Сочинение на тему кем булырга нинди булырга

Татарстан — минем республикам
Идел ярларына нурлар сибеп,
Матур булып ата безд? та?.
Та? шикелле якты Туган илем,
Б?хет бирг?н ?ирем — Татарстан.
Г?лшат З?йнашева.
Н?рс? ул Туган ил? Ул — сине? ?тие?, ?ние?, апа?, эне?, се?ле?, ?бие?, баба?. Ул — сине? туган, яш?г?н йорты?, урамы?, ш???ре?, авылы?. Ул — сине? сулаган ?ава?, басып й?рг?н ?ире?. Безне? барыбыз ?чен д? газиз туган илебез — Татарстан Республикасы.
Безне? Татарстан картасын шагыйрьл?р з??г?р к?б?л?кк? д?, томырылып чабып баручы атка да охшаталар. Аны? м?йданы 68 ме? квадрат километр. Зур да, кечкен? д? безне? Татарстан. Зур, ч?нки д?ньяда ?ле кечкен? дист?л?г?н илл?р бар. Кечкен?, ч?нки зурлыгы бел?н аны да узып китк?н илл?р к?п. Х?ер, безне? халыкны? байлыгы анда яш?г?н ?ирне? зурлыгы бел?н ген? б?ял?нми. Татарстан у?дырышлы кара туфракка, урман-суга бай. Анда тигезлекл?р кайчак с?з?к таулар бел?н алышына. Европаны? Татарстан аша узган и? зур елгалары — Идел, Чулман илебез картасында з??г?р билбау кебек. Алар буйлап зур-зур корабларда к?п ди?гезл?рг? барып ?итеп була. ? боргаланып-боргаланып, бу матур ?ирл?рне тагын бер кат к?реп калыйк ?ле дип, кире кайта-кайта агучы кечер?к елга, инешл?рне? саны бик к?п.
Безне? Татарстаныбызны? яз дис?? — чын язы, ??й дис?? — чын ??е, к?з дис?? — чын к?зе, кыш дис?? — чын кышы бар. Кыш ?итс?, ??йне сагына башлыйбыз, ??й ?итс? — кышны. Халкыбызны? с?екле шагыйре Габдулла Тукай ?йтмешли, ?авабыз шундый:
Анда бик салкын в? бик эссе т?гел, урта ?ава,
?ил д? вакытында исеп, я?гыр да вакытында ява.
Татарстан — ул ш???рл?р, фабрика, заводлар иле д?. Казан, Яр Чаллы, ?лм?т, Чистай, Алабуга, Б?гелм?, З?й, Азнакай кебек егермел?п ш???ре бар. ? нурлы Казан — илебезне? башкаласы.
И Казан! Д?ртле Казан! Мо?лы Казан! Нурлы Казан!
Тукайны? бу с?зл?рен ку?тл?п, шанлы Казан! Фа?игый Казан! Серле Казан! — дип д?вам итс?к, шагыйрь ?йтк?нн?рг? бер д? хилафлык итм?бездер.
Шанлы дис?к, Казаныбызны? б?ек ?тк?не, аны? Ауропа бел?н Азия арасында бер ?к вакытта калкан да, ике континентны тоташтыручы ?з?к т? булып торган чоры к?з алдына кил?. Ш???рне? фа?игасе андагы т?хет ?чен килг?н-китк?н ханнарны? ?зара б?релешл?ре бел?н б?йле. Серле диябез ик?н, Казан тарихы чыннан да серле бер п?рд? бел?н капланган. Ш???рг? кайчан нигез салынган, аны? исеме кайдан килеп чыккан? ?ле боларны? барысы да табышмак булып кына кала бир?. Нишлисе? бит, р?химсез илбасарлар кулы бел?н б???л?п бетергесез байлыгыбыз, милли кулъязмаларыбыз, язма ?д?биятыбыз, шулар бел?н ?зебезне? тарихыбыз юкка чыгарылган.
Казан ш???рен? инде 1000 ел. Ул Г. Тукай, Г. Ибра?имов, Г. Исхакый, Ш. М?р?ани, М. ??лил, С. С?йд?шев, Б. Урманче, Л. Толстой, Ф. Шаляпин, М. Горький, Н. Лобачевский, А. Бутлеров ??м башка бик к?п д?ньяга даннары таралган язучы, галим, композитор, р?ссам, к?р?шчел?рне? исемн?ре бел?н б?йл?нг?н. Алар Казанда яш?г?нн?р, укыганнар, и?ат итк?нн?р, к?р?шк?нн?р.
Казан ш???рене? и? биек, и? тек? елга ярында ак Кремль диварлары урын алган. Аны? уртасында — С?ембик? манарасы. Ул — безне? ?иребезд? булып узган бик к?п вакыйгаларны? ша?иты.
1552 нче ел, 2 нче октябрь… Казан Явыз Иван гаск?рл?ре тарафыннан яулап алына. Бу ел ис?бен? карашлар тукталган саен, к?з алдына й?р?кл?рг? т?з?лм?с яра салып, Казанны? со?гы к?нн?ре килеп баса. Казан кешел?рен кырып бетер? — урыс тарихында и? зур в?хшилек, аны? и? гыйбр?тле с?хиф?л?рене? берсе. Шушы й?р?к тетр?ндергеч 1552 нче елдан бирле, 438 ел к?тк?н к?н килде. Изге с?гать сукты!
Алтын к?йм?г? утыртып, еф?к киемн?рг? т?реп, Иделебез аркылы С?ембик?не чит ?ирл?рг?, м??б?ри озаткан чакта й?р?кл?ре сыкрап калган ?би-бабаларыбызны? кил?ч?кк? булган якты ?метл?ре б?ген тормышка ашты!
1990 нчы елны? 30 нчы августында Татарстанны? м?ст?кыйльлеге, б?йсезлеге хакында Декларация ??м 1992 нче елны? 6 нчы ноябренд? Конституциябез кабул ителде, 1994 нче елны? 15 нче февраленд? Шартнам?г? кул куелды.
??р б?йсез, м?ст?кыйль ил ?зен? ген? хас байракка ия. Суверен Татарстан байрагы беренче м?рт?б? 1991 нче елны? декабренд? башкалабыз Казанны? Ирек м?йданындагы Югары Совет бинасы ?стенд? ?илферд?де. Аннары ул республикабызны? ш???рл?ре, районнары, авыллары ?стен? к?чте.
Табигатьт? яз. Тизд?н Б?ек ?и??не? 58 еллыгын билгел?п ?т?ч?кбез. Ярты Гасырдан артык вакыт ?тте ул д??ш?тле еллардан со?. ?мма яралардан ?ле ?аман кан саркый. Юк, т?н яраларыннан т?гел, к??ел яраларыннан.
Бу к?нн?рд? сугыш ветераннары да, тыл ветераннары да ?зг?реп, яш?реп китк?н т?сле. Алар еракта калган кадерсез яшьлекл?рен? кайтып, аны? ??р к?нен иск? т?шереп уйланалар, мо?суланалар, елап-сыктап алалар. Егет чаклар, я?а гына ?йл?неп б?хет-с?гад?тт? яш?р еллар сугыш кырында калган. Миллионнарны? гомере япь-яшь килеш ?зелг?н.
? к?пме кызлар, апалар, се?елл?рне? с?ю тулы к??елл?ре ?рнеде, с?ю-наз к?теп тетр?г?н иренн?рд? ?аман ачы к?з яше т?ме булды.
Кулларына эн?-?еп тотып, туачак б?бил?рен? к?лм?к чиг?рг? тиешле к?пме н?фис затлар, барысын-барысын онытып, сугышка кит?рг? м??б?р булдылар. К?р?к-к?йл? тотып окоп казыдылар, й?гереп-чабып снаряд ташыдылар, зенитчылар булып к?кне сакладылар, н?фис и?н?рен? ?зм?верд?й егетл?рне салып, сугыш кырыннан алып чыктылар, яраларын б?йл?дел?р.
Моннан н?къ 58 ел элек — августны? 25 енд? Германияд?, Берлинны? Плетцензее т?рм?сенд? унбер татар улыны? гильотина пычагы астында башы ?зелде. Алар га??еп батырлык, берд?млек к?рс?теп, татар халкыны? горурлыгына, намусына ?верелде.
1967 нче елда Кремль янындагы Беренче Май м?йданында Муса ??лилг? ??йк?л ачылган иде. К?пт?н т?гел калган ун батыр исеме д? ??йк?л эрг?сенд?ге таш диварда урын алды. Шул у?айдан ??лил ??йк?ле янында бик зур митинг булды. Казанлылар бел?н берг? анда башкалабыз кунаклары да катнашты. Алар арасында герой-шагыйрь Муса ??лилне? к?р?шт?шл?ре, Муса абый бел?н и?г?-и? к?р?ш юлы ?тк?н ?мир ага Ут?шев, ?зб?кстаннан килг?н Ф?рит Солтанбеков, ??лилне? тормыш ипт?ше ?мин? ханым, кызы Чулпан, оныгы Таня да бар иде.
«Син ?лде?! Шулай да булсын! Л?кин кыю, к?чле рухлыларны? ?ырларында ирекк?, яктылыкка горур чакыручы ?анлы ?рн?к булырсы? син!» дип язган б?ек рус язучысы М. Горький. ?йтерсе? л? М. ??лил ??м аны? к?р?шт?шл?ре турында ?йтелг?н бу с?зл?р. Чыннан да, Муса ??лил, халкыбыз батырлыгы символы булып, безне? к??елл?рд? яши. Халкы ?чен ?лемн?н д? курыкмаган ка?арманнар ?анлы ?рн?к безг?!
Республикабыз ?ире кара алтын, табигый газ, ташк?мер, торф, т?зелеш материалларына бай. ?мма ?иребезне? байлыгы к?п еллар буенча в?хшил?рч? таланды, ?авабыз пычранды. Кил?ч?кт? без ?з ?иребезне? ху?алары булырга, мондый кыргыйлыкка юл куймаска тиеш.
Республикабызны? и? зур байлыгы, олы горурлыгы — Татарстан халкы. Ул инде д?рт миллионга якынлашып кил?. Татарстан ?ире — татар халкыны? борынгы, тарихи туган иле. Безне? халкыбыз ки? к??елле. Монда к?п кен? башка милл?тл?р ?зл?рене? икенче туган илл?рен тапканнар. Татар халкы гасырлар д?вамында рус, чуаш, мари, башкорт, мордва, удмурт ??м башка халыклар бел?н туган ?иребезне тагын да матурлау ?чен хезм?т итк?нн?р. Г. Тукай с?зл?ре бел?н ?йтк?нд?, «тел, л?гать, гад?т в? ?хлак алмашып» яш?г?нн?р.
??р халыкны? аеруча яраткан, ?з итк?н б?йр?мн?ре була. Безне? халкыбызда ис? бу — Сабан туе б?йр?ме.
Сабан туе язгы кыр эшл?ренн?н со? ?тк?рел?. Юкка гына «Сабан туе — хезм?т туе» дип ?ырламыйлар. Табигатьне? матур кочагында, мо?лы кошлар сайравы астында бу б?йр?м тагын да ?анлана, тагын да ямьл?н? т?ш?.
Милли к?р?шт?н башка Сабан туен к?з алдына китер?е д? кыен, ? атлар чабышын инде ?йтеп т? тормыйм. Ак к?бекк? баткан юргаларны? м?йдан уртасында баш ч?еп биешеп й?р?л?ре к?пме к??ел к?т?ренкелеге бир?!
?йе, Сабан туе — шатлык туе. К?кт? янып торган кояш та ул к?нне яктырак, матуррак карый кебек. Бар д?нья матурлана, г?з?ллекк? т?рен?. Б?тен ?ирд? шатлык, б?хет х?кем с?р?. Мен? шу?а к?р? Сабан туе минем ?чен аеруча якын.
Халкыбызны? тагын бер зур байлыгы — ул аны? ме? елдан артык булган тарихы. Безг? ?з тарихыбызны, телебезне, м?д?ниятебезне сакларга, ныклап ?йр?нерг? кир?к. Х?зергесе к?нд? и? изге бурыч — ?зебезне? б?йсезлегебезне, м?ст?кыйльлегебезне к?з карасыдай саклау.
Борынгы бабаларыбыз — болгарлар, кыпчаклар ?з илл?рен «Г?лстан» дип й?ртк?нн?р. Безне? республиканы? табигате д?, кешел?рне? тормышы да г?л бакчасы кебек булырга тиеш. Халкыбыз шуны? ?чен тырыша да инде. Л?кин шунысы кызганыч: ?йтк?небезч?, табигать к?нн?н-к?н пычрана, агачлар елдан-ел кими бара. Яшьл?ре, я?а утыртылганнары сир?к к?рен?.
Кеше ?з гомеренд? кименд? ун т?п агач утыртырга тиеш диг?н с?зл?рне укыганым бар минем. Кеше гомере ?чен зур сан т?гел бу.
?леге санны ?ил?к-?имеш агачларын ис?пк? алып ?йтм?г?нн?рдер. Урман-кырларны яшелл?ндер? ?чен д? кеше агач утыртырга тиештер бит. Утырта ??м агач гомере бел?н ?з гомерен чагыштыра, н?ти?? ясый.
Минем туган ягым Югары Киб?ху?а авылы да Татарстан Республикасыны? ямьле бер почмагы булып тора. Со?гы елларда авылымда к?п ?зг?решл?р булды: юллар салынды, йортларга газ керде, м?д?ни-к?нк?реш корылмалары т?з? шактый у?ышлы бара.
Татарстан Республикасы — зыялылар, талантлар иле. Г. Кариев, С. Гыйзз?туллина-Волжская, К. Тинчурин, Ф. Яруллин, Н. ?и?анов, Х. Туфан, Н. Ис?нб?т, Г. Б?широв, Р. Яхин, С. Садыйкова, И. Шакиров… Болар — татар ??м урыс д?ньясына, б?тенд?нья м?д?ниятен? Татарстан Республикасы бирг?н олуг ш?хесл?р, халкыбызны? с?екле уллары ??м кызлары.
Б?генге га??еп зур промышленносте, алга китк?н ф?не, борынгы ??м я?а корылмалары, м??аб?т театрлары, концерт ??м башка т?р тамаша заллары да — Татарстан к?рке.
Туган ?ирен, туган илен кем ген? яратмый да кем ген? а?а табынмый ик?н?! Алда ?йтелг?нч?, Татарстаныбызны? табигате бик матур ??м шифалы бит.
?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?де. Ышанам, табигать авыру т?нг? андый шифа бирерг? с?л?тле.
Кайларда со? шушы
?киятт?ге
И? д? ямьле, асыл ил? — дис?м,
Й?ри торгач белдек:
Бу д?ньяда
И? матур ил — безне? ?ир ик?н! —
дип язды Х?с?н ага Туфан да.
К??елг? ?зенн?н-?зе ?ыр кил?: «Аерма син безне, язмыш, туган илл?рд?н!»

Как красивы наши реки Ик, Зай, Мёша, Черемшан, Казанка, Свияга! Почти у каждой деревни под горой в тени ив журчат родники с прозрачной и вкусной водой! Климат нашего края мягкий. Зима не слишком холодная.
Летом нет невыносимой жары. В Татарстане есть большие заводы, электростанции, новые города.
Какие только товары не выпускаются. Назвать только известные всей стране часы, машины. Обувь разных фасонов, шитые ичиги, меховая одежда, различные книги. В Татарстане живут люди разных национальностей: татары, русские, чуваши, мари, удмурты и многие другие. Они дружно трудятся, чтобы и дальше процветала наша республика.
У нашего народа много праздников. Но самый главный из них – Сабантуй. Если перевести дословно, сабан – плуг, туй – праздник.
Праздник плуга… Сабантуй не только татарский праздник.
В нем принимают участие русские, чуваши, марийцы, удмурты. Соревнуются лучшие пахари, борцы, мотоциклисты, разбивают горшки, лезут на столб за петухом, выступают артисты. Замечательны старинные игры.
Вы пробовали когда-нибудь бежать наперегонки, взяв в зубы ложку с яйцом? Шибко не разбежишься!
Самое интересное – скачки. После скачек коней обвешивают платками, полотенцами.
Всаднику вручают ценный приз. Сидят на траве борцы.
Правила борьбы строгие: побежденный выбывает. К вечеру в кругу остаются только самые сильные, ловкие, выносливые. Победитель – сильный, могучий батыр. Его главный приз – баран. Можно тысячу раз прочитать про Сабантуй, но лучше его хоть раз увидеть!
Стоит моя деревня на горке некрутой. Родник с водой студеной от нас подать рукой.
Мне всё вокруг отрадно, мне вкус воды знаком. Люблю душой и телом я всё в краю моём. (Г. Тукай ) Мое село в котором я живу не очень большое, но красивое. Рядом с нашим селом есть пруд, куда мы ездим с папой ловить рыбу.
Природа нашего леса сказочно разнообразна и богата. Войдешь летом в лес и залюбуешься его великолепием. Вот стоят вековые великаны-дубы, недалеко – белые кудрявые березы, заросли орешника и черемухи, краснеет земляника. А какой здесь чудесный воздух!
Подует ветерок и обдаст тебя запахом хвои или березового веника, и если присядешь на полянке, то вдохнешь аромат луговых цветов. Среди цветов порхают бабочки и жужжат пчелы, собирают мед с цветов. Тишину и лесной покой будит трелями соловей, кукушка угадывает, сколько вам лет, а белобокая сорока следит за непрошеными гостями.
Где-то за кустиком притаилась хитрая лисичка, дрожит от страха заяц, ежик направляется к своей норке. А сколько в лесу грибов! Убери листву, и ты найдешь белого груздя, по пенькам рассыпались опята, а под березой сидит белый гриб. Лес полон жизни.
Из леса непременно отправишься к роднику, где студеная чистая вода напоит тебя и умоет. Если кто-то меня спросит: Что для тебя родной край? Я отвечу: это луга и поля, реки и озера, леса и рощи. Мои друзья, родители, дом, школа, село, район, республика, страна – это все мой родной край.
Много мест красивых на свете, но дороже родимых нет! Я люблю свой край!

Туган ягым – Татарстан.
Мин яратам сине, Татарстан!
Ал та?нары? ?чен яратам.
К?к к?кр?п, яшен яшьн?п яуган
Я?гырлары? ?чен яратам…
Мин Татарстан республикасында яшим. Нинди республика со? ул Татарстан? Татарстан – б?йсез д??л?т. Бик бай, бик матур, бик г?з?л республика. Р?сми исемен 1992нче елда ала. Халык саны – якынча 4 миллион кеше. Республикада 107 милл?т в?киле яши. Башкаласы – Казан. Президенты – Минтимер Ш?рип улы Ш?ймиев. Татарстанда ике тел – татар ??м рус телл?ре – д??л?т телл?ре булып санала. Татарстанны? флагы, гербы ??м гимны бар.
Аны? табигате бел?н сокланып туеп булмый. Елны? д?рт фасылы ?зенч? матур.
Салкын кыш к?нн?ре мамыктай яуган ак карлары бел?н, кардан юрган ябынган табигате бел?н к??елне с?ендер?. Табигать тыныч йоклый. Тир? як шундый тыныч. Кышын биек таудан чана шуулары ни тора!
Яз ?иттеме, карлар эреп, табигать уяна башлый. Урамнар тулып, шаулап г?рл?векл?р ага. Кар астыннан беренче ч?ч?к – умырзая баш т?рт?. Кышын тыныч йоклаган табигать уяна. ?ылы яктан т?ркемн?ре бел?н кошлар кайта башлый. Д?нья ямьл?н?, ч?ч?к ата. Кояш матур итеп елмая.
? ??йге матурлыкны ?йтеп т? бетерерлек т?гел! К?н ?ылы, кояшлы. Я?гырын да к?теп аласы? ??йне?. Каникул вакытында мин авылга кайтам. Табигать бел?н ашыкмыйча гына сокланам. Ерактан, урман ягыннан, кошлар ?ыры ишетел?. Кемдер чалгы, с?н?к тотып печ?нг? бара. Басу ягыннан балаларны? чыр-чу тавышлары ишетел?. Елга буена барса? тиз ген? кайтам дип уйлама. Андагы р?х?тлек! Й?гереп килеп суга чумулары ни тора! Л?кин кин?т кен? каяндыр бер кечкен? болыт килеп чыга да, к?к к?кр?п яшенле я?гыр ява башлый. Бу ?зе бер р?х?тлек! Эссед?н ?л?ер?г?н балалар, аяк киемн?рен салып, урам буйлап чабышалар.
К?з ?зенч? матур. Д?нья алтынсу т?ск? кер?. Балалар т?рле т?ст?ге яфраклардан б?йл?мн?р ясыйлар. Укучылар шау-г?р килеп м?кт?пк? баралар, ?би-бабайлар т?енчек-т?енчек бакча ?имешл?ре ташыйлар. Ата-
аналар, коелган яфракларны ерып, ашыга-ашыга эшк? й?гер?л?р. Кояш баеган чакта бигр?к матур. Д?нья ?китт?ге кебек була.
Татарстан табигате бел?н ген? т?гел, ?зене? кешел?ре бел?н д? матур. Б?генге к?нд? ул зур с?яси, икътисади, ф?нни, м?д?ни ?з?к т?. Республикабызда д?ньяк?л?м танылган театрлар, музейлар, югары уку йортлары эшли. Т?рле илл?р бел?н тыгыз б?йл?нешт? тора.
Мин ?земне? бу республикада торуым ??м яш?вем бел?н горурланам.
Алдагы к?нн?ренд? д? гел шатлыклар гына телим.

ЧЫГЫШ

     Тема: “Баланы мәктәпкә әзерләү”

                       /Ата-аналар җыелышында чыгыш ясау өчен/

  Бала мәктәпкә керер алдыннан билгеле бер күләмдә әзерлеккә ия булырга тиеш. Әзерлекне аңа балалар бакчасы һәм әти-әниләр бирә. Күпләребез, мәктәпкә керер алдыннан бала инде укый-яза белергә тиеш, дип саный. Кайбер мәктәпләр баланы хәтта махсус имтиханнар белән кабул итә. Бу сорау бүгенге көндә бәхәсле санала һәм һәрбер мәктәп мәсәләгә үзенчә карый.

Баланың мәктәпкә әзерлеге берничә күрсәткечтән тора:

1.Физик яктан әзерлек.

   Бала мәктәптә яхшы укысын өчен ул тиешле дәрәҗәдә физик яктан нык һәм әзер-лекле булырга тиеш. Бары аң ягыннан һәм физик яктан дөрес үсеш алган бала гына акыл эшчәнлеге белән уңышлы шөгыльләнә ала. Физик әзерлек өчен җаваплылык тулысынча әти — әнигә һәм балалар табибына йөкләтелә. Бала тудыру йортыннан алып мәктәпкә кергәнче бала зур физик үсеш юлы үтә. Һәр бала да сау сәламәт бу-лып тумаска мөмкин. Күп кенә ата – ана беренче урынга баланың сәламәтлеген ны-гытуга, булган авыруларны мәктәпкә кергәнче,  я бөтенләй дәвалап бетерергә, я өлешчә генә булса да уңай якка үзгәртергә тырыша. Бу максаттан чыгып түбәндәге чараларны үткәрү зарур.

*Балалар табибы белән һәрдаим элемтәдә булу.

*Авырган очракта авыруны мөмкин кадәр ахырына кадәр дәвалау. Ягъни хроник авыруга әйләндермәү.

*Шифаханәләрдә дәвалану.

*Дөрес туклануга әһәмият бирү.

*Спорт белән шөгыльләнү.

*Гаиләдә уңай психологик халәт, дуслык тудыру.

*Балага бары уңай яктан үрнәк күрсәтү.

   Шулай ук көндәлек режимны тоту, аны бозмау әһәмиятле. Балалар бакчасына йөргән балалар киенә, савыт-сабаларны дөрес куллана, билгеле вакытта йокларга ятарга, вакытында иртәнге аш, көндезге аш, кичке аш ашарга, уйнарга, саф һавада йөрергә өйрәнгән. Шул ук режимны бала мәктәптә дә төгәл үтәргә тиеш. Дөрес оештырылган көн  – сәламәтлек нигезе. 6-7 яшьлек бала тәүлегенә 11-12 сәгать йокларга тиеш. Төнге йокы балага алган белемнәрен системалаштырырга, стресслардан арынырга ярдәм итә. Көндезге йокы да бала өчен мәҗбүри.

2.Шәхси әзерлек.

  Мәктәпкә беренче тапкыр укучы сыйфатында бару – балага зур җаваплылык өсти. Бала бу көнне ашкынып көтә, нәни йөрәге күпме дулкынландыргыч хисләр кичерә. Бу хисләрне дә әти — әни тәрбияли. Балага мәктәпне, мөгаллимнәрне өйдә ничек су-рәтлиләр, бала шулай кабул итә. Хәзерге алдынгы карашлы  әти — әни баланы мәк-тәпкә дөрес әзерләргә тырыша. Бу беренче көннән үк күзгә ташлана. Кызганычка каршы, кайбер тискәре фикерләр белән ышандыручылар да күзәтелә. Бу очракта түбәндәге киңәшләр артык булмас.

*Баланы мәктәпнең тышкы ягы белән түгел, ә белем алу учагы булуы белән кызык-сындыру зарури.

*Баланы беркайчан да гел «5» кә генә укырга өндәргә ярамый. Бигрәк тә беренче адымны ясаганда. Барлык фәннәрне «5» кә үзләштерү өчен нинди кыенлыкларны җиңәргә кирәк икәнлеген, кечкенә уңыштан зур уңыш килүен аңлату отышлырак була.

*Баланы үзе кылган гамәленә җавап тотарга өйрәтү. Бу иң мөһим сыйфатларның берсе.

*Башлаган эшне ахырына җиткерү.

*Үзеңнең һәм иптәшеңнең фикерен хөрмәт итү.

*Мәктәп,  «усал укытучы», начар билгеләр белән куркытмау.

3.Акыл әзерлеге.

Баланың иң беренче мөгаллиме —  ата-ана.

  Гаиләдә әти — әни эчкерсез, еш аралашырга,  сөйләшергә ярата икән, бала да шул сыйфатларны үзенә ала.Сөйләшергә яраткан бала күзәтүчән, кызыксынучан, кеше-ләр белән тиз аралашучан булып үсә.Шуңа күрә баланы мәктәпкә әзерләгәндә аның әйләнә-тирә дөньяга күзаллавын киңәйтергә кирәк:

1. Ни өчен ел фасыллары үзгәрә?
2. Агачлар ничек үсә?
3. Кешегә ни өчен баш, борын, колаклар кирәк?
4. Ни өчен төрле халыклар була?
5. Син нинди һөнәрләр беләсең?
6. Әгәр урамда берәр кеше егылса, син нишләр идең?
7. «Туган тел» шигырен кем язган? һ.б.

        Шундый сорауларга җаваплар эзләү баланың фикерләү сәләтен үстерә, логик фикер эшчәнлеген арттыра. Сорауларга җавапларны төрле китаплардан, белешмә-ләрдән, интернет челтәреннән табарга мөмкин.

     Балалар һәрвакыт күп сораулар бирергә яраталар.  Әти — әни иренмичә җавап бирсә, бала акыл ягыннан югары үсешкә ия була.

     Бала тууга аның белән авазларны бозмыйча, ягъни олылар белән сөйләшкәнчә сүзләрне дөрес әйтеп сөйләшергә кирәк. Баланың авазларны бозып сөйләшүе   4-5 яшькә төгәлләнергә тиеш. Әгәрдә дөрес, ачык итеп сөйләшергә өйрәнмәсә, баланы киләчәктә укуында зур хаталар, кимчелекләр көтә. Үз вакытында яхшы специа-листларга күренү, һәм ярдәм кулы сузу балага яхшы киләчәк фаразлый.

     Баланы мәктәпкә әзерләгәндә: «Әйдә укыйк әле», — дип түгел, ә бәлки «Әйдә уй-ныйк әле», — дияргә кирәктер. Кечкенә нарасый уен аша, кубиклардан иҗек, сүз тө-зергә өйрәнә. Бала ата-ананың укуын ишетеп үсергә тиеш. Бер үк әсәрне бала әллә ничә тапкыр тыңларга теләве бар. Бала шулай акыл эшчәнлеген баета. Хәтер, уй-лау, фикерләү сәләтен үстерә. Матур әдәбият әсәрләрен сөйләргә өйрәнә. Сөйлә-мендә тулы һәм ким җөмләләр куллана башлый.

Кечкенә генә уңышын күрә белү, мактау да балада ышаныч тудыра.

Һич кенә дә уңышсызлыкка очраган балага тупас сүз әйтергә, аның шәхесен кимсе-тергә ярамый.

Иң кыйммәтле киңәш: балаңны ничек бар шулай кабул ит һәм ярат. Ул синең йөрәк җимешең. Без аны уңышлары өчен генә түгел, ә бу дөньяда яшәгәне, сау — сәламәт булганы өчен дә яратырга тиешбез. Бала үзе иң зур бүләк.

Тема: «Сәламәтлек эзләү».

Максат: Сәламәтлек өчен кеше үзе җаваплы.

Программа эчтәлеге:

• балаларга үз сәламәтлекләрен кече яшьтән үк сакларга һәм ныгытырга кирәклеген аңлатуны дәвам итү;
• сәламәт яшәү рәвешен формалаштыру;
• әңгәмә барышында бәйләнешле сөйләм үстерү;
• спорт белән шөгельләнергә, актив ял итәргә, сәламәт тукланырга теләк,начар гадәтләргә тискәре караш тәрбияләү.

Әзерлек эше:

• «Хәрәкәттә- бәрәкәт» темасына күргәзмә оештыру;
• сәламәтлек, сәламәт яшәеш турында әңгәмәләр үткәрү;
• спорт төрләре турында альбомнар карау.

Җиһазлау: посылка, биремнәр белән конвертлар, күз, колак, борын.

Шөгель барышы

— Балалар, безгә кунаклар килгән. Әйдәгез, алар белән исәнләшик һәм аларга хәерле көн телик.

-Хәерле көн.

-Дөрес, төз итеп утырабыз һәм шөгелебезне башлыйбыз. Балалар, безгә инопланетяниннар посылка һәм хат җибәргәннәр. Хатны укып китик.

«Борын-борын заманда башка планетада яшәүче инопланетяниннар Җиргә безгә охшаган кеше җибәрергә уйлаганнар. Инопланетяниннар арасында бәхәс килеп чыккан, беренчесе кеше- көчле, икенчесе кеше- акыллы, өченчесе кеше сәламәт булырга тиеш дигән. Бәхәс барышында бу өч сыйфатның да һәр кешегә кирәк булуын аңлаганнар, ләкин бер кешегә барысын бергә бирергә теләмәгәннәр. Шуңа күрә кеше өчен иң мөһим нәрсәне- сәламәтлекне яшерергә уйлаганнар. Берсе сәламәтлекне биек тауга, икенчесе диңгез төбенә, өченчесе кешенең үзенә яшерергә кирәк дигән.»

Балалар, инопланетяниннар безгә яшерелгән сәламәтлекне табарга һәм кешенең сәламәтлеген кем сакларга тиешлеген дә ачыкларга кушканнар. Сәламәтлекне табарга безгә бу китап ярдәм итәр. Китапның беренче битен ачар өчен табышмакның җавабын әйтергә кирәк.

«Ике агай тау артында яши,

бер-берсен күрми» (күзләр)

-Дөрес, күзләр безгә нигә кирәк?

-Күз безгә күрү өчен кирәк.

-Дөрес, күзләр-күрү органы. Күзләргә нәрсәләр зыян китерә?

-Озак телевизор карау, китап караганда, рәсем ясаганда дөрес утырмау,күп компьютерда уйнау, күзләрне юмау аларга зыян китерә.

-Ничек сакларга кирәк күзләрне?

-Компьютерда күп уеннар уйнамаска, телевизор озак карамаска. Рәсем төшергәндә, китап караганда дөрес итеп утырырга. Күзләрне юып чиста тотарга.

-Бик яхшы. Димәк күзләр яхшы күрсен өчен, кем аларны сакларга тиеш?

-Кеше үзе.

-Балалар, әйдәгез, күзләргә гимнатика ясап алабыз.

1. Плотно закрываем-широко открываем(повтор. 5 раз)

2. Посмотреть налево-направо, вверх-вниз (3 раза)

3. Вращение глазами 2 сек. в одну сторону, потом в другую (3 раза)

4. Быстро моргаем(10 раз)

-Икенче битне ачар өчен,икенче табышмакны тыңлыйбыз.

«Бер агачта ике яфрак» (колаклар)

-Дөрес, колаклар безгә нәрсәгә кирәк?

-Колаклар безгә ишетү өчен кирәк.

-Әйе, колаклар-ишетү органнары.

-Колакларга нәрсәләр зыян китерергә мөмкин?

-Каты музыка тыңлау,колакларны юмау, җилле, суык көннәрдә шапкасыз йөрү, колакка төрле әйберләр тыгу аңа зыян китерә.

-Колакларны ничек сакларга кирәк?

-Суыкта шапкалар киеп, колакларны каплап йөрергә. Каты музыка тыңламаска. Колакларны юып,чистартып йөрергә.Колакларга төрле әйберләр тыкмаска.

-Бик дөрес. Димәк, колаклар яхшы ишетсен, авырмасыннар өчен кем җаваплы?

-Кеше үзе.

-Дөрес. Колакларга массаж ясыйбыз.

• Ушки лепим (снизу вверх)
• Дергаем ушки вниз, вверх, в стороны
• Двумя пальцами гладим переднюю и заднюю часть ухи.

-Өченче табышмак рус телендә, игътибар белән тыңлыйбыз.

«Между двух светил

стою я один»

-Дөрес,бу-борын. Борын кешегә нигә кирәк?

-Борын кешегә сулау өчен кирәк. Борын аша үпкәләргә һава керә. — Балалар, ни өчен борын белән генә суларга кирәк?

— Һава борын аша үпкәләргә үткәндә бераз җылына, икенчедән һавадагы тузан борында кала, үпкәләргә үтми. Борын үпкәләргә үтүче һаваны бераз чистарта.

-Дөрес. Кеше организмы өчен чиста һава кирәк. Балалар, һаваны нәрсәләр пычрата?

-Машиналардан чыккан пычрак төтен, заводлардан чыккан зарарлы төтеннәр, тәмәке төтене.

-Һава пычранмасын өчен нәрсәләр эшләргә кирәк?

-Машиналарга сыйфатлы бензин салырга. Заводларда чистарткыч корылмалар төзергә. Тәмәке тартмаска.

-Дөрес, балалар, тәмәке төтене һаваны гына пычратып калмый, тәмәке тартучыга да зур зыян китерә.Кешенең үпкәләре үсми, аврый башлый,организм агулана.

-Балалар, һаваны чистарту өчен нәрсәләр утыртырга кирәк?

-Һаваны агачлар чистарта, шуңа күрә күп итеп агачлар утыртырга кирәк.

-Ничек чистарталар соң алар?

-Углекислый газны сулыйлар, кислородны чыгаралар.

-Балалар, һава чиста булсын өчен, сулыш органнары авырмасын өчен кем җаваплы?

-Кеше үзе.

-Әйдәгез, барыбыз бергә дөрес сулыш алу күнегүләрен ясыйбыз.

Төз итеп басабыз, кулларны күкрәккә куябыз, җилкәләрне йөртми генә сулыйбыз (талгын көй куела).

-Дүртенче битне ачар өчен, сәламәтлек, сәламәт яшәеш турында мәкаль әйтергә кирәк.

Киләсе бит ачыла.

-Балалар, бу нәрсә рәсеме?

-Бу кешенең скелет рәсеме.

-Дөрес. Скелет кеше тәнен тотрыклы итә, эчке органнарны зарарланудан саклый. Скелет нәрсәләрдән тора?

-Скелет сөякләрдән тора.

-Сөякләр нык,чыдам булсын өчен нәрсәләр эшләргә кирәк?

-Аларны ныгытырга. Сөякләр өчен файдалы витаминнар булган ризыклар ашарга.

-Нинди файдалы ризыклар беләбез?

-Сөт ризыклары. Ит ризыклары. Яшелчә-җиләк-җимешләр.

-Нинди ризыклар организмга зыян китерә?

-Коко-кола, чипсы, чупа-чупс, чәйни торган конфетлар(жевательные конфеты).

-Балалар, алдан әзерләгән тәҗрибәбезнең нәтиҗәләрен карап үтик әле. Ниләр эшләдек без?

-Җомга көнне коко-колага чи йомырка салып куйдык.

-Дөрес. Нәрсә булды икән йомырка белән? Аның кабыгы йомшаган, кока-кола аның кабыгын таркаткан, аңа зыян китергән. Балалар, безнең организмга да ул шулай тәэсир итә. Димәк, кока-кола безнең организмыбыз өчен зарарлымы?

— Зарарлы.

-Балалар, сөякләр чыдам булсын, авырмасыннар өчен кем җаваплы?

-Кеше үзе.

-Безгә инопланетяниннар ризык рәсемнәре җибәргәннәр, тик алар барысы да бер конвертта,аларны сөт ризыкларына, ит ризыкларына, яшелчә һәм җиләк-җимештән ясалган ризыкларга аерырга кирәк. (әлеге биремне үтәргә өч бала чыга)

Тикшерү: һәр бала сайлап алган рәсемнәрне күрсәтә, ризыкны атый.

-Бишенче битне ачар өчен рус телендәге рифмовканы тәмамларга кирәк.

«Чтобы самым сильным стать

Нужно мышцы накачать

Сам построй себе фигуру

Развивай … (мускулатуру)»

-Балалар, бу биттә кешенең мышцылары төшерелгән. Мышцылар- хәрәкәтләнү органнары, чөнки кешенең бар хәрәкәте мышцылар белән бәйле. Кешенең мышцылары көчле булсын өчен, аларны һәрвакыт эшләтергә кирәк. Мышцылар өчен эшләү-ул хәрәкәтләнү. Әгәр аларны хәрәкәтләндермәсәң,алар көчсезләнә. Мышцыларны без ничек эшләтә алабыз?

-Спорт белән шөгельләнеп, актив ял итеп, хәрәкәтле уеннар уйнап.

-Нинди спорт төрләрен беләбез?

-Хоккей, футбол һ.б.

-Актив ял итү- нәрсә ул?

-Чана шуу, хәрәкәтле уеннар уйнау, су коену һ.б.

— Мышцылар ныклы кеше эшчән, көчле була. Мышцыларның көчлелеген кем булдыра?

-Кеше үзе.

-Әйдәгез, бераз ял итеп алабыз (ял минуты- музыкаль физкультминутка)

-Балалар, инопланетяниннар безгә тагын бер уен җибәргәннәр «Нәрсә артык» дип атала. Безгә төркемнәргә бүленергә кирәк.Балалар,сезнең урындыкларга төрле төстәге түгәрәкләр беркетелгән,өстәлләрдә дә шундый ук төстәге түгәрәкләр. Кемнең урындыгында нинди түгәрәк, шул өстәл янына киләсез. Конверттагы рәсемнәрне игътибар белән карыйсыз, артык рәсемне табасыз, ни өчен артык булуын аңлатасыз.

— Алтынчы битне ачар өчен әлеге мәкальне дәвам итергә кирәк «Хәрәкәттә- …» (бәрәкәт)

-Рәсемдә төшерелгән балалар нәрсә эшлиләр?

-Хәрәкәтле уеннар уйныйлар, актив ял итәләр.

-Балалар, сез дә ял көннәрендә актив ял итәсез икән. Сезнең ял көннәрен ничек үткәрүегез турында без фотокүргәзмә (презентация) әзерләдек.

Презентация карау, 1-2 бала чыгышын тыңлау.

-Җиденче битне ачар өчен табышмакка җавап табыгыз.

«Карыйм да көләм,

үз сүрәтемне күрәм»

-Дөрес, көзге. Инопланетяниннар безгә көзгеләр бүләк итеп җибәргәннәр(таратабыз). Көзге безгә сәламәтлекнең кайда яшерелгәнлеген табарга ярдәм итәр. Көзгеләргә карагыз. Сез көзгегездә кемне күрәсез? Димәк, инопланетяниннар сәламәтлекне кайда яшергәннәр?

-Кешенең үзендә.

-Сәламәтлекне кем сакларга тиеш?

-Кеше үзе.

-Шөгелебез ахырына якынлашты. Балалар, без инопланетяниннар яшергән сәламәтлекне таптык, ул кешенең үзендә яшерелгән һәм һәр кеше үз сәламәтлеген үзе сакларга тиеш. Рәхмәт, балалар. Барыгыз да тырыштыгыз.

-Монда кунакларга һәм әти-әниләргә дә бүләкләр бар икән. Болар киңәшләр. Кунакларга хәзер таратабыз, ә әти-әниләргә кичен таратырбыз.

«Урманга сәфәр» (мәктәпкә хәзерлек төркемендә физкультура шөгыле)
план-конспект занятия по физкультуре (подготовительная группа) на тему

Мәктәпкә хәзерлек төркемендә физкультура шөгыле

Тема: “Урманга сәфәр”.

Максат: Мәктәпкәчә яшьтәге балаларның хәрәкәт активлыгын төрлечә белем бирү юнәлешендә үстерү.

Белем бирү өлкәсе бурычлары:

Скачать:

Предварительный просмотр:

« Татарстан Республикасы Саба муниципаль районы ш.т. Байлар Сабасы гомуми үсеш бирүче төрдәге Саба 2 нче “Эллуки” балалар бакчасы » мәктәпкәчә белем муниципаль бюджет учреждениесе

(мәктәпкә хәзерлек төркемендә физкультура шөгыле )

Мәктәпкә хәзерлек төркемендә физкультура шөгыле
Тема: “Урманга сәфәр”

(“Сәламәтлек”, “Куркынычсызлык”, “Музыка”, “Физик тәрбия” белем бирү өлкәләрен берләштерү)

Физкультура буенча инструктор: Киямова Г.Н.

Мәктәпкә хәзерлек төркемендә физкультура шөгыле

Тема: “Урманга сәфәр”.

Максат: Мәктәпкәчә яшьтәге балаларның хәрәкәт активлыгын төрлечә белем бирү юнәлешендә үстерү.

Белем бирү өлкәсе бурычлары:

— Өлкәннәр һәм үз иптәшләре белән аралашырга өйрәтү

-Иптәшләренә карата игътибарлы булуны, ярдәм итү теләге булдыруны уен аша үстерү

— Музыка характерына туры китереп хәрәкәт итүләренә ирешү

Туплар, 2 гимнастик скамья, канат, 5-6 конус, рюкзаклар, брус, коршаулар, кульяулык, чәчәкләр.

Балалар музыка астында залга керәләр. (5-6 мин).

( кепка, рюкзаклар кигәннәр).

-Балалар, нәрсә ул сәфәр?

-Дөрес, балалар. Ә иң мөһиме сәфәр ул- сәламәтлек. Без дә сезнең белән бүген урманга сәфәргә барырбыз. Ләкин безнең сәфәребез гадәти түгел.

Без табигатьтә үзебезне ничек тотарга кирәклеген өйрәнербез, уйнарбыз һәм сәламәтлегебезне ныгытырбыз. Бүген без мүкәләрбез, каршылыклар аша сикерербез, туп белән күнегүләр ясарбыз.

-Кунакларга шуны әйтәбез:

Эзләргә без барабыз,

Күп кенә каршылыкларны

Тормышыбызда-сәламәтлек Безгә бик кирәк,

Гел куанып, шатланып,

-Уңга борылдык! Бер, ике,бер, ике.

Бер-бар артлы колоннада бару, парлап бару.

Гади йөрү, колоннада каршылык астыннан чыгу.

Сул аяктан уң аякка сикерү, алга барып ( гәүдә торышын карыйм).

Җиңелчә йөгерү, конуслар арасыннан йөгерү. Авыз йомык, борын белән сулыйбыз, куллар терсәктән бөкләнгән.

— Балалар, бик матур чәчәкләр янына килеп чыктык. Таныйсызмы бу чәчәкләрне? ( юк)

— Тотарга, иснәргә, өзәргә ярыймы бу чәчәкләрне? (юк).

— Әгәр очрасалар, әйләнеп узарга кирәк аларны.

Кулга кул тотышып канат өстеннән бару. Аякны бер-берсе янына кую адымы белән. Гади йөрү, туктадык.

— Балалар, сәфәребезнең беренче этабын җиңеп чыктыгыз. Сезнең чыдамлыкны сынадык.

Хәзер икенче этапка күчәбез.

Туплар белән күнегүләр.

Торып басалар, маршка китеп, тупны кәрзингә салып китәләр.

— Бу этапны да җиңдегез, менә нинди дус, тату, өлгерләр икән сез.

— Ә хәзер чираттагы этапка күчәбез.

1.- Каршылык аша сикерү. Сикерү ике аякта башкарыла.

2.-Төрле зурлыктагы коршау эченнәнчыгу.

3.-гимнастик скамьяда каршылыкларны җиңеп бару.

— Молодцы, сез барлык каршылыкларны да җиңеп чыктыгыз.
Безгә уеннар уйнарга аланлык та ачылды.

— Ә хәзер “ Яшерәм яулык” хәрәкәтле уены уйнап алабыз.
(уенны башлаучы санамыш белән билгеләнә)

Кульяулыгым яшел, яшел,

Яшел чирәм астында

Сиздермичә ташлап китәм

Бер иптәшем артына.

Иртән иртүк уяндык

Һәм урманга кузгалдык,

Бардык, бардык, бардык

Гөмбәләр күреп алдык.

Иелдек алдык, кәрзингә салдык,

Без тагын китеп бардык,

Чикләвек күреп алдык.

Сикердек, алдык, сикердек алдык,

Без тагын озак бардык

Бар сукмаклардан бардык,

Инде барыбыз ардык.

— Без бүген сезнең нинди дус, тату, чыдам, батыр икәнлегегезне күрдек.
Ә хәзер өйгә кайтыйк.

Әгәр сәфәр чыксагыз,

Барыгыз безгә карагыз,

Без барын да булдырабыз.

-Балалар, сезгә сәфәр ошадымы? (ошады).Хәзер сез чын сәфәрдә дә югалып калмаячаксыз, каршылыкларны җиңәчәксез. Сәфәребез тәмам, сау булыгыз.

Оештырды физкультура инструкторы: Киямова Г.Н.

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Балаларны халкыбызның кунакчыллык, тыйнаклык, дуслык кебек күркәм сыйфатлары белән таныштыру, татар халкының гореф-гадәтләрен хөрмәтләргә өйрәтү, табын әдәбен, үзеңне әдәпле тоту күнекмәләрен тәрбиялә.

Итоговое комплексное занятие в средней группе на татарском языке: «Путешествие в зимний лес».

Интегрированное занятие в подготовительной группе на тему «Путешествие в зимний лес» на татарском языке.

Балалар белән алдагы эшчәнлекләрдә «Яз» текмасы буенча өйрәнгән материалларны кабатлау, йомгаклау буенча шөгель.

Тема: Белем иленә сәяхәт.Максат: балаларда алынган белемнәрне гомумиләштерү һәм системалаштыру.Бурычлар:1.10 саны кысаларында турыдан-туры һәм кире тәртиптә исәптәге күнегүләр ясау.2. Балаларны арифме.

Источник

Арча районы

Апаз төп гомуми белем бирү мәктәбе

Төзеде: 1 квалифика ц ион категорияле

башлангыч класс укытучысы

Миннибаева Рамзия Гарафутдин кызы.

Тема: Спорт- сәламәтлек нигезе.

Максат: Укучыларда сәламәтлекне саклауга, аны ныгытуга, сәламәт яшәү рәвешенә омтылыш уяту, спортка мәхәббәт тәрбияләү, патриотик хис тәрбияләү,сәламәт кеше генә Туган илен яклый һәм саклый алырга сәләтле булуына төшендерү.

Барышы: ачык сыйныф сәгате әңгәмә- дәрес тибында үтә.

Нәрсә соң ул сәламәтлек?

Бу сорауга җавап бирер өчен бер уен уйнап алыйк. Мин сезгә җөмләләр әйтәм. Әгәр сез ул җөмлә белән килешсәгез Мин, мин, мин һәм минем дусларым дип әйтерсез, килешмисез икән дәшмисез инде.

А) Кем салкыннан курыкмый, чаңгыда җитез атлый?

Б) Кайсыгыз армый-талмый көн саен сагыз чәйни?

В) Кайсыгыз һәр иртәне физзарядкадан башлый?

Г) Кем ярата уйнарга, саф һавада йөрергә?

Д) Кем чисталык яратмый, кулын юмыйча ашый?

Е) Кем ярата витамин, банан, алма, апельсин?

Ё) Кем ярата йокларга, кәнфит суырып ятарга?

З) Кем ярата эшләргә,зурларга булышырга?

. Димәк, сәламәтлек нәрсә инде ул, укучылар? Кеше сәламәт булып калсын өчен нәрсәләр эшләргә тиеш?
(Бу сорауларга укучылардан көтелгән җавап үрнәкләре)
— Дөрес тукланырга кирәк.
— Күбрәк яшелчә һәм җиләк-җимеш ашарга.
— Көндәлек режимны үтәргә.
— Яхшы итеп ял итәргә.
— Чиста, пөхтә булырга.
— Спорт белән шөгыльләнергә.
— Һәр көнне иртән физик күнегүләр ясарга.
— Тәмәке тартмаска, спиртлы эчемлекләр белән мавыкмаска, гомумән, начар гадәтләрне булдырмаска.

Укытучы : Рәхмәт, балалар. Фикерләрегезне ачык итеп әйтә белдегез.

Кеше сәламәтлеге – һәр чор өчен һәм һәр кеше өчен дә һәрвакыт актуаль тема булды һәм булачак. Кеше сәламәтлеге ул һәрчак кеше тормышының иң кыйммәтле хәзинәсе.
Сәламәтлекне бернинди акчага да сатып алып булмый. Шуңа күрә дә аны яшьтән үк саклый белергә кирәк.

— Укучылар, бу мәкальнең мәгънәсен сез ничек аңлыйсыз? ( укучылар җавабы тыңлана,).

— Дөрес, укучылар . Аз хәрәкәтләнү сәламәтлек өчен зарарлы. Хәзерге чор кешесе аз хәрәкәтләнә, физик эшне аз эшли. Балалар күбрәк телевизор, компьютер каршында утыра. Күп хәрәкәтләнсәгез, спортны яратсагыз авырмассыз, сәламәт булырсыз.

Үзегез нинди мәкальләр язып алып килдегез. (Укучылар үзләре язып алып килгән мәкальләре белән таныштыралар)

Ә без хәзер спорт темасына аерым тукталып китербез. Чөнки спорт кеше тормышында аерым урын алып торырга тиеш. Спорт- ул сәламәтлек нигезе. Әйдәгез әле, балалар, әйтеп карагыз, сез нинди спорт төрләрен беләсез?
( Укучылар үзләре белгән төрле спорт төрләрен санап китәләр һәм хәрәкәтләр белән күрсәтәләр.)

Укытучы: Бик яхшы, балалар.Сез бик күп спорт уеннарын беләсез икән.Спортның сәламәтлек нигезе икәнен безнең тарихи шәхесләребез, хөкүмәт җитәкчеләре дә онытмаганнар. Башкаларга үрнәк булырлык итеп спорт белән шөгыльләнгәннәр һәм шөгыльләнәләр алар.Ә хәзер аларның кайберләре белән танышып китик.

— Владимир Путин дзюдо белән шөгыльләнә һәм тау чаңгыларында шуа.

— Дмитрий Медведев бассейнга йөри,тренажер залында шөгыльләнә,чаңгыда шуа. Яшь чагында ул штанга күтәрү белән дә мавыккан булган.

— Минтимер Шәймиев тә спортка битараф түгел.Ул чаңгыда шуарга, бассейнда йөзәргә ярата, шахмат уенын да үз итә.

— Татарстан Президенты Рөстәм Миңнеханов автомобиль узышлары буенча спорт мастеры, Россия чемпионаты призеры.

— Күренекле җырчы Салават Фәтхетдинов шулай ук автомобиль узышлары буенча спорт ярышларында катнаша.

Укытучы: Балалар, сез бүгенге көндә танылган спортчылардан кемнәрне беләсез? (Шушы темага кыскача сөйләшеп алу.)

Биредә күрсәтелгән спортсменнарны таныйсызмы? Алар спортның кайсы төре белән шөгыльләнәләр?

(Төркемнәрдә эшләргә. Спортсменны үзе шөгыльләнгән спорт төре белән тоташтырырга)

биатлон

футбол

фигуралы шуу

Телевизордан спорт ярышлары карыйсызмы? Кайсы спорт ярышларын яратып карыйсыз? Россия спортсменнары җиңү яуласа сез нинди кичерешләр кичерәсез?

( укучыларның җаваблары тыңлана).

Чит ил спортсменнарыннан кемнәрне беләсез? Бу спортсменнар сезгә танышмы?

Уен “ Артык спортсменны тап ” (Ни өчен артык икәнен аңлатып бирергә)

Дәнис Зарипов

Андрей Аршавин Антон Шипулин

Олимпия уеннары дүрт елга бер тапкыр була. Дөньяда иң күп олимпия чемпионы исемен яулаган спортсменнар. Америка йөзүчесе МАЙКЛ ФЕЛПС. Ул 14 тапкыр олимпия чемпионы булды. Аңа кадәр рус гимнасткасы Лариса Латынина 9 тапкыр олимпия чемпионы булган. Бу рекордны 2012елгы җәйге олимпия уеннарында Майкл Филпс җиңүгә иреште. Ул бер олимпиада да гына 8 алтын медаль алды.

Ләкин, укучылар тормышта бар кешедә сәламәт түгел. Аларның кайберләре тумыштан гәрип, ә кайберләре төрле фаҗигаларга очрап гәрип калганнар. Шуңа да карамастан алар тормышта үз юлларын табарга тырышалар, авырлыкларны җиңәләр. Минем сезгә башкорт егете Ирек Зарипов турында сөйләп китәсем килә. Ирек Зарипов авариягә очрап ике аяксыз кала. Кеше ярдәменә мохтаҗ булганлыктан ул бүлмәдә генә ятарга мәҗбүр була. Ләкин аның урамга чыгысы, саф һава суласы килә. Беренче булып ул арбасы белән баскычтан төшәргә, аннан менәргә өйрәнә. Соңыннан спорт белән шөгыльләнә башлый. Ул чаңгы, биатлон спортын сайлый. Һәм менә ниһаять, сәламәтлекләре чикләнгән спортсменнар составында олимпия уеннарына эләгә. 2006 елгы олимпия уеннарында призлы урыннар алалмасада, 2010 елгы олимпия уеннарында 4алтын һәм 1 көмеш медаль алуга ирешә. Ирешкән уңышларына шатланып, тормыштан ямь табып яши ул.

Бик к үп спортсменнар белән таныштык. Ничек уйлыйсыз, безнең районыбызда да күренекле спортсменнар бар микән? Дөрес, бар. Кемнәр соң алар?

Бик еракларда торсада, ул үз туганнарын, туган авылын онытмый. Һәр ел саен туган авылына кайта. Без дә аны онытмыйбыз, чөнки һәр елны, яз аенда районыбызда Фирая Солтанова кубогына эстафета ярышлары уздырыла. Иң беренчеләрдән бу кубокны безнең мәктәп (Әтәс төп гомуми белем бирү мәктәбе) укучылары яулады.

Мәктәбебез районда спорт ярышлары буенча беренче урыннарда бара. Димәк, безнең укучыларыбыз арасында да алдынгы спортсменнар бар. Кемнәр соң алар?

Дөрес, ул –Хабибуллина Алинә.

Укытучы: Балалар, сезнең гаиләгездә спорт нинди урынны алып тора? Бәлки сезнең туганнарыгыз арасында да күренекле спортсменнар бардыр?(Балалар үз фикерләрен тулы итеп әйтеп бирәләр.) Бик әйбәт, күрәсез, сез барыгыз да спортны яратасыз икән.Кыскасы, сезнең гаиләләрегезне “ Әти- әни һәм мин-спорт сөюче гаилә дип атап була.
Балалар, шуны яхшы аңлагыз: бары тик сәламәт кеше генә үзенең Туган илен һәрчак яклый һәм саклый алачак. Туган илне саклау- безнең иң төп бурычыбыз.

Бу нинди эмблемалар?

Димәк, 2013 елда Казан шәһәрендә Универсиада узачак. Без дә шушы эшкә үзебездән өлеш кертик! Универсиада дәрәҗә өчен булса, саулыгыбыз үзебез өчен бик кирәк!

2014 елда Сочида кышкы олимпия уеннары үткәреләчәк. Спортсменнарыбызның җиңүгә ирешүләрен теләп калыйк.

Шаян булыйк, моңсуланмыйк,

Тәнебездә саулык белән

Дәрес сезгә ошадымы?

Сез бу дәрестән үзегез өчен нәрсә алдыгыз?

Сәламәт булыр өчен, без һәрвакыт кайсы кагыйдәләрне истә тотарга тиеш булабыз? Тагы бер кат искә төшереп китик.

Дәресебезне Ленар Шәехның “Картлар нигә шатлар” дигән шигыре белән тәмамлыйк.

Источник