Сочинение мой папа на татарском языке

?зерл?де: казан ш???ре 87 нче м?кт?пне? 4а сыйныфы укучысы тищенко екатерина ярославовна реферат. татарстан минем ватаным. татарстан ул

?зерл?де:
Казан ш???ре 87 нче м?кт?пне?
4А сыйныфы укучысы
Тищенко Екатерина Ярославовна
Реферат.
Татарстан – минем Ватаным.
Татарстан – ул  минем туган илем, Ватаным.
Зур да, кечкен? д? безне? Татарстан. Зур, ч?нки д?ньяда аннан да кечкен? илл?р бар. Кечкен?, ч?нки д?ньяда аннан да зур илл?р бар.
Татарстанны? табигате матур ??м бай. Калын зур урманнар да, тигез далалар да бар анда. Урманнарда т?рле агачлар ?с?, шу?а к?р? катнаш урманнар да, ылыслы урманнар да шактый.Алар арасында т?з наратлар, нык им?нн?р, зифа каеннар, н?фис юк?л?р, ?р??ге, чыршы, карагай агачлары да бар.Куе агачлар арасында, куаклыкларда зур м?гезле пошилар, аюлар, бурсыклар, б?рел?р, т?лкел?р, куяннарны  очратасы?.
Татарстан Республикасын “д?рт елга иле” дип й?ртк?нн?р. Аны? аша Идел, Чулман (Кама), Агыйдел, Нократ елгалары ага. Ык, З?й, Миш?, Чирмеш?н, З?я, Казансу елгалары ис? –   аларны? кушылмалары. Кечкен? елгалар, к?лл?р д? к?п анда. Аккош к?ле, Кабан к?ле, З??г?р к?л, Тир?н к?л ??м башка бик к?пл?р безне? республикабызда урнашкан.
Татарстан – бай ил. Кырларында бодай, арыш, арпа, борчак, карабодай, т?рле яшелч?л?р ?с?. ?ир астында нефть, газ, ташк?мер ??м башка байлыклар к?п. Татарстан ул- ш???рл?р, фабрика, заводлар иле д?. Аны? егермел?п ш???ре бар. ? нурлы Казан – башкаласы.
Республикабыз халкы – татарлар, рус, чуваш, украин, башкорт, мари, мордва, удмуртлар – туган ?иребезд? тырышып эшли, дус яши.
Мин ?з туган ягымны бик яратам ??м аны? бел?н горурланам.

Минем туган ?ирем
Сез кайдан дип сорасагыз,
Шушы булыр с?з башым:
Кырлай якларыннан мин д?,
Тукай минем якташым.
Мин Кырлайдан ерак булмаган, табигатьне? сихри почмагына урнашкан кечкен? ген? бер  авылда тудым.  Сабый чагымда челтер?п аккан чишм? чы?лавын да, талларга кунып сайраган сандугач тавышын да ишеттем, йолдызлы к?кне, тулган айны к?реп сокландым. Безне? авылны? табигате искиткеч матур. Мин, капка т?бебезг? чыгу бел?н, ?земне яшел х?тф? ??елг?н ?ирг? баскан кебек хис ит?м. Б?бк? ?л?нн?ре, вак ромашкалар, сары ч?ч?кл?р ?зл?ре ?к мине бер сихри д?ньяга алып кереп кит?л?р. ?зем яшел чир?мн?н атлыйм, к?зл?рем тир?-якны к?з?т?. ?н? якында гына бормаланып инеш ага. ??й к?нн?ренд? анда каз-?рд?к тавышлары ишетел?.
Инеш буенда ?янкел?р ?с?. Алар яз к?не аксыл-яшел т?ск? кер?л?р, ??й башында яшел яфракларга т?ренеп, авылга ямь бир?л?р, кичл?рен кошларны? матур тавышлары б?тен су буен ?анландыра. Кичке сабантуй да инеш буенда уза. Яшьл?рне? шат ?ырлары, уеннары бел?н су буе г?рл?п тора.
Тау астына салынгандыр
Авылым Я?а Кишет.
Бер чишм? суын эчк?нбез
Ишет, бар д?нья, ишет!
Челтер?п аккан салкын чишм?л?ре д?,авылны ??ъяклап чолгап алган урманнары да, башларны ?йл?ндерерлек саф ?авасы да й?р?гемд? м??ге югалмаслык эзен калдырды. Бу якларны иск? т?шер? бел?н, к??елемне  и? якты  х?тир?л?р били.Балачакны? и? б?хетле мизгелл?ре монда- д?ньяга т??ге тапкыр аваз салган ?ирд?. Дуслар бел?н каз б?бк?л?ре ашаткан болыннар,к??? б?тил?рен куып чапкан тау битл?ре, кайда сез? Та?га кад?р жырлап утырган чаклар, сез кайда? Бу чакларны? кайтавазы булган к?йл?рне кабаттан ишет?се кил?.
Кайдан бу мо?, а??? дисез.
Билгеле, туган яктан.
?ырларымны к?йг? салам.
Ил?амланып Тукайдан.
Халкыбызны? Б?ек шагыйре Габдулла Тукайны? бу яклардан булуы да юкка гына т?гел. Табигатьне? серле почмагы булган Арча  яклары и?атка ил?амландырып, ?зене? х?ер-фатихасын бирг?ндер кебек тоела ми?а.Г?з?ллекне к?реп ?ск?н шагыйрь, ??рбер агачка сокланып, болай ди:
«Бик хозур! Р?т-р?т тора гаск?р кеби чыршы, нарат;
Т?пл?ренд? ятканым бар, х?л ?ыеп, к?кк? карап.»
Бу наратлар мине кая барсам шунда озата бардылар.  Мондый г?з?ллек беркайда да юктырдип уйласам, ялгышканмын. Бар ик?н!  Еллар ?т? бел?н Яшел ?з?н икенче туган илем? ?йл?нде.
Яшел ?з?н торган ?ирем,
Икенче туган илем.
Мин болай, шулай ит?м дип,
Т?рле уй корган ?ирем.
Идел елгасыны? сулъяк ярына урнашкан бу кала, аеруча ??й к?нн?ренд?,   табигый матурлыгы бел?н ?зен? тарта. Телисе? ик?н р?х?тл?неп су кер, урманнарында кура ?ил?к т?, ?ир ?ил?к т? ?ыярга була. Ч?чк?ле аланнарында т?г?р?п, эшч?н бал кортларыны? ашыга-ашыга бал ?ыюларын к?з?т? ?зе ни тора!  Ш???р эченд? д? ?зе?не табигать кочагында кебек хис ит?се?. Шау ч?ч?кк? к?мелг?н юк? агачларыны? хуш исенн?н уйлар чуала. К?зен юл буендагы мил?шл?рне? кып-кызыл т?лг?шл?ре ш???р урамнарын купшы муенса таккан яшь кызларга ти?л?штер?..Сокланырлык урыннар к?п безд?.Калабызны?  ?з?генд? игез?к к?лл?рне тоташтыручы м?х?бб?т к?пере яшь парларны кавыштыра. К?л буендагы урманчыкта бер-берсен уздырып ?ырчы кошлар сайрый. Мондый г?з?ллекк? сокланасы, аны? бел?н ?ле бик к?п еллар хозурланасы , Идел елгасыны? тек? ярларына  басып , бер-берсен куа-куа уйнаган дулкыннарга карап , горурлык хисл?ре тулы бу с?зл?рне бар д?ньяга ишеттер?се кил?:
Яш?р?се? к?нн?н-к?н син
Идел буена ямь ?ст?п.
Яшел бишегем син минем,
Тирб?т назлы к?е? к?йл?п.
Яшел ?з?н т?б?генд? д?ньяга килеп, ?нисене? бишек ?ырын ты?лап, бу д?ньяга беренче адымнарын ясаган Каюм Насыйри, Идрис Туктаров, Афзал Шамов, М?хм?т Х?с?нов, Усман ?лмиев,Гом?р Саттаров кебек  Б?ек ш?хесл?ребез булу-безне? горурлыгыбыз.   Сандугачларны к?нл?штерерлек искиткеч тавышлы ?ырчы кызыбыз Дин? Гарипова да ш???ребезне д?ньяк?л?м танытты.
Гомеремне? и? татлы мизгелл?рен шушы ш???р бел?н б?йл?вем?, туганнарым, дусларым бел?н берг? яраткан ш???ремд? яш?вем? с?ен?м.
Т?б?нд?ге шигъри юлларны Яшел ?з?нем, си?а багышлыйм.
Яшел ?з?н, Яшел ?з?н,
Горурланам  сине? бел?н!
Синд?й г?з?л кала ?ирд?
Юк ик?нлеген мин бел?м.

Татарстан — минем республикам
Идел ярларына нурлар сибеп,
Матур булып ата безд? та?.
Та? шикелле якты Туган илем,
Б?хет бирг?н ?ирем — Татарстан.
Г?лшат З?йнашева.
Н?рс? ул Туган ил? Ул — сине? ?тие?, ?ние?, апа?, эне?, се?ле?, ?бие?, баба?. Ул — сине? туган, яш?г?н йорты?, урамы?, ш???ре?, авылы?. Ул — сине? сулаган ?ава?, басып й?рг?н ?ире?. Безне? барыбыз ?чен д? газиз туган илебез — Татарстан Республикасы.
Безне? Татарстан картасын шагыйрьл?р з??г?р к?б?л?кк? д?, томырылып чабып баручы атка да охшаталар. Аны? м?йданы 68 ме? квадрат километр. Зур да, кечкен? д? безне? Татарстан. Зур, ч?нки д?ньяда ?ле кечкен? дист?л?г?н илл?р бар. Кечкен?, ч?нки зурлыгы бел?н аны да узып китк?н илл?р к?п. Х?ер, безне? халыкны? байлыгы анда яш?г?н ?ирне? зурлыгы бел?н ген? б?ял?нми. Татарстан у?дырышлы кара туфракка, урман-суга бай. Анда тигезлекл?р кайчак с?з?к таулар бел?н алышына. Европаны? Татарстан аша узган и? зур елгалары — Идел, Чулман илебез картасында з??г?р билбау кебек. Алар буйлап зур-зур корабларда к?п ди?гезл?рг? барып ?итеп була. ? боргаланып-боргаланып, бу матур ?ирл?рне тагын бер кат к?реп калыйк ?ле дип, кире кайта-кайта агучы кечер?к елга, инешл?рне? саны бик к?п.
Безне? Татарстаныбызны? яз дис?? — чын язы, ??й дис?? — чын ??е, к?з дис?? — чын к?зе, кыш дис?? — чын кышы бар. Кыш ?итс?, ??йне сагына башлыйбыз, ??й ?итс? — кышны. Халкыбызны? с?екле шагыйре Габдулла Тукай ?йтмешли, ?авабыз шундый:
Анда бик салкын в? бик эссе т?гел, урта ?ава,
?ил д? вакытында исеп, я?гыр да вакытында ява.
Татарстан — ул ш???рл?р, фабрика, заводлар иле д?. Казан, Яр Чаллы, ?лм?т, Чистай, Алабуга, Б?гелм?, З?й, Азнакай кебек егермел?п ш???ре бар. ? нурлы Казан — илебезне? башкаласы.
И Казан! Д?ртле Казан! Мо?лы Казан! Нурлы Казан!
Тукайны? бу с?зл?рен ку?тл?п, шанлы Казан! Фа?игый Казан! Серле Казан! — дип д?вам итс?к, шагыйрь ?йтк?нн?рг? бер д? хилафлык итм?бездер.
Шанлы дис?к, Казаныбызны? б?ек ?тк?не, аны? Ауропа бел?н Азия арасында бер ?к вакытта калкан да, ике континентны тоташтыручы ?з?к т? булып торган чоры к?з алдына кил?. Ш???рне? фа?игасе андагы т?хет ?чен килг?н-китк?н ханнарны? ?зара б?релешл?ре бел?н б?йле. Серле диябез ик?н, Казан тарихы чыннан да серле бер п?рд? бел?н капланган. Ш???рг? кайчан нигез салынган, аны? исеме кайдан килеп чыккан? ?ле боларны? барысы да табышмак булып кына кала бир?. Нишлисе? бит, р?химсез илбасарлар кулы бел?н б???л?п бетергесез байлыгыбыз, милли кулъязмаларыбыз, язма ?д?биятыбыз, шулар бел?н ?зебезне? тарихыбыз юкка чыгарылган.
Казан ш???рен? инде 1000 ел. Ул Г. Тукай, Г. Ибра?имов, Г. Исхакый, Ш. М?р?ани, М. ??лил, С. С?йд?шев, Б. Урманче, Л. Толстой, Ф. Шаляпин, М. Горький, Н. Лобачевский, А. Бутлеров ??м башка бик к?п д?ньяга даннары таралган язучы, галим, композитор, р?ссам, к?р?шчел?рне? исемн?ре бел?н б?йл?нг?н. Алар Казанда яш?г?нн?р, укыганнар, и?ат итк?нн?р, к?р?шк?нн?р.
Казан ш???рене? и? биек, и? тек? елга ярында ак Кремль диварлары урын алган. Аны? уртасында — С?ембик? манарасы. Ул — безне? ?иребезд? булып узган бик к?п вакыйгаларны? ша?иты.
1552 нче ел, 2 нче октябрь… Казан Явыз Иван гаск?рл?ре тарафыннан яулап алына. Бу ел ис?бен? карашлар тукталган саен, к?з алдына й?р?кл?рг? т?з?лм?с яра салып, Казанны? со?гы к?нн?ре килеп баса. Казан кешел?рен кырып бетер? — урыс тарихында и? зур в?хшилек, аны? и? гыйбр?тле с?хиф?л?рене? берсе. Шушы й?р?к тетр?ндергеч 1552 нче елдан бирле, 438 ел к?тк?н к?н килде. Изге с?гать сукты!
Алтын к?йм?г? утыртып, еф?к киемн?рг? т?реп, Иделебез аркылы С?ембик?не чит ?ирл?рг?, м??б?ри озаткан чакта й?р?кл?ре сыкрап калган ?би-бабаларыбызны? кил?ч?кк? булган якты ?метл?ре б?ген тормышка ашты!
1990 нчы елны? 30 нчы августында Татарстанны? м?ст?кыйльлеге, б?йсезлеге хакында Декларация ??м 1992 нче елны? 6 нчы ноябренд? Конституциябез кабул ителде, 1994 нче елны? 15 нче февраленд? Шартнам?г? кул куелды.
??р б?йсез, м?ст?кыйль ил ?зен? ген? хас байракка ия. Суверен Татарстан байрагы беренче м?рт?б? 1991 нче елны? декабренд? башкалабыз Казанны? Ирек м?йданындагы Югары Совет бинасы ?стенд? ?илферд?де. Аннары ул республикабызны? ш???рл?ре, районнары, авыллары ?стен? к?чте.
Табигатьт? яз. Тизд?н Б?ек ?и??не? 58 еллыгын билгел?п ?т?ч?кбез. Ярты Гасырдан артык вакыт ?тте ул д??ш?тле еллардан со?. ?мма яралардан ?ле ?аман кан саркый. Юк, т?н яраларыннан т?гел, к??ел яраларыннан.
Бу к?нн?рд? сугыш ветераннары да, тыл ветераннары да ?зг?реп, яш?реп китк?н т?сле. Алар еракта калган кадерсез яшьлекл?рен? кайтып, аны? ??р к?нен иск? т?шереп уйланалар, мо?суланалар, елап-сыктап алалар. Егет чаклар, я?а гына ?йл?неп б?хет-с?гад?тт? яш?р еллар сугыш кырында калган. Миллионнарны? гомере япь-яшь килеш ?зелг?н.
? к?пме кызлар, апалар, се?елл?рне? с?ю тулы к??елл?ре ?рнеде, с?ю-наз к?теп тетр?г?н иренн?рд? ?аман ачы к?з яше т?ме булды.
Кулларына эн?-?еп тотып, туачак б?бил?рен? к?лм?к чиг?рг? тиешле к?пме н?фис затлар, барысын-барысын онытып, сугышка кит?рг? м??б?р булдылар. К?р?к-к?йл? тотып окоп казыдылар, й?гереп-чабып снаряд ташыдылар, зенитчылар булып к?кне сакладылар, н?фис и?н?рен? ?зм?верд?й егетл?рне салып, сугыш кырыннан алып чыктылар, яраларын б?йл?дел?р.
Моннан н?къ 58 ел элек — августны? 25 енд? Германияд?, Берлинны? Плетцензее т?рм?сенд? унбер татар улыны? гильотина пычагы астында башы ?зелде. Алар га??еп батырлык, берд?млек к?рс?теп, татар халкыны? горурлыгына, намусына ?верелде.
1967 нче елда Кремль янындагы Беренче Май м?йданында Муса ??лилг? ??йк?л ачылган иде. К?пт?н т?гел калган ун батыр исеме д? ??йк?л эрг?сенд?ге таш диварда урын алды. Шул у?айдан ??лил ??йк?ле янында бик зур митинг булды. Казанлылар бел?н берг? анда башкалабыз кунаклары да катнашты. Алар арасында герой-шагыйрь Муса ??лилне? к?р?шт?шл?ре, Муса абый бел?н и?г?-и? к?р?ш юлы ?тк?н ?мир ага Ут?шев, ?зб?кстаннан килг?н Ф?рит Солтанбеков, ??лилне? тормыш ипт?ше ?мин? ханым, кызы Чулпан, оныгы Таня да бар иде.
«Син ?лде?! Шулай да булсын! Л?кин кыю, к?чле рухлыларны? ?ырларында ирекк?, яктылыкка горур чакыручы ?анлы ?рн?к булырсы? син!» дип язган б?ек рус язучысы М. Горький. ?йтерсе? л? М. ??лил ??м аны? к?р?шт?шл?ре турында ?йтелг?н бу с?зл?р. Чыннан да, Муса ??лил, халкыбыз батырлыгы символы булып, безне? к??елл?рд? яши. Халкы ?чен ?лемн?н д? курыкмаган ка?арманнар ?анлы ?рн?к безг?!
Республикабыз ?ире кара алтын, табигый газ, ташк?мер, торф, т?зелеш материалларына бай. ?мма ?иребезне? байлыгы к?п еллар буенча в?хшил?рч? таланды, ?авабыз пычранды. Кил?ч?кт? без ?з ?иребезне? ху?алары булырга, мондый кыргыйлыкка юл куймаска тиеш.
Республикабызны? и? зур байлыгы, олы горурлыгы — Татарстан халкы. Ул инде д?рт миллионга якынлашып кил?. Татарстан ?ире — татар халкыны? борынгы, тарихи туган иле. Безне? халкыбыз ки? к??елле. Монда к?п кен? башка милл?тл?р ?зл?рене? икенче туган илл?рен тапканнар. Татар халкы гасырлар д?вамында рус, чуаш, мари, башкорт, мордва, удмурт ??м башка халыклар бел?н туган ?иребезне тагын да матурлау ?чен хезм?т итк?нн?р. Г. Тукай с?зл?ре бел?н ?йтк?нд?, «тел, л?гать, гад?т в? ?хлак алмашып» яш?г?нн?р.
??р халыкны? аеруча яраткан, ?з итк?н б?йр?мн?ре була. Безне? халкыбызда ис? бу — Сабан туе б?йр?ме.
Сабан туе язгы кыр эшл?ренн?н со? ?тк?рел?. Юкка гына «Сабан туе — хезм?т туе» дип ?ырламыйлар. Табигатьне? матур кочагында, мо?лы кошлар сайравы астында бу б?йр?м тагын да ?анлана, тагын да ямьл?н? т?ш?.
Милли к?р?шт?н башка Сабан туен к?з алдына китер?е д? кыен, ? атлар чабышын инде ?йтеп т? тормыйм. Ак к?бекк? баткан юргаларны? м?йдан уртасында баш ч?еп биешеп й?р?л?ре к?пме к??ел к?т?ренкелеге бир?!
?йе, Сабан туе — шатлык туе. К?кт? янып торган кояш та ул к?нне яктырак, матуррак карый кебек. Бар д?нья матурлана, г?з?ллекк? т?рен?. Б?тен ?ирд? шатлык, б?хет х?кем с?р?. Мен? шу?а к?р? Сабан туе минем ?чен аеруча якын.
Халкыбызны? тагын бер зур байлыгы — ул аны? ме? елдан артык булган тарихы. Безг? ?з тарихыбызны, телебезне, м?д?ниятебезне сакларга, ныклап ?йр?нерг? кир?к. Х?зергесе к?нд? и? изге бурыч — ?зебезне? б?йсезлегебезне, м?ст?кыйльлегебезне к?з карасыдай саклау.
Борынгы бабаларыбыз — болгарлар, кыпчаклар ?з илл?рен «Г?лстан» дип й?ртк?нн?р. Безне? республиканы? табигате д?, кешел?рне? тормышы да г?л бакчасы кебек булырга тиеш. Халкыбыз шуны? ?чен тырыша да инде. Л?кин шунысы кызганыч: ?йтк?небезч?, табигать к?нн?н-к?н пычрана, агачлар елдан-ел кими бара. Яшьл?ре, я?а утыртылганнары сир?к к?рен?.
Кеше ?з гомеренд? кименд? ун т?п агач утыртырга тиеш диг?н с?зл?рне укыганым бар минем. Кеше гомере ?чен зур сан т?гел бу.
?леге санны ?ил?к-?имеш агачларын ис?пк? алып ?йтм?г?нн?рдер. Урман-кырларны яшелл?ндер? ?чен д? кеше агач утыртырга тиештер бит. Утырта ??м агач гомере бел?н ?з гомерен чагыштыра, н?ти?? ясый.
Минем туган ягым Югары Киб?ху?а авылы да Татарстан Республикасыны? ямьле бер почмагы булып тора. Со?гы елларда авылымда к?п ?зг?решл?р булды: юллар салынды, йортларга газ керде, м?д?ни-к?нк?реш корылмалары т?з? шактый у?ышлы бара.
Татарстан Республикасы — зыялылар, талантлар иле. Г. Кариев, С. Гыйзз?туллина-Волжская, К. Тинчурин, Ф. Яруллин, Н. ?и?анов, Х. Туфан, Н. Ис?нб?т, Г. Б?широв, Р. Яхин, С. Садыйкова, И. Шакиров… Болар — татар ??м урыс д?ньясына, б?тенд?нья м?д?ниятен? Татарстан Республикасы бирг?н олуг ш?хесл?р, халкыбызны? с?екле уллары ??м кызлары.
Б?генге га??еп зур промышленносте, алга китк?н ф?не, борынгы ??м я?а корылмалары, м??аб?т театрлары, концерт ??м башка т?р тамаша заллары да — Татарстан к?рке.
Туган ?ирен, туган илен кем ген? яратмый да кем ген? а?а табынмый ик?н?! Алда ?йтелг?нч?, Татарстаныбызны? табигате бик матур ??м шифалы бит.
?лк?н яшьт?ге бер агай: «К?п еллар читт? яш?дем, туган ягыма, аны? табигате кочагына кайткач, чиста ?авасын исн?г?ч, салкын чишм? суларын эчк?ч, авыруымнан терелдем», — дип с?йл?де. Ышанам, табигать авыру т?нг? андый шифа бирерг? с?л?тле.
Кайларда со? шушы
?киятт?ге
И? д? ямьле, асыл ил? — дис?м,
Й?ри торгач белдек:
Бу д?ньяда
И? матур ил — безне? ?ир ик?н! —
дип язды Х?с?н ага Туфан да.
К??елг? ?зенн?н-?зе ?ыр кил?: «Аерма син безне, язмыш, туган илл?рд?н!»

Татарстан — минем республикам
Европаны? Татарстан аша узган и? зур елгалары — Идел, Чулман илебез картасында з??г?р билбау кебек
Безне? Татарстаныбызны? яз дис?? — чын язы, ??й дис?? — чын ??е, к?з дис?? — чын к?зе, кыш дис?? — чын кышы бар.
Татарстан — ул ш???рл?р, фабрика, заводлар иле д?. Казан, Яр Чаллы, ?лм?т, Чистай, Алабуга, Б?гелм?, З?й, Азнакай кебек егермел?п ш???ре бар. ? нурлы Казан — илебезне? башкаласы.
Казан ш???ре Г. Тукай, Г. Ибра?имов, Г. Исхакый, Ш. М?р?ани, М. ??лил, С. С?йд?шев, Б. Урманче, Л. Толстой, Ф. Шаляпин, М. Горький, Н. Лобачевский, А. Бутлеров ??м башка бик к?п д?ньяга даннары таралган язучы, галим, композитор, р?ссам, к?р?шчел?рне? исемн?ре бел?н б?йл?нг?н.
Суверен Татарстан байрагы беренче м?рт?б? 1991 нче елны? декабренд? башкалабыз Казанны? Ирек м?йданындагы Югары Совет бинасы ?стенд? ?илферд?де.
1967 нче елда Кремль янындагы Беренче Май м?йданында Муса ??лилг? ??йк?л ачылды.
Республикабыз ?ире кара алтын, табигый газ, ташк?мер, торф, т?зелеш материалларына бай.
Республикабызны? и? зур байлыгы, олы горурлыгы — Татарстан халкы. Ул инде д?рт миллионга якынлашып кил?. Татарстан ?ире — татар халкыны? борынгы, тарихи туган иле.
??р халыкны? аеруча яраткан, ?з итк?н б?йр?мн?ре була. Безне? халкыбызда ис? бу — Сабан туе б?йр?ме. Сабан туе язгы кыр эшл?ренн?н со? ?тк?рел?. Юкка гына «Сабан туе — хезм?т туе» дип ?ырламыйлар. Табигатьне? матур кочагында, мо?лы кошлар сайравы астында бу б?йр?м тагын да ?анлана, тагын да ямьл?н? т?ш?.Милли к?р?шт?н башка Сабан туен к?з алдына китер?е д? кыен, ? атлар чабышын инде ?йтеп т? тормыйм
Халкыбызны? тагын бер зур байлыгы — ул аны? ме? елдан артык булган тарихы. Безг? ?з тарихыбызны, телебезне, м?д?ниятебезне сакларга, ныклап ?йр?нерг? кир?к. Х?зергесе к?нд? и? изге бурыч — ?зебезне? б?йсезлегебезне, м?ст?кыйльлегебезне к?з карасыдай саклау. Борынгы бабаларыбыз — болгарлар, кыпчаклар ?з илл?рен «Г?лстан» дип й?ртк?нн?р. Безне? республиканы? табигате д?, кешел?рне? тормышы да г?л бакчасы кебек булырга тиеш. Халкыбыз шуны? ?чен тырыша да инде.

помогите написать сочинение на татарском про Татарстан

Ответы:

??ркемг? д? ?з туган ягы бик кадерле. Кеше кая гына барса да, барыбер к??еле бел?н ?зене? газиз туган авылына, туган ш???рен? ашкынып кайта.         Безне? чиксез ки? илебезд? матур ш???рл?р ??м авыллар бик к?п. Тик б?ек татар теленд? а?лашып, с?йл?шеп, татар халкыны? гореф-гад?тл?рен? буйсынып яш?г?н кешел?р, ?лб?тта, Татарстан республикасында гомер кичер?. Татарстан республикасы экономик яктан ??м кеше саны буенча Русияне? и? зур республикалыраны? берсе. Шулай ук х?зерге Татарстан й?зд?н артык милл?тк? туган йорт, туган як. Ул к?п милл?тле республика. Татарстан ?зене? бай тарихы ??м уникаль табигать ресурслары бел?н халкында горурлык хисе уята, шу?а к?р? д? бу табигать почмагы туристларны? игътибарын яулап алган. Зур у?ыш бир? торган ки? басулар, к?п миллионлы ш???рл?р з??г?р сулы Кама, Идел елгалары ??м яшел урманнар  бел?н алмаша. Республика ?ир асты байлыклары бел?н д? горурлана ала.        Татарстан республикасында татар м?селман ??м  рус православие м?д?ниятене? ?зара б?йл?неп яш?вене? ?рн?ге к?рс?телг?н.Тарихыны? авыр вакыйгаларына карамастан, татар ??м рус халкы татулыкта ??м берд?млект? яши.        Татарстанда буыннан-буынга к?чеп  килг?н гореф-гад?тл?р, б?йр?мн?р бик к?п. Шуларны? берсе – Сабантуй б?йр?ме. Бу милли б?йр?м язгы ч?чу т?мамлануга багышлана.  Элек-элект?н Сабантуйны? к?рке – ат чабышлары, ?леге Татарстанда да бу спорт т?рен? бик ???миятле урын бирел?. Сабантуй б?йр?ме Татарстанда гына т?гел, ? татарлар яш?г?н барлык регионнарда да, х?тта чит илл?рд? д? ?тк?рел?.        Татар халкыны? милли б?йр?мн?ре бел?н берг? республикада яш??че башка милл?тл?рне? д? б?йр?мн?рен? д? зур игътибар салынган.        Татар к?йл?ре бигр?к т? мо?лы булып тоела. Башка телл?рг? т?р?ем? ителми торган мо? с?зе татар халкыны? к??елен сыйфатлый. Татар шигырьяте ??м ?ыр и?аты бел?н бер р?тт? татар м?д?ниятенд? традицион ??н?рл?р д? зур урын алып тора, алар татар халкыны? рухи д?ньясын чагылдыралар. М?с?л?н, татар халкыны? ювелир с?нгате б?тен д?ньяга билгеле. Шулай итеп, татар с?нгате безне? – татарларны? – борынгы буыннарыбызны? яш?? р?вешен, м?д?ниятен чагылдыра. Без, егерме беренче гасыр кешел?ре, ?з халкыбызны?, ?з туган ягыбызны? гореф-гад?тл?рен ихтирам итеп яш?рг? тиешбез.          Перевод сочинения на руссский язык:          Каждому человеку дорог свой родной край, своя родная земля. Где бы ни находился человек, он душой будет стремиться к тому месту, где он родился и вырос.        Наша необъятная родина богата величественными городами и самобытными деревушками. Но те, кто считает своим родным языком татарский язык, кто преклоняется перед традициями татарского народа, несомненно, проживают на территории республики Татарстан. Республика Татарстан относится к одному из экономически стабильных и густонаселенных регионов нашей страны. Кроме того, Татарстан – это родной дом для более ста национальностей и народностей, большая многонациональная республика. Благодаря богатой истории и уникальным природным условиям республика является предметом гордости для своих жителей и приковывает внимание огромного количества туристов. Необъятные урожайные луга и пашни, города-многомиллионники сменяются полноводными водами крупнейших рек Камы, Волги и других и зелеными могучими лесами. Богатства недр земли Татарстана даруют её экономике процветание.        Республика представляет собой образец культурного взаимодействия татаров-мусульман и православных русских. Несмотря на суровые события истории республики, в современном Татарстане русские и татары живут в мире и согласии.        Республика славится многовековыми традициями и обычаями. Одним из главных среди них является национальный праздник Сабантуй, который отмечается не только в самой республике, но и за её пределами и даже за рубежом, где живут татары. Главным событием этого праздника, посвященного к окончанию весеннего сева, выступают скачки. В современном Татарстане также уделяется огромное внимание конному виду спорта.        Наряду с национальными татарскими праздниками активно отмечаются и другие национальные празднества марийцев, удмуртов, русских и так далее.        Очень мелодична татарская музыка. Душу народа характеризует слово «мон», которое не имеет эквивалентов в значении других языков. Это не просто мелодия, это душа народа, нежная и ранимая, тонкая и изящная… Кроме поэзии и песенного творчества, колорит татарской культуры передается через традиционные художественные ремесла, которые отражают душевный мир народа татар. Например, всемирно известно татарское ювелирное искусство. Татарское искусство отражает быт и жизнь наших предков
, которые, безусловно, требуют уважительного отношения с нашей стороны – современного поколения, проживающего в двадцать первом столетии.

Сочинений на тему «Люблю тебя, мой край родной!»
Родная сторона – золотая колыбель.
Жура-жура-журавель!                                                                                                                                             Облетел он сто земель.                                                                                                                                      Облетел, обходил,                                                                                                                                                Крылья, ноги натрудил.                                                                                                                                           Мы спросили журавля:                                                                                                                                                       – Где же лучшая земля?                                                                                                                                                  Отвечал он, пролетая:                                                                                                                                                             – Лучше нет родного края! (П. Воронько.)                                                                                                                          Я живу в республике Татарстан. Татарстан – богатая и обширная республика. Нашу республику издавна называли «страной четырёх рек». По ней текут Волга, Кама, Белая и Вятка. По берегам рек зеленые луга, густые леса. Реки и озера богаты рыбой, птицей.                                                                     Как красивы наши реки Ик, Зай, Мёша, Черемшан, Казанка, Свияга! Почти у каждой деревни под горой в тени ив журчат родники с прозрачной и вкусной водой!                                                                 Климат нашего края мягкий. Зима не слишком холодная. Летом нет невыносимой жары.                             В Татарстане есть большие заводы, электростанции, новые города. Какие только товары не выпускаются. Назвать только известные всей стране часы, машины. Обувь разных фасонов, шитые ичиги, меховая одежда, различные книги.                                                                                                              В Татарстане живут люди разных национальностей: татары, русские, чуваши, мари, удмурты и многие другие. Они дружно трудятся, чтобы и дальше процветала наша республика.                                  У нашего народа много праздников. Но самый главный из них – Сабантуй. Если перевести дословно, сабан – плуг, туй – праздник. Праздник плуга…                                                                                                  Сабантуй не только татарский праздник. В нем принимают участие  русские, чуваши, марийцы, удмурты.                                                                                                                                                                 Соревнуются лучшие пахари, борцы, мотоциклисты, разбивают горшки, лезут на столб за петухом, выступают артисты. Замечательны старинные игры. Вы пробовали когда-нибудь бежать наперегонки, взяв в зубы ложку с яйцом? Шибко не разбежишься!                                                          Самое интересное – скачки. После скачек коней обвешивают платками, полотенцами. Всаднику вручают ценный приз.                                                                                                                                               Сидят на траве борцы. Правила борьбы строгие: побежденный выбывает. К вечеру в кругу остаются только самые сильные, ловкие, выносливые. Победитель – сильный, могучий батыр. Его главный приз – баран.                                                                                                                                                  Можно тысячу раз прочитать про Сабантуй, но лучше его хоть раз увидеть!                                               Стоит моя деревня на горке некрутой.                                                                                                                          Родник с водой студеной от нас подать рукой.                                                                                                          Мне всё вокруг отрадно, мне вкус воды знаком.                                                                                                             Люблю душой и телом я всё в краю моём.  (Г. Тукай )                                                                             Мое село в котором я живу не очень большое, но красивое. Рядом с нашим  селом есть пруд, куда мы ездим с папой ловить рыбу. Природа нашего леса сказочно разнообразна и богата. Войдешь летом в лес и залюбуешься его великолепием. Вот стоят вековые великаны-дубы, недалеко – белые кудрявые березы, заросли орешника и черемухи, краснеет земляника. А какой здесь чудесный воз
дух! Подует ветерок и обдаст тебя запахом хвои или березового веника, и если присядешь на полянке, то вдохнешь аромат луговых цветов. Среди  цветов порхают бабочки и жужжат пчелы, собирают мед с цветов. Тишину и лесной покой будит трелями соловей, кукушка угадывает, сколько вам лет, а белобокая сорока следит за непрошеными гостями. Где-то за кустиком притаилась хитрая лисичка, дрожит от страха заяц, ежик направляется к своей норке. А сколько в лесу грибов! Убери листву, и ты найдешь белого груздя, по пенькам рассыпались опята, а под березой сидит белый гриб. Лес  полон жизни. Из леса непременно отправишься к роднику, где студеная чистая вода напоит тебя и умоет.                                                                                                                                                                 Если кто-то меня спросит: Что для тебя родной край? Я отвечу: это луга и поля, реки и озера, леса и рощи.  Мои  друзья, родители, дом, школа, село, район, республика, страна –  это все мой родной край.   Много мест красивых на свете, но дороже родимых нет! Я люблю свой край!
(Пруд возле нашего села)

метки: Татарск, Зеленодольск, Город, Благовещение, Россия, Татарстан, Калган, Бернич

  • Сочинения
  • Города
  • Казань

Я живу в одном из самых древних городов России. Казань основали больше 1000 лет назад и вся история города тесно переплетена с историей России. Сначала это была крепость, защищавшая границы Золотой Орды и важный пункт на торговых путях в Азию. Потом возникло Казанское ханство, воевавшее с Московским княжеством. И наконец, Иван Грозный ввел Казань в состав Российского государства.

Сейчас Казань в первой десятке самых крупных городов России. Здесь очень развита промышленность и несколько крупных химических предприятий, которые дают работу местным жителям.

В Казани есть метро, признанное самым благоустроенным в России, не считая, конечно московского метрополитена.

Так как Казань — столица республики Татарстан, то здесь сосредоточены и главные образовательные и культурные ресурсы региона. В городе несколько Федеральных Университетов и филиалов крупных ВУЗов. Это дает возможность людям не уезжать на учебу в другие города, а получать хорошее высшее образование и в дальнейшем работу тут же, в городе. Я тоже, когда закончу школу, буду поступать в Приволжский Казанский университет.

Древняя история города обусловливает наличие множества интереснейших достопримечательностей, на которые приезжают посмотреть тысячи туристов со всего мира. А наш Казанский Кремль даже находится под защитой ЮНЕСКО.

У нас также много театров, музеев, памятников старины, есть Национальная Библиотека — одна из крупнейших в России.

Поскольку в городе есть крупные предприятия нефтехимии, то имеются также и научные организации, которые поддерживают развитие этих предприятий на высоком уровне. И многие выпускники ВУЗов идут в Большую Науку, чтобы развивать экономику страны.

В Казани очень развит спорт. Есть хоккейный клуб «Ак Барс», проводилось много крупных спортивных событий: Кубок Конфедераций, Летняя Универсиада, Чемпионат мира по фехтованию и другие. Когда была Универсиада город был просто переполнен позитивными студентами и было очень весело посещать всякие мероприятия.

Мой город гордится тем, что в нем жили многие известные люди, оказавшие много влияния на российскую историю и культуру: Державин, Лобачевский, Шаляпин, Филатов, Ершов и другие. Я тоже горжусь, что тоже здесь живу. Мне нравится чувствовать сопричастность к таким прославленным людям, которые когда-то ходили по тем же улицам, что и я.

Я живу в Приволжском районе и любимое место прогулок с моими друзьями — озера Кабан. Там очень красивые набережные, скверы и можно покататься на лодках. А еще на озерах живут разные птицы и даже дикие лебеди, которых можно кормить хлебом. Там мы часто катаемся на велосипедах или роликах.

3 стр., 1274 слов

Про город Казань — описание столицы республики Татарстан

… являются: Казанский кремль, который находятся под защитой ЮНЕСКО. Национальная библиотека, являющаяся одной из самых крупных на территории Российской Федерации. Знаменитая улица Баумана. Помимо этого, в городе находится … и кинотеатрами. в котором не будет скучно ни одному туристу В сочинении про Казань можно рассказать о многом. При написании школьники могут фантазировать до бесконечности. …

Я очень люблю Казань и даже когда вырасту скорее всего не уеду отсюда, а буду жить здесь.

Сочинение №3

Казань – столица Республики Татарстан, город, которому уже более 1000 лет и который несет в себе историю не одного столетия, город, в котором проживает свыше 1 миллиона человек, город, который всегда радушно принимает гостей.

Казань обладает достаточно большим запасом памятников архитектуры и прочих не менее удивительных достопримечательностей, которые собирают около себя туристов и обычных зевак. Город сочетает в себе несколько архитектурных стилей, например, таких как: барокко, классицизм, модерн, эклектика, псевдорусский стиль и конструктивизм. Эти стили оживают в постройках города, словно, сошедшие с книжных страниц персонажи давно полюбившихся историй.

Тенистые аллеи и парки города с обитающими крылатыми собратьями придают ему атмосферу спокойствия и душевного умиротворения.

Живописные храмы, которым уже очень много сотен лет, удобно расположились на берегу рек, уникальные в своем роде здания, уютные кафе и семейные ресторанчики – все это неотъемлемые составляющие этого невероятного города, моего любимого города.

Моим излюбленным местом всегда был небольшой остров Маркиз, летом, забираясь в тень ветвь, растущих там деревьев и читая книгу или изучая каждую деталь этого небольшого островка, не заметно пролетает время, и вечером, перед заходом солнца можно наблюдать невероятный молочно-розового цвета закат.

Также изюминку городу приносит Дворец Земледельцев. Его величественный стан и архитектура завораживают, а символ векового дерева наполняет жизненной силой каждого, кто является полюбоваться этим творением. Его свет во мраке ночи или только надвигающихся сумерек освещает все ближайшее, что есть вокруг. Гости города, зачастую, не упустят возможности лицезреть такую красоту вживую, и обязательно оценят увиденное по достоинству.

Каждый сезон года, будь то лето или зима, весна или осень, не важно, сменяя друг друга вносит новые краски и как будто жизнь в городе не прекращалась с приходом холодов или же, наоборот, аномальной жары, город словно сияет изнутри.

Я, поистине, считаю этот город своим любимым, каждую его улочку, перекресток, аллею или же парк с раскидистыми деревьями, каждую песчинку местного пляжа, каждую кофейню, что подает изумительный кофе, каждый ресторан, вкус блюд которого заставляет вернуться в будущем. Этот город наполнен любовью к жизни и готов дарить ее абсолютно каждому, кому это необходимо.

Казан кремле

Тарих

​Равил ӘМИРХАН, тарих фәннәре докторы., 3 май 2020 — 00:00

779

7 стр., 3321 слов

Р.Фәхреддин турында өчен материал

… дә холык-фигыле әнкәсенекенә охшаш булуы турында туганнары да сөйләгәннәр. Алты яшендә чакта Риза Фәхретдин ү … 1884 елда аның кулына очраклы рәвештә «Тәрҗеман» газетасы килеп керә. Бу басмага мөкиббән … р тарихи чыганакларны һәм әдәби китапларны күп укый. Мондый китапларны жыю һәм күчерүне көнд … әр Рәмиевләргә әлеге журналны чыгару рөхсәте артыннан патша цензурасы бусагаларын күп тапкырлар таптарга туры …

Кремльнең тарихы шулкадәр бай һәм гыйбрәтле ки, аның үзе турында гына да, мөгаен, бөтен бер китап язарга мөмкиндер. Шулай булмыйча, ул бит Казанның моннан мең ел чамасы элек ташы салынган урыны, сәнгатьчәрәк итеп әйтсәк, аның йөзек кашы, гамәли кендеге. Хәзер исә — шәһәрнең генә түгел, бөтен республиканың дәүләти үзәген тәшкил иткән, чал тарих рухы белән эретелгән бөтен бер мәһабәт һәйкәл-корылмалар җыелмасы. Белгечләр фаразынча, “кремль” татарча “кирмән” сүзеннән ясалган, ханлык дәверендә башлыча “кальга” (ныгытма, замок мәгънәсендә), патша Россиясе чорында “крепость” дип йөртелгән. Казан шәһәренең һәр җәһәттән үзәге буларак, ул, һичшиксез, аерым, тәфсилле хикәяләүгә лаек. Кремльнең оешу һәм үсү тарихын шартлы рәвештә биш дәвергә бүлеп карау дөресрәк булыр. Аның беренчесе — нигезләнгән вакытыннан алып ханлык башкаласына әйләнгән, икенчесе — ханлык хөкем сөргән, өченчесе — Россия составына кергән, дүртенчесе — совет, бишенчесе — без шаһитлары булган хәзерге чорларны үз эченә ала. Беренче дәвер турында мәгълүматыбыз бик чикле. Ул хакта без асылда археологик табылдыклар нигезендә генә хөкем йөртә алабыз. Соңгы елларда кремль территориясендә үткәрелгән казу эшләре вакытында төгәл даталары билгеле булган Салтово-Маяк (элгәре болгарлар чоры) культурасына караган балчык савыт-саба, сердолик, гәрәбә һәм пыяладан эшләнгән муенса төймәләре, бакыр беләзекләр, каеш прәшкәсе, ат йөгәне бизәге, тимер ук очлары һ.

б. әйберләр килеп чыкты. Ә менә кенәз Вацлав тарафыннан 929-930 елда сугылган чех көмеш дирһәме (денарий) чын мәгънәсендәге могҗизага әйләнде. Галимнәрнең бердәм фикере буенча, Казан кремлендә табылган әлеге һәм башка төр борынгы әйберләр безнең ерак бабаларыбызның бирегә X гасыр башларында килеп, кальга салып утыруларын раслый. Әйтергә кирәк ки, хәзерге кремль урыны (ягъни шәһәрнең маясы) бабаларыбыз тарафыннан даһиларча дип әйтерлек зирәклек белән сайлап алынган. Бу төбәк яшәү һәм дошманнардан саклану өчен менә дигән табигый крепость вазифасын үтәгән. Чөнки кальганы берничә яктан текә кыялар, төньяктан ул вакытларда тирән һәм киң сулы Казансу елгасы, көнбатыштан сазлыкларны кисеп аккан Болак, көньяктан һәм көнчыгыштан үтеп чыккысыз урманлы чокыр-чакырлар, күлләр боҗрасы, куе кара урманнар һ. б. күпсанлы киртәләр саклаган. Казан ханлыгы чорында (1439—1552) кремльдә инде эчке һәм тышкы кальгалар барлыкка килә, аларга таза агач диварлары һәм биек күзәтү-саклану манаралары булган калачык (посад) килеп сыена, боларга исә берничә яктан бистәләр килеп терәлә. Шәһәр һәм аның кремле турында XVI гасырда яшәгән билгесез автор үзенең “Казан тарихы” дигән хезмәтендә болай дип язган: “Казан шәһәре чамадан тыш нык, таш кыяга охшаш, аның стенасы тулы имән бүрәнәләрдән буралган, ә арасына ләм белән эре ком тутырылган”. Кремльдә үз дәрәҗәсен белеп, мәгърур кыяфәт белән басып торган купшы сарайларны, биек манараларын күккә чөйгән таш мәчетләрне, сырлап-бизәкләп төзелгән, төсле керамика белән зиннәтләнгән биналарны үзән ягыннан күзәткән шәһәр кунаклары исләре китеп тамаша кылган. Хәтта каланы алырга, җимерергә дип, яу белән килгән Мөдһиш Иван белән воевода Андрей Курбский да Казанның гүзәл манзарасына соклануларын яшерә алмаган. Галимнәрнең фараз кылуынча, кремльдә “Зур”, “Нургали”, “Аталык”, “Төмән” һ. б. исемдәге капка манаралары күтәрелеп торган. Казанның XVI гасыр теркәү кенәгәсендә хәзерге Благовещение соборы каршындарак известьле таш һәм кирпечтән салынган берничә бина һәм пулатны үз эченә алган хан сарае искә алына. Сарай белән янәшәдә күпсанлы манаралары белән берничә зур мәчет калыккан. Алар арасында үзенең зурлыгы, мәһабәтлеге һәм зәвыклы эшләнеше белән биш (кайбер мәгълүматлар буенча: сигез) манарасын күккә төбәгән Кол Шәриф җәмигъ — шәһәрнең баш мәчете аерылып торган. Аңа берьюлы меңнән артык кеше сыйган. Мәчет каршында бөтен Казан ханлыгында гына түгел, башка илләрдә дә мәшһүр сәед (дин башлыгы) һәм мөдәррис (дәрес бирүче) Кол Шәрифнең атаклы мәдрәсәсе урнашкан. Кремльнең иң шөһрәтле һәм серле биналарыннан берсе — Хан мәсҗеденә (күбрәк Сөембикә манарасы буларак мәгълүм) киңрәк тукталу гадел булыр. Инде легендага әйләнгән, бихисап давыллы вакыйгаларның үзәгендә кайнап, аларның телсез шаһиты булган бу гаҗәеп монументның Казан ханлыгы чорында төзелүе (1500—1535 елларга ишарәләр бар) миндә бернинди шик уятмый. Моның шулай икәненә Н. Г. Ханзафаровның “Символы Татарстана (мифы и реальность)” (Казан, 2001) һәм Габбас Мөхәммәдшинның “Семь ступеней минарета “Сююмбики” (Казан, 2003) дигән китапларын укыгач, тәмам инанасың. Бу уңайдан өч-дүрт кенә дәлил китерәбез. Әгәр, кайбер россиячел чыганакларда күрсәтелгәнчә, бу манара XVIII гасырның беренче яртысында төзелгән икән, нигә бу хакта сыңар документ та сакланмаган? Аның “чордашлары”, хәтта аларны төзүчеләре турында мәгълүматлар бар бит. Россия дәверендә руслар тарафыннан корылган икән, бу төзелешне Казан татарлары да күзәткән булырга тиеш. Шунлыктан руслар салган бина төбенә тәкъва мөселман татары дога кылырга берничек тә килә алмый. Хәлбуки, ул моны, мәчеткә хисаплап, гасырлар буена эшли. Өченчедән, “үзләре” бина кылган шундый мәһабәт корылмага татарның шанлы-шәүкәтле заманнарын хәтерләткән “Сөембикә” исеме бирергә рус хакимиятенең башына тай типмәгән лә! Шунысы мөһим: 1894 елда Санкт-Петербургта басылган Ф. А. Брокгауз һәм И. А. Ефрон энциклопедиясендә Сөембикә манарасы — татар ханлыгы чорыннан сакланып калган бердәнбер бина дип күрсәтелгән. Менә шуларны яхшы аңлап, Ленин хөкүмәте 1918 елның 30 гыйнварында Сөембикә манарасын үз хуҗаларына, ягъни татарларга “кайтарып бирү турында” карар чыгарган да инде.

2 стр., 911 слов

Р батулла с ембик романы

… Казан телевидениясе аша балалар өчен әкияти тапшырулар алып барды. Батулла үзе гаҗәп оста мәзәкче дә, өстәвенә, күренекле шәхесләр турында … хаклыгы чорына багышланган “Сөембикә” кыйссасы”. … Батулла прозаның эрерәк жанрларына да игътибарын арттыра. Сугыш чоры татар авылының драматик вакыйгаларын сүрәтләгән “Юл буенда зәңгәр чәчәк” (1990) романы, … Менә ничә еллар инде Рабит Батулла атаклы драматург Кәрим …

Манараның нигез мәйданы 140 квадрат метр, биеклеге — 58 метр. Пропорцияләрнең искиткеч төгәллеге аңа гаҗәеп төзеклек, гармониялелек бирә, ул безне күңелгә ятышлы гадилеге һәм шул ук вакытта мигъмария (архитектура) формаларының камиллеге белән таң калдыра. XX гасыр башына манара шактый туза. Нигез асты грунтының тыгызлануы, тигезле-тигезсез утыруы, җир асты суларының тискәре йогынтысы аркасында ул көнчыгышка таба 1,14 метрга авыша. Хәзер исә корылманың вертикаль күчәреннән тайпылышы 1,9 метр тәшкил итә. Шунлыктан “Сөембикә” дөньяда иң “авучан” манара булып хисаплана. XX гасырның икенче яртысында һәм азагына таба “Хан мәсҗеде”н төзекләндерү буенча күләмле эшләр башкарылды. Белгечләр фикеренчә, аңа аву куркынычы әлегә янамый. Сөембикә манарасыннан башка кремльне генә түгел, Казан шәһәренең үзен дә күз алдына китереп булмый. Париж өчен Эйфель башнясы, Нью-Йорк өчен Азатлык һәйкәле, Мәскәү өчен Василий Блаженный чиркәве ни булса, Казан шәһәре өчен Сөембикә манарасы да шундый ук статуска ия. Икенче төрлерәк әйткәндә, Сөембикә манарасы — Казан каласының символы ул. Ләкин бу мәһабәт корылма Казан ханлыгы чорыннан калган бердәнбер һәйкәл түгел. Аның янәшәсендәге “Сарай чиркәве” (“Дворцовая церковь”) исемен алган бина әүвәлге Нургали мәчетенең варисы булып тора. Ягъни мәчет яки аның беренче катлары соңыннан чиркәү сыйфатына китерелгән. 1552 елның азагыннан кремль язмышында өченче дәвер башлана. Кала Мөдһиш Иван гаскәрләре тарафыннан алына һәм нигезенәчә диярлек җимерелә. Җимерү-шартлатулар, ут төртеп яндырулар нәтиҗәсендә иске Казан, шул исәптән кремльнең таш һәм агач корылмаларыннан бик аз нәрсә генә имин кала яисә хәрабә хәленә килә. Әмма Казанның стратегик әһәмиятен яхшы аңлаган Грозный хөкүмәте тиз арада аны (инде христиан шәһәре буларак) аякка бастыру эшенә керешә. XVI гасырның азагында ук инде кремль бүгенге кыяфәтенә тартым төс ала башлый. Башта барлык корылмалар да агачтан ашык-пошык кына төзелә. Мәсәлән, кремльдәге Благовещение соборы өч, Спас чиркәве бер көн эчендә өеп куела. Тарихи чыганакларга караганда, 1556 елда Казанга Постник Яковлев (Барма) һәм аның ярдәмчесе Иван Ширяй җитәкчелегендәге Псков ташчылары артеле килә. Алар зур күләмле төзү эшләре башлап җибәрәләр. Тиз арада таштан кремльнең көньяк стеналары, үтеп йөрмәле Спас, Преображенский, Тайницкий манаралары, Воскресенск капкасы, шулай ук яңа Благовещение соборы һәм Спас “капка өсте” (“надвратная”) чиркәве салына. Бүгенге көндә кремльнең төньяк-көнчыгыш өлешендә зур мәйдан биләп торган Благовещение соборы җимерелгән Кол Шәриф җәмигъ мәчете нигезендә утыра дигән мәгълүматлар бар. Соборның нигезенә мөселман кабер ташлары салынуы бу версияне куәтли генә. XVII гасыр башында агач стеналар тулысынча таш диварлар белән алмашына, 13 манара (бишесе үтеп йөрмәле) корыла. Хәзер аларның сигезе сакланып калган. Шул ук вакытта ханлык чорыннан калган бина-хәрабәләр дә өлешчә сафка баса. Мәсәлән, һөҗүмнән соң шактый төзек калган Нургали мәчетен һәм ярым җимерек хан сараен хәрби склад итеп җайлаштыралар. Инде әйткәнебезчә, беркадәр соңрак әлеге мәчетне Сарай чиркәве (Дворцовая церковь) итеп үзгәртеп коралар. Кремль чын мәгънәсендәге крепостька әйләнә. Авыр капкалар шалтырап бикләнә, күтәрелмә күпер чылбырга асыла, төнлә факеллар яндырыла, стена өсләрендә коралланган укчылар (“стрельцы”) кизүлек итә. Шуңа күрә 1774 елның июлендә Е. И. Пугачевның кремльне ала алмавы бер дә гаҗәп түгел. Тагын шунысы бар, XVII гасырның урталарында татарларга шәһәрдә инде күренергә яраса да, крепостька (ягъни, кремльгә) үтеп керү үлем куркынычы астында катгый тыелган булган. Кремльнең төп мигъмарият һәйкәлләреннән берсе — ак таштан салынган үтеп йөрмәле Спас башнясы. XX гасыр ба-шынача ул сыңар гөмбәзле “капка өсте” чиркәве белән бер комплекс тәшкил иткән. Кремльгә керү чиркәү аша гына мөмкин булган. XIX гасыр башларынача башня алдында күтәрелмә агач күпер торган. Ул кремльнең көньяк стеналары буйлап үткән тирән чокыр өстенә салынып, “кирәк вакытта” крепостьне шәһәрдән аерган. Спас башнясы, нигездә, XVI гасырда ук төзелеп бетсә дә, бүгенге кыяфәтенә XVIII гасыр башларында гына керә һәм әле XIX йөздә дә камилләште-релүен дәвам итә. XVIII йөзнең икенче яртысында манарага музыка уйнаучы сәгать куела. Сәгатьнең үзенчәлеге шунда: ук циферблат тирәсендә түгел, ә циферблат хәрәкәтсез торган ук тирәсендә әйләнә торган була. Шул ук гасырның азагында бу сәгать урынына бик зур механизмлы гадәти сәгать урнаштырыла. 1963 елда аны электр сәгате алмаштыра. Революциягәчә чорда манараның “баш түбәсе”ндә Россия империясенең дәүләт символы — ике башлы каракош “оя кора”. 1917 елгы Февраль революциясе вакытында ул алып ташлана. 1930 елда шпильгә урак белән чүкеч урнаштырыла. 1963 елдан алар урынын диаметры 2,7 метрлы һәм авырлыгы 1,3 тонналы алтынга манчылган йолдыз ала. Бүгенге көндә Спас башнясының биеклеге 47 метр чамасы тәшкил итә. 1845-1849 елларда Мәскәү архитекторы К. А. Тон проекты буенча кремльдә губернатор сарае төзелә. Ул, нигездә, элекке хан сарае урыны белән тәңгәл килә. Архитектура ягыннан күркәм һәм мәһабәт бу бинада 1917 елгы Февраль революциясеннән соң эшче, солдат һәм крестьян депутатларының Казан Советы эшли. 1990 елларга кадәр биредә ТАССР Югары Советы Президиумы һәм ТАССР Министрлар Советы урнашкан иде. Хәзер исә ул — Татарстан Республикасы Президенты резиденциясе. Өстән караганда, кремль диварлары сызыгы төгәл булмаган “күппочмак”ны хәтерләтә. Бу төгәлсезлек кремль урнашкан калкулык конфигурациясе белән бәйле. Кремльнең төньяктан көньякка таба озынлыгы 575 метр чамасы. Көнбатыштан көнчыгышка сузылган иң зур киңлеге — 257, көньяк дивар буендагы иң тар урыны — 170 метр. Диварларның тышкы периметры 1,8 километрга, кремльнең мәйданы 12,4 гектарга җитә. Әлеге саннарны китерүнең хикмәте шунда, мондый зур, мәһабәт кремле булган шәһәрләр Россия Федерациясендә бармак белән генә санарлык.

26 стр., 12946 слов

Архитектурный ансамбль Кремля

… становится политическим и духовным центром России, а Кремль — резиденцией великих князей и … систематизирует разрозненную информацию и источники. Реферат написан несложным, доступным языком, специально … г. суздальский князь Юрий Долгорукий пригласил на совет в небольшой городок Москву новгород – … XV – началу XVI в. Московский Кремль становится самым значительным укреплением в Европе. Кроме того, …

1 стр., 461 слов

Сочинение про казанский кремль на татарском языке

… Среди них уже в наши дни построена мечеть Кул Шариф. Образцом для её построения была существовавшая на этом месте во времена Казанского … много старинных зданий. Наш Кремль числится объектом мирового культурного наследия ЮНЕСКО. На территории Кремля находится много исторических памятников. … поистине великим городом. Понравилось сочинение? А вот еще:

Совет чоры кремльдәге биналар сакланышына, алардагы символларның торышына зур үзгәрешләр алып килә. Әле 1917 елның 16 сентябрендә үк (ягъни Вакытлы хөкүмәт заманында) Мөселман хәрби шурасы карары нигезендә Сөембикә манарасы шпиленнән ике башлы каракош алып ташлана. Аның урынына шунда ук ай кую планлаштырылган булса да, каршы көчләр моңа ирек бирми. Совет власте карары нигезендә манара татар “хезмәт ияләре”нә кайтарылып бирелгәч (1918 ел, 30 гыйнвар), шул ук елның 8 мартыннан аның түбәсен ай бизи башлый. Димәк, корылмага мәгълүм дәрәҗәдә Хан мәсҗеде статусы бирелә. 1930 елларда дингә, гыйбадәт йортларына аяусыз һөҗүм башлангач, Сөембикә манарасындагы ай да юкка чыга. Бу хәвефле чорда кремль эчендәге чиркәүләр дә зур зыян күрә, шактые сүтелә, иң мәһабәт Благовещение соборы байтак корпус һәм янкормаларыннан “колак кага”. Ләкин совет власте елларында да бу соборның төп рухи-идеологик мәгънәсенә хилафлык килми: аның гөмбәзендәге алтынланган зур тәреләре сакланып кына калмый, бәлки әле исламны гәүдәләндергән айларны басып-сытып та тора. Совет власте елларында Спас башнясына мөнәсәбәтле үзгәрешләрне инде өлешчә күрсәтеп узган идек. Бу чорларда ул кремльнең генә түгел, бөтен Казан шәһәренең “визит кар-точкасы”на әйләндерелгән иде. Алтынга манчылган йолдызы Мәскәү кремле рубин йолдызларының нурын чагылдыручы символ буларак тәкъдир ителде. Манарага электр сәгате, вакытны суга торган чаң куелуы зур тантанага әйләнде. Бу хакта матбугат, радио күп шаулады. Кичләрен һәм төннәрен чаң сугуы кызыл балкыш фонында яңгырап килде. СССР таркалганнан соңгы чорда кремль ансамбленең “чырае”на яңа төсмерләр кунды. Бу процесска Татарстанның дәүләт суверенлыгы игълан ителүе дә үз тамгасын салды. 1990 еллардан соң үткәрелгән төзекләндерү эшләре вакытында Благовещение соборының тәреләр имгәткән айлары алынып, православиенең үз символикасы гына калдырылды. 1990 елның 24 августында Сөембикә манарасына ай кую турында ТАССР Министрлар Советының махсус карарына кул куелды. Шул карар нигезендә Татарстан дәүләтчелегенең үзенә күрә бер билгесенә, хәтта символына әйләнгән манара 1990 елның 26 сентябрендә алтын төсендәге ай урагы белән бизәлде. Бу гамәл 1930 еллардан бирле хөкем сөргән гаделсезлеккә, ниһаять, чик куйды, манараны үзенең табигый халәтенә кайтарды. Тарихи гаделлекне торгызу бу акт белән генә чикләнмәде. Бераздан чират Казанның иң гүзәл мигъмарият корылмаларыннан һәм гыйбадәт йортларыннан булган Кол Шәриф җәмигъ мәчетенә дә килеп җитте. Татарстан Республикасы Президенты 1995 елның 13 ноябрендә 1552 елда юкка чыгарылган гайбадәтханәнең варисын төзү турындагы карарга кул куйды. Кол Шәриф мәчетен төзү эшләре 1996 елның ахырында башланып китте һәм хәзер инде төгәлләнеп килә. Берничә купшы, шәмдәй төз манарасын күкләргә чөйгән бу мәһабәт мәчет кремльнең генә түгел, бөтен Казан шәһәренең дә күрке булып ераклардан балкып тора һәм гүяки әче тарих сабакларыннан гыйбрәт алырга чакырып тынсыз гына вәгазь укый. Кремль диварлары эчендә тагын Татарстанның төрле вазифалар башкаручы югары дәүләт учреждениеләре, министрлыклар, музейлар, җәмгыяте хәйрия фондлары урнашкан күркәм биналар бар. Алар чорлар “кисеше”нең чатында торган корылмалар буларак, үзләре биләгән төбәкнең аерылгысыз өлешен тәшкил итә, гомуми мәһабәтлек манзарасына өстәмә камиллек бирә. Кыскасы, безнең хикәяләвебезнең максаты булган Казан кремле замандашларыбыз күз алдына гаҗәеп истәлекле, бердәм архитектура һәм культура ансамбле булып килеп баса.

14 стр., 6838 слов

Ансамбль Московского Кремля

… московского Кремля Рассмотреть историографию вопроса, связанную с изучением московского Кремля. Проанализировать художественные особенности данного памятника архитектуры. Объект и предмет исследования. Объектом является архитектурный ансамбль московского Кремля … до сих пор составляющие художественную славу Кремля, определяющие эстетическую ценность и своеобразие его облика. — Четвертый период можно …

Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз

Ошый

  • Сочинение мой нравственный идеал обществознание
  • Сочинение мое любимое стихотворение фета 10 класс
  • Сочинение мое детство прошло в глухой ангарской деревне в четырехстах километрах от иркутска
  • Сочинение миниатюра на тему совесть
  • Сочинение миниатюра напишите свое сочинение по тексту пескова упр 57 осенью лес молчит