Скарынавы выданні как пишется

   Гістарычнае мінулае нашай Бацькаўшчыны адзначана многімі значнымі постацямі. Аднак, бадай, ні адна з іх так, як Францыск Скарына, не заслугоўвае шматразовага эпітэта «першы». Менавіта ён, Скарына, першы прынёс Усходняй Еўропе ўзор кніжнага майстэрства. Выдаючы Біблію, Скарына першы спалучыў дзве мэты гэтай працы — «Богу ко чти и людем посполитым к доброму научению». Ён не толькі «друк распачаў за паўвека да Фёдарава». Ён — наш першы паэт. Ён — першы наш вучоны-літаратуразнавец. Ён — першы наш лексікограф, выдатны тлумачальнік лексічнага значэння слоў…  

   Спадчына Скарыны — наш беларускі гонар, наш нацыянальны скарб і візітоўка нашай краіны.  

   Тытан эпохі Адраджэння, асветнік-гуманіст, вучоны, пісьменнік і перакладчык, заснавальнік кнігадрукарства ва Усходняй Еўропе, мастак… Ён не толькі наш першы доктар навук — ён першы беларускі універсітэт. У яго творчай спадчыне — пачаткі ўсіх нашых пачаткаў, бо ён і філосаф, і філолаг, і гісторык, і эстэтык, і педагог, і батанік, і медык. 

   У тым, што мы ёсць сёння як нацыя і грамадзяне, найпершая заслуга Францыска Скарыны. Без яго ўсведамленне нас як нацыі і народа ў свеце было б праблематычным.  

   Слаўны «сын з Полацка» (нарадзіўся каля 1490 г.) атрымаў выдатную па тым часе адукацыю ў Кракаўскім універсітэце, а затым у Падуанскім універсітэце ў Італіі, дзе ў 1512 г. бліскуча вытрымаў экзамен на годнасць доктара медыцыны. У славутай Зале Сарака Падуанскага універсітэта ёсць фрэска Джыакома Форна з надпісам «Францыск Скарына з Полацка». Але не медыцына і не вольныя мастацтвы сталі сэнсам яго жыцця. Ён «избрал оставити в науце и в книгах вечную славу и память свою».  

   Ён першы ўзняў родную мову на ўзровень мастацкай, навуковай. Адной з прычын сыноўняй адданасці Радзіме Ф. Скарына назваў вернасць сваёй мове: «Наболей с тое причины, иже мя милостивый Бог з того языка на свет пустил».  

   Мецэнатам Якубу Бабічу і Багдану Онкаву абавязаны мы тым, што наш слынны зямляк змог рэалізаваць свой дар: уславіць Бога і наш народ на векі вечныя. У 1517 г. ён едзе ў Прагу, каб стварыць першае ў гісторыі ўсходніх славян выдавецтва, дзе і выдае першую кнігу «Псалтыр». Скарына бачыў у гэтай кнізе «детем малым початок всякое доброе наукы, дорослым помножение в науце». У тым жа годзе выходзіць і другая кніга Бібліі «Ісус Сірахаў», у якой Скарына, добра ўсведамляючы значэнне зробленага ім, змясціў і свой уласны партрэт. Надзвычайная смеласць! Яго маглі абвінаваціць, што ён прыраўняў сябе да Бога, і спаліць на вогнішчы. Да 1520 г. ён надрукаваў у Празе 22 кнігі Бібліі. Выданні Скарыны і па сёння здзіўляюць і захапляюць ўзроўнем кнігадрукавання. Афармленне старонак, тлумачэнне ў тэксце і на палях незразумелых «людем посполитым» слоў (скарынінскія глосы), аздабленне тэксту малюнкамі, ілюстрацыямі — усё характарызуе Скарыну як выдатнага і таленавітага кнігавыдаўца, традыцыі якога выкарыстоўваюцца і ў сучасным кнігадрукаванні.  

   Згодна з ацэнкамі спецыялістаў, Скарынавы кнігі ўяўляюць выключную з’яву як паводле колькасці змешчаных у іх гравюр, так і паводле тэхнікі выканання. Высакаякасныя ілюстрацыі, якія ўпершыню даў Скарына, служылі не толькі для эстэтычнага аздаблення, але і для раскрыцця мастацкіх вобразаў. Усяго ілюстрацый — 51. Скарына выкарыстоўваў гравіраваны тытульны ліст, прабелы паміж словамі, абзацы. Друкуючы кнігі на роднай мове, клапаціўся, каб усё было зразумела кожнаму чытачу, рабіў пераклады і тлумачэнні: горлица — сівоворонка, хлябини — продукт; холми — узгорки; арътемиде — богыни; крижали — дъски; тмами темъ — десети тысещми і г. д.  

   Скарынавы глосы і тлумачэнні слоў у тэксце непасрэдна — першыя лексікаграфічныя спробы, таму Ф. Скарына — наш першы лексікограф. Каб «люду паспалітаму» было зразумела значэнне слова псалтыр, ён параўноўвае гэты музычны інструмент з усім вядомымі гуслямі: «Псалтыр іграе подобна да гусляў, як пяе сам цар і прарок: «Хваліце Госпада псалтыром і гуслямі…» і раздзел Бібліі назву мае ад псалтыра, што да гусляў падобны. Толькі гуслі маюць шмат струнаў, а псалтыр усяго дзесяць, як пра тое ў Бібліі сказана: «Хваліце Госпада псалтыром дзесяціструнным!»  

   У прадмове да «Эклезіяста» слова еклесіяст Скарына перакладае як Саборнік, тлумачыць гэтую назву так: «Порицается же сия книга Соборник, понеже не ко единому человеку в ней пишешь, но ко всему собору людей, а не единого человека мысль н коханне являешь, но всего собора».  

   Найбольшую мастацкую каштоўнасць уяўляюць Скарынавы прадмовы і пасляслоўі да кожнай кнігі Бібліі і да самога выдання, якія складаюць аснову яго літаратурна-публіцыстычнай спадчыны. 

   Кампазіцыя прадмоў і пасляслоўяў Скарыны складаецца з пераказу зместу, сюжэта эпічных кніг Бібліі, як, напрыклад, «Эсфір», «Юдзіф», «Выхад», ці вызначэння жанравых асаблівасцяў лірычных кніг, як «Псалтыр»; тлумачэння слоў і выразаў праз параўнанні, асацыяцыі (псалтыр параўноўваецца з гуслямі); з вываду, вызначэння ідэі кнігі — «даконаны суть», якая па-філасофску, вобразна, афарыстычна выяўляецца Скарынам.  

   Такі пераказ кніг Бібліі з элементамі разважання спрыяў і папулярызацыі сюжэтаў і ідэй Кнігі кніг, і выяўленню Скарынавых поглядаў, філасофіі пісьменніка-патрыёта.  

   Так, пераказваючы кнігу «Юдзіф», Скарына акцэнтуе ўвагу чытача на гераічным учынку Юдзіфі ў імя свайго народа. У час асады род-нага горада яна пранікла ў стан ворага, закахала ў сябе военачальніка Алаферна і, скарыстаўшы момант, адсекла яму галаву. У канцы пераказу Скарына падымаецца да філасофскага абагульнення, афарыстычна выяўленага ў несмяротных радках:  

Понеже от прирожения
звери, ходящие в пустыни,
знаютъ ямы своя;
птицы, летающие по возъдуху,
ведають гнезда своя;
рыбы, плывающие по морю и в реках,
чуютъ виры своя;
пчелы и тым подобная
боронятъ ульев своих, —
тако ж и люди,
игде зродилися и ускормлены суть по бозе,
к тому месту великую ласку имаютъ.

    Прадмовы і пасляслоўі Ф. Скарыны — узор публіцыстыкі, але асобныя, і вельмі многія, урыўкі з яго публіцыстычнай спадчыны — дасканалыя вершы. і ў згаданым вышэй урыўку кожны радок — сэнсавая і інтанацыйна-сінтаксічная еднасць. Менавіта такая кампазіцыйная структура свабоднага верша.

   Паўтаральная інтанацыя, выражаная ў перыядзе, вызначае своеасаблівы рытм верша як адзін з галоўных яго атрыбутаў.

   Вельмі сцісла і вычарпальна пераказаў Ф. Скарына і сюжэт кнігі «Эсфір» пра подзвіг сваячкі і выхаванкі пабожнага іудзея Мардахея — Эсфір. Персідскі цар ажаніўся з Эсфір, што выклікала зайздрасць прыдворных, асабліва ў Амана, гордага царскага любімца. Раззлаваны годнасцю Мардахея, Аман вырашыў знішчыць і яго, і ўсіх іудзеяў у Персідскім царстве. і ён дабіўся згоды ад цара на такі карны ўказ. Мардахей запатрабаваў, каб Эсфір заступілася за свой народ. Рызыкуючы сваім жыццём, Эсфір з’явілася без запрашэння да цара і пераканала наведаць падрыхтаваны ёю пір, у час якога «выпросила от царя места противные на погубление всея родины и помощников Амановых и на избавление иудеов».

   Філасофскі вывад, «даконаны суть», сам Ф. Скарына аформіў вершаваным чатырохрадкоўем, падкрэсліўшы такі аспект сваёй дзейнасці, як паэтычны:

Не копай под другом своим ямы,
Сам ввалишся в ню.
Не став, Амане,
Мардохею шыбенице,
Сам повиснет на ней.

   Гэты верш да ўсяго сведчыць пра цесную сувязь літаратурнай Скарынавай спадчыны з фальклорам.

   Адзін з даследчыкаў творчасці Кірылы Тураўскага Юрый Лабынцаў лічыць Ф. Скарыну яго непасрэдным спадкаемцам:

Да подай нам на землю мир,
грехом очищение, немощным здравие,
смутным потешение, ненадежным надежду,
воюющим за веру Христову победу,
пленникам избавление, нагим одеяние,
сиротам хлебокормление,
по морю плавающим тишину,
во путь шествующим пристанище,
обидимым споможение,
и всем христианам спасение,
а по смерты царство небесное,
яко один человеколюбец и Бог наш.

   У гэтым Скарынавым тэксце пераемнасць не толькі паводле жанру (малітва), але і паводле вобразных сродкаў, асацыятыўнасці, рытмізаванасці мовы. Галоўнае — у сцвярджэнні ім вечных ісцін і каштоўнасцей.

   Пераканальным доказам і сведчаннем паэтычнай спадчыны Ф. Скарыны з’яўляюцца аформленыя ім вершам дзесяць запаведзяў у прадмове да кнігі «Выхад». Ф. Скарына піша, што кніга апавядае пра выхад іудзеяў з егіпецкага рабства, пра іх 40-гадовы пакутніцкі шлях да зямлі абяцанай, пра дапамогу Госпада на гэтым пакутніцкім шляху: «яко манну Бог послал с небеси на пищу и воду вывел от тверда каменя и к питию людем во пустыни», як караў егіпцян дзесяццю напасцямі, «иже наведе рукою Моисеевою на всю землю египетскую», як «десятеро приказание им дал, написано на досках каменных».

Первое: Веруй в бога единаго!
Второе: А не бери надармо имени его!
Третее: Помни дни светые святити!
Четвертое: Отца и матку чтити!
Пятое: Не забивай ни едина!
Шестое: И не делай греху блудна!
Седмое: Не вкради что дружнего!
Осмое: А не давай сведецства лживаго!
Девятое: Не пожедай жены ближнего!
Десятое: Ни имения или речи его!

   У гэтым творы відавочны акрамя рытму і такі атрыбут вершаванай мовы, як рыфма, прычым сумежная.

   Пераказваючы сюжэты біблейскіх кніг, Скарына ў прадмовах акцэнтуе ўвагу чытача на самых важных і афарыстычных момантах Бібліі — на законах вечнасці, сабраных у ёй і дакляраваных людзям: «Закон прироженый в том наболей соблюдаем бываеть: то чинити иным всем, что самому любо ест от иных всех, и тог о не чинити иным, чего сам не хощеши от иных имети… Сей закон прироженый написан ест в серци единого кажного человека»; «…Наболей любовь ко всем да соблюдает, ежели ест совершенна над все иные дарования, без нея же ничто поспешно ест».Надзённа гучыць Скарынаў напамін нам усім, што валадарыць светам любоў, бо яна самая дасканалая з усіх даброт і каштоўнасцей, без яе марнае ўсё ў свеце.

   Ф. Скарына не толькі паэт, публіцыст, лексікограф, але і літаратуразнаўца. У сваіх прадмовах ён не толькі пераказаў многія кнігі Бібліі, але і зрабіў літаратуразнаўчы аналіз некаторых, звярнуўшы ўвагу на жанравую і мастацкую адметнасць лірычных твораў Бібліі, у прыватнасці на прытчавасць. Цяжка знайсці ў каго іншага больш трапнае азначэнне прытчы як жанру, вычарпальнай характарыстыкі яе галоўных прыкмет — іншасказальнасці і павучальнага сэнсу: «Притчи или присловия, понеже иными словы всегда иную мудрость и науку знаменують, а иначей ся разумеютъ, нежели молвлены бываютъ, а болши в собе сокрытых тайн замыкають, нежели ся словами пишутъ».А далей — вобразнае параўнанне загадкі-мудрасці прытчы з ядром у арэху, з золатам у зямлі, з сілай каштоўнага каменя. Ф. Скарына — паэт-філосаф, які не можа не здзіўляць арыгінальнасцю і трапнасцю сваіх доказаў.

  Мы можам ганарыцца і тым, што ў віленскі перыяд сваёй дзейнасці («Малая падарожная кніжыца», 1522 г. і «Апостал», 1525 г.) ён заснаваў першую друкарню на тэрыторыі Беларусі. Як сцвярджалі старажытныя рымляне, «напісанае застаецца». Напісанае Скарынам — дарагая рэліквія, духоўны скарб, нацыянальная святыня.

   У выданнях Скарыны шматразова паўтараецца выява сонца і месяца з чалавечымі тварамі. Выбар сімвала яўна невыпадковы. Даследчыкі пісалі, што знак гэты быў створаны і абраны Скарынам «у якасці свайго асабовага герба, а мо нават і талісмана». Магчыма, у ім адлюстраванне факта нараджэння Скарыны ў год сонечнага зацьмення ў Беларусі (1486).

   Сёння выказваецца меркаванне, што ў выяве сонца з прамянямі і месяца — сімвал перамогі святла над цемрай, жыцця над смерцю. Знак Скарыны трактуецца як хвала і слава кнізе — крыніцы святла, мудрасці, дабрачыннасці, ведаў, кнізе, якую наказваў нам Скарына любіць і шанаваць, бо яна — «лекі для душы».

   У беларускай літаратуры створана найбагацейшая Скарыніяна, a скарынаўскія рэмінісцэнцыі ёсць у творчасці кожнага паэта, пісьменніка, мастака. Адным з самых таленавітых даследаванняў у галіне літаратуры, вартых тытана Адраджэння і гордасці нашай нацыі, з’яўляецца раман-эсэ А. Лойкі «Францыск Скарына, або Сонца Маладзіковае».

   У вершы «Скарына пакідае Радзіму» Уладзімір Караткевіч сцвярджае думку аб недаравальнай віне зямных багоў перад такім тытанам, які вымушаны быў цярпець нягоды, нястачы, шукаць прытулку на чужыне; ствараючы ўзвышанае, а жыць клопатамі пра зямное:

Выгнанне. Выгнанне. Выгнанне.
Па волі зямных багоў
Спалілі браты-хрысціяне
Кнігі пра бога свайго.

   Вяртанне Скарыны на Радзіму і ў нашы душы залежыць ад кожнага з нас…

Похожие статьи:

Пераказы → Спадчына Скарыны

Пераказы → Мастацкая Скарыніяна

Іншае → Францыск Скарына — З прадмовы да «Кнігі Юдзіф»

Пераказы → Эпоха Францыска Скарыны

Пераказы → Францыск Скарына

Біяграфiя

«Ніякай працы і скарбаў ніякіх не шкадуйце для паспалітай карысці для Айчыны сваёй»
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………Скарына

Кожны народ мае права ганарыцца сваёй культурнай спадчынай і таленавітымі людзьмі. Пачынальнікам беларускага і ўсходнеславянскага кнігадрукавання з’яўляецца Францыск Скарына. Гэты асветнік-гуманіст, доктар медыцыны, арыгінальны мысліцель, пісьменнік-публіцыст, выдавец, перакладчык-паліглот — найбольш велічная постаць эпохі Адраджэння на Беларусі. Яго і сёння можна лічыць зоркай першай велічыні на небасхіле нашай нацыянальнай культуры. Чалавек выключна шырокай эрудыцыі, сэнс сваёй дзейнасці Францыск Скарына бачыў у служэнні народу. Ён імкнуўся далучыць сваіх суайчыннікаў да здабыткаў агульначалавечай культуры і рабіў гэта праз кнігі.

Дакладных звестак пра час яго нараджэння і смерці не выяўлена. Вядома, што нарадзіўся асветнік у Полацку каля 1490 года ў сям’і купца Лукі. Полацк у той час быў адным з самых буйнейшых і багацейшых гарадоў Вялікага Княства Літоўскага. Ён меў гандлёвыя, эканамічныя і культурныя стасункі з Ноўгарадам і Псковам, Смаленскам і Масквой, Рыгай і іншымі знакамітымі цэнтрамі. Першапачатковую адукацыю Скарына атрымаў у доме бацькоў, там навучыўся чытаць і пісаць. Мову тагачаснай навукі — латынь — ён засвойваў хутчэй за ўсё ў школе пры каталіцкім касцёле ў Полацку ці Вільні. Ад бацькоў сын пераняў любоў да роднага Полацка. Сваё полацкае паходжанне з сталасцю і настойлівасцю падкрэсліваў у сваіх выданнях.

У 1504 годзе Скарына паступіў у Кракаўскі ўніверсітэт на факультэт «вольных мастацтваў» і ў 1506 г. атрымаў навуковую ступень бакалаўра філасофіі. Магчыма, у гэтым жа ўніверсітэце праз некалькі гадоў ён дасягнуў ступені магістра, набыўшы веды ў галіне медыцынскіх навук. Сустракаюцца не поўнасцю пацверджаныя меркаванні і аб тым, што менавіта ў тыя гады Францыск з’яўляўся нават сакратаром караля Даніі…
У 1512 годзе Францыск Скарына бліскуча здаў экзамен на атрыманне вучонай ступені доктара медыцынскіх навук у адным з самых прэстыжных тагачасных універсітэтаў Еўропы — Падуанскім. Ён стаў першым выхадцам з усходніх славян, якія ў Італіі атрымалі вышэйшую ў медыцыне навуковую ступень. Званнем доктара наш зямляк моцна даражыў: пазней у кожным сваім выданні ён зазначаў, што кнігу выпусціў «в лекарских науках доктор Франциск, Скоринин сын с Полоцка».

У Празе, у 1517 годзе Францыск Скарына і разгарнуў сваю, па-сапраўднаму патрыятычную дзейнасць на карысць роднай Бацькаўшчыны, пры падтрымцы беларускіх купцоў з Полацка і Вільні Багдана Онкава, Юрыя Адверніка і іншых. Ён замовіў друкарскае абсталяванне, узяўся перакладаць і каментаваць кнігі Бібліі. Адукаваны і дзелавы беларус паклаў пачатак беларускаму і ўсходнеславянскаму кнігадрукаванню. Менавіта ў Празе з’явілася першая кніга — «Псалтыр», у прадмове да якой паведамляецца: «Я, Францыск Скарына, сын слаўнага Полацка, у лекарскіх навуках доктар, загадаў есмі Псалтыр ціснуці рускімі словамі, а славенскім мовай». Яна выйшла ў свет 6 жніўня 1517 года.
За няпоўныя тры гады ў Пражскай друкарні Скарына надрукаваў 23 ілюстраваныя, упрыгожаныя мноствам ксілаграфічных гравюр, ініцыялаў і заставак кнігі Бібліі ў перакладзе на старабеларускую мову. Яны забяспечаны прадмовамі і каментарамі, якія адлюстроўваюць канфесійныя, філасофскія і асветніцкія погляды Скарыны. Пры выданні Бібліі ён кіраваў працай, карэктаваў набор, даставаў у Германіі дэфіцытную паперу з вадзянымі знакамі.

Пасля доўгіх блуканняў друкар у пачатку 1520-х гадоў вырашыў уладкавацца ў Вільні, дзе прыкладна ў 1522 годзе, дзякуючы матэрыяльнай падтрымцы Багдана Онкава і тамтэйшага бургамістра Якуба Бабіча, аднавіў сваю выдавецкую дзейнасць і выдаў «Малую падарожную кніжыцу». Яна была надрукавана для купцоў і ўсіх тых, каму тыднямі прыходзіцца бываць у дарозе, каб падарожнік мог палепшыць доўгія гадзіны ў абозе і вечары ў карчме. Скарына злажыў для гэтай кнігі некалькі акравершаў, пралічыў даты сонечных і месяцовых зацьменняў. Услед за ёй, у 1525, Скарына надрукаваў «Апостал» — адну з найбольш распаўсюджаных кніг. Кніга прызначалася для шырокага кола чытачоў. У шматлікіх прадмовах апісваецца змест раздзелаў, асобных пасланняў, растлумачваюцца «цёмныя» фразы. Усяму тэксту папярэднічае агульная прадмова Скарыны «Деания светых апостолъ книгъ предмова». У ёй усхваляецца хрысціянская вера, звяртаецца ўвага на маральна-этычныя нормы чалавечага жыцця. Апостал — адзіная ў друкарскай практыцы асветніка кніга без ілюстрацый, аднак у ёй — вялікая колькасць заставак, канцовак, гравіраваных буквіц. Даследчыкі выказвалі меркаванне, што асветнік быў адным са складальнікаў Статута Вялікага Княства Літоўскага 1529 г., падтрымліваў сувязі з рознымі палітычнымі, грамадскімі і культурнымі дзеячамі княства. Мяркуецца, што ў канцы 1520-х — пачатку 1530-х гг. першадрукар наведваў Маскву, куды вазіў свае выдадзеныя «рускім» шрыфтам кнігі.

Даследчыкі лічаць, што ў 1525 г. Скарына выязджаў у германскі горад Вітэнберг, цэнтр Рэфармацыі, дзе сустракаўся з ідэолагам нямецкіх пратэстантаў Марцінам Лютэрам. Невядома таксама, чаму ў гэтым жа годзе спыніла сваю дзейнасць яго віленская друкарня. Недзе пасля 1525 г. асветнік ажаніўся з удавой віленскага купца, члена Віленскай рады Юрыя Адверніка Маргарытай, чым палепшыў сваё матэрыяльнае становішча і разам з жонкай прыняў удзел у гандлёвай справе брата Івана. Вельмі цяжкім быў для Скарыны 1529 г. Летам у Познані памёр яго брат Іван. У тым жа годзе раптоўна памерла Маргарыта. На руках Скарыны застаўся малалетні сын Сімяон. Пачаліся судовыя працэсы з-за маёмасці жонкі. Падзеі прымусілі Скарыну выехаць у 1530 г. у Кёнігсберг пад апеку герцага Альбрэхта, але недзе ў сярэдзіне 1530 г. вярнуўся ў Вільню для вырашэння судовых спраў, звязаных са спадчынай Маргарыты. Судовыя цяжбы пагоршылі яго матэрыяльнае становішча. У гэты час на Скарыну новай хваляй наваліліся крэдыторы брата. У лютым 1532 г. першадрукар быў арыштаваны па неабгрунтаванай і нічым не падмацаванай даўгавой прэтэнзіі «іўдзеяў-крэдытораў» Майсея і Лазара з Варшавы і Якаба з Познані. Але пакінуць Вільню Скарыну прымусілі не гэтыя падзеі. Свецкае кнігадрукаванне выклікала процідзеянне як каталіцкага, так і праваслаўнага духавенства. У сярэдзіне 1530-х гг. Скарына канчаткова пакінуў Вільню і пераехаў у Прагу. Ён прыняў запрашэнне чэшскага караля Фердынанда I на пасаду каралеўскага медыка і садоўніка.

Памёр першадрукар не пазней 29 студзеня 1552 г. Аб гэтым сведчыць грамата караля Фердынанда I, дадзеная сыну Францыска Скарыны Сімяону, якая дазваляла апошняму карыстацца ўсёй захаванай спадчынай бацькі: маёмасцю, кнігамі, пазыковымі абавязацельствамі.
Кнігі Францыска Скарыны сталі вядомы ў розных краінах Заходняй і Цэнтральнай Еўропы яшчэ ў першыя дзесяцігоддзі яго друкарскай і выдавецкай дзейнасці. Шырокае распаўсюджанне атрымалі перш за ўсё сярод суайчыннікаў асветніка, аказалі дабратворны ўплыў на пашырэнне міжнародных культурных сувязей, былі адным з важных фактараў духоўнага ўзаемаабмену з Польшчай, Заходняй Еўропай, абумовілі рост інтарэсаў навуковай еўрапейскай грамадскасці да культурнай спадчыны беларускага і іншых усходнеславянскіх народаў.
Дзейнасць Францыска Скарыны аказала велізарны ўплыў на развіццё кнігадрукавання і пісьменства ў Беларусі. У яго гонар названы вышэйшыя ўзнагароды краіны, як то медаль і ордэн. Яго імя носяць Гомельскі ўніверсітэт, цэнтральная бібліятэка, педагагічнае вучылішча, гімназія № 1 у Полацку, гімназія № 1 у Мінску, недзяржаўнае грамадскае аб’яднанне «Таварыства беларускай мовы» і іншыя арганізацыі і аб’екты. У гонар Ф. Скарыны ў розных краінах усталяваны помнікі, зроблены скульптурныя і жывапісныя выявы.

Аб жыцці і дзейнасці першадрукара

• Агіевіч, У. Выданні Скарыны і каляндар / Уладзімір Агіевіч // Літаратура і мастацтва. — 2013. — 27 верасня. — С. 12.
• Агіевіч, У. Георгій Лукіч Скарына і яго каляндар / Уладзімір Агіевіч // Звязда. — 2013. — 22 жніўня. — С. 4.
• Агіевіч, У. Дзень пачатку, альбо Калі Скарына выдаў першую кнігу? / Уладзімір Агіевіч // Звязда. — 2013. — 24 верасня. — С. 6.
• Агіевіч, У. Сімвалічныя знакі Скарыны / У. Агіевіч // Беларуская думка. — 1996. — № 11. — С. 156—164.
• Агіевіч, У. У. Стан сучаснага скарыназнаўства і актуальныя праблемы засваення спадчыны асветніка / Уладзімір Агіевіч // Весці Нацыянальнай Акадэмiі Навук Беларусi. Серыя гуманітарных навук. — 2008. — № 3. — С. 4—14.
• Асіноўскі, С. «Белыя плямы» прыватнага жыцця вядомага чалавека / Святаслаў Асіноўскі // Архівы і справаводства. — 2013. — № 5. — С. 134—143 ; № 6. — С. 139—148.
• Аскера, В. З пяром і кнігай : [прысвячэнні смеламу мастаку і сучаснаму натхняльніку — Ф. Скарыне] / Дар’я Чарняўская // Літаратура і мастацтва. — 2017. — 2 чэрвеня. — С. 12.
• Аўдоніна, Т. Францыск Скарына: шлях служэння Радзіме і народу : [асоба асветніка ў сучаснай драматургіі] / Таццяна Аўдоніна // Роднае слова. — 2013. — № 5. — С. 20—22.
• Варанько, К. Д. Да 525-годдзя з дня нараджэння Ф. Скарыны (1490—1551) / К. Д. Варанько // Адукацыя і выхаванне. — 2015. — № 9. — C. 72—75.
• Весялуха, М. Скарына: традыцыі і эвалюцыя / Марына Весялуха // Літаратура і мастацтва. — 2014. — 3 студзеня. — С. 1 ; 9.
• Войтик, И. Франциск Скорина и его писательский подвиг / Ирина Войтик // Государственный контроль. — 2017. — № 1. — С. 84—89, 4 с. вкладыша : фото.
• Галкоўскі, С. Святло слова Скарыны : [у Гомелі прайшла навукова-асветніцкая канферэнцыя «Спадчына Францыска Скарыны і сучасны свет»] / Станіслаў Галкоўскі // Рэспубліка. — 2017. — 6 красавіка. — С. 4 : фота.
• Герасімаў, Г. Вобраз Францыска Скарыны ў беларускім жывапісе другой паловы XX—XXI ст. / Глеб Герасімаў // Роднае слова. — 2013. — № 8. — С. 78—82.
• Дышыневіч, В. Скарына і адносіны да першакрыніц / В. Дышыневіч // Полымя. — 1985. — № 12. — С. 164—174.
• Ермаловіч, А. Архівы кажуць пра Скарыну / Алена Ермаловіч // Навука. — 2016. — 25 ліпеня. — С. 4 : фота.
• Завадская, И. Новые тайны Скорины : [500-летие первой печатной книги Францыска Скарыны] / Ирина Завадская // Советская Белоруссия. — 2017. — 27 января. — С. 13 : фото.
• Завальнюк, У. Бог — Біблія — Бацькаўшчына! : [Францыск Скарына — сын Беларускай зямлі] / Уладзіслаў Завальнюк // Краязнаўчая газета. — 2017. — № 1 (студзень). — С. 4 ; № 2 (студзень). — С. 4 ; № 3 (студзень). — С. 4 ; № 4 (студзень). — С. 4.
• Иванова, Л. Гуттенберг в гостях у Скорины : [к 500-летию белорусского книгопечатания] / Людмила Иванова // Советская Белоруссия. — 2017. — 30 марта. — С. 2 : ил.
• Касцюк, М. Францыск Скарына і яго эпоха / Міхаіл Касцюк // Беларуская думка. — 2017. — № 1. — С. 72—75 : фота.
• Ладуцька, К. Дзе можа знаходзіцца прах Францыска Скарыны? / Кастусь Ладуцька // Звязда. — 2017. — 2 лютага. — С. 15 : іл.
• Лапіцкая, А. Скарына. Пункт адліку і вяршыня : [вынікі круглага стала] / Алеся Лапіцкая // Літаратура і мастацтва. — 2017. — 31 сакавіка. — С. 4—5 : фота.
• Ляўковіч, А. Частка першая. «…Ад Скарыны, ад Полацка пачаўся свет» : [пра беларускага першадрукара] / Алена Ляўковіч // Звязда. — 2015. — 28 кастрычніка. — С. 4 : фота.
• Мустафина, И. «Книжицу» Скорины вернули на родину : [белорусский банк выкупил у частного коллекционера раритет XVI века и передал его Национальной библиотеке] / Ирина Мустафина // Народная газета. — 2017. — 24 февраля. — С. 3 : іл. — (Прил. : Союзное вече). 
• Новае выданне пра Скарыну і яго Біблію // Краязнаўчая газета. — 2017. — № 13 (красавік). — С. 4 : іл.
• Пазнякова, Л. В. Францыск Скарына і яго час / Л. В. Пазнякова // Беларуская мова і літаратура. — 2009. — № 9. — С. 16—18. — («У дапамогу педагогу»).
• Палкоўнічанка, М. Дык гэта Скарына? : [кнігу «Библия русская. Идеограммы гравюр и инициалов» плануецца перавыдаць да 500-годдзя айчыннага кнігадруку] / Мікалай Палкоўнічанка // Культура. — 2015. — 31 кастрычніка. — С. 14 : іл.
• Панізькін , С. Жнівень кніг : [500 год з кнігай Ф. Скарыны] / Сяргей Панізьнік // Краязнаўчая газета. — 2017. — № 4 ( студзень). — С. 4 : фота.
• Сазончык, Г. Францыск Скарына: працяг знаёмства : [рэцэнзія на кнігу Алеся Сушы «Францыск Скарына» — «Чалавек-легенда»] / Глеб Сазончык // Полымя. — 2017. — № 1. — С. 143—146.
• Суша, А. Быў ці не быў? Або геаграфія першадрукара : [Алесь Суша, намеснік дырэктара Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі, распавеў пра лёс Ф. Скарыны] / Алесь Суша ; гутарку вяла Вераніка Молакава // Літаратура і мастацтва. — 2017. — 3 чэрвеня. — С. 6—7 : іл.
• Суша, А. Вяртанне «Малой падарожнай кніжкі» Францыска Скарыны ў Беларусь / Алесь Суша // Беларускі гістарычны часопіс. — 2017. — № 3. — С. 34—37.
• Суша, А. Кім быў і хто для нас ёсць сёння Францыск Скарына / Алесь Суша // Маладосць. — 2017. — № 1. — С. 138—143 ; № 2. — С. 116—131 : фота.
• Суша, А. «Ці інтэграваны Скарына ў наша жыццё?» : [Алесь Суша, намеснік дырэктара Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі, распавёў пра тое, наколькі скарынаўская тэма прысутнічае ў паўсядзённым жыцці нашага грамадства і нашай краіны] / Алесь Суша ; Алесь Карлюкевіч // Літаратура і мастацтва. — 2017. — 20 студзеня. — С. 4 : іл.
• Тумаш, В. Каляндарная сістэма Беларусі ў часы Скарыны / Вітаўт Тумаш // Краязнаўчая газета. — 2017. — № 5, 6 (люты). — С. 4 : іл. ; № 9 (сакавік). — С. 4 ; № 10 (сакавік). — С. 4.
• Уладзімірава, А. Старое слова Скарыны : [Францыск Скарына, беларускі першадрукар, асветнік] / Алеся Уладзімірава // Рэспубліка. — 2017. — 10 сакавіка. — С. 14 : іл.
• Чамярыцкі, В. Загадкавыя кніжныя знакі Францыска Скарыны / Вячаслаў Чамярыцкі // Роднае слова. — 2016. — № 7. — С. 3—6 : іл.
• Чарняўская, Д. Францыск Скарына праз прызму самасвядомасці : [пра книгу «Францыск Скарына. Са слаўнага горада Полацка», якая выйшла 500-годдзя беларускага кнігадрукавання] / Дар’я Чарняўская // Літаратура і мастацтва. — 2017. — 2 чэрвеня. — С. 5.
• Чэмер, М. Францыск, мы табе ўдзячны… : [500 гадоў беларускаму кнігадрукаванню] / Мікола Чэмер // Настаўніцкая газета. — 2017. — 4 лютага. — С. 11 : іл.
• Шмаянкова, Г. І. Францыск Скарына і яго час / Г. І. Шмаянкова // Беларуская мова і літаратура. — 2008. — № 10. — С. 3—8.

«Найдаражэйшыя скарбы — чалавечыя словы, натхнёныя Богам і выслаўленыя да Бога»
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..Скарына