Варианты сочинений ОГЭ чеченский язык
Абдурзаков Ш. шен дешнашкахь гойту нохчийн мотт хьалдолуш хилар.Иза иштта хилар шеко йоцуш ду,х1унда аьлча нохчийн маттахь дуккха а бу пайдаэца йиш йолуш суртх1отторан г1ирсаш.Оцу г1ирсашца муьлхха а ойла йийца йиш йолуш, хазна ю вайн мотт.Х1ара тезис т1еч1аг1ъеш, хьовсур вай Гайсултанов 1.тексте.
Суртх1отторан г1ирсех шуьйра пайдаэцна яздархочо. Масала 15 предложенехь «йиш йоьхна» боху фразеологизм ялайо автора. Оцу меттан г1ирсо вайна хоуьйту, Вадуд цхьана х1уманна сагатдеш хилар.
36 предложенехь ялийначу «дог-ойла юьйхира» фразеологизмаца говза гойту Гайсултановс мел халонга даьлла к1антана ша кехат аннаш юккъехула чудожадар.
Цу тайпа текстера масалшка хьаьжча, вайн т1еч1аг1дан йиш ю нохчийн мотт «башхачу жовх1арех юьзна йоккха хазна» хилар.
П.К. Услара шен дешнашкахь боху: «Нохчийн мотт къен хетар даржош берш цунах цхьана а кепара кхеташ боцу нах бу. Мелхо а, и мотт, шен г1оьнца адаман ойланан уггаре к1орггера аг1онаш а йийцалур йолуш, ч1ог1а хьалдолуш бу». Цуьнан дешнашца реза ца хила хала ду. Муьлхха ойла, синхаам, хьайна хетарг нийса а,говза а гайта йиш ю вайн маттахь тайп-тайпанчу г1ирсех пайда а оьцуш: метафорех, эпитетех, дустарех и д1.кх. а.
Оцу г1ирсех шуьйра пайдаэцна Ахмадов Мусас шен текстехь.Масала 26 предложенехь ялийна «т1ера б1аьрг д1а ца боккхуш» фразеологизм. Цуьнца автаро исбаьхьчу кепехь гойту вайна текстан турпалхо леррина шена гучу суьрте хьоьжуш хилар.
Текстан 27 предложени ешча кхин цхьа суртх1отторан г1ирс карабо вайна « кхохкийна юьхь» боху эпитет. Оцу эпитетах пайдаэцарца гойту вайна яздархочо Леча шена гучух ч1ог1а цатам хилла, реза воцуш хилар.Цул совнаха кхузахь хаало вайна иза нахах дог лозуш, къинхетаме стаг хилар.
Вайна ма-гарра Ахмадов Мусас шен текстаца тоьшалла до нохчийн мотт хаьлдолуш а, хаза а хиларан.
Къинхетам – иза адаман синхаамех коьртачарехь цхьаъ бу.Кхечу адамна, гонахарчу 1аламна хуьлуш йолу г1ело бен ца хеташ, дог лазар ду аьлла, хета суна иза.
Масала Абубакарова П. текстехь го вайна лазийначу кхокханна орцахъялла жима йо1. Хеда къинхетаме хилар ду иза. Яздархочо вайна иза гойту 9 предложенехь.
Дахарера масал далош, лакхахь ялийна ойла т1еч1аг1ъеш, ала лаьа вайн паччахьах дош. Цомгушчарна, мискачарна г1о деш, царех дог лозуш, царна г1о-накъосталла деш схьавог1уш ву Рамзан Ахматович.
Цу т1ера схьа жам1 дан йиш ю вайн къинхетам адаман амалехь сийлахьчарехь цхьаъ хилар.
Источник
Методические разработки уроков развития речи на чеченском языке
Выбранный для просмотра документ Сочинени аьхка бешахь.doc
Урокан ц1е: «Аьхка бешахь».
Кхочушдан лерина жам1аш:
1.Предметни: берашна 1емар ду шайна суьрта т1ехь гуш долчух барта жима дийцар х1отто, и д1аяздан.
Регулятивни : берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, оцу планан рог1аллица дийцар яздар.
Коммуникативни: берашна хуур ду шайна хетарг д1аала. Хьехархочо деллаачу хаттаршна дуьззина жоьпаш дала, уьш д1аяздан.
Познавательни: берашна 1емар ду оьшу г1ирс книги т1ехь ган, интернет чохь каро.
3. Личностни : берашна хуур ду дахарехь шайн могашаллина пайде дерг каро, цунах пайдаэца. Кегий болуш дуьйна кхуьур ду дика г1иллакх ойланца.
2. 1алашо йовзийтар.
-Д1аелла книгин 25 –га1 аг1о. Х1ун ю иза? (Сурт ду).
-Х1ун дийр дув ай оцу суьртаца? (Дийцар х1оттор ду).
-Х1ун кхиамаш бохур бу аша?
-Бераш, вай тахана язйийр ю суьртах лаьцна сочинени : «Аьхка бешахь».
-Хьовса оцу суьрте? Х1ун ду цу т1ехь коьртаниг? (Бешахь беш болу болх).
-Х1ун эр дара аша бешахь бечу балхах лаьцна?
-Сочинени язъяр стера т1ера д1адолор ду вай? Бечу балха т1ера йолор ю я оцу бешах лаьцна эр ду вай жимма? (Бешах лаьцна эр ду).
— Дийца бешах лаьцна. Х1ун кхуьу цигахь? Уьш масса хуьлу? Чуерзо масса йоло мега?
-Шозлаг1а х1ун эр ду вай? (Бешахь бечу балхах эр ду).
-Хьаьнгахь ду ведар? Цо х1ун до?
-Х1ун яздийр ду вай коьртачу декъана т1аьхьа? (Оцу стоьмаша беш болу пайданах лаьцна).
-Стенна оьшу стоьмаш? Царех х1ун йо? Муха ду могушаллинна стоьмаш баар? Цаьрца х1ун ю? (Витаминаш).
-Х1ун яздийр ду аша доьалг1ачу декъехь? (Болх бечу берех лаьцна).
-Муха бераш ду и болх беш дерш? Х1унда ду уьш дика бераш? Аша дой иштта г1уллакхаш).
-Бераш масса дакъа нисделира вайн дийцаран? (Диъ).
-Стенах лаьцна дара хьалхара дакъа? (Бешахь долчу беркатах лаьцна. Уьртахь беш хиларх лаьцна).
-Х1ун ц1е туьллур яра оцу декъана? (Бешахь долу беркат).
-Стенах лаьцна дара шолг1а дакъа? (Бераша бечу балхах лаьцна).
-Х1ун ц1е туьллур яра вай цунна? (Дешархоша чуберзабо стоьмаш).
-Стенах лаьцна дара кхоалг1а дакъа? (Стоьмаша бохьучу пайданах лаьцна).
-Х1ун ц1е туьллур яра вай цунна? (Стоьмаша могашалла тойо).
-Стенах лаьцна дара доьалг1а дакъа? (Дешархойх).
-Х1ун ц1е туьллур яра вай цунна? (Дешархоша г1о до баккхийчарна).
Уьн т1е д1аязйо план.
1. Бешахь долу беркат.
2. Дешархоша чуберзабо стоьмаш.
3. Стоьмаша могашалла тойо.
Сочиненин х1оттам билгалбаккхар.
-Маса дакъа хир ду вайн сочиненин? (Кхоъ).
-Муха яздийр ду х1ора дакъа? (Ц1ечу моганчуьра).
Сочинени язъян кечам бар
-Д1адеша планан хьалхара дакъа. Х1ун ю шу юьртахь? (Юьртахь ю йоккха стоьмийн беш).
-Муьлха стоьмаш кхуьу цигахь? (Бешахь кхуьу тайп-тайпана мтоьмаш: хьечаш, 1ежаш, кхораш, шапталш).
-Муха хила уьш кхушарахь? (Кхушарахь уьш хилира хьийкъина).
-Д1адеша шолг1а дакъа. Муьлш баьхкина стоьмийн беша? (Дешархой баьхкина стоьмийн беша).
-Цаьргахь х1ун ю? (Цаьргахь ду ламиш, ведарш, тускарш).
-Х1ун до Бакъис? (Бакъис стоьмаш схьабоху).
-Х1ун до Эсилас? (Эсилас уьш тускарш чу д1анисбо).
-Х1ун до Яхас? (Яхас к1елла 1енна стоьмаш схьагулбо).
-Х1ун до Вахас? (Вахас стоьмаш юьстахбоху).
-Муха къахьоьгу бераша? (Бераша бертахь къахьогу).
-Д1адеша кхоалг1а дакъа. Оьшуш буй вайна стоьмаш? (Стоьмаш ч1ог1а оьшуш бу).
-Х1ун йо царех? (Царех йо компоташ, варетеш).
-Муха ду стоьмаш баар могашаллина? (Стоьмаш баар могашаллина ч1ог1а пайде ду)
-Х1ун ю цаьрца? (Цаьрца ду вайна дег1ана оьшуш долу витаминаш).
-Х1ун дан ницкъ кхечи шун?
7. Ц1ахь бан болх балар
Шардар № 43, аг1о 26.
Выбранный для просмотра документ сочинени 1а т1едеана.doc
Урокан ц1е: «1а т1едеана».
Кхочушдан лерина жам1аш:
3. Личностни : берийн алсамдер ду пайдениг дан лаар, 1аламан хийцамех дерг ган, цуьнан пайдаэца.
2. 1алашо йовзийтар.
-Д1аелла учебникан 79-г1а аг1о. Караде шардар № 158ю
-Х1ун т1едуьллу цо вайна? (Дийцар яздан).
-Х1ун дийр ду вай тахана? Х1ун кхиамаш бохур бу вай?
-Вай тахана язйийр ю сочинении : «1а т1едеана».
3. Суьртах лаьцна къамел дар.
-Шеран муьлха зама ю т1ееанарг? (Т1едеана шийла 1а).
-Х1ун оьг1у стиглара охьа? (Стиглара охьаоьгу лайн чимаш).
-Стено хьулдина латта, ц1ийнойн тхевнаш? (Лайно хьулдина латта ц1ийнан тхевнаш).
-Х1ун хилла хишна? (Хишна шаш бина).
-Муха ду х1аваъ? (Х1аваъ шелделла).
-Муха ду дийнош, буьйсанаш? (Денош дацделла, буьйсанаш язъелла).
-Бераш кхоьрий шелонах? (Амма бераш ца кхоьру шелонах).
-Цара х1ун до? (Уьш 1арахь ловзу).
-Шуна х1ун аьлла хета: арахь ловзар пайде ду я зуламе ду? (1ай арахь ловзар ч1ог1а пайде ду. Ц1еначу х1авао могашалла тойо. Шелоне дег1 доьлча цамгарш лехьор яц. )
-Муха хетта шуна 1а? (Суна хазахета 1ай).
-Стенан тидам боа ша? (аса тидамбо охьаоьгучу лайн чимийн, хийцалучу стиглан).
План х1оттор. Х1ора декъан чулацам бовзар.
-Х1ун дара коьрта? (1аламехь 1аьно бо хийцамаш)
-Х1ун ц1е хир ю оцу декъан? (1аламан башхаллаш).
-Х1ун дара шолг1а тидам бинарг? (Берийн ловзарш).
-Х1ун элира могушаллех лаьцна? (1аьно ловзаро могашалла тойо).
-Х1ун хетта шуна 1аьнах лаьцна? Стенан тидам бо аша? (Суна хазахета 1а)
Уьн т1е план д1аязйо.
1аьнан 1аламан башхаллаш
Берийн самукъадолу 1ай.
Сочиненин х1оттам билгалбар, х1ора декъан чулацам таллар
-Маса дакъа хир ду вайн сочиненин? (Диъ).
-Муха билгалдоккхур ду х1ора дакъа? (Ц1ечу мог1анчуьра яздийр ду).
-Х1ун яздийр ду аша 1аьнан 1аламах лаьцна?
-Х1ун яздийр ду аша берийн ловзарех лаьцна?
-Х1ун яздийр ду аша берийн ловзарша бечу пайданах лаьцна?
-Х1ун эр ду аша шайна хетачух?
-Х1ун дара халаниг? Х1ун дика нисдели шун?
Шардар № 157, аг1о 79.
Выбранный для просмотра документ сочинени б1аьсте.doc
Урокан ц1е: «Б1аьсте».
1алашо: суьрта т1ехь гучух, шайна зеделлачух лаьцна барта дийцар х1оттор. И дийцар 1аламан хиламехь хуьлучу хийцамийн рог1алла агойтуш д1аяздан 1амор.
Кхочушдан лерина жам1аш:
1.Предметни: берашна хуур ду гуьйренах лаьцна жима дийцар х1отто. Цуьнан чулаца ца талхош иза д1аяздан хуур ду. 1емар ду нийса предложенеш х1итто, оьшуш долу дешнаш каро.
Регулятивни : берашна хуур ду шаьш бийр болчу белхан план х1отто, оцу планан рог1аллица болх бан.
Познавательни: берашна хуур ду суьрта т1ехь х1ора декъах дог1уш дерг каро. Цунна оьшу г1ирс лаха.
3. Личностни : берашна 1емар ду 1аламан тидам бан. 1аламах, Даймахках ваккхийвер долуш корматталла йолуш дешархой хир бу.
2. 1алашо йовзийтар.
«Б1аьстенан мог1анаш»байт ешар.
Самаевли хьан серлонца.
-Стенах лаьцна ю байт? (Б1аьстенах).
-Д1аелла учебникан 143-г1а аг1о. Караде шардар № 287. Х1ун боху вайга т1едилларо? (Б1аьстенах лаьцна дийцар язде боху).
-Х1ун кхиамаш бохур бу аша?
-Тахана вай язйийр ю б1аьстенах лаьцна сочинени.
3. Суьртах лаьцна къамел дар.
-Шеран муьлха зама ю т1ееанарг? (Б1аьсте ю).
-Муха эр ду цунах лаьцна? (Т1ееана хаза б1аьсте)
-Х1ун хийцамаш хуьлу б1аьста? Муха кхета вайна х1инца малх? (Стиглахь лепа дашо малх).
-Х1ун хийцамаш бина малхо х1оттийначу йовхоно? (Малхо х1аваъ дохдина. Л оду массо меттехь дешаш. Хишна бина шаш бу бешаш).
-Кхин х1ун ю суьрта т1ехь стиглахь гуш? (Олхазарш).
-Х1ун яздийр ду вай олхазарех лаьцна? (Олхазарш ду бовхачу махкашкара ц1а уьдуш. Цара тобо шайн шира баннаш).
-Х1ун хийцамаш бу адамийн дахарехь? (Кхаш т1ехь кхехкаш бу болх.Адамаша д1адуьй ялташ: хьаьжк1аш, к1а,хохаш).
-Муха г1уллакх деш ду бераш? (Бераш а дац мокъа 1аш. Цара олхазаршна баннаш до, царна яах1ума таса меттигаш йо. Бераша баккхийчарна г1о до).
(Ц1ераш тахка берашна)
-Муха хетта шуна б1аьста? (Хаза ду б1аьста).
4. Сочинении язъян кечам бар.
-Вай къамелехь масийтта тема йолийра: б1аьсте ялар, 1аламан хийцамаш, олхазарш, сагалматаш, адамийн дахар, берийн ловзар.
-Муха йолор ю вай сочинени? (Б1аьсте яларх лаьцна яздийр ду).
-Х1ун ц1е туьллур ю аша цу декъана? (Т1ееана хаза б1аьсте).
-Шолг1а декъана х1ун ц1е туьллур ю? (1алам самадолу).
-Хьанах лаьцна хир ду цул т1аьхьа долу дакъа? (Адамийн дахарх).
-Х1ун ц1е туьллур ю цунна? (Адамаша го кхаш т1ехь).
-Хьанах лаьцна хир ду цул т1аьхьа долу дакъа? (Берийн дахарх).
-Х1ун ц1е туьллур ю вай цунна? (Берийн самукъадолу б1аьста).
Уьн т1е д1аязйо план.
Т1ееана хаза б1аьсте.
Адамаша го кхаш т1ехь.
Берийн самукъадолу б1аьста
-Маса дакъа хир ду сочиненин? Муха билгалдоккху х1ора дакъа?
-Д1аеша план. Х1ун яздийр ду аша б1аьсте т1еярах лаьцна?
-Х1ун яздийр ду аша 1алам самадаларх лаьцна?
-Х1ун яздийр ду аша кхаш т1ехь болчу нахах лаьцна?
-Х1ун яздир ду аша берийн дахарх лаьцна?
Г1оьнна дешнаш довзийтар.
Источник
Конспект урока на тему «Синтарш дег1ар (сочинени)»
Тема : Сочинени «Синтарш дег1ар».
1алашо: суьрта т1ехь гуш долчуш, шайна зеделлачух пайда а оьцуш,хаттарийн г1оьнца дийцар х1отто 1амор, текстан бакъонаш ларъеш, и д1аяздан 1амор.
Юкъара дешаран ардам (УУД):
Предметни: 1емар ду хаттарийн г1оьнца жима дийцар х1отто, текстан бакъонаш ларъеш и д1аяздан.
Регулятивни: хьехархочун г1оьнца урокан коьрта 1алашо билгалъяккха хуур ду; шайн белхан мах хадо хуур ду.
Коммуникативни: 1емар ду хьехархочун хаттаршна дуьззина жоьпаш дала; хуур ду 1аламах, дикачу г1уллакхах лаьцна ала дика дешнаш къасто.
Х1ума довзаран: х1ума довзар, ойлаяр алсамдер ду.
Личностни: 1алам дукха дезар, пайдениг дан лаам кхуьур бу дешархойн.
II . Дешархойн хьалхалера хаарш жигарадахар.
1.Ц1ера болх таллар.
Упражнени № 386, аг1о 187-188.
III . Хетачу аг1ор 1алашонаш х1иттор.Уьш кхочушъян некъаш билгалдахар.
1. Упражнени № 384, аг1о 187.
-Д1аелла учебникан 187-г1а аг1о.
-Д1адеша т1едиллар. Муха кхочушъян еза упражнени? (Дийцар х1отто деза).
-Вай тахана жима сочинении язйийр ю суьрта т1ехь гуш долчух лаьцна.
IV . Сочинении язъян кечам бар.
1. Суьртах лаьцна къамел дар.
-Шеран муьлха хан ю? (Б1аьсте).
-Муха ду де? (Де ду хаза).
-Суьрта т1ехь болчарна ц1ераш тахка.
-Хьанна хиира иза? (Иза хиира Юсупна, Мохьмадна).
-Цаьршинна хун лиира? (Цаьршинна лира Дудина г1о дан).
-Х1ун еара Юсупа? (Юсупа бел еара).
-Х1ун дира цо? (Цо оьрнаш дехира).
-Х1ун еара Моьхьмада? (Мохьмада хитухург еара).
-Х1ун дира цо? (Цо синтарш оьрнаш чу а дохкуш, царна хи туьйхира).
-Х1унда дихкира цу шимма синтарш д1а? (Шина к1анта синтарш д1адихкира, уьш кег ца далийта).
-Мила кхечира цаьршинна т1е? (Цаьршинна т1е кхечира воккха стаг).
-Стенна оьшу синтарш? (Синтарш даккхий хир ду. Цара 1индаг1 латтор ду. Даккхийчу дитташа стоьмаш ло. Уьш ч1ог1а пайде бу).
-Пайде я зуламе г1уллакх ду шина к1анта динарг? (Шина к1анта динарг пайде г1уллакх ду).
-Муха хетар ву ши к1ант нахана?(Наха и ши к1ант дика ву бохуш вуьйцур ву).
2. Сочиненин х1оттам билгалбаккхар.
-Муьлха текст хир ю иза? (Текст-дийцар).
-Муьлха йолор ю вай сочинени? (1аламах лаьцна дуьйцуш).
-Х1ун ц1е туьллур ю вай цунна?
-Муьлханиг хир ду коьрта дакъа? (Шина к1анта деш долчу дикачу г1уллакхах лаьцна. Дитташ бечу пайданах лаьцна).
-Х1ун ц1е туьллур ю аша цунна?
-Муха ерзор ю аша сочинени? (Шина к1анта динчух лаьцна тхайна хетарг яздийр ду).
Долор. 1. Б1аьстенан де.
3. Диттах болу пайда.
Дерзор. 4. Дика г1уллакх нахана диц ца ло.
-Маса дакъа хир ду вайн текстан?Муха билгалдоккху х1ора дакъа?.
V . Сада1аран миноташ.
(Дешархоша оцу темина шайна лаахь, шайна хетачу кепара язъян мега сочинени).
(Дешархоша д1айоьшу шайн сочиненеш. Шаьш мах хадабо церан).
-Х1ун керланиг 1еми шуна тахана?
1. Упражнени № 386, аг1о 187.
Номер материала: ДБ-1162431
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Источник
Конспект урока чеченского языка 3 класс
Нохчийн мотт 04.02.2021ш
1алашо: суьрта т1ехь гушдерг йозанца билгалдан 1амор; суьрта т1ехь гушдолчух лаьцна шена хетарг ала 1амор; суртдиллархочо дагалаьцначух кхета 1амор;суьртах лаьцна дийца 1амор.1аламе безам кхоллар
-Бераш вай тахана язйийр ю сочинении «1а»
3. Суьртах лаьцна къамел дар.
(Хьехархочо гойту сутр «1а»)
-Шеран муьлха зама ю суьрта т1ехь гойтуш ерг? (1а)
-Муха эр дара 1аьнах лаьцна? (Т1едеана шийла 1а)
-Муха ду денош, буьйсанаш? ( Денош дацъелла, буьйсанаш яхъелла)
-Муха ду арахь?( Арахь диллина ло оду)
-Х1ун эга стигла охьа? (Стиглара охьаэга лайн чимаш)
-Бераш кхоьруш дуй шелонах? (Амма бераш ца кхоьру шелонах)
— Х1ун до цара?(Арахь ловзу бераш).
-Ц1ераш тахка царна.
-Х1ун до Ризвана? (Ризвана салаз хохку)
-Х1ун до Ибрашкас? (Ибрашкас лыжеш хохку)
-Х1ун до Пет1мада, Адамас?( Пет1мата, Адамас а конькеш хохку.)
-Муха хетта берашна 1ай? (Берашна 1ай ч1ог1а хазахета)
-Муха ду могашаллина берийн ловзарш? (Берийн ловзарш ч1ог1а пайде ду могашаллина)
-Х1унда? (Х1аваэхь левзича иммунитет ч1аг1ло, цамгарш ца лехьайо)
-Шуна муха хетта 1ай?
4. Сада1аран миноташ.
а)Сочиненин х1оттам таллар
-Маса декъах хир ю сочинении? (Кхаа)
-Маса декъах хир ю сочинении? Муха яздан деза х1ора дакъа?
5. Керла тема кхин д1а а хьехар.
(Бераша язйо сочинении)
7. Ц1ахь бан болх балар
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Источник
Сочинение по чеченскому языку «Родной язык-моя гордость»
Мотт адамийн дахаран хазна ю. Иза адамаш массо а аг1ор вовшех кхетош болу Дала вайна белла тамашийна г1ирс бу.
Дуккха а ду дуьненахь меттанаш, ткъа царна юкъахь шен меттиг д1алоцуш, къаьсташ вайн нохчийн мотт бу.
Вайн мотт г1иллакхе а, оьзда а бу, мерза а бу. Иза къоман са, адамаллин куьзга а ду. Мотт вай лар ца бахь, цуьнан сий ца дахь, вайн къоман сий а дужур ду. Цундела вайна беза, вай 1амабо вешан нохчийн мотт.
Мотт д1абаьлча халкъан тезет, ловзар-синкъерам, дика-вон д1адолу. Уьш д1адевллачу халкъах халкъ ала йиш яц. Вайн халкъах, вайна кхане а йолуш, халкъ хила лаахь, уггар хьалха нохчийн мотт, олуш махиллара, баьрчче баккха беза вай. Шен мотт ца безачунна шен къам а, мохк а безар бац.
Цуруев Ш. «Нохчийн мотт эцна бац базарахь» ц1е йолу стихотворенехь боху:.
Акха яр санна и ца баьлла бацалахь,
Боьжна бац стиглара, эцна бац базарахь.
Цхьаьнггера юхалург баьккхина бацара,
Кхоьллина хилла и вайн дайшна азаллехь.
Ас лору дуьненахь мел долу меттанаш,
Нохчийн мотт даима сан оьзда дозалла
1ожаллин цамгаро д1алаьцна меттахь 1аш
Цу маттахь дийр ду ас весет а доьзале…
Муха хир ву дуьненахь уггаре а сийлахьчу Ненан мотт цабезарг и бийца цалуург, и къен хетарг.
Мел халахеташ делахь а, ишттанаш а нисло вайна юкъахь. Цхьаццаволчо дозаллица къамел до, шена ненан маттахь еша а, яздан а ца хаьа, бохуш.
Ткъа дуьненахь а воккхачу оьрсийн яздархочо Л.Н.Толстойс аьлла хилла:
«Нохчийн мотт уггаре а хазачу а, хьалдолчу а меттанех цхьаъ бу, нагахь кхоччуш дика иза хууш хьо велахь».
Ненан мотт…Доккха маь1на лоцу оцу шина дашо шайна чу.
Вай дайшкара схьадеъна вай хаза г1иллакхаш, оьздангалла, ийман.
Ткъа и шадерриг д1акхехьа оьшург бу ненан мотт. Ненан мотт ларбеш ца хилча, цуьнан сий деш ца хилча, къам д1адолу.
Тахана вай ойла ца йо вай дечу къамелан, олучу дешан. Ларамза вайн багара дуьйла маьттаза дешнаш, дашца чов йо вай ваьшна уллорчунна.
Поэзехь а тидам боцуш ца дисна и санна долу дош.
1. Ахь тхуна оьг1азлой, харцдерггий деъча,
Мел сийсаз бу-кх хьо, адаман мотт!
Ахь тхуна деган и к1езгалла еъча,
Адамашна, лаьттана ца безаш бу хьо,
Наь1алте хуьлда хьо, сийсаза мотт!
2. Ахь тхуна дикалла, нийсо а еъча,
Мел хьоле бу-кха хьо, адаман мотт!
Вайн дегнийн ц1оналла ахь тхуна елча,
Казбекан баххьаш а ахь лалор дара,
Дуьненан хазахетар, адаман мотт!( Яндиев Дж. «Адаман мотт»)
Вай олу Даймохк-Нана.
Нана санна, Даймохк беза вайна, цунах девлча тоха са а доцуш. Иштта шен нене, Даймахке санна, хила беза ненан матте болу безам а.
Оьрсийн яздархочо Паустовскийс 1аламат хьекъале а, нийса а аьлла ненан маттах лаьцна ша яздина башха дешнаш:
«…Шен махке болу бакъ безам, шен матте бацахь, маь1на долуш бац!» С айн сочинении ерзош суна дало луур дара вайн сийлахьчу яздархочо, поэта Мамакаев Мохьмада ненан маттахь аьлла дешнаш:
«Шен ненан мотт халкъо,
Сий ойбуш 1алашбахь,
Цу халкъан парг1ато
Цхьаммо а хьошур яц!»
— Везачу Дала ницкъ, хьекъал лойла вайна нийсачу новкъа, шуьйра г1улчаш йохуш, Нохчийн меттан сий-ларам ойбуш, д1адаха.
Номер материала: ДБ-704124
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Источник