилүфер Муниципалитетының «Ел язучысы» чаралары 10-11 декабрьдә Назым Хикмәт Мәдәният Йортында узачак «Илнең Шигырь бакчасы: Гөлтен Акин симпозиумы» белән тәмамлана.

«Ел авторы» эшчәнлеге кысаларында беренче тапкыр шагыйрьне кабул итү һәм Гултен АкинНилүфер Муниципалитеты, 2021 ел дәвамында 48 чара оештырган Гултен Акин фокуска тупланган.

Ул җәмгыятьнең төрле сегментларын уку остаханәләре, завод укулары кебек чаралар белән җәлеп итә. Гултен Акин Сәнгать әсәрләрен берләштергән традицион оешма ябылганда әдәбият һәм академия дөньясыннан кыйммәтле исемнәрне берләштерәчәк.

Бүген 19.00 сәгатьтә башланачак симпозиумның ачылышы Муратан Мунган ясаячак. 2 көн дәвамында; ‘Шигырьдән тормышка караш’, ‘Гөлтен Акинның «Галәм язу» әсәре., ‘«Гөлтен Акын поэзиясендә хатын-кыз булу», ‘Иҗат эзендә ‘ Симпозиум кысаларында сессияләр, 2 шигырь сөйләү һәм күргәзмә узачак.

Симпозиумга махсус әзерләнгән «Беркөнне кемдер бүтән юлдан сызгырыр». поэзия спектаклендә, Гультен Акиншигырьләре, театр артисты Джулид кагыйдә һәм солист Гунсели Седа Четинкая җырлаячак. Нилүфер шәһәр театры кертемнәре белән әзерләнгән «Нилүфер хатын-кызларының шигырь концертыГөлтен Акин уку остаханәсендә катнашкан Нилүфер хатын-кызлары сәхнәдә аның шигырьләрен укыганда килүчеләрнең сорауларына җавап бирәчәкләр.

.Әр сүзнең Эзги Баккайтарафыннан башкарылган.Кош очса, күләгә кала. Күргәзмә бүген 18.30 сәгатьтә Нәзим Хикмәт Мәдәният йортында халыкка ачылачак. Гултен АкинТөрле фәннәрдән килгән илһам белән җыелган күргәзмәдә; Eyейлан Диздар, Дюгу Дениз Билгин, Элчин Акун, Фуля Четин, İпек üесой, Лейла Эмади, Мелиха Сөзери, Озлем Шимшек, Сена Турал һәм Ясемин Калайчи, скульптура, картиналар, видео, фотография, монтаж һәм спектакльләр.

Лингвист-язучы Некмия АльпайСимпозиум ахырында, йомгаклау чыгышы белән тәмамланачак.

Симпозиум чакыруы буенча Нилүфер мэры

Балагыз белән сәяхәт итегез

Рәхми М. КОЧ музеенда олыларның да, балаларның да игътибарын җәлеп итәчәк күргәзмә ачылды:

Куратор: Серра Брэнди

Каталогның беренче битендә Мостафа Кемал Ататүрк ‘Моннан өзек:

“Кечкенә ханымнар, кечкенә әфәнделәр! Сез барыгыз да роза, йолдыз һәм киләчәкнең чәчәк ату нуры. Сез илне яктыртырга тиеш. Сезнең никадәр мөһим һәм кадерле икәнегез турында уйлагыз һәм шуңа эшләгез. Без сездән күпне көтәбез. ”

‘Кереш сүз’шулай ук Рахми М. Коч, күргәзмәнең характеры турында мәгълүмат бирә:

«Көнбатышта Урта гасырларда сихерчелек өчен кулланылган балавыз курчаклары булганда, Яңарыш чорындагы затлы ханымнарның мода кызыксынуы өчен ясалган бизәкле агач курчаклар, краска күлмәкләре пәйда булды.

Вакыт узу белән, осталар традицион ысуллар кулланып ясаган курчаклар фарфордан һәм пластмассалардан масса-күләм җитештерелгән курчаклар белән арзанрак булган сәнәгать революциясе белән алыштырылды. Шулай итеп, хәзер балалар элеккегә караганда күбрәк сабый ала ала.

Төрле милләттән килгән кунаклар, төрле яшьтәге кызлар, малайлар безнең күргәзмәгә кызыксыну һәм соклану белән килерләр, һәм бу очракта алар сабыйлар турында күп нәрсә белерләр дип ышанам. ”

‘Керергә’

«Минем зур мәхәббәтем Моцарт»

Мин музыкантлар өчен репетициядә булырга яратам. Концерт алдыннан аларның хәлен, тәртибен карау һәм сәхнәдә булу башка рәхәтлек.

Кайбер язмалар шулай ук репетициядә әйтелгәнне үз эченә ала, бу музыка сөюче өчен аерым аңлатма документы.

— Танылган оркестр дирижеры Карл Бох (1894 – 1981), Моцарт Аның бер симфониясен алып барганда, эш өзелгәндә нәрсә әйткәнен карагыз.

«Минем Моцартны бик яратам.»

Бу чыгыш тамашачыларга да җиткерелә.

— Танылган пианист Владимир АшкеназиİКСВ музыка фестиваленә килгән иде. İКСВтагы дусларым рөхсәте белән мин аның репетициясенә киттем.

Борчылмас өчен, мин иске АКМ өстендәге урынга утырдым. АшкеназиХәтерем мине алдамаса, ШопенМин аның бер өлешен тыңладым

Мин кич белән бүлмәдә идем. Dinleyicilerin de bulunduğu konserde, yalnız başıma aldığım tadı alamadım, belki de yalnız dinlemenin bir aldatmacasıydı.

— Harbiye’deki radyo evinde kitap/edebiyat programı yapıyordum. O zaman Türk müziği konserlerinin çoğu da canlı yayımlanırdı.

Источник