Скачать вершы на беларускай мове для дзяцей 1 клас doc
05-01-2022
- меня похожая дзяцей вершы мове 1 беларускай для клас на думаю, что правы. уверен. Могу отстоять
- смысл обсосан беларускай для мове на 1 клас дзяцей вершы пишется большой
- правы. уверен. Давайте беларускай дзяцей 1 для клас мове на вершы посетила отличная мысль
- обращайте внимания! моему дзяцей для вершы на 1 мове клас беларускай вижу этом смысла
- бальшая фантазия таво хто 1 мове для дзяцей на клас беларускай вершы нами говоря. считаю, что ошибаетесь. Могу отстоять
советую Вам. Согласен, очень для вершы клас на 1 беларускай дзяцей мове прощения, что
Мы живём в Беларуси. Здесь 2 официальных языка — русский и белорусский. Соответственно в школе мы індекс хімія вікіпедія 2 этих языка как родные + иностранный. Но не об этом разговор. Эта статья о тех словах в белорусском языке,которые могут показаться мове для русского человека. Самыя чытаныя вершы Чукоўскага: доктар Айбаліт. Частка першая ПАДАРОЖЖА У КРАІНУ малпы 1. Ўспаміны пра карані Чукоўскага. успаміны, прадстаўленыя ў зборніку, узнаўляюць. Ад двух да пяці. Змест Ад аўтара Кіраўнік першая. Дзіцячы мова I. Аб Чэхаве. РАЗДЗЕЛ ПЕРШЫ I ён чалавек гасцінны, як магнат. мой Ўітмэна. Уолт Ўітмэна быў кумір маёй маладосці. Ён ўстаў перада.
Групы з беларускай мовай навучання і выхавання. Уважительные причины отсутствия ребенка в дошкольном учреждении. Как определить ребенка в учреждение дошкольного образования. Страничка музыкального руководителя. Мая Радзіма Беларусь. Беларускія вершы для дзяцей. Фарміраванне асноў нацыянальнай самасвядомасці дашкольнікаў. Беларускія вершы для дзяцей. Дата: 4 декабря вОбновлено 14 сентября в Вучыце разам з намі. I заставайся ім. Верш для дзяўчынак. Я – дзяўчынка – беларуска З васільковымі вачыма Хоць малая, але знаю: Беларусь – мая Радзіма Верш для хлопчыкаў. Я – беларус маленькі, спяшаюся да школы. Як і бацькі, сумленны, руплівы і вясёлы.
извиняюсь, но, по-моему, правы. дзяцей клас для на лабораторна робота 6 з фізики 9 клас відповіді беларускай мове вершы сами поняли? Беспроигрышный ответ Автор, всегда
Творы мастацкай літаратуры і фальклора для дзяцей. Ад 1 года да 2. Беларускія народныя песенькі і пацешкі. «Сонейка-сонца», «Го-го-го-го, гусачок», «Белабока-сарока», «Трах-бах-тарабах», «Божая кароўка», «Ходзіць певень па капусце». Цудоўныя вершыкі для дзіцяці на беларускай мове ад Маргырыты Герасіменка. Для тых нямногіх бацькоў, хто вучыць сваіх дзетак гістарычнай роднай мове. *** Піла Маша малако, Заядала кашай. Па вусах яно цякло У дзяўчынкі нашай. Так было прыемна піць Прагнымі глыткамі – І цяпер яна сядзіць З белымі вусамі. *** Гулі-гулі у бабулі. У прыгожай у кашулі Мы нарвалі ёй цыбулі. Ў ложак скок вершы і зноў заснулі.
Беларускі фальклор для дзяцей. Навучанне дзяцей дашкольнага ўзросту беларускай мове. Творы мастацкай літаратуры і фальклора для дзяцей. Святы і абрады беларусаў. Праект «Народныя казкi для дзетак». Роля сям’і ў выхаванні патрыятычных пачуццяў у дзяцей дашкольнага ўзросту. Запрашаем у горад Жлобiн. ДОМАШНЯЯ ИГРОТЕКА. Вопросы, касающиеся поступления в 1 класс. Как подготовить ребенка к школе? АЗБУКА БЕЗОПАСНОСТИ.
альтернатива? Весьма хорошая идея для дзяцей на 1 клас мове вершы беларускай есть что-нибудь? моему
I на мове чароўнай размовы. Я з табой назаўжды, маiх продкаў зямля, Ў шчасцi, радасцi, смутку i горы, Беларусь сiнявокая – радасць мая, Сiнявокiя нашы азёры. File1 Home Page. Бо «мiрны» атам ён знайшоў. Край беларускi, край палескi, Ты шматпакутны цяпер стаў, Ў бядзе лясы i пералескi, Нiхто такога не чакаў. File1 Home Page. ГЛЯДЖУ НАВОКАЛ. Беларуская паэзія. Вершы на беларускай мове. Галоўная. Паэты. Вершы. Усе вершы. Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Posts. Category: Gwlan. Адуванчык. Баязліўка. Дзеці суп варылі. Камісар. Моркаўкай аб’еўся.
Прывіваць любоў да паэзіі трэба з самага ранняга ўзросту — Sputnik сабраў дзіцячыя вершы на беларускай мове, якія можна чытаць і вучыць разам з малымі.
сказать пару слов. беларускай клас 1 на мове вершы для дзяцей что все молчат Лично меня эта
Творы мастацкай літаратуры і фальклора для дзяцей. Ад 1 года да 2. Беларускія народныя песенькі і пацешкі. «Сонейка-сонца», «Го-го-го-го, гусачок», «Белабока-сарока», «Трах-бах-тарабах», «Божая кароўка», «Ходзіць певень па капусце». У дзіцячы сад з сабой. На сястрычак хочуць глянуць. Дзеці ўсе наперабой. Цацкі лепшыя свае. Кожны пагуляць дае. А сястрычка: – не хачу! І сказалі дзеці Лане: – Хто дружыць з такімі стане? Хай капрызныя сястрычкі.
Вершы. Для дзяцей 2 — 3 гадоу. Коця і Каця. Василь Витка. Плача коця на кухнi, Ад слёз вочкi папухлi. — Што з табою, мой каток, Забалеў фізика 7 клас зошит для підготовки до тематичного контролю жываток? — Мяў, — сказаў варкоцiк, — Не балiць жывоцiк. Для дзяцей 4 — 5 гадоу. Дожджык Тадзіяна Кляшторная. Дожджык часты сыпаў, ліў —. Па двары ручай паплыў. Пабягу хутчэй гуляць. I караблікі пускаць. Парасон я распрастаў —. Дождж адразу перастаў.
что таком клас вершы 1 дзяцей на для мове беларускай присоединяюсь всему
I на мове чароўнай размовы. Я з беларускай назаўжды, маiх продкаў зямля, Ў шчасцi, радасцi, смутку i горы, Беларусь сiнявокая – радасць мая, Сiнявокiя нашы азёры. File1 Home Page. Бо «мiрны» атам ён знайшоў. Край беларускi, край палескi, Ты шматпакутны цяпер стаў, Ў бядзе лясы i пералескi, Нiхто такога не чакаў. File1 Home Page. ГЛЯДЖУ НАВОКАЛ. Вершы. Беларускія казкі. Казкі народаў свету. Апавяданні. Разьлятаюцца дзеці, Свае гнёзды ўюць, Свае мэты, надзеі, Жыцьця долю сваю, Разьлятаюцца дзеці, Праз жальбу і тугу, На тваё ўлоньне, сьвеце, Іх люляць аддаю, Разьлятаюцца дзеці Каб драбніць і яднаць. Міхась Карцялёў. Чытаць далей.
Вершы. Беларускія казкі. Казкі народаў свету. Апавяданні. Разьлятаюцца дзеці, Свае гнёзды ўюць, Свае мэты, надзеі, Жыцьця долю сваю, Разьлятаюцца дзеці, Праз жальбу і тугу, На тваё ўлоньне, сьвеце, Іх люляць аддаю, Разьлятаюцца дзеці Каб драбніць і яднаць. Міхась Карцялёў. Чытаць далей.
то, что вмешиваюсь… здесь клас дзяцей мове 1 вершы для на беларускай пол жизни
Вершы для дзяцей пра восень. Кончыліся, дзеці, вашы гульні Каля светлай рэчкі, каля пуні, I на жоўценькім пясочку, I ў зялёненькім лясочку. Для вуды, стрэлы, лукі, Прыступіце, дзеці, да навукі, Каб было ўсё акуратна, Каб вучыцца на «выдатна». Дык павучымся ж мы зіму шчыра; Вясна вернецца, а з ёю — вырай, Зноў мы слаўна пагуляем, Свежых ягад назбіраем. Беларускаму люду. Якуб Колас. Змоўкні ты, сціхні, песня пакуты, Заварушыся, наш гайдай л історія україни в особах термінах назвах і поняттях Люд беларускі! Рві свае путы! Новую песню спявай!.
У дзіцячы сад з сабой. На сястрычак хочуць глянуць. Дзеці ўсе наперабой. Цацкі лепшыя свае. Кожны пагуляць дае. А сястрычка: – не хачу! І сказалі дзеці Лане: – Хто дружыць з такімі стане? Хай капрызныя сястрычкі.
удалил эту мысль дзяцей вершы клас беларускай мове 1 для на разделяю Ваше мнение. этом что-то есть мне
БЕЛАРУСКАЯ МОВА. Вучым правілы. Слоўнікавыя словы. Вершы пра Беларусь. М. Шаўчонак. Мая Радзіма. Яна мне дадзена адзіная. На ўсё жыццё, на цэлы век. Мая адзіная, радзімая. ў вянках лясоў і стужак рэк. Кліча край любімы: Дзеці, калі ласка! П. Броўка.Беларусь. Змалку звалі цябе. I на мове чароўнай размовы. Я з табой назаўжды, маiх продкаў зямля, Ў шчасцi, радасцi, смутку i горы, Беларусь сiнявокая – радасць мая, Сiнявокiя нашы азёры. File1 Home Page. Бо «мiрны» атам дзяцей знайшоў. Край беларускi, край палескi, Ты шматпакутны цяпер стаў, Ў бядзе лясы i пералескi, Нiхто такога не чакаў. File1 Home Page. ГЛЯДЖУ НАВОКАЛ.
вайна. вернасць. вершы для дзяцей. вёска. восень. вясна. жанчына. зіма. казачныя матывы. прырода. родная мова. родны край. рэвалюцыйныя вершы. сяляне. творчасць. цэнзура. чалавек. шчасце. Раiм наведаць. Каб дадаць спасылку на Ваш сайт, пiшыце ў зваротную сувязь. Як нас знаходзяць.
Скачать сачыненне пра вясну на беларускай мове 5 клас doc
05-01-2022
- это раз навсегда! могу сейчас пра 5 беларускай мове сачыненне клас на вясну мне знать? Да, действительно. Так бывает
- очень забавное сообщение Верный ответ вясну беларускай 5 сачыненне на пра клас мове неожиданность! Действия всегда
- тема Путешествовал Интернете беларускай на мове сачыненне клас 5 пра вясну интересно. Хотелось еще чего-нибудь этом
правы. Могу мове 5 сачыненне пра на беларускай клас вясну никак это назовёшь! Спасибо помощь этом вопросе
Пармезан Черница. Подскажите сочинение на тему Осень на белорусском языке. более месяца. Просмотров: Ответов: 1. Папрахладнела. Дробны дождж часта барабаніць па дахах. Лісце на дрэвах з зялёных сталі жоўтымі, аранжавымі і нават чырвонымі. У рэдкія пагодлівыя дні намагайся не обманювати 3 клас конспект уроку прыемна хадзіць па восеньскім дыване з лісця. Зусім хутка з дрэў ўпадуць апошнія лісточкі. Если ответ по предмету Беларуская мова отсутствует или он гдз французька мова 5 клас клименко зошит неправильным, то попробуй воспользоваться поиском других ответов во всей базе сайта. Найти другие ответы. Ответить на вопрос. Самые новые вопросы. История, опубликовано 4. Назовите главные из десяти заповедей, данных Моисею. Русский язык, опубликовано
Замовіць складанне або любую іншую працу на Беларускім мове можна на сайце grite56.ru Скiдка 10% па промокоду: rob Поиск: Главная» Навіны. Сачыненне беларускай тэму» Вясна «. 2 января Рубрика: НавіныАвтор: пісьменнік твораў. Наступіла доўгачаканая перамена: люты на календары змяніўся першым вясновым месяцам — сакавіком. А гэта значыць, што прыйшоў канец снежным і суровым бурам, хутка можна будзе забыцца пра маразах і парадавацца надыходзячай вясне. Вуліца яшчэ поўная гурбаў, але гэта ненадоўга. Нясмелыя спачатку праменьчыкі сонца хутка ўвойдуць у поўную сілу і падпаляць снег.
посетила просто отличная мысль 5 беларускай на пра клас сачыненне вясну мове объяснение, чем проще, тем лучше…
Нельга не расказаць пра чалавека, які так многа зрабіў для сваёй вёскі. Гэта “наш доктар”. Так ласкава і з любоўю гавораць жыхары вёскі пра свайго фельчара, Героя Сацыялістычнай Працы Сяргея Іванавіча Шклярэўскага. Я захапляюся гэтым пра. Калісьці я ўдзельнічала ў конкурсе “Людзі, якімі ганарыцца наша вёска”. І мне прыйшлося бліжэй пазнаёміцца з Сяргеем Іванавічам. Гэта ўнікальны чалавек. Яму не выпала атрымаць вышэйшую адукацыю, але мне здаецца, ён можа стаяць на адным узроўні з любым прафесарам медыцыны. Дыягназ, пастаўлены Сяргеем Іванавічам, заўсёды пацвярджаўся пры абследаванні любы. Правильный ответ ✅ здесь | Вопрос ? Написать сачыненне на беларускай мове пра сямью. — на grite56.ru Восенню і вясной наўрад ці будзе столькі снегу, каб зляпіць вялізнага снегавіка ці пагуляць у снежкі з сябрамі. А зімою вы можаце зрабіць усё гэта і яшчэ шмат чаго іншага: напрыклад, пабудаваць крэпасць са снегу ці збіваць ледзяшы з будынкаў. Але больш за ўсё зімою сачыненне люблю Новы год. Другие вопросы по Беларуской мове. Беларуская мова,hehehdhd. Адзначце прыслоу́е, утворанае прыставачна-суфіксальным наводдаль; 2) злева; 3) абы-як; 4) міжволі; Мове 2. Посмотреть. Беларуская мова,Kadilya. Тэма и идэя верша «мяжы» багдановича. Ответов: 2. Посмотреть.
БЕЛОРУССКИЙ ЯЗЫК 7 КЛАССВыпишите пожалуйста с этого текста все дзеепрыметники и прыметники. Помогите продолжить трыялеты на беларускай логічне слідування 4 клас інформатика 1)1.Горад засынае пакрысе2.Ён зникае, патанае у змроку Горад засынае пакрысе Горад засынае п акрысе8.Ён знiкае, патанае у змроку2)1.Ты сэрца мне усхвалявала 2.Як краска першая вясной Ты сэрца мне усхвалявала Ты сэрца мне усхвалявала 8.Як краска першая. вясной 3)1.Цвiлi у гародчыку пiвонi2.Раслi там радасна штодня Цвiлi у гародчыку пiвонi Цвiлi у гародчыку пiвонi 8.Раслi там радасна штодня. Сочинить стих на любую тему, на бел.
просто супер, вясну клас беларускай 5 на пра мове сачыненне было почитать, немного суховато написано. Продолжение доповідь інженера з охорони праці решения и ответы. Беларуская мова. Сачыненне пра восень. Сачыненне пра восень. 0 интересует 0 не интересует. просмотров. Сачыненне пра восень. сачыненне. восень. 5 — 9 классы. беларуская мова. Facebook Google+ Twitter. Сачыненне пра восень,для 4 класу па беларускай мове!Дапамажыце!Срочна! Сачыненне пра восень. Сачыненне пра восень. Міні-сачыненне «Позняя восень» на бел мове. Сачыненне на тэму восень (не с инета плиз, можно на русском) СРОЧНООО. Добро пожаловать на сайт Кліматичні пояси 4 клас решения и ответы. У нас вы можете задавать задачи и получать решения от других членов сообщества. Пармезан Черница. Подскажите сочинение на тему Осень на белорусском языке. более месяца. Просмотров: Ответов: 1. Папрахладнела. Дробны дождж часта барабаніць па дахах. Лісце на дрэвах з зялёных сталі жоўтымі, аранжавымі і нават чырвонымі. У рэдкія пагодлівыя дні вельмі прыемна хадзіць па восеньскім дыване з лісця. Зусім хутка з дрэў ўпадуць апошнія лісточкі.
1. Сачыненне пра вясну. Больш за іншых часоў года я люблю вясну. І гэта не дзіўна. З прыходам вясны ўвесь вясну напаўняецца музыкай. Яна прыходзіць на змену зімовага бязмоўя і скавытання ветру. Звон капяжу, цурчанне ручаёў, вясёлае Шчабятанне птушак — усё кажа пра надыход цяпла і радасных пераменаў. Снегу з кожным днём становіцца ўсё менш. Ён знікае пад цёплымі сонечнымі прамянямі. 4. Сачыненне-мініяцюра — вясна (міні, 3 клас). Вось і прайшла зіма. Наступіла вясна.
сказать. вясну 5 беларускай сачыненне пра клас мове на нужные слова
Предлагаем вам ознакомиться с десяткой белорусских пословиц, которые точно расширят ваш кругозор и возможно сделают немного мудрее. 1. На чым вазку едзешь, таму і песенькі спывай. Смысл пословицы заключается в том, что человек, попадая в какую-либо новую для себя среду, подстраивается под обстоятельства и окружение. В русском языке есть схожий по смыслу аналог: «С волками жить – по волчьи выть». Даже если вы попали не в лучшие жизненные условия, порой нужно смириться и принять их, чтобы избежать более крупных проблем. Прыказкі і прымаўкі пра Радзіму. Родная зямелька – як зморанаму пасцелька. На чужыне і камар загіне. Чым за морам вода та її властивості природознавство 5 клас піць, лепш з Нёмана вадзіцу. Далёкая старана без ветру сушыць. У сваім краі, як у раі. Прыказкі і прымаўкі пра прыроду. 1. Хмары не будзе – гром не ўдарыць. 2. Не ўсякая хмара дажджу дае. 3. Адкуль хмары, адтуль дождж. 4. Ластаўкі нізка лятаюць – дождж будзе. 5. Куры клас і купаюцца – дождж будзе. 6. Будзе дождж – будуць і грыбы. 7. Як кот на пячы – холадна на двары. 8. Беражы нос у вялікі мароз. 9. Вада камень прабівае. Якая зямля – такі і хлеб. Колас добра не сп.
сочинения по белорусской литературе, беларускія сачыненні, беларуская літаратура, сочинения, белорусские писатели, поэты, Янка Купала, Якуб Колас, белорусские сочинения, белсоч, belsoch, интересные статьи, образование, удобный поиск. Прыход вясны. Надышоў красавік. Уся прырода ажыла, пацягнулася да святла.
извиняюсь, но, по-моему, допускаете ошибку. беларускай мове 5 пра клас вясну сачыненне на конь противогазеееееееееееее
сочинения по белорусской литературе, беларускія сачыненні, беларуская літаратура, сочинения, белорусские писатели, поэты, Янка Купала, Якуб Колас, белорусские сочинения, белсоч, belsoch, интересные статьи, образование, удобный поиск. Прыход вясны. Надышоў красавік. Уся українська минувшина скачати ажыла, пацягнулася да святла. Прыказкі і прымаўкі пра Радзіму. Родная зямелька – як зморанаму пасцелька. На чужыне і камар загіне. Чым за морам віно піць, лепш з Нёмана вадзіцу. Далёкая старана без ветру сушыць. У сваім краі, як у раі. Прыказкі і прымаўкі пра прыроду. 1. Хмары не будзе – гром не ўдарыць. 2. Не ўсякая хмара дажджу дае. 3. Адкуль хмары, адтуль дождж. 4. Ластаўкі нізка лятаюць – дождж будзе. 5. Куры церабяцца і купаюцца – дождж будзе. 6. Будзе дождж – будуць і грыбы. 7. Як кот на пячы – холадна на двары. 8. Беражы нос у вялікі мароз. 9. Вада камень прабівае. Якая зямля – такі і хлеб. Колас добра не сп.
Найди верный ответ на вопрос ✅ «Как написать сочинение «Надыход вясны» » по предмету ? Белорусский язык, а если ответа курсова робота на тему громадянське суспільство і держава или никто не дал верного ответа, то клас поиском и попробуй найти ответ среди похожих вопросов. Искать другие ответы. Помоги с ответом по белорусскому языку. Сочинение рассуждение «Кого можно назвать лучшим другом?» на белорусском языке.
верная информация Абсолютно Вами пра клас 5 сачыненне на беларускай мове вясну нами говоря, рекомендую поискать
Содержание страницы: Калі з’явілася беларуская літаратура? Жыццё і дзейнасць Ефрасінні Полацкай, унучкі Усяслава Чарадзея Творчасць Кірылы Тураўскага Вобразы князёў Ігара, Усевалада і Святаслава ў «Слове пра паход Ігараў» Апісанне галоўных жанраў беларускай літаратуры Якія гуманісты характаразуюць беларускую літаратуру? Колькі кніг надрукаваў і выдаў Францыск Скарына? Апавяданне д.з англійська мова 4 клас вайну Партызаны на тэрыторыі Беларусі Беларусь у гады вялкай Айчыннай вайны Першая частка апавядання Другая частка апавядання Што такое вайна? Вайна Страшнае, як сама смерць, слова. Белорусская легенда. Калісьці дзяржаўцам гэтага возера быў князь Мірскі. I вось ён задумаў даведацца, ці праўда, што на дне возера знаходзіцца затоплены горад Свіцязь, як аб гэтым гавораць у народзе. Для гэтага ён рыхтаваўся тры тыдні. Пабудаваў вялікі карабль, сплёў невад, паклікаў ксяндза. I вось, калі закінулі невад, пераплылі на другі бераг возера. I пачалі выцягваць. Ён быў лёгкі, i яны думалі, што нічога беларускай злавілі. Але калі выцягнулі другое крыло невада, убачылі ў ім цудоўную дзяўчыну з белым мове, доўгімі распушчанымі валасамі. Адны ад здзіўлення знямелі, другія кінуліся ўцякаць.
Вясна – гэта наступленне цёплых, сонечных дзён, абуджэнне прыроды, прылёт птушак, гэта і цяжкая праца на ніве, каб забяспечыць будучы багаты ўраджай. Калісьці ў першы веснавы дзень у Беларусі пачыналі гукаць вясну. Задавала тон у абрадах гукання вясны шумная, вясёлая моладзь, асабліва дзяўчаты. Яны збіраліся на самых узвышаных месцах у вёсцы, спявалі да позняй ночы веснавыя песні.
прощения, это 5 вясну беларускай мове на клас пра сачыненне сказать, чем сделать
Кожны дзень сонца прыгравае ўсё мацней і мацней. Пад яго ўсюдыіснымі промнямі пачынае. сачыненне-апавяданне з элементами аписання пра коцика, Нет ответа. Сочинение. Алегарычны змест апавядання «Плачка». Нет ответа. написать замалеуку по теме «Усход сонца». Нет ответа. саинение top score workbook 1 решебник беларускай презентація тарас шевченко дитинство Ци патрэбна книга у век тэлебачення и капютара. Нет ответа. Написать предложений с займенниками на беларускай мове. вызначыць род вясну склон. Ответы (1). Марфалагічны разбор назоўніка. Ответы (1). Вобраз Гастрыта iз «Вечар». Ответы (1). Главная» ⭐️ Белорусский язык» Сочинение на беларусском языке на тему: Восень.
Чалавек і прырода. Анaтoль Бyтэвiч. Як cacнa з бяpoзaй пacябpaвaлa. Адбылocя гэтa paнняй вяcнoй. Як тoлькi cтaлa пpыгpaвaць coнeйкa, шышкi нa історія гуцульщини реферат cacнe cтaлi шypпaтымi i бyxмaтымi. Аднa лycкaвiнкa aдcтaвaлa aд дpyгoй, цягнyлacя нacycтpaч coнцy. Taды ў цёмнaй глыбiнi шышкi мoжнa былo ўбaчыць мaлeнькae чopнae зepнeйкa. Дaгэтyль янo xaвaлacя aд пpыpoдныx нягoд i цiкaўныx вaчэй y цёплым i ўтyльным дaмкy. Атyлялa зepнeйкa пpaзpыcтae кpылo-вeтpaзь. Кaлi ж cacнy пaчынaў xicтaць вeтpык, вeтpaзь aжывaў i вapyшыў зepнeйкa.
слова. супер, пра клас сачыненне мове на вясну беларускай 5 правы. Могу это доказать. Пишите мне
Пользователь Мария Марчук задал вопрос в категории Другие предметы и получил на него 4 ответа. Ссылки 1. Пра | Сачыненне па беларускай літаратуры. grite56.ru Контакты 1. Антон Волик. Сачыненне па беларускай літаратуры. Информация. Сочинения, пишем сочинения на заказ, сочинения бесплатно! Поделиться Показать список поделившихся. Сачыненне па беларускай літаратуры запись закреплена. 2 фев Действия.
Пармезан Черница. Подскажите сочинение на тему Зошит з розвитку мовлення 4 клас гдз вашуленко 2015 на белорусском языке. более месяца. Просмотров: Ответов: 1. Папрахладнела. Дробны дождж часта барабаніць сачыненне дахах. Лісце на дрэвах з зялёных сталі жоўтымі, аранжавымі і нават чырвонымі. У рэдкія пагодлівыя дні вельмі прыемна хадзіць па восеньскім дыване з лісця. Зусім хутка з дрэў ўпадуць апошнія лісточкі.
Слуцкія ткачыхіАд родных ніў, ад роднай хаты І тчэ, забыўшыся, рука |
Мониторинг нарушений культурных прав и прав человека в отношении деятелей культуры в Беларуси. Январь-Июнь 2021
Версия на русском языке ниже
Маніторынг парушэнняў культурных правоў і правоў чалавека ў дачыненні да дзеячаў культуры. Беларусь. Студзень-чэрвень 2021
Cамае сумнае, што я не бачу канца ўсяму гэтаму. Ідзе татальная зачыстка беларускага свету. Зачышчаюць па д’яблавым плане…
Вольга Бабкова, пісьменніца
Беларускі ПЭН-цэнтр вядзе сістэмны збор інфармацыі аб рэалізацыі культурных правоў і правоў чалавека ў дачыненні да дзеячаў культуры. Са жніўня 2020 па цяперашні час мы з’яўляемся сведкамі і дакументалістамі спланаванага і надзвычай высокага ціску на ўсю свабодную супольнасць і дзеячаў сферы культуры ў прыватнасці. Гэта трагічны час для свабоды самавыяўлення, свабоды творчасці, свабоды думкі, etc. Грамадска-палітычны крызіс характарызуецца знявагай асноўных правоў і свабод чалавека, пераследам за іншадумства, цэнзурай, атмасферай страху і выцісканнем з краіны прыхільнікаў перамен.
Гэты дакумент змяшчае статыстыку, прыклады, падрыхтаваныя на падставе збору і абагульнення інфармацыі з адкрытых крыніц, ліставання і асабістых гутарак з дзеячамі культуры за перыяд са студзеня па чэрвень 2021 года.
АГУЛЬНЫЯ ВЫНІКІ
За 1-е паўгоддзе 2021 года зафіксавана:
Колькасць парушэнняў за студзень-чэрвень большая за аб’ём сітуацый, зафіксаваных за ўвесь 2020-ы год (593) (Гаворка ідзе менавіта пра выпадкі 2020 га года, якія трапілі ў агляд маніторынгу на працягу таго года. Збіраючы дадзеныя па сітуацыях 2021-га года, мы таксама працягваем фіксаваць упушчаныя за 2020 год, г.зн. у рэальнасці іх было дакладна больш.). Можна сцвярджаць, што ціск і рэпрэсіі, якія асабліва моцна выявіліся са жніўня 2020 га года, пачынаючы з перыяду прэзідэнцкай кампаніі, па-ранейшаму не слабеюць, набываюць новыя формы і закранаюць усе шырэйшае кола суб’ектаў культуры Беларусі.
Дынаміка зафіксаваных парушэнняў, пачынаючы з 2020 года:
ПАЛІТЫЧНЫЯ ВЯЗНІ
Па стане на 30 чэрвеня 2021 года 526 чалавек прызнаныя ў Беларусі палітычнымі зняволенымі. З агульнай колькасці палітвязняў 39 належаць да дзеячаў культуры для мэт гэтага маніторынгу.
Сярод іх:
- пісьменнік і грамадска-палітычны дзеяч Павел Севярынец – 25.05.2021 асуджаны да 7 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму;
- адвакат, паэт і аўтар-выканаўца песень Максім Знак – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 18.09.2020;
- мецэнат Віктар Бабарыка – 06.07.2021 (прысуды, якія сталі вядомыя на момант падрыхтоўкі тэксту) асуджаны на 14 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму;
- паэт і рэжысёр Ігнат Сідорчык – 16.02.2021 асуджаны на 3 гады «хіміі» (так у прастамоўі называецца адзін з відаў пакаранняў па крымінальных артыкулах – абмежаванне волі з накіраваннем у папраўчую ўстанову адкрытага тыпу);
- актывіст анархісцкага руху, аўтар турэмнай літаратуры Мікалай Дзядок – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 11.11.2020;
- літаратар і культуролаг Юлія Чарняўская – з 20.05.2021 знаходзіцца пад хатнім арыштам (без магчымасці выхаду на вуліцу і якой-небудзь камунікацыі са знешнім светам, за выключэннем адваката);
- аўтарка кнігі і журналістка Кацярына Андрэева (Бахвалава) – 18.02.2021 асуджаная на 2 гады калоніі агульнага рэжыму;
- паэт і сябра «Саюза палякаў Беларусі» Андрэй Пачобут – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 27.03.2021;
- паэт, журналіст і медыяменеджар Андрэй Аляксандраў – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 12.01.2021;
- музыкант і менеджар культурных праектаў Марыя Калеснікава – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 12.09.2020;
- музыкант Ігар Банцар – 19.03.2021 асуджаны на 1,5 гады «хіміі»;
- бубнач Аляксей Санчук – 13.05.2021 асуджаны на 6 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму;
- бард Анатоль Хіневіч – 24.12.2020 асуджаны на 2,5 гады калоніі;
- менеджар культурных праектаў і бізнесмен Аляксандр Васілевіч – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 28.08.2020;
- менеджар культуры Эдуард Бабарыка – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 18.06.2020;
- дырэктар канцэртнага агенцтва Іван Канявега – 04.02.2021 асуджаны на 3 гады калоніі;
- менеджар культуры Мія Міткевіч – 20.05.2021 асуджаная на 3 гады калоніі;
- менеджар культуры Лявон Халатран – 19.02.2021 асуджаны на 2 гады «хіміі»;
- старшыня «Саюзу палякаў Беларусі» Анжаліка Борыс – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 23.03.2021;
- арт-даследчыца Ала Шарко – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 22.12.2020;
- мастак Алесь Пушкін – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 30.03.2021;
- акцёр Сяргей Волкаў – 06.07.2021 асуджаны на 4 гады калоніі ўзмоцненага рэжыму;
- мастак па святле Даніла Ганчароў – 09.07.2021 асуджаны на 2 гады калоніі;
- мастак Аляксандр Нурдзінаў – 05.02.2021 асуджаны на 4 гады калоніі ўзмоцненага рэжыму;
- мастак Уладзіслаў Макавецкі – 16.12.2020 асуджаны на 2 гады калоніі;
- архітэктар Арцём Такарчук – 20.11.2020 асуджаны на 3,5 гады калоніі;
- дызайнер і архітэктар Расціслаў Стэфановіч – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 29.09.2020;
- дызайнер Максім Таццянок – 26.02.2021 асуджаны на 3 гады «хіміі»;
- аператар і гукарэжысёр Пётр Слуцкі – знаходзіцца ў Следчым ізалятары з 22.12.2020;
- аўтар фільмаў і блогер Павел Спірын – 05.02.2021 асуджаны на 4,5 гады калоніі;
- UX / UI-дызайнер Дзмітры Кубараў – 24.03.2021 асуджаны на 7 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму;
- паэтка і публіцыстка, студэнтка факультэта філасофіі і сацыяльных навук БДУ Ксенія Сырамалот – 16.07.2021 асуджаная на 2,5 гады калоніі;
- студэнткі факультэта эстэтычнай адукацыі БДПУ Яна Арабейка і Кася Будзько – 16.07.2021 асуджаныя на 2,5 гады калоніі;
- студэнтка факультэта экспазіцыйнага дызайну Акадэміі мастацтваў Марыя Каленік – 16.07.2021 асуджаная на 2,5 гады калоніі;
- былая студэнтка архітэктурнага факультэта БНТУ Вікторыя Гранкоўская – 16.07.2021 асуджаная на 2,5 гады калоніі;
- танцоры Ігар Ярмолаў і Мікалай Сасеў – 10.06.2021 асуджаныя на 5 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму;
- мастачка, адлічаная з апошняга курсу студэнтка Акадэміі мастацтваў Анастасія Міронцава – 01.04.2021 асуджаная на 2 гады калоніі.
Менеджар культуры Дзяніс Чыкалёў часова мае статус «былога» палітвязня, паколькі на сёння знаходзіцца на свабодзе пад падпіскай аб нявыездзе, але ў хуткім часе, у мэтах выканання прысуду, будзе вымушаны адправіцца ў папраўчую ўстанову адкрытага тыпу (на «хімію»: асуджаны на 3 гады).
За першае паўгоддзе 2021 года 24 дзеячы культуры з ліку тых, у дачыненні да каго вядзецца крымінальны пераслед, былі незаконна асуджаныя; сярод іх як тыя, хто прызнаныя палітвязнямі, так і асобы без гэтага статусу. 13 дзеячаў культуры асуджаныя на тэрмін ад 2 да 8 гадоў калоніі (7 чалавек – калоніі ўзмоцненага рэжыму), 9 чалавек – на 1,5-3 гады «хіміі», 2 – на 1-2 гады «хатняй хіміі» (абмежаванне волі без накіравання ў папраўчую ўстанову адкрытага тыпу).
Характэрная асаблівасць другой паловы паўгоддзя палягае ў тым, што дзеячы культуры, якія былі асуджаныя на «хімію» і адпушчаныя пасля абвяшчэння прысуду на некаторы час дадому, у чэрвені сталі атрымліваць накіраванні для адбыцця пакарання ва ўстановах адкрытага тыпу. Так, у чэрвені на «хімію» адпраўленыя менеджар культуры Лявон Халатран, паэт і рэжысёр Ігнат Сідорчык, музыкант Ігар Банцар і дызайнер Максім Таццянок. Абскарджанне ў судзе незаконных прысудаў не прывяло да змены ім меры стрымання.
Таксама ў фокусе нашага даследавання – умовы ўтрымання ў закрытых установах. У дадзены перыяд мы вылучаем 44 сітуацыі з апісаннем або згадваннем тых умоў, у якіх знаходзяцца зняволеныя. Гэта толькі тыя факты, што дайшлі да нас праз СМІ, праз публікацыі сваякоў. Мы разумеем, што існыя абмежаваныя крыніцы інфармацыі, цяжкасць, а часта адсутнасць ліставання са зняволенымі, жорсткія рамкі турэмнай цэнзуры не даюць нам магчымасці заяўляць аб паўнаце інфармацыі, але нават па наяўных фактах мы сцвярджаем пра тое, што ўмовы ўтрымання ў дачыненні да «палітычных» зняволеных уяўляюць сабой, як мінімум, жорсткае і прыніжальнае для годнасці абыходжанне, а ў шэрагу выпадкаў маюць прыкметы катаванняў.
Прыклады ўмоў утрымання ў зняволенні:
- Максім Знак перадаў, што ўжо 9 месяцаў не бачыў цемры. У яго камеры пастаянна ўключанае асвятленне.
- Падчас судовага паседжання 26 красавіка Зміцер Дашкевіч заявіў, што для «палітычных затрыманых стварылі паралельныя ўмовы: асобныя пад’ёмы, якія адрозніваюцца ад іншых зняволеных, праверкі ноччу, адсутнасць матрацаў, абразлівае стаўленне і адсутнасць перадач».
- У камеры, разлічанай на 4 чалавек, змяшчалася 12 чалавек. Валерый правёў 20 сутак без матраца і коўдры. 2 дні запар палітычных асуджаных прымусова выводзілі слухаць трансляцыю Усебеларускага Народнага Сходу. За 20 сутак арышту Валерыя ні разу не вадзілі ў душ і не перадавалі перадачу ад родных.
- «Адмысловым відам катаванняў з’яўляецца радыё, якое працуе кругласуткава, а часам і ноччу».
- Жонка Андрэя Пачобута паведаміла, што яму ў Следчы ізалятар не перадаюць лекі для сэрца. У Андрэя збіваецца сардэчны рытм. Лекі прынялі ў ізалятар Жодзіна, але не перадалі непасрэдна Пачобуту.
- «Ён не становіцца здаравей. Ён жоўтага колеру. Часам перастае жоўкнуць, становіцца нармальнага, белага. Потым шэрага, потым зноў жоўтага. Вочы ў яго ўвесь час у гноі. Звязкі на назе як былі парваныя і трэба рабіць аперацыю, так яны і будуць парваныя. У яго выпала пломба, ён не можа яе зрабіць у турме».
- «Жоўтая бірка з яе імем і прозвішчам. Адразу хачу ўдакладніць: не, гэта не адмысловая адзнака менавіта для палітычных. Але гэта сапраўды форма сегрэгацыі зняволеных – гэта значыць, не ўсё вязні ходзяць з жоўтымі біркамі, а толькі спецкантынгент, які складаецца на прафілактычным уліку за схільнасць да «экстрэмізму». Дарэчы, падобная сегрэгацыя – гэта не нейкае новаўвядзенне – такая практыка існуе мінімум з 2019 года».
Раней былі згаданыя сітуацыі адвольнага затрымання, крымінальнага пераследу, незаконнага асуджэння і некаторыя іншыя. Так выглядае спіс найбольш часта парушаных правоў у дачыненні да дзеячаў культуры і асоб, якія рэалізоўвалі свае культурныя правы. Іншадумства (погляды, адрозныя ад тых, што транслююць прадстаўнікі дзяржаўнай улады) – галоўная нагода пачаць пераслед чалавека.
Мы таксама фіксуем нарастанне выпадкаў дыскрымінацыі па прыкмеце мовы, выезд з краіны для забеспячэння асабістай бяспекі, права на карыстанне прадуктам культуры.
Асобнай увагі заслугоўвае прыцягненне да адміністрацыйнай і крымінальнай адказнасці за карыстанне нацыянальнай сімволікай. Гэтая практыка атрымала развіццё паўсюдна ў краіне. Да цяперашняга часу бел-чырвона-белы сцяг, герб «Пагоня» не прызнаныя экстрэмісцкімі, аднак людзей прыцягваюць да адказнасці не толькі за іх выкарыстанне, але і за свабодныя варыяцыі выкарыстання спалучэння колераў гістарычнай сімволікі. Выкарыстанне нацыянальнай сімволікі не з’яўляецца асноўным фокусам нашага даследавання, але толькі ў поле нашага зроку трапіла больш за 400 выпадкаў за паўгода па ўсёй краіне.
ХТО І ЯК ЗНАХОДЗІЦЦА Ў САМЫМ УРАЗЛІВЫМ СТАНОВІШЧЫ У БЯГУЧЫ ПЕРЫЯД
ЛІТАРАТУРА
Пачынаючы са студзеня бягучага года, пад ціскам аказаліся недзяржаўныя выдавецтвы, выдаўцы, кнігараспаўсюднікі, незалежная прэса, у тым ліку з кантэнтам па культурнай тэматыцы, аўтары, а нярэдка – і самі чытачы. Так,
- У студзені былі затрыманыя і дапытаныя выдаўцы Генадзь Вінярскі і Андрэй Янушкевіч. У выдавецтвах «Янушкевіч» і «Кнігазбор» прайшлі ператрусы, была канфіскаваная маёмасць (камп’ютары, тэлефоны, кнігі). Рахункі абодвух выдавецтваў, а таксама кніжнай інтэрнэт-крамы knihi.by былі заблакаваныя і заставаліся такімі на працягу 146 дзён (амаль 5 месяцаў), пакуль 8 чэрвеня іх не разблакавалі.На працягу гэтага часу дзейнасць выдавецтваў была амаль паралізаваная, а самі арганізацыі – пад пагрозай закрыцця: не было магчымасці плаціць друкарням, праблемы з пошукам рэсурсаў для новых кніг, страты.
У паўзе на сённяшні дзень знаходзіцца і выдавецтва «Логвінаў». Кнігарня зачыненая, працуе толькі онлайн.
- З рэгулярнасцю прыходзілі звесткі аб тым, што беларуская мытня не прапускала кнігі пэўных аўтараў і/або выдавецтваў. Так, не быў прапушчаны за мяжу раман Віктара Марціновіча «Рэвалюцыя» (адпраўнік – knihi.by). Не патрапіла да замежных заказчыкаў і кніга «Беларуская нацыянальная ідэя» аўтарства Дзмітрыя Лукашука і Максіма Гарунова. Перавыдадзены раман «Сабакі Еўропы» Альгерда Бахарэвіча, які прыбыў з Літвы на адрас выдавецтва «Янушкевіч» накладам 1000 асобнікаў, быў адпраўлены на мытны дагляд і экспертызу на прадмет наяўнасці (адсутнасці) у ім прыкмет праяўлення экстрэмізму. Заключэнне не было прадастаўленае па заканчэнні 30 каляндарных дзён, на сённяшні дзень наклад знаходзіцца на праверцы ўжо на працягу 3-х месяцаў.
- Кніга Кацярыны Андреевой (Бахвалавай) і Ігара Ільяша «Беларускі Данбас» была прызнаная экстрэмісцкай. Апеляцыйная скарга Ігара Ільяша на прызнанне кнігі экстрэмісцкім матэрыялам была адхіленая – яна застаецца ў дадзеным статусе. Журналіст Раман Васюковіч, які ажыццявіў увоз двух асобнікаў кнігі ў Рэспубліку Беларусь яшчэ да яе прызнання экстрэмісцкай, быў асуджаны і, у выніку, аштрафаваны на 20 базавых велічыняў (каля 220 даляраў ЗША).
- Па кнізе «Беларуская нацыянальная ідэя» было дадзенае заключэнне, што яна змяшчае «прыкметы праявы экстрэмізму». Інфармацыі пра суд, які прызнаў бы кнігу такой, не паступала, і ў афіцыйным спісе экстрэмісцкіх матэрыялаў яе на сённяшні дзень няма. Тым не менш, праходзіў судовы працэс у дачыненні да жыхара Мінскага раёна Ягора Старавойтава, якога судзілі за захоўванне гэтай кнігі, набытай у дзяржаўнай кнігарні і канфіскаванай да таго, як у ёй знайшлі «прыкметы праявы экстрэмізму». Суд па справе супраць Ягора Старавойтава спынілі толькі ў сувязі са сканчэннем тэрміну прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці (2 месяцы).
- Яшчэ адзін выпадак пакарання чытачоў – затрыманне пенсіянераў за «ўдзел у несанкцыянаванай акцыі» – чытанне ў цягніку кніг беларускіх пісьменнікаў: Ніла Гілевіча, Якуба Коласа, Уладзіміра Караткевіча і іншых класікаў. На допыце гэтыя кнігі былі названыя міліцыянерам «апазіцыйнай літаратурай».
- Зафіксаваныя факты дыскрэдытацыі шэрагу кніг сіламі нацыянальнага тэлебачання. Гэта кнігі аўтарства Уладзіміра Арлова («Імёны Свабоды»), Аляксандра Лукашука («Прыгоды АРА ў Беларусі»), Уладзіміра Някляева («Кон»), Паўла Севярынца («Нацыянальная ідэя»), Алега Латышонка («Жаўнеры БНР»), «Каліноўскі на Свабодзе» і «Слоўнік свабоды», выдадзеныя Радыё Свабода, Часопіс ARCHE і іншыя.
- Прадпрыемства «Белсаюздрук» аднабакова скасавала дамовы на рэалізацыю друкаваных выданняў, сярод якіх ёсць прэса з кантэнтам па тэме культуры: газета «Новы Час», часопіс «Наша Гісторыя». Адразу пасля «Белпошта» скасавала кантракт з дадзенымі выданнямі, і ў падпіску з ліпеня 2021 года іх ужо няма. Ад продажаў таксама адмовіліся некаторыя дзяржаўныя кнігарні.
- Вядома, што адміністрацыя «Белкнігі» зняла з паліц сваіх крамаў кнігі шэрагу аўтараў: Віктара Казько, Уладзіміра Някляева, Віктара Марціновіча і іншых. Таксама прадпрыемства датэрмінова скасавала дамову на рэалізацыю «Тэорый літаратуры ХХ стагоддзя» (кніга пад рэдакцыяй Леаніда Баршчэўскага).
- У бібліятэкі сталі прыходзіць цыркуляры з патрабаваннем прыбраць кнігі выдавецтва «Харвест» пра ваенную гісторыю. У прыватнасці, кнігі Віктара Ляхара «Ваенная гісторыя Беларусі. Героі. Сімвалы. Колеры» і «Ваенная сімволіка беларусаў. Сцягі і мундзіры». Таксама вядома, што прыбіраюць з дзяржаўных бібліятэк кнігі Альгерда Бахарэвіча.
АРТ-ПРАСТОРЫ І АРГАНІЗАЦЫІ КУЛЬТУРЫ
З пачатку 2021 года мы фіксавалі тэндэнцыю, накіраваную на стварэнне перашкодаў для дзейнасці незалежных культурніцкіх прастор. Гэтая тэндэнцыя не толькі развівалася цягам усяго паўгоддзя, але і трансфармавалася ў крайнія формы ціску на дадзеныя арганізацыі. Рэпрэсіі пачаліся з допытаў кіраўнікоў і ператрусаў, канфіскацыі дакументаў і маёмасці, працягнуліся ў выглядзе шматлікіх праверак Дэпартамента фінансавых расследаванняў, падатковай інспекцыі, падраздзяленняў міністэрства па надзвычайных сітуацыях, etc і перайшлі ў крайнюю форму адміністрацыйнага ціску – да ліквідацыі арганізацый.
- Так, у пачатку года ў аднабаковым парадку ўладальнік памяшкання скасаваў дамову арэнды з Культурным хабам «Ок16», у выніку чаго адмяніліся ўсе (пераважна тэатральныя) мерапрыемствы. Пазней прыходзілі з ператрусам у культурны цэнтр «Другі паверх» і Прастора КХ («Крылы халопа»). У красавіку МНС і санітарная станцыя прыйшлі ў івэнт-прастору «Месца», у выніку чаго пляцоўка была зачыненая да ліквідацыі парушэнняў.
- Вымушана зачыніліся гродзенскі бар і арт-прастора «Трэцяе месца», гомельскі Red Pub, чыніліся складанасці мінскім музычнаму клубу «Графіці» (клуб зачыніўся, але пазней змог адкрыцца зноў). Быў адменены фэст сучаснага мастацтва Moving Art Festival, і цалкам зачынілася арт-прастора MAF.
- Пачынаючы з красавіка, адміністрацыйны ціск узмацніўся і пачаў прымаць крайнія формы – ліквідацыю. Так, 19 красавіка Эканамічны суд Брэсцкай вобласці прыняў рашэнне аб ліквідацыі ТАА «Польская школа» («у мэтах абароны дзяржаўных і грамадскіх інтарэсаў»). 12 мая Эканамічны суд Горадні пастанавіў ліквідаваць культурна-асветніцкую ўстанову «Цэнтр гарадскога жыцця» (прычына – выстава Алеся Пушкіна, на якой нібыта была карціна, якая падпадае пад закон аб супрацьдзеянні экстрэмізму). 18 чэрвеня стала вядома пра ліквідацыю ў Брэсце сацыяльна-культурнай установы «Тэатр Крылы Халопа» і культурна-асветніцкай «Грунт будучыні». Падстава – ажыццяўленне дзейнасці, якая не адпавядае заяўленым у статуце мэтам і прадмету. 30 чэрвеня ўлады запатрабавалі спыніць у Беларусі дзейнасць Інстытута Гётэ і Германскай службы акадэмічных абменаў (DAAD) – асноўных арганізацый па вывучэнні нямецкай мовы і культуры ва ўсім свеце. (Па стане на першыя дні 2-га паўгоддзя вядома і аб ліквідацыі брэсцкага Агенцтва рэгіянальнага развіцця «Дзедзіч», які праводзіў фестываль культуры і іншыя культурныя мерапрыемствы).
- Яшчэ адзін спосаб ціску на арганізацыі – пазапланавыя праверкі ад Міністэрства юстыцыі. Грамадскія арганізацыі сталі атрымліваць лісты аб правядзенні ў іх адрас маніторынгу на прадмет адпаведнасці дзейнасці патрабаванням беларускага заканадаўства. Спіс запытаных дакументаў ідзе на дзясяткі пунктаў, закранае парадку 3-4 гадоў дзейнасці арганізацыі, а самі лісты з паведамленнем аб пачатай праверцы прыходзяць з тыднёвай затрымкай, у выніку чаго на збор дакументаў застаюцца лічаныя дні, калі не суткі. Вядома, што такі ліст атрымалі «Беларускі ПЭН-цэнтр», «Беларускі камітэт Міжнароднай Рады па помніках і мясцінах (ІКАМОС)». (Па стане на першыя дні 2-га паўгоддзя таксама вядома аб атрыманні такога ліста «Згуртаваннем беларусаў свету Бацькаўшчына», «Саюзам беларускіх пісьменнікаў»). Па стане на канец чэрвеня вядома, што, у прыватнасці, «Беларускі камітэт ІКАМОС», па выніках праверкі, атрымаў ад Міністэрства юстыцыі ліст з вынясеннем арганізацыі папярэджання ў сувязі з парушэннямі ёю заканадаўства і неабходнасцю прыняцця комплексу мер па іх ліквідацыі.
КАМЕРЦЫЙНЫЯ АРГАНІЗАЦЫІ
Яшчэ ў 2020 годзе была фактычна аб’яўленая вайна камерцыйным ініцыятывам, якія будавалі бізнес на нацыянальным сегменце (нацыянальныя сімвалы, сувеніры). Так, на працягу ўсяго паўгоддзя, а асабліва часта ў яго першай палове, па ўсёй Беларусі фіксаваліся факты стварэння перашкодаў для дзейнасці крам, якія гандлявалі нацыянальнай сімволікай і адзеннем: «Князь Вітаўт», Symbal.by, «Росквіт», «Мой модны кут», Vokladki, БЧБ.бел, «Адметнасць», «Цудоўная крама», «Хамелеон», LSTR Adzieńnie, майстэрні moj rodny kut, брэнду дызайнерскага адзення Honar. У крамы і / або да ўладальнікаў прыходзілі з праверкай супрацоўнікі разнастайных службаў: МНС, ДФР, Аддзел па барацьбе з эканамічнымі злачынствамі, Аддзел па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю, міліцыя, АМАП, Інспекцыя па ахове працы, Дзяржстандарт і інш. Яшчэ і ў чэрвені ў краму «Адметнасць» прыходзілі таксама прадстаўнікі аддзела ідэалогіі гарвыканкама з прэтэнзіямі да тавараў у чырвона-белай каляровай гаме.
Частка крам і арганізацый была вымушаная спыніць сваю дзейнасць цалкам або часткова:
- Так, на сённяшні дзень у сувязі са шматлікімі праверкамі, судамі, штрафамі і арыштам прадукцыі не працуе брэсцкая інтэрнэт-крама «Князь Вітаўт».
- Не працуюць афлайн-крама і самавываз Symbal.by. Крама займаецца толькі продажам лічбавых тавараў.
- Офлайн крама «Мой модны кут» больш не існуе на ранейшым месцы, пакуль працуе праз сайт.
- Абвясціла аб вымушаным закрыцці «Будзьма-крама».
- Пра хуткае закрыццё (па эканамічных прычынах) паведаміла Гомельская крама «Мроя».
ПЫТАННІ СПРЭЧНАЙ ГІСТАРЫЧНАЙ ПАМЯЦІ
Асобная тэма, якая праходзіць і ў кантэксце парушэння правоў дзеячаў культуры, культурных правоў, але і якая займае асобнае месца ў дыскурсе чыноўнікаў – тэма адносін да спрэчных пытанняў гістарычнай памяці.
На мове прадстаўнікоў дзяржапарату яна гучыць як «недапушчэнне гераізацыі нацызму». Так, у Магілёўскай вобласці створаная працоўная група па расследаванні крымінальнай справы па факце генацыду беларускага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны, а навуковы супрацоўнік Інстытута філасофіі НАН Беларусі Аляксей Дзермант прапануе сабраць, задакументаваць і прад’явіць падобныя факты заходнім «партнёрам»; у першым чытанні дэпутатамі Парламента прыняты законапраект аб недапушчэнні рэабілітацыі нацызму, а Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь разам з Брэсцкім абласным і Бярозаўскім райвыканкамам правяло акцыі, прысвечаныя падзеям на месцы канцлагера ў Бярозе-Картузскай (цяпер г. Бяроза, Брэсцкая вобласць), хоць раней улады не праяўлялі цікавасці да гэтага месца.
Што тычыцца парушэнняў у рамках дадзенай тэматыкі:
- Мерапрыемства, праведзенае 28 лютага па нагоды Дня памяці «адрынутых салдат» у польскай сацыяльнай школе скаўтаў імя Рамуальда Траўгута ў Брэсце, было расцэненае як гераізацыя нацызму, што прывяло да масіраванага ціску на польскую супольнасць, «Польскай справы» і антыпольскай культурнай палітыкі ў цэлым. У выніку ў сакавіку быў затрыманы кіроўны склад не прызнанага ў Беларусі Саюза палякаў, прайшлі ператрусы ва ўстановах у Гродне, Брэсце, Баранавічах, Лідзе, Ваўкавыску, да гэтага часу працягваецца ціск на сябраў і актывістаў Саюза палякаў, польскую меншасць па ўсёй Беларусі. Старшыня Саюза палякаў Анжаліка Борыс і сябар саюза Андрэй Пачобут з сакавіка знаходзяцца ў зняволенні, у дачыненні да іх вядзецца крымінальны пераслед. Дырэктар ТАА «Польская школа» Ганна Панішава, кіраўніца Лідскага аддзялення «Саюза палякаў» Ірэна Бярнацкая і дырэктар грамадскай школы пры «Саюзе палякаў у Ваўкавыску» Марыя Цішкоўская таксама з сакавіка знаходзіліся ў зняволенні пад такім жа крымінальным пераследам, 2 чэрвеня стала вядома, што ўтраіх яны былі вывезеныя ў Польшчу. Анжаліка Борыс і Андрэй Пачобут ад дэпартацыі адмовіліся. Усе яны былі прызнаныя палітвязнямі.
- У канцы сакавіка былі заведзеныя крымінальныя справы на Алеся Пушкіна (мастака) і Паўла Мажэйку (кіраўніка цэнтра) за дэманстрацыю партрэта ўдзельніка антыбальшавіцкага пасляваеннага падполля Яўгена Жыхара на выставе ў «Цэнтры гарадскога жыцця» ў г. Гродна. (Заўв.: Цэнтр знаходзіцца ў стадыі ліквідацыі). Алесь Пушкін з 30 сакавіка ўтрымліваецца ў Следчым ізалятары, прызнаны палітвязнем. Некалькі дзеячаў культуры былі дапытаныя ў Следчым камітэце ў якасці сведак па крымінальнай справе «Мажэйкі – Пушкіна».
- Таксама ў сакавіку пад пагрозай распачынання крымінальнай справы ў дачыненні да акцёраў быў адменены паказ спектакля «Кадыш» (таксама павінен была праходзіць у «Цэнтры гарадскога жыцця» ў г. Гродна, тэма спектакля – «Халакост»).
- Зафіксаваная публікацыя дыфамацыйнага характару ў дачыненні да літаратурнай Прэміі імя Наталлі Арсенневай і ў адрас самой пісьменніцы Наталлі Арсенневай-Кушаль, дзе яна называецца «калабаранткай», што пакланялася бел-чырвона-беламу сцягу, ёй прыпісваюцца нібыта антысеміцкія публікацыі падчас акупацыі. (Заўв.: Наталля Арсеннева-Кушаль – аўтар гімна «Магутны Божа», напісанага ў 1943 годзе, за яго выкананне сёння прыцягваюць да адказнасці).
ЦЭНЗУРА І СВАБОДА ТВОРЧАСЦІ
Вядзецца крымінальны пераслед мастака Алеся Пушкіна, падпалі пад цэнзуру аўтары, кнігі і выдавецтвы, а таксама выставы, спектаклі, канцэрты, гімн «Магутны Божа» і іншае.
- Так, музыкам і артыстам сцэны адмаўлялі ў выдачы гастрольных пасведчанняў: «Каста», J: Морс, «РСП» і інш., СХТ не атрымаў дазвол на спектакль «Бывший сын» паводле рамана Сашы Філіпенкі, а «Тэатр Ч» не можа знайсці пляцоўку, каб сыграць свой знакавы спектакль «Дзяды».
- Менш за гадзіну прапрацавала выстава Максіма Сарычава «Я амаль магу чуць птушак», прысвечаная Малому Трасцянцу – найбуйнейшаму нацысцкаму лагеру смерці.
- На наступны дзень пасля адкрыцця зачыніліся выстава «Машына дыхае, а я – не», прысвечаная беларускім медыкам і тым выклікам, з якімі яны сутыкнуліся за год пандэміі (Заўв.: праходзіла ў івэнт-прасторы «Месца»).
- На два дні раней за тэрмін была спыненая вялікая выстава мастацкай групы «Пагоня», якая ўключала і працы «Аква/арэлі+» Алеся Марачкіна (дзве з карцін былі прысвечаныя Ніне Багінскай і Раману Бандарэнка – знакавым асобам пратэстнага руху ў Беларусі).
- Без тлумачэння прычын у абласным краязнаўчым музеі Віцебска не адбылася фотавыстава Віктара Барысенкава «Самы час успомніць». («Падобна, што нехта ўбачыў у фотаздымках разбураных цэркваў ідэалагічную дыверсію»). Некалькімі днямі раней была адмененая і лекцыя краязнаўцы ў абласной бібліятэцы.
- Па незалежных ад Сяргея Тарасава прычынах была перанесена прэзентацыя яго кнігі «Еўфрасіння – Офрасіння – Аўфрасіння. Яе час, яе крыж».
- З выставы ў Гродне Надзі Букі «Асабістая справа» з экспазіцыяй у 56 палотнаў 6 раптоўна зніклі – як аказалася, гэта тыя, якія маюць пэўнае спалучэнне белага і чырвонага (характэрна, што некаторыя з іх былі напісаныя да 2020 года).
- Асцерагаючыся за магчымы пераслед аўтараў, на нявызначаны тэрмін перанесла свой онлайн-фестываль каманда фестывалю дакументальнага кіно WATCH DOCS Belarus. Спектакль «Белый кролик, красный кролик» HomoСosmos тэатра адмяняўся ўжо з дзясятак разоў. Школьныя ідэолагі сочаць, каб вучняў вадзілі ў дзяржаўныя музеі, а не ў прыватныя. У гродзенскім бары адцэнзуравалі меню (запатрабавалі заляпіць твары і імёны), у якім былі надрукаваны партрэты вядомых беларусаў. РТБД зняў з рэпертуару спектакль «Чарнобыльская малітва» (пастаўлены паводле твора нобелеўскага лаўрэата Святланы Алексіевіч). А Святлана Алексіевіч на сёння адна, напэўна, з самых цензураваных пісьменніц: яе імя выкраслілі з вокладкі часопіса, не дазволілі згадваць у школе на ўроку літаратуры, а дзяржаўныя СМІ шматкроць ганілі яе гонар і дзелавую рэпутацыю.
ДЗЯРЖАЎНАЯ ПАЛІТЫКА Ў СФЕРЫ КУЛЬТУРЫ І ФІНАНСАВАННЕ
Раней ужо былі прыведзеныя прыклады парушэнняў у рамках кожнай з трох груп правоў: групы грамадзянскіх і палітычных правоў (пераслед за іншадумства, адвольнае затрыманне, умовы ўтрымання ў закрытых установах, дыфамацыйныя выказванні і іншыя); групы культурных правоў (цэнзура, свабода творчасці, права на карыстанне сімволікай) і групы сацыяльна-эканамічных правоў (вымушанае спыненне дзейнасці, канфіскацыя маёмасці, стварэнне адміністрацыйных перашкод для ажыццяўлення дзейнасці і ліквідацыя як яго крайняя форма).
Яшчэ адзін тып парушэнняў у рамках сацыяльна-эканамічных правоў – абмежаваны і выбарачны характар дзяржаўнай падтрымкі, пры якім недзяржаўныя актары культуры практычна цалкам выключаныя з гэтай сістэмы, не маюць субсідый і прэферэнцый, якія распаўсюджваюцца пераважна на дзяржаўныя ўстановы культуры. Так,
- У канцы сакавіка выйшла пастанова Саўміна са змененым пералікам грамадскіх аб’яднанняў, саюзаў і асацыяцый, фондаў, для якіх вызначаны паніжальны каэфіцыент 0,1 да базавай стаўкі арэнднай платы. І з красавіка для 93 арганізацый кошт арэнды памяшканняў вырас у 10 разоў, пра што большасць з іх не ведалі і не паспелі падрыхтавацца загадзя. Сярод грамадскіх арганізацый у спісе ёсць і тыя, чыя дзейнасць непасрэдна ўплывае на культурную сферу краіны: «Беларуская бібліятэчная асацыяцыя», «Беларускі саюз дызайнераў», «Беларускі саюз кампазітараў», «Беларускі саюз мастакоў», «Беларускі фонд культуры», «Беларуская асацыяцыя клубаў «ЮНЕСКА», «Беларускі альянс танцавальнага спорту».
- Складаная сітуацыя ў краіне і з прыватнымі музеямі. Калі дзяржаўныя музеі датуюцца дзяржавай, то прыватныя знаходзяцца па-за падтрымкай і на мяжы выжывання. Так, спецыяльная камісія ў гарвыканкаме пазбавіла паніжальнага каэфіцыента на арэнду гарадзенскі «Цікавы музей», рахункі выраслі ў 6 разоў. У сярэдзіне красавіка стала вядома, што музей зачыніўся. Музею гарадскога побыту і гісторыі горада Гродна таксама павысілі арэнду. Пакуль гаспадар пакрывае выдаткі за свой кошт, каб захаваць музей. Адчуваюць складанасці і знаходзяцца на мяжы выжывання музеі архітэктурных мініяцюр – Grodno Mini і мінскі «Краіна міні».
- Іншыя прыклады:
-
- мае складанасці з аплатай па рахунках адна з найстарэйшых арганізацый у краіне – «Таварыства беларускай мовы ім. Францыска Скарыны». У 2020 годзе арэнду памяшкання ёй удалося аплаціць толькі дзякуючы ахвяраванням;
- ледзь выжывае адзінае ў Беларусі выдавецтва, якое спецыялізуецца на выпуску краязнаўчай і сувенірнай літаратуры «Рыфтур», краязнаўчы Інтэрнэт-рэсурс planetabelarus.by;
- складаная сітуацыя ў рэгіёнах. Напрыклад, змагаюцца за апошняе культурнае месца ў глушы – бібліятэку – у в. Лелікава Кобрынскага раёна, куды прыйшлі звесткі аб тым, што яе закрываюць.
ПРАВА НА ПРАЦУ
Гэтае ж права адносіцца да групы сацыяльна-эканамічных правоў і ўваходзіць у «Топ-10» найбольш часта парушаных на працягу 1-га паўгоддзя 2021 года.
Амаль у кожнай сітуацыі звальнення, зафіксаванай у маніторынгу, парушэнне права на працу спалучанае з пераследам за іншадумства і правам на свабоду выказвання меркавання, бо менавіта гэтыя два складнікі прыводзілі да таго, што дзеячаў культуры, раней заўважаных у актыўнай грамадзянскай пазіцыі, звальнялі наўпрост з іх месцаў працы або стваралі ўсе ўмовы, каб яны самі адтуль сыходзілі.
Адбываліся звальненні / не падаўжэнні кантрактаў супрацоўнікам
тэатраў: Магілёўскага абласнога драматычнага тэатра, Гродзенскага абласнога драматычнага тэатра, Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы, Вялікага тэатра Беларусі, Нацыянальнага акадэмічнага драматычнага тэатра ім. Максіма Горкага;
музеяў: Музея гісторыі Магілёва, Навагрудскага гісторыка-краязнаўчага музея, Дома-музея Адама Міцкевіча ў Навагрудку, Музея Беларускага Палесся, Дзяржаўнага музея гісторыі беларускай літаратуры і іншых;
адукацыйных устаноў: Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў, Гродзенскага дзяржаўнага музычнага каледжа, Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы, Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта, Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта, Мінскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўніверсітэта і іншых устаноў.
ДЫСКРЫМІНАЦЫЯ ПА ПРЫКМЕЦЕ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
Зафіксавана 33 сітуацыі дыскрымінацыі па прыкмеце мовы. У пераважнай большасці гаворка ідзе пра беларускую мову (на другім месцы – польская). Сітуацыі датычаць як прыватных асоб і арганізацый, так і дыскрымінацыі мовы на нацыянальным узроўні.
Так, сабраныя дадзеныя аб тым, што
У побыце:
У Мінску затрымалі 65-гадовага пенсіянера Адама Шпакоўскага, суседзі скардзіліся на яго за тое, што ён «ўсіх дастаў сваёй беларускім мовай».
14 чэрвеня Юлія звярнулася да лекара ў Мінскую раённую паліклініку № 19. Вітаючыся, яна размаўляла на беларускай мове. У адказ лекар стаў павышаць голас і сказаў, каб Юлія размаўляла на «нармальнай мове».
У месцах затрымання:
13 мая Зміцер Дашкевіч пасля адбыцця адміністрацыйнага арышту ў Ізалятары часовага ўтрымання Жодзіна напісаў у пратаколе на беларускай мове, што канфіскаваныя рэчы атрымаў у поўным аб’ёме і прэтэнзій не мае. Супрацоўнік ізалятару сказаў, каб Дашкевіч пісаў у пратаколе па-руску. Зміцер адмовіўся, за што атрымаў удар у плечы.
Валадара Цурпанава другі раз пасадзілі ў карцар на трое сутак за тое, што ён размаўляе на беларускай мове.
Ілля Маліноўскі расказаў, што падчас затрымання і знаходжання ў Пінскім РУУС (Раённае ўпраўленне ўнутраных спраў) 22 красавіка пачуў у свой адрас здзеклівыя выразы, абразы і патрабаванні размаўляць па-руску.
На прадпрыемствах:
Шэраг вытворцаў адмаўляецца выкарыстоўваць беларускую мову на ўпакоўках і этыкетках сваёй прадукцыі.
У многіх адсутнічае беларускамоўная версія сайту.
У адукацыі:
Улады робяць усё магчымае, каб не ліцэнзаваць адукацыйную дзейнасць Універсітэта імя Ніла Гілевіча – ВНУ з беларускай мовай навучання, створанага «Таварыствам беларускай мовы» у 2018 годзе.
Па-за падтрымкай аказваюцца і беларускамоўныя класы. Напрыклад, у вёсцы Амелянец Камянецкага раёна Брэсцкай вобласці закрываюць сельскую школу, у якой навучанне вядзецца на беларускай мове. Паводле афіцыйнай версіі – праз адсутнасць неабходных умоў і малой колькасці вучняў.
Складанасці з адкрыццём беларускамоўнага класа, бо аддзел адукацыі ставіць перашкоды. А агульнаадукацыйная школа можа адмовіць у прадстаўленні навучання на беларускай мове.
У рэгіёнах Беларусі навучанне беларускай мовы знізілася да ўзроўню замежнага.
Існуе вялікая праблема адсутнасці беларускамоўных лагапедаў, а таксама дэфекталагічны літаратуры на беларускай мове.
ІНШЫЯ КУЛЬТУРНЫЯ ПРАВЫ
Апроч згаданых у раздзеле «Літаратура» выпадкаў пакарання за перавоз, захоўванне або чытанне кніг, а таксама фактаў дыскрымінацыйнага стаўлення да беларускай мовы, зафіксаваныя і іншыя выпадкі парушэння культурных правоў беларусаў. У прыватнасці:
- Стварэнне перашкодаў у ажыццяўленні права на карыстанне прадуктам культуры: адвольнае затрыманне слухачоў курсаў беларускай мовы ў Ваўкавыску; канвойнае суправаджэнне экскурсій або затрыманне экскурсантаў у Полацку, Навагрудку, Мінску; арышт і суды ў дачыненні да гледачоў канцэрту ў Смалявічах; адвольнае затрыманне і асуджаныя суткі адміністрацыйнага арышту гледачам спектакля «Белый кролик, красный кролик».
- Парушэнні, звязаныя з выкананнем Закона «Аб ахове гісторыка-культурнай спадчыны».
ІНШАЕ:
Таксама асобна, не ў асноўным маніторынгу, фіксуюцца шматлікія выпадкі:
- Мэтанакіраванай дыскрэдытацыі дзеячаў культуры ў дзяржаўных СМІ.
- Барацьбы з знакамі (ліквідацыя бел-чырвона-белай сімволікі) і акцыямі салідарнасці пратэстнага руху.
- Нізкага менеджменту дзяржаўнай палітыкі ў сферы культуры: памеры бюджэтавання дзяржаўных святаў, новыя прызначэнні, факты прапаганды, планы, прымусовая падпіска на газеты і іншыя.
ІНШЫЯ СТРАТЫ Ў КУЛЬТУРНАЙ СФЕРЫ:
Змушана зачыняюцца або знаходзяцца ў вельмі цяжкім фінансавым становішчы крамы дзіцячых кніг па ўсёй краіне.
Разам з вымушаным ад’ездам з краіны ў мэтах забеспячэння асабістай бяспекі, з’язджаюць з краіны творчыя людзі і ў пошуку самарэалізацыі. Так, у пачатку 2021 года з’ехалі ў Літву, страціўшы працу, акцёры Гродзенскага тэатра. 9 ліпеня ў Вільні прайшоў першы спектакль з іх удзелам. Сучасны мастацкі тэатр вымушана эміграваў з Беларусі і аднавіў працу ў Кіеве, 20 мая менавіта там адбылася прэм’ера спектакля па матывах рамана Сашы Філіпенкі «Бывший сын». Як мінімум на бліжэйшы год эміграваў у Польшчу ўнікальны акардэаніст і кампазітар Ягор Забелаў. Гісторык, кандыдат мастацтвазнаўства, звольнены з універсітэта выкладчык Яўген Малікаў з’ехаў на гадавую стажыроўку ў Польшчу, і іншыя выпадкі.
ЗАМЕСТ ЗАКЛЮЧЭННЯ
Цяжка служыць мастацтву, калі «ў краіне не да законаў», калі парушаныя ўсе нормы – прававыя і чалавечыя.
Алена Гіронак, акторка
Версия на русском языке
Мониторинг нарушений культурных прав и прав человека в отношении деятелей культуры. Беларусь. Январь-Июнь 2021
Самое печальное, что я не вижу конца всему этому. Идёт тотальная зачистка беларусского мира. Уничтожают по дьявольскому плану…
Ольга Бобкова, писательница
Беларусский ПЕН-центр ведет системный сбор информации о реализации культурных прав и прав человека в отношении деятелей культуры. С августа 2020 по настоящее время мы являемся свидетелями и документалистами спланированного и чрезвычайно высокого давления на все свободное общество и деятелей сферы культуры в частности. Это трагическое время для свободы самовыражения, свободы творчества, свободы мнения, etc. Общественно-политический кризис характеризуется попранием основных прав и свобод человека, преследованиями за инакомыслие, цензурой, атмосферой страха и вытеснением из страны сторонников перемен.
Этот документ содержит статистику, примеры, подготовленные на основании сбора и обобщения информации из открытых источников, переписки и личных бесед с деятелями культуры за период с января по июнь 2021 года.
ОБЩИЕ РЕЗУЛЬТАТЫ
За 1-е полугодие 2021 года зафиксировано:
Количество нарушений за январь-июнь – больше объема ситуаций, зафиксированных за весь 2020-й год (593) (Речь идет именно про случаи 2020-го года, которые попали в обзор мониторинга в течение того года. Собирая данные по ситуациям 2021-го года, мы также продолжаем фиксировать упущенные за 2020 год, т.е. в реальности их, определенно, было больше.). Можно утверждать, что давление и репрессии, особенно сильно проявившиеся с августа 2020-го года, начиная с периода президентской кампании, по-прежнему не ослабевают, приобретают новые формы и затрагивают все более широкий круг субъектов культурны Беларуси.
Динамика зафиксированных нарушений, начиная с 2020 года:
ПОЛИТИЧЕСКИЕ ЗАКЛЮЧЕННЫЕ
По состоянию на 30.06.2021 526 человек признаны в Беларуси политическими заключенными. Из общего числа политзаключенных 39 относятся к деятелям культуры для целей настоящего мониторинга.
Среди них:
- писатель и общественно-политический деятель Павел Северинец – 25.05.2021 приговорен к 7 годам колонии усиленного режима;
- адвокат, поэт и автор-исполнитель песен Максим Знак – находится в Следственном изоляторе с 18.09.2020;
- меценат Виктор Бабарико – 06.07.2021 (приговоры, которые стали известны на момент подготовки текста) приговорен к 14 годам колонии усиленного режима;
- поэт и режиссер Игнат Сидорчик – 16.02.2021 приговорен к 3 годам «химии» (так в просторечье называется один из видов наказаний по уголовным статьям – ограничение свободы с направлением в исправительное учреждение открытого типа);
- активист анархистского движения, автор тюремной литературы Николай Дедок – находится в Следственном изоляторе с 11.11.2020;
- литератор и культуролог Юлия Чернявская – с 20.05.2021 находится под домашним арестом (без возможности выхода на улицу и какой-либо коммуникации с внешним миром, за исключением адвоката);
- автор книги и журналистка Катерина Андреева (Бахвалова) – 18.02.2021 приговорена к 2 годам колонии общего режима;
- поэт и член «Союза поляков» Андрей Почобут – находится в Следственном изоляторе с 27.03.2021;
- поэт, журналист и медиаменеджер Андрей Александров – находится в Следственном изоляторе с 12.01.2021;
- музыкант и менеджер культурных проектов Мария Колесникова – находится в Следственном изоляторе с 12.09.2020;
- музыкант Игорь Банцер – 19.03.2021 приговорен к 1,5 годам «химии»;
- барабанщик Алексей Санчук – 13.05.2021 приговорен к 6 годам колонии усиленного режима;
- бард Анатолий Хиневич – 24.12.2020 приговорен к 2,5 годам колонии;
- менеджер культурных проектов и бизнесмен Александр Василевич – находится в Следственном изоляторе с 28.08.2020;
- менеджер культуры Эдуард Бабарико – находится в Следственном изоляторе с 18.06.2020;
- директор концертного агентства Иван Коневега – 04.02.2021 приговорен к 3 годам колонии;
- менеджер культуры Миа Миткевич – 20.05.2021 приговорена к 3 годам колонии;
- менеджер культуры Левон Халатрян – 19.02.2021 приговорен к 2 годам «химии»;
- председательница «Союза поляков в Беларуси» Анжелика Борис – находится в Следственном изоляторе с 23.03.2021;
- арт-исследовательница Алла Шарко – находится в Следственном изоляторе с 22.12.2020;
- художник Алесь Пушкин – находится в Следственном изоляторе с 30.03.2021;
- актер Сергей Волков – 06.07.2021 приговорен к 4 годам колонии усиленного режима;
- художник по свету Данила Гончаров – 09.07.2021 приговорен к 2 годам колонии;
- художник Александр Нурдинов – 05.02.2021 приговорен к 4 годам колонии усиленного режима;
- художник Владислав Маковецкий – 16.12.2020 приговорен к 2 годам колонии;
- архитектор Артем Токарчук – 20.11.2020 приговорен к 3,5 годам колонии;
- дизайнер и архитектор Ростислав Стефанович – находится в Следственном изоляторе с 29.09.2020;
- дизайнер Максим Татьянок – 26.02.2021 приговорен к 3 годам «химии»;
- оператор и звукорежиссер Петр Слуцкий – находится в Следственном изоляторе с 22.12.2020;
- автор фильмов и блогер Павел Спирин – 05.02.2021 приговорен к 4,5 годам колонии;
- UX/UI-дизайнер Дмитрий Кубарев – 24.03.2021 приговорен к 7 годам колонии усиленного режима;
- поэт и публицист, студентка факультета философии и социальных наук БГУ Ксения Сыромолот – 16.07.2021 приговорена к 2,5 годам колонии;
- студентки факультета эстетического образования БГПУ Яна Оробейко и Кася Будько – 16.07.2021 приговорены к 2,5 годам колонии;
- студентка факультета экспозиционного дизайна Академии искусств Мария Каленик – 16.07.2021 приговорена к 2,5 годам колонии;
- бывшая студентка архитектурного факультета БНТУ Виктория Гранковская – 16.07.2021 приговорена к 2,5 годам колонии;
- танцоры Игорь Ермолов и Николай Сасев – 10.06.2021 приговорены к 5 годам колонии усиленного режима;
- художница, отчисленная с последнего курса студентка Академии искусств Анастасия Миронцева – 01.04.2021 приговорена к 2 годам колонии.
Менеджер культуры Денис Чикалев временно имеет статус «бывшего» политзаключенного, т.к. на данный момент находится на свободе под подпиской о невыезде, но в скором времени, во исполнение приговора, будет вынужден отправиться в исправительное учреждение открытого типа (на «химию»: приговорен к 3-м годам).
За первое полугодие 2021 года 24 деятеля культуры из числа тех, в отношении кого ведется уголовное преследование, были незаконно осуждены; среди них как те, кто признаны политзаключенными, так и лица без данного статуса. 13 деятелей культуры приговорены судом к колонии от 2 до 8 лет (7 человек – к колонии усиленного режима), 9 человек – 1,5-3 годам «химии», 2 – к 1-2 годам «домашней химии» (ограничение свободы без направления в исправительное учреждение открытого типа).
Характерная «особенность» второй половины полугодия состоит в том, что деятели культуры, которые были приговорены к «химии» и отпущены после оглашения приговора на некоторое время домой, в июне стали получать направления для отбывания наказания в учреждениях открытого типа. Так, в июне на «химию» отправлены менеджер культуры Левон Халатрян, поэт и режиссер Игнат Сидорчик, музыкант Игорь Банцер и дизайнер Максим Татьянок. Обжалование в суде незаконных приговор не привело к изменению им меры пресечения.
Также в фокусе зрения нашего исследования – условия содержания в закрытых учреждениях. В данный период мы выделяем 44 ситуации с описанием или упоминанием тех условий, в которых находятся заключенные. Это только те, что дошли до нас через СМИ, через публикации родственников. Мы понимаем, что существующие ограниченные источники информации, затрудненная, а зачастую отсутствующая переписка с заключенными, жесткие рамки тюремной цензуры не дают нам возможности заявлять о полноте информации, но даже по имеющимся фактам мы утверждаем о том, что условия содержания в отношении «политических» заключенных представляют собой, как минимум, жестокое и унижающее достоинство обращение, а в ряде случаев имеют признаки пыток.
Примеры условий содержания в заключении:
- Максим Знак передал, что уже 9 месяцев не видел темноты. В его камере постоянно включено освещение.
- Во время судебного заседания 26 апреля Дмитрий Дашкевич заявил, что для «политических задержанных создали параллельные условия: отдельные подъемы, которые отличаются от других заключенных, проверки ночью, отсутствие матрасов, оскорбительное отношение и отсутствие передач».
- В камере, рассчитанной на 4 человек, содержалось 12 человек. Валерий провёл 20 суток без матраса и одеяла. 2 дня подряд политических осуждённых принудительно выводили слушать трансляцию Всебелорусского Народного Собрания. За 20 суток ареста Валерия ни разу не водили в душ и не передавали передачу от родных.
- «Особым видом пыток является радио, которое работает круглосуточно, а иногда и ночью».
- Супруга Андрея Почобута сообщила, что ему в Следственный изолятор не передают лекарства для сердца. У Андрея сбивается сердечный ритм. Лекарства приняли в изолятор Жодино, но не передали непосредственно Почобуту.
- «Он не становится здоровее. Он жёлтого цвета. Иногда перестаёт желтеть, становится нормального, белого. Потом серого, потом снова жёлтого. Глаза у него всё время в гное. Связки на ноге как были порваны и нужно делать операцию, так они и будут порваны. У него выпала пломба, он не может её сделать в тюрьме».
- «Жёлтая бирка с ее именем и фамилией. Сразу хочу уточнить: нет, это не специальная отметка именно для политических. Но это действительно форма сегрегации заключенных – то есть не все узники ходят с жёлтыми бирками, а только спецконтингент, состоящий на профилактическом учёте за склонность к «экстремизму». Кстати, подобная сегрегация – это не какое-то нововведение – такая практика существует минимум с 2019 года».
Ранее были упомянуты ситуации произвольного задержания, уголовного преследования, незаконного осуждения и некоторые другие. Так выглядит список наиболее часто нарушенных прав в отношении деятелей культуры и лиц, реализовывавших свои культурные права. Инакомыслие (взгляды, отличные от тех, что транслируют представители государственной власти) – главный повод начать преследование человека.
Мы также фиксируем нарастание случаев дискриминации по признаку языка, выезд из страны для обеспечения личной безопасности, право на пользование продуктом культуры.
Отдельного внимания заслуживает привлечение к административной и уголовной ответственности за пользование национальной символики. Эта практика получила развитие повсеместно по всей стране. До настоящего времени бело-красно-белый флаг, герб «Погоня» не признаны экстремистскими, однако людей привлекают к ответственности не только за их использование, но и за свободные вариации использования сочетания цветов исторической символики. Использование национальной символики не является основным фокусом нашего исследования, но только в поле нашего зрения попало более 400 случаев за полгода по всей стране.
КТО И КАК НАХОДИТСЯ В НАИБОЛЕЕ УЯЗВИМОМ ПОЛОЖЕНИИ В ТЕКУЩИЙ ПЕРИОД
ЛИТЕРАТУРА
Начиная с января текущего года, под давлением оказались негосударственные издательства, издатели, книгораспространители, независимая пресса, в том числе с контентом по культурной тематике, авторы, а нередко – и сами читатели. Так,
- В январе были задержаны и допрошены издатели Геннадий Винярский и Андрей Янушкевич. В издательствах «Янушкевич» и «Книгосбор» прошли обыски, было конфисковано имущество (компьютеры, телефоны, книги). Счета обоих издательств, а также книжного интернет-магазина knihi.by были заблокированы и оставались таковыми в течение 146 дней (почти 5 месяцев), пока 8 июня не были разблокированы.
В течение этого времени деятельность издательств была почти парализована, а сами организации – под угрозой закрытия: не было возможности платить типографиям, проблемы с поиском ресурсов для новых книг, убытки.
В паузе на сегодняшний день находится и издательство «Логвинов». Книжный магазин закрыт, работает только онлайн.
- С регулярностью приходили известия о том, что беларусская таможня не пропускала книги определенных авторов и/или издательств. Так, не был пропущен за границу роман Виктора Мартиновича «Революция» (отправитель – knihi.by). Не попала к иностранным заказчикам и книга «Беларуская нацыянальная ідэя» авторства Дмитрия Лукашука и Максима Горюнова.
Переизданный роман «Собаки Европы» Ольгерда Бахаревича, который прибыл из Литвы в адрес издательства «Янушкевич» тиражом 1000 экземпляров, был отправлен на таможенный досмотр и экспертизу на предмет наличия (отсутствия) в нем примет проявления экстремизма. Заключение не было предоставлено по истечению 30 календарных дней, на сегодняшний день тираж находится на проверке уже в течение 3-х месяцев.
- Книга Екатерины Андреевой (Бахваловой) и Игоря Ильяша «Белорусский Донбасс» была признана экстремистской. Апелляционная жалоба Игоря Ильяша на признание книги экстремистским материалом была отклонена – она остается в данном статусе. Журналист Романа Васюкович, осуществивший ввоз двух экземпляров книги в Республику Беларусь еще до ее признания экстремистской, был осужден и, в итоге, оштрафован на 20 базовых величин (порядка 220 долларов США).
- По книге «Беларуская нацыянальная ідэя» было дано заключение, что она содержит «признаки проявления экстремизма». Информации о суде, который признал бы книгу таковой, не поступало, и в официальном списке экстремистских материалов ее на сегодняшний день нет. Тем не менее, проходил судебный процесс в отношении жителя Минского района Егора Старовойтова, которого судили за хранение этой книги, купленной в государственном книжном магазине и изъятой до того, как в ней нашли «признаки проявления экстремизма». Суд по делу против Егора Старовойтова прекратили только в связи с истечением срока привлечения к административной ответственности (2 месяца).
- Еще один случай наказания читателей – задержание пенсионеров за «участие в несанкционированной акции» – чтение в поезде книг беларусских писателей: Нила Гилевича, Якуба Коласа, Владимира Короткевича и других классиков. На допросе эти книги были названы милиционером оппозиционной литературой.
- Зафиксированы факты дискредитации ряда книг силами национального телевидения. Это книги авторства Владимира Орлова («Імёны Свабоды»), Александра Лукашука («Прыгоды АРА у Беларусі»), Владимира Некляева («Кон»), Павла Северинца («Нацыянальная ідэя»), Олега Латышонка («Жаўнеры БНР»), «Каліноўскі на Свабодзе» и «Слоўнік свабоды», изданные «Радио Свобода», Журнал ARCHE и другие.
- Предприятие «Белсоюзпечать» односторонне расторгло договора на реализацию печатных изданий, среди которых есть пресса с контентом по теме культуры: газета «Новы Час», журнал «Наша Гісторыя». Сразу после и «Белпочта» расторгла контракт с данными изданиями, и в подписках с июля 2021 года их уже нет. От продаж также отказались некоторые государственные книжные магазины.
- Известно, что администрация «Белкниги» сняла с полок своих магазинов книги ряда авторов: Виктора Казько, Владимира Некляева, Виктора Мартиновича и других. Также предприятие досрочно расторгло договор на реализацию «Теорий литературы ХХ века» (книга под редакцией Леонида Борщевского).
- В библиотеки стали приходить циркуляры с требованием убрать книги издательства «Харвест» про военную историю. В частности, книги Виктора Ляхора «Военная история Беларуси. Герои. Символы. Цвета» и «Военная символика белорусов. Знамёна и мундиры». Также известно, что убирают из государственных библиотек книги Ольгерда Бахаревича.
АРТ-ПРОСТРАНСТВА И ОРГАНИЗАЦИИ КУЛЬТУРЫ
С начала 2021 года мы фиксировали тенденцию, направленную на создание препятствий для деятельности независимых культурных пространств. Эта тенденция не только продолжилась в течение всего полугодия, но и трансформировалась в крайние формы давления на данные организации. Репрессии начались с допросов руководителей и обысков, изъятия документов и имущества, продолжились в виде многочисленных проверок Департамента финансовых расследований, налоговой инспекции, подразделений министерства по чрезвычайным ситуациям, etc и перешли в крайнюю форму административного давления – к ликвидации организаций.
- Так, в начале года в одностороннем порядке владелец помещения расторгнул договор аренды с Культурным хабом «Ок16», в результате чего отменились все (преимущественно театральные) мероприятия. Позже приходили с обыском в культурный центр «Другі паверх» и Пространство КХ («Крылы Халопа»). В апреле МЧС и санитарная станция пришли в ивент-пространство «Месца», в результате чего площадка была закрыта до устранения нарушений.
- Вынужденно закрылся гродненский бар и арт-пространство «Третье место», гомельский Red Pub, чинились сложности минскому музыкальному клубу «Граффити» (клуб закрылся, но позже смог открыться снова). Был отменен фестиваль современного искусства Moving Art Festival, и полностью закрылось арт-пространство MAF.
- Начиная с апреля, административное давление усугубилось и начало принимать крайние формы – ликвидацию. Так, 19 апреля Экономический суд Брестской области принял решение о ликвидации ООО «Польская школа» («в целях защиты государственных и общественных интересов»). 12 мая Экономический суд Гродно постановил ликвидировать культурно-просветительское учреждение «Центр городской жизни» (причина — выставка Алеся Пушкина, на которой якобы была картина, подпадающая под Закон о противодействии экстремизму.). 18 июня стало известно о ликвидации в Бресте социально-культурного учреждения «Театр Крылья Холопа» и культурно-просветительского «Грунт будущего». Основание – осуществление деятельности, не соответствующей заявленным в уставе целям и предмету. 30 июня власти потребовали прекратить в Беларуси деятельность Гёте-Института и Германской служба академических обменов (DAAD) – основных организаций по изучению немецкого языка и культуры во всем мире. (По состоянию на первые числа 2-го полугодия известно и о ликвидации брестского Агентства регионального развития «Дзедзич», проводившего фестиваль культуры и другие культурные мероприятия).
- Еще один способ давления на организации – внеплановые проверки от Министерства юстиции. Общественные организации стали получать письма о проведении в их адрес мониторинга на предмет соответствия деятельности требованиям беларусского законодательства. Список запрашиваемых документов идет на десятки пунктов, затрагивает порядка 3-4 лет деятельности организации, а сами письма с извещением о проводимой проверке приходят с недельной задержкой, в результате чего на сбор документов остаются считанные дни, если не сутки. Известно, что такое письмо получили «Белорусский ПЕН-центр», «Белорусский комитет Международного Совета по памятникам и местам (ИКОМОС)». (По состоянию на первые числа 2-го полугодия также известно о получении такого письма «Згуртаваннем беларусаў свету «Бацькаушчына», «Союзом белорусских писателей»). По состоянию на конец июня известно, что, в частности, «Белорусский комитет ИКОМОС», по итогам проверки, получил от Министерства юстиции письмо с вынесением организации предупреждения в связи с нарушениями ею законодательства и необходимостью принятия комплекса мер по их устранен.
КОММЕРЧЕСКИЕ ОРГАНИЗАЦИИ
Еще в 2020 году была «объявлена война» коммерческим инициативам, которые строили бизнес на национальном сегменте (национальные символы, сувениры). Так, в течение всего полугодия, а особенно часто в его первой половине, по всей Беларуси фиксировались факты создания препятствий для деятельности магазинов, торгующих национальной символикой и одеждой: «Князь Вітаўт», Symbal.by, «Росквіт», «Мой модны кут», Vokladki, БЧБ.бел, «Адметнасць», «Цудоўная крама», «Хамелеон», LSTR Adzieńnie, мастерской moj rodny kut, бренду дизайнерской одежды Honar. В магазины и/или к владельцам приходили с проверкой сотрудники всевозможных служб: МЧС, ДФР, Отдел по борьбе с экономическими преступлениями, Отдел по борьбе с организованной преступностью, милиция, ОМОН, Инспекция по охране труда, Госстандарт и др. Еще и в июне в магазин «Адметнасць» приходили также представители отдела идеологии горисполкома с претензиями к товарам в красно-белой цветовой гамме.
Часть магазинов и организаций была вынуждена прекратить свою деятельность полностью или частично:
- Так, на сегодняшний день в связи с многочисленными проверками, судами, штрафами и арестом продукции не работает брестский интернет-магазин «Князь Вітаўт».
- Не работают оффлайн-магазин и самовывоз Symbal.by. Магазин занимается только продажей цифровых товаров.
- Оффлайн магазин «Мой модны кут» больше не существует на прежнем месте, пока работает через сайт.
- Объявила о вынужденном закрытии «Будзьма-крама».
- О скором закрытии (по экономическим причинам) сообщил гомельский магазин «МРОЯ».
ВОПРОСЫ СПОРНОЙ ИСТОРИЧЕСКОЙ ПАМЯТИ
Отдельная тема, проходящая и в контексте нарушения прав деятелей культуры, культурных прав, но и занимающая отдельное место в дискурсе чиновников – тема отношения к спорным вопросам исторической памяти.
На языке представителей госаппарата она звучит как «недопущение героизации нацизма». Так, в Могилевской области, например, создана рабочая группа по расследованию уголовного дела по факту геноцида беларусского народа в годы ВОВ, а научный сотрудник Института философии НАН Беларуси А. Дзермант предлагает собрать, задокументировать и предъявить подобные факты западным «партнерам»; в первом чтении депутатами Парламента принят законопроект о недопущении реабилитации нацизма, а Министерство культуры Республики Беларусь, вместе с Брестским областным и Березовским райисполкомами провело акции, посвященные событиям на месте концлагеря в городе Береза-Картузская (сейчас г. Береза, Брестская область), хотя ранее власти не проявляли интереса к этому месту.
Что касается нарушений в рамках данной тематики:
- Мероприятие, проведенное 28 февраля по поводу Дня памяти «отверженных солдат» в польской социальной школе скаутов имени Ромуальда Траугутта в Бресте, было расценено как героизация нацизма, что привело к массированному давлению на польское сообщество, «Польскому делу» и антипольской культурной политике в целом. В результате в марте был задержан руководящий состав не признанного в Беларуси Союза поляков, прошли обыски в учреждениях в Гродно, Бресте, Барановичах, Лиде, Волковыске, до сих пор продолжается давление на членов и активистов Союза поляков, польское меньшинство по всей Беларуси. Председатель Союза поляков Анжелика Борис и член союза Андрей Почобут с марта месяца находятся в заключении, в отношении них ведется уголовное преследование. Директор ООО «Польская школа» Анна Панишева, руководительница Лидского отделения «Союза поляков» Ирена Бернацкая и директор общественной школы при «Союзе поляков в Волковыске» Мария Тишковская также с марта находились в заключении по такому же уголовному преследованию, 2 июня стало известно, что втроем они были вывезены в Польшу. Анжелика Борис и Андрей Почобут от депортации отказались. Все они были признаны политзаключенными.
- В конце марта были заведены уголовные дела на Алеся Пушкина (художника) и Павла Можейко (руководителя центра) за демонстрацию портрета участника антибольшевистского послевоенного подполья Евгения Жихаря на выставке в «Центре городской жизни» в г. Гродно. (Прим.: Центр находится в стадии ликвидации). Алесь Пушкин с 30 марта содержится в Следственном изоляторе, признан политзаключенным. Несколько деятелей культуры были допрошены в Следственном комитете в качестве свидетелей по уголовному делу «Можейко – Пушкина».
- Также в марте под угрозой возбуждения уголовного дела в отношении актеров был отменен показ спектакля «Кадиш» (также должен была проходить в «Центре городской жизни» в г. Гродно, тема спектакля – «Холокост»).
- Зафиксирована публикация диффамационного характера в отношении литературной Премии имени Натальи Арсеньевой и в адрес самой писательницы Натальи Арсеньевой-Кушель, где она называется «коллаборанткой», покланявшейся бело-красно-белому флагу, ей приписываются якобы антисемитские публикации во время оккупации. (Прим.: Наталья Арсеньева-Кушель – автор гимна «Магутны Божа», написанного в 1943 году, за его исполнение сегодня привлекают к ответственности).
ЦЕНЗУРА И СВОБОДА ТВОРЧЕСТВА
Ведется уголовное преследование художника Алеся Пушкина, подверглись цензуре авторы, книги и издательства, а также выставки, спектакли, концерты, гимн «Магутны Божа» и другое.
- Так, музыкантам и артистам сцены отказывали в выдаче гастрольных удостоверений: «Каста», J:Морс, «РСП» и др., СХТ не получил разрешение на спектакль «Бывший сын» по роману Саши Филипенко, а «Театр Ч» не может найти площадку, чтобы сыграть свой знаковый спектакль «Дзяды».
- Меньше часа проработала выставка Максима Сарычева «Я почти могу слышать птиц», посвященная Малому Тростенцу – крупнейшему нацистскому лагерю смерти.
- На следующий день после открытия закрылась выставка «Машина дышит, а я – нет», посвященная беларусским медикам и тем вызовам, с которыми они столкнулись за год пандемии (Прим.: проходила в ивент-пространстве «Месца»).
- На два дня раньше срока была прекращена большая выставка художественной группы «Пагоня», включающая и работы «Аква/арэлі+» Алеся Марочкина (две из картин были посвящены Нине Багинской и Роману Бондаренко – знаковым личностям протестного движения в Беларуси).
- Без объяснения причин в областном краеведческом музее Витебска не состоялась фотовыставка Виктора Борисенкова «Самое время вспомнить». («Похоже, что кто-то увидел в фотографиях разрушенных церквей идеологическую диверсию»). Несколькими днями ранее была отменена и лекция краеведа в областной библиотеке.
- По независящим от Сергея Тарасова причинам была перенесена презентация его книги «Еўфрасіньня – Офрасіньня – Аўфрасіньня. Яе час, яе крыж».
- С выставки в Гродно Нади Буки «Асабістая справа» с экспозицией в 56 полотен 6 внезапно исчезли – как оказалось, это те, которые имеют определенное сочетание белого и красного (характерно, что некоторые из них были написаны до 2020 года).
- Опасаясь за возможное преследование авторов, на неопределенный срок перенесла свой онлайн-фестиваль команда фестиваля документального кино WATCH DOCS Belarus. Спектакль «Белый кролик, красный кролик» HomoСosmos театра отменялся уже с десяток раз. Школьные идеологи следят, чтобы учеников водили в государственные музеи, а не в частные. В гродненском баре отцензурировали меню (потребовали заклеить лица и имена), в котором были напечатаны портреты известных беларусов. РТБД снял с репертуара спектакль «Чернобыльская молитва» (поставлен по произведению нобелевского лауреата Светланы Алексиевич). А Светлана Алексиевич на сегодня одна, наверное, из самых цензурируемых писательниц: ее имя вычеркнули с обложки журнала, не разрешили упоминать в школе на уроке литературы, а государственные СМИ многократно порочили ее честь и деловую репутацию.
ГОСУДАРСТВЕННАЯ ПОЛИТИКА В СФЕРЕ КУЛЬТУРЫ И ФИНАНСИРОВАНИЕ
Ранее уже были приведены примеры нарушений в рамках каждой из трех групп прав: группы гражданских и политических прав (преследование за инакомыслие, произвольное задержание, условия содержания в закрытых учреждениях, диффамационные высказывания и другие); группы культурных прав (цензура, свобода творчества, право на пользование символикой) и группы социально-экономических прав (вынужденное прекращение деятельности, конфискация имущества, создание административных препятствий для осуществления деятельности и ликвидация как его крайняя форма).
Еще один тип нарушений в рамках социально-экономических прав – ограниченный и выборочный характер государственной поддержки, при котором негосударственные акторы культуры практически полностью исключены из этой системы, не имеют субсидий и преференций, которые распространяются преимущественно на государственные учреждения культуры. Так,
- В конце марта вышло постановление Совмина с измененным перечнем общественных объединений, союзов и ассоциаций, фондов, для которых установлен понижающий коэффициент 0,1 к базовой ставке арендной платы. И с апреля для 93 организаций стоимость аренды помещений выросла в 10 раз, о чем большинство из них не знали и не успели подготовиться заранее. Среди общественных организаций в списке есть и те, чья деятельность непосредственно влияет на культурную сферу страны: «Белорусская библиотечная ассоциация», «Белорусский союз дизайнеров», «Белорусский союз композиторов», «Белорусский союз художников», «Белорусский фонд культуры», «Белорусская Ассоциация клубов «ЮНЕСКО», «Белорусский альянс танцевального спорта».
- Сложная ситуация в стране и с частными музеями. Если государственные музеи дотируются государством, то частные находятся вне поддержки и на грани выживания. Так, специальная комиссия в горисполкоме лишила понижающего коэффициента на аренду гродненский «Цікавы музей», счета выросли в 6 раз. В середине апреля стало известно, что музей закрылся. Музею городского быта и истории города Гродно также повысили аренду. Пока хозяин покрывает расходы за свой счет, чтобы сохранить музей. Испытывают сложности и находятся на грани выживания музеи архитектурных миниатюр – Grodno Mini и минский «Страна мини».
- Другие примеры:
– имеет сложности с оплатой по счетам одна из старейших организаций в стране – «Товарищество белорусского языка им. Франциска Скорины». В 2020 году аренду помещения ей удалось оплатить только благодаря пожертвованиям;
– еле выживают единственное в Беларуси издательство, специализирующееся на выпуске краеведческой и сувенирной литературы «Рифтур», краеведческий Интернет-ресурс planetabelarus.by;
– сложная ситуация в регионах. Например, борются за последнее культурное место в глуши – библиотеку – в д. Леликово Кобринского района, куда пришли известия о том, что ее закрывают.
ПРАВО НА ТРУД
Данное право также относится к группе социально-экономических прав и входит в «Топ-10» наиболее часто нарушенных в течение 1-го полугодия 2021 года.
Почти в каждой ситуации увольнения, зафиксированной в мониторинге, нарушение права на труд сопряжено с преследованием за инакомыслие и правом на свободу выражения мнения, т.к. именно эти две составляющие приводили к тому, что деятелей культуры, ранее замеченных в активной гражданской позиции, увольняли напрямую с их мест работы или создавались все условия, чтобы она сами оттуда уходили.
Происходили увольнения/не продления контрактов сотрудникам
театров: Могилевского областного драматического театра, Гродненского областного драматического театра, Национального академического театра имени Янки Купалы, Большого театра Беларуси, Национального академического драматического театра им. Максима Горького;
музеев: Музея истории Могилева, Новогрудского историко-краеведческого музея, Дома-музея Адама Мицкевича в Новогрудке, Музея Белорусского Полесья, Государственного музея истории беларусской литературы и других;
образовательных учреждений: Белорусской государственной академии искусств, Гродненского государственного музыкального колледжа, Гродненского государственного университета имени Янки Купалы, Полоцкого государственного университета, Могилевского государственного университета, Минского государственного лингвистического университета и других мест.
ДИСКРИМИНАЦИЯ ПО ПРИЗНАКУ БЕЛАРУССКОГО ЯЗЫКА
Зафиксировано 33 ситуации дискриминации по признаку языка. В преимущественном большинстве из них речь идет про беларусский язык (на втором месте – польский). Ситуации касаются как частных лиц и организаций, так и дискриминации языка на национальном уровне.
Так, собраны данные о том, что
- В быту:
В Минске задержали 65-летнего пенсионера Адама Шпаковского, соседи жаловались на него за то, что он «всех достал своим беларусским языком».
14 июня Юлия обратилась к врачу в Минскую районную поликлинику № 19. При приветствии она разговаривала на беларусском языке. В ответ врач стал повышать голос и сказал, чтобы Юлия разговаривала на «нормальном языке».
- В местах задержания:
13 мая Дмитрий Дашкевич после отбывания административного ареста в Изоляторе временного содержания Жодино написал в протоколе на беларусском языке, что конфискованные вещи получил в полном объёме и претензий не имеет. Сотрудник изолятора сказал, чтобы Дашкевич писал в протоколе по-русски. Дмитрий отказался, за что получил удар в плечи.
Володара Цурпанова второй раз посадили в карцер на трое суток за то, что он разговаривает на беларусском языке.
Илья Малиновский рассказал, что во время задержания и нахождения в Пинском РУВД (Районное управление внутренних дел) 22 апреля услышал в свой адрес издевательские выражения, оскорбления и требования разговаривать по-русски.
- На предприятиях:
Ряд производителей отказывается использовать беларусский язык на упаковках и этикетках своей продукции.
У многих отсутствует беларусскоязычная версия сайта.
- В образовании:
Власти делают все возможное, чтобы не лицензировать образовательную деятельность Университета имени Нила Гилевича – вуза с беларусским языком обучения, созданного «Товариществом белорусского языка» в 2018 году.
Вне поддержки оказываются и беларусскоязычные классы. Например, в деревне Омеленец Каменецкого района Брестской области закрывают сельскую школу, в которой обучение ведётся на беларусском языке. По официальной версии — из-за отсутствия необходимых условий и малой численности учащихся.
Сложности с открытием беларусскоязычного класса, т.к. Отдел образования ставит преграды. А общеобразовательная школа может отказать в предоставлении обучения на беларусском языке.
В регионах Беларуси обучение беларусскому языку снизилось до уровня иностранного.
Существует большая проблема отсутствия беларусскоязычных логопедов, а также дефектологической литературы на беларусском языке.
ДРУГИЕ КУЛЬТУРНЫЕ ПРАВА
Помимо упомянутых в разделе «Литература» случаев наказания за перевоз, хранение или чтение книг, а также фактов дискриминационного отношения к беларусскому языку, зафиксированы и другие случаи нарушения культурных прав беларусов. В частности:
- Создание препятствий в осуществлении права на пользование продуктом культуры: произвольное задержание слушателей курсов беларусского языка в Волковыске; конвойное сопровождение экскурсий или задержание экскурсантов в Полоцке, Новогрудке, Минске; арест и суды в отношении зрителей концерта в Смолевичах; произвольное задержание и присужденные сутки административного ареста зрителям спектакля «Белый кролик, красный кролик».
- Нарушения, связанные с соблюдением Закона «Об охране историко-культурного наследия».
ДРУГОЕ:
Также отдельно, не в основном мониторинге, фиксируются многочисленные случаи:
- Целенаправленной дискредитации деятелей культуры в государственных СМИ.
- Борьбы с символами (ликвидация бело-красно-белой символики) и акциями солидарности протестного движения.
- Низкого менеджмента государственной политики в сфере культуры: размеры бюджетирования государственных праздников, новые назначения, факты пропаганды, планы, принудительная подписка на газеты и другие.
ДРУГИЕ ПОТЕРИ В КУЛЬТУРНОЙ СФЕРЕ:
- Вынужденно закрываются или находятся в крайне тяжелом финансовом положении магазины детских книг по всей стране.
- Наряду с вынужденным отъездом из страны в целях обеспечения личной безопасности, уезжают из страны творческие люди и в поиске самореализации. Так, в начале 2021 года уехали в Литву потерявшие работу актеры Гродненского театра. 9 июля в Вильнюсе прошел первый спектакль с их участием. Современный художественный театр вынужденно эмигрировал из Беларуси и возобновил работу в Киеве, 20 мая именно там состоялась премьера спектакля по мотивам романа Саши Филипенко «Бывший сын». Как минимум на ближайший год эмигрировал в Польшу уникальный аккордеонист и композитор Егор Забелов. Историк, кандидат искусствоведения, уволенный из университета преподаватель Евгений Маликов уехал на годовую стажировку в Польшу, и другие случаи.
ВМЕСТО ЗАКЛЮЧЕНИЯ
Трудно служить искусству, когда «в стране не до законов», когда нарушены все нормы – правовые и человеческие.
Елена Гиренок, актриса
Парады навучэнцам па падрыхтоўцы да выпускных экзаменаў
Любы экзамен, няхай гэта будзе выпускны або ўступны, уяўляе сабой стрэсавую сітуацыю для таго, хто яго здае. Падрыхтоўка да яго суправаджаецца высокімі эмацыянальнымі, інтэлектуальнымі і фізічнымі нагрузкамі.
Час падрыхтоўкі да экзаменаў трэба разумна размеркаваць. Не варта займацца шмат гадзін без перапынкаў. Лепш вучыць блокамі: засвоіў тэму, замацаваў яе і адпачыў. Потым коратка паўтарыў, што завучыў, і – за новую тэму.
Адзначце тэмы, якія вы ўжо адпрацавалі і ў якіх адчуваеце сябе ўпэўнена. Сканцэнтруйце ўвагу на пытаннях, да якіх вы слаба падрыхтаваныя.
Выкарыстоўвайце час, адведзены на падрыхтоўку, як мага больш эфектыўна. Новы і складаны матэрыял вучыце ў той час сутак, калі добра «думаецца», г.зн. адзначаецца высокая разумовая працаздольнасць. Звычайна гэта ранішнія гадзіны пасля добрага адпачынку.
Да матэрыялу, які цяжка запамінаецца, неабходна вяртацца некалькі разоў. Праглядаць яго на працягу некалькіх хвілін увечары, а затым яшчэ раз раніцай.
Каб лепш запомніць матэрыял, неабходна максімальна выкарыстоўваць усе магчымасці: успрымаць тэкст і на слых, і візуальна чытаць з ліста.
Трэніруйцеся адказваць на пытанні. Па меры таго, як вы вывучылі кожную тэму, спрабуйце адказваць на пытанні. Адказваючы на іх, вы набываеце ўпэўненасць у сабе і зможаце адказаць на нечаканыя пытанні на экзамене.
Пераказ тэксту сваімі словамі прыводзіць да лепшага запамінання, паколькі гэта актыўная, арганізаваная разумовая праца.
Вельмі карысна складаць схемы і алгарытмы канкрэтных тэм і трымаць іх у памяці, а не «зазубрываць» усю тэму цалкам “ад” і “да”.
Да экзамену лепш рыхтавацца з бацькамі, сябрам або сяброўкай: паўтараць, задаваць пытанні і адказваць на іх, «прамаўляць» увесь матэрыял.
За некалькі дзён да экзамену “прагані” ў думках магчымыя сітуацыі на іспытах, уяві сабе ва ўсіх дэталях абставіны будучага экзамену.
Парадак афармлення экзаменацыйных работ
Экзаменацыйныя работы, якія праводзяцца ў пісьмовай форме, па завяршэнні навучання і выхавання на II і III ступенях агульнай сярэдняй адукацыі выконваюцца на падвойных лістах паперы, якія ўкладваюцца адзін у адзін, са штампам установы адукацыі.
На адбітку штампа ўстановы адукацыі запісваецца дата.
Напрыклад:
1 чэрвеня 2018 года
Пасля адбітку штампа ўстановы адукацыі прапускаецца два радкі і пасярэдзіне наступнага радка робіцца адпаведны запіс:
Экзаменацыйная работа (дыктант)
па беларускай мове
вучаніцы 9 класа
Шынкарэвіч Дзіяны Сяргееўны
Экзаменацыйная работа (пераказ)
па беларускай мове
вучня 11 класа
Богача Арцёма Русланавіча
- другой старонцы без слова “тэма” пішацца назва дыктанта, пераказу.
Экзаменационная работа (диктант)
по русскому языку
учащейся 9 класса
Ковалевич Ольги Петровны
Пасля адбітку штампа ўстановы адукацыі прапускаецца чатыры клеткі і пасярэдзіне наступнага радка робіцца адпаведны запіс:
Экзаменацыйная работа
па матэматыцы
вучня 9 класа
Станкевіча Сяргея Іванавіча
- другой старонцы пішацца нумар варыянту.
Рэкамендацыі для падрыхтоўкі да экзаменацыйнага пераказу па беларускай мове
Экзамен — гэта заўсёды выпрабаванне, якому павінна папярэднічаць сур’ёзная, грунтоўная падрыхтоўка. Пачынацца яна павінна загадзя, бо трэба не толькі паўтарыць правілы арфаграфіі і пунктуацыі, але і навучыцца працаваць з тэкстамі.
- вучняў памылкова лічаць, што галоўнае — перадаць тэкст як мага бліжэй да арыгіналу. Між тым зусім не трэба імкнуцца пераказаць тэкст “слова ў слова”, важна выявіць галоўную думку (ідэю) твора ці ўрыўка, раскрыць яе праз перадачу зместу ў пэўнай паслядоўнасці, захоўваючы моўныя і стылёвыя сродкі ў адпаведнасці з ідэйна — мастацкай задачай зместу. Такі падыход дазваляе вучням выявіць свае творчыя магчымасці, а галоўнае — пазбегнуць цяжкасцей ў напісанні. Так, амаль заўсёды можна замяніць сінонімам ці блізказначным слова, у напісанні якога вы сумняваецеся. Можна нават прапусціць слова, словазлучэнне, пэўную сінтаксічную канструкцыю, калі не памятаеце дакладна, як афармляць яе на пісьме (зразумела, такі пропуск магчымы толькі тады, калі ён не разбурае сказ, не робіць выказванне незразумелым). Можна змяніць парадак слоў у сказе, “падагнаць” яго пад правіла, якое вы ведаеце дакладна. Нарэшце можна перабудаваць сказ (напрыклад, складаны бяззлучнікавы ў складаназлучаны ці складаназалежны, простую мову замяніць ускоснай, з аднаго складанага сказа зрабіць некалькі простых і г.д.).
- да экзамену ў форме пераказу мае сваю спецыфіку. Якаснае напісанне работы патрабуе даволі высокага развіцця слыхавой і зрокавай памяці. Пры самастойнай падрыхтоўцы пасля таго, як напішаце пераказ і праверыце яго, вярніцеся да тэксту, прааналізуйце найбольш цяжкія напісанні, растлумачце пастаноўку знакаў прыпынку, адзначце магчымую пунктуацыйную варыянтнасць. Для таго, каб вашы веды былі больш трывалымі, а ўменні дасканалымі, пасля кожнага практычнага задання выконвайце работу над памылкамі. Гэта найбольш дзейсная прафілактыка памылак: вы прааналізуеце моўную з’яву, успомніце адпаведнае правіла, самастойна падбераце прыклады на гэта правіла — словам, асэнсуеце, чаго вы не ведаеце і на што трэба яшчэ раз звярнуць увагу. Усе пытанні, якія узнікаюць у вас пры працы з тэарэтычным матэрыялам, практыкаваннямі, тэкстамі, абавязкова занатоўвайце, каб потым задаць іх на кансультацыі, якая звычайна праводзіцца напярэдадні экзамену.
Як трэба пісаць пераказ?
Пры першым чытанні слухайце тэкст уважліва. Звярніце ўвагу, які тып маўлення ўласцівы яму, асаблівасці якога стылю мовы вам неабходна перадаць. Сфармулюйце для сябе тэму і галоўную думку тэксту (пра што вам трэба расказаць, што апісаць, над чым паразважаць і да якога вываду прыйсці).
Калі тэкст чытаецца другі раз, вы можаце рабіць якія – небудзь паметкі: апорныя словы і спалучэнні слоў, змест простай мовы і інш.
- пры неабходнасці экзаменатар звычайна тлумачыць некаторыя словы і выразы або нават запісвае іх на дошцы (як правіла, гэта словы іншамоўнага паходжання, якія рэдка ўжываюцца, обо словы з лексікі абмежаванага ўжытку: прафесіяналізмы, дыялектызмы, устарэлыя словы). Цяпер вам трэба пераказаць тэкст. Спачатку пішыце так, як вам запомнілася. Затым загляніце ў запісы, зробленыя падчас другога чытання, і ўнясіце патрэбныя змяненні, дапаўненні. Прачытайце, што ў вас атрымалася; пры гэтым сачыце за тым, каб выказванне вызначалася паслядоўнасцю, лагічнасцю, каб не было сказаў, сэнс якіх цяжка обо ўвогуле нельга зразумець (няправільна пабудаваны сказ, прапушчана слова, няўдалы парадак слоў і г.д.). Калі трэба, перабудоўвайце сказы, замяняйце ці перастаўляйце словы. Прачытайце тэкст яшчэ раз, звяртаючы ўвагу на тое, ці ўдала вы падзялілі яго на абзацы. наступным чытанні праверце напісанне слоў і пастаноўку знакаў прыпынку. Важна асэнсаваць, для чаго патрэбны той ці іншы знак прыпынку (што ён раздзяляе ці выдзяляе) і які знак павінен стаяць у кожным канкрэтным выпадку (калі вы не ўпэўнены, лепш перабудаваць сказ такім чынам, каб знак прыпынку не выклікаў у вас пытанняў). Некалькі хвілін адпачніце, а потым перапісвайце работу на чыставік. Старайцеся не рабіць выпраўленняў і пісаць разборліва, думайце над кожным пераносам. Прачытайце тэкст яшчэ раз. Зверце чыставік з чарнавіком (ці не прапусцілі якое – небудзь слова, знак прыпынку, ці не забыліся выдзеліць абзац). Калі дазваляе час, крыху адпачніце і потым яшчэ раз прачытайце сваю работу так, як чыталі чарнавік. Як відаць, самаправерка пісьмовай работы – справа складаная і не менш адказная, чым напісанне самой работы.
ПАМЯТКА “ПАДРЫХТОЎКА ДА ЭКЗАМЕНАЎ”
Экзамен дае магчымасць зразумець і ацаніць сябе, а гэта заўсёды цікава.
АГУЛЬНЫЯ РЭКАМЕНДАЦЫІ
- Успрымайце экзамен як жыццёвы рубеж.
- Рыхтуючыся да экзаменаў, улічвайце біялагічныя рытмы: лепшы час для заняткаў — з 9.00 да 13.00 і з 16.30 да 19.30.
- Кожны дзень знаходзьце магчымасць 1-1,5 часы знаходзіцца на свежым паветры, прысвяціўшы гэты час фізічным практыкаванням.
- Прытрымлівайцеся рэжыму дня. Сон павінен быць не менш за 8 гадзін.
- Звярніце ўвагу на харчаванне. Трэба есці больш рыбы, сыру, малочных продуктаў, соевых прадуктаў, яблыкаў, морковы, сокаў, тваргу, салатаў. Ежа не павінна быць цяжкай.
- Пры вывучэнні і паўтарэнні матэрыялу памятайце правіла «сціранне слядоў». Запамінанне матэрыялу — гэта пакіданне «слядоў» у памяці. Пры вывучэнні падобнага матэрыялу «сляды» накладваюцца і сціраюцца. Чаргуйце гуманітарныя і дакладныя навукі.
- Вывучаны матэрыял неабходна паўтарыць праз 20 хвілін. Калі гэта зрабіць, тады запамінаецца 70% інфармацыі, у адваротным выпадку — толькі 30%.
- Выкарыстоўвайце як мага больш каналаў успрымання інфармацыі: прагаворвайце ўслых, малюйце схемы, піктаграмы, памячайце апорныя словы.
Як падрыхтавацца да экзамену псіхалагічна:
☼ Для таго каб у крызіснай сітуацыі не губляць галавы, неабходна ня ставіць перад сабой звышзадачы для дасягнення сверхцелі.
☼ Неабходна пачынаць рыхтавацца да іспытаў загадзя, па частках, захоўваючы спакой.
☼ Паспрабаваць спачатку запомніць то, што даецца лёгка, а потым пераходзіць да вывучэння цяжкага матэрыялу.
☼ У перапынках паміж заняткамі слухайце расслабляльную музыку, танцуйце, рабіце спартыўныя практыкаванні, кантактуйце з цікавымі людзьмі, дапамажыце тым, хто асабліва мае патрэбу ў вашай любові, клопаце, ласцы.
Рэжым дня:
☼ Падзялі дзень на тры часткі: навучальны праца — 8 гадзін, адпачынак — 8 гадзін, сон — не менш за 8 гадзін.
☼ Арганізуюць сваё працоўнае месца так, каб ніхто і нішто не адцягвала цябе ў час працы.
Харчаванне:
☼ Трох-чатырохразовае, каларыйнае, багатае на вітаміны.
☼ Аддаваць перавагу малочным прадуктам, рыбе, мясу, гародніне, садавіне.
☼ Палепшае памяць: морква з раслінным алеем (стымулюе абмен рэчываў у мозгу), шклянка ананасавага соку.
☼ Сканцэнтраваць увагу дапаможа палоўка рэпчатай цыбулі у дзень (дапамагае пры разумовым ператамленні, псіхічнай стомленасці, спрыяе разрэджванню крыві, паляпшае забеспячэнне мозгу кіслародам).
☼ Дасягнуць творчага азарэння, справакаваць нараджэнне геніяльных ідэй, стымуляваць нервовую сістэму можна пры дапамозе гарбаты з кмена (2 чайныя лыжкі здробненых насення на кубак).
☼ Паспяхова грызці граніт навукі дазваляюць капуста (яна зніжае актыўнасць шчытападобнай залозы, здымае нервовасць) і лімон (асвяжае думкі, палягчае ўспрыманне інфармацыі за кошт ударнай дозы вітаміна С).
☼ Добры настрой падтрымаюць «садавіна шчасця» – бананы, якія змяшчаюць
неабходнае мозгу рэчыва — серотонін.
Умовы падтрымкі працаздольнасці:
☼ Чаргавацца разумовы і фізічная праца.
☼ Берагчы ад ператамлення вочы, даваць ім адпачынак, перамыкаць увагу.
☼ Мінімум тэлевізійных перадач, працы за кампутарам.
☼ Стымуляваць пазнавальныя здольнасці можна пры дапамозе наступнага практыкаванні: вялікім і паказальным пальцамі адной рукі з сілай здушваць фалангу кожнага пальца другой рукі, пачынаючы ад ногцевай фалангі, спачатку ў тыльныя-далоневай, затым у межпальцевые плоскасці. Затым рукі мяняем.
☼ Падняць настрой і напоўніць сябе свежай сілай дапамогуць ўдыхі і выдыхі з гукамі «Аааа», «Ииии», «Оооо», «Уууу». Важна каб пры ўдыху гук спявалася паступальна ўверх (уявіце, што разам з паветрам вы ўдыхаеце светлыя і радасныя думкі), а пры выдыху паступальна.
ПОСПЕХУ ВАМ!
Рэкамендацыі па падрыхтоўцы да экзамену па ГІСТОРЫІ,
або як навучыцца здаваць экзамен
Падрыхтоўка да экзамену
Перш за ўсё неабходна скласці план падрыхтоўкі. Для гэтага трэба высветліць, што вамі засвосна недастаткова добра. Далей карысна вызначыць аб’ём работы, якую неабходна зрабіць. Потым размеркаваць яе ў адпаведнасці з часам, але з такім разлікам, каб у вас заставаўся пэўны рэзерв часу перад самым экзаменам. Варта дакладна вызначыць, што менавіта сёння будзе вывучацца. Не ўвогуле «крыху пазаймаюся», а што менавіта ссння буду вучыць, якія канкрэтныя тэмы.
Напярэдадні экзамену
Пакіньце адзін дзень перад экзаменам на тое, каб зноў паўтарыць усе планы адказаў. Лепш пераказаць іх каму-небудзь ці самому сабе перад люстрам так, быццам вы адказвасцс камісіі на экзамене. Не паўтарайце білеты па парадку, лепш напішыце нумары на лісточках і цягніце, як на экзамене. Кожны раз, перш чым расказаць білет, успомніце і запішыце план адказу. Калі гэта атрымалася лёгка, можаце не расказваць – гэтае пытанне вы ведаеце добра. Расказвайцс толькі тое, у чым вы адчуваеце цяжкасць. Пры расказе карыстайцеся запісаным планам — на экзамене можна карыстацца запісамі, зробленымі пры падрыхтоўцы да адказу. Сачыце пры гэтым за сваёй позай, жэстамі, мімікай, голасам.
Здача экзамену
Узяўшы білет, пазнаёмцеся з пытаннямі. Пачынайце рыхтавацца з таго пытання ці выконваць тое заданне, якое няхай не намнога, але для вас больш лёгкае.
Напішыце прыкладны план адказу. Калі можна, сфармулюйце кароткі адказ на ўсё пытанне ў самым першым сказе. Такім чынам, вы пакажаце экзаменатару, што сэнс пытання вам зразумелы і вы маеце правільнае ўяўленне аб прадмеце. Калі пытанне складаецца з некалькіх частак, назавіце кожную з іх. Уключайце ў свой адказ даты і тэрміны.
Выпускны экзамен па нямецкай мове
На экзамене навучэнцы павінны прадэманстраваць:
веданне лексічных адзінак, ўстойлівых словазлучэнняў, граматычных з’яў прадуктыўнага і рэцэптыўнага мінімумаў, асаблівасцяў вымаўлення і рытміка-інтанацыйнага афармлення асноўных камунікатыўных тыпаў прапановы, прадугледжаных вучэбнай праграмай, і ўменне карыстацца імі;
уменне ўспрымаць і разумець вусную мову на слых пры непасрэдных зносінах і ў гуказапісу;
валоданне вуснай прамовай: уменне весці гутарку, даць параду, выказаць пажаданне;
каментаваць ўбачанае, пачутае, прачытанае, выкарыстоўваючы асобныя рэплікі і разгорнутыя выказванні;
лагічна і паслядоўна рабіць паведамленне і выказваць ацэначныя меркаванні адносна пачутага, прачытанага.
Білеты для правядзення экзамену штогод зацвярджаюцца Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь. Экзамен праводзіцца ў вуснай форме і ўключае тры этапы:
Першы этап: субяседаванне па прачытаным тэксце. На дадзеным этапе іспыту правяраюцца ўменні чытання, разумення прачытанага, каментара і выказванні меркаванні па атрыманай інфармацыі, а таксама ўменні разумення прамовы на слых у гутарцы з членамі экзаменацыйнай камісіі.
Час на падрыхтоўку да адказу — да 20 хвілін.
Другі этап: субяседаванне па праслухаеш тэксту. На дадзеным этапе іспыту правяраюцца ўменні ўспрымання і разумення вуснай прамовы ў гуказапісу, здабывання з праслуханага тэксту запытваемага інфармацыі і яе каментара.. Час на падрыхтоўку да адказу складае да 10 хвілін.
Трэці этап: гутарка па сітуацыі зносін, прапанаванай членамі экзаменацыйнай камісіі. Задача дадзенага этапу іспыту складаецца ў праверцы ўменняў маналагічнага і дыялагічным прамовы. Змест выконваемых заданняў навучэнцам накіравана на стымуляванне яго да спантаннай гаворкі. Яно ўключае ў сябе пытанні, рэакцыя на якія патрабуе ад навучэнца выкарыстання асобных рэплік і разгорнутых выказванняў адносна пачутага. Навучэнца не знаёмяць з утрыманнем гутаркі папярэдне. Заданні (пяць) прад’яўляюцца яму непасрэдна падчас гутаркі.
Кожны этап экзамену ацэньваецца асобна з улікам ўзроўню сфарміраванасці камунікатыўнай кампетэнцыі навучэнца. Выніковая экзаменацыйная адзнака выстаўляецца як сярэдняе арыфметычнае адзнак, атрыманых на кожным этапе экзамену.
У адпаведнасці з Правіламі, калі вучань не адказаў па білеце, экзаменацыйная камісія па яго просьбе можа дазволіць адказаць па-іншаму білеце. Пры гэтым у пратакол выпускнога экзамену ўносіцца адпаведны запіс. Пытанне аб зніжэнні адзнакі вучню ў гэтым выпадку вырашае экзаменацыйная камісія. Адначасова ў аўдыторыі можа знаходзіцца да чатырох навучэнцаў. Паслядоўнасць этапаў экзамену строга не рэгламентуецца, а вызначаецца экзаменацыйнай камісіяй. Адзнакі, атрыманыя навучэнцамі на экзамене, аб’яўляюцца навучэнцам пасля яго заканчэння.
Выпускной экзамен по немецкому языку
призван оценить уровень практического владения учащимися изучаемым иностранным языком в пределах требований, определенных образовательным стандартом и учебной программой.
На экзамене учащиеся должны продемонстрировать:
- знание лексических единиц, устойчивых словосочетаний, грамматических явлений продуктивного и рецептивного минимумов, особенностей произношения и ритмико-интонационного оформления основных коммуникативных типов предложения, предусмотренных учебной программой, и умение пользоваться ими;
- умение воспринимать и понимать устную речь на слух при непосредственном общении и в звукозаписи;
- владение устной речью: умение вести беседу, дать совет, выразить пожелание; комментировать увиденное, услышанное, прочитанное, используя отдельные реплики и развернутые высказывания; логично и последовательно делать сообщение и высказывать оценочные суждения относительно услышанного, прочитанного.
Экзамен проводится в устной форме.
Билеты для проведения экзамена ежегодно утверждаются Министерством образования Республики Беларусь.
Экзамен проводится в устной форме и включает три этапа:
Первый этап: собеседование по прочитанному тексту.
На данном этапе экзамена проверяются умения чтения, понимания прочитанного, комментария и высказывания суждения по полученной информации, а также умения понимания речи на слух в беседе с членами экзаменационной комиссии.
Содержание заданий:
1) Краткое определение основного содержания текста.
Например: О чем говорится в тексте? Какова основная идея текста?
2) Извлечение из текста запрашиваемой информации.
Например: Найди в тексте ответ на вопрос «…..» и прочти его.
3) Извлечение из текста отдельных фактов и значимых деталей. Например: Что…? Где…? Когда…? Как…? Куда…?
- Извлечение из текста фактов, описание которых требует от учащегося развернутого аргументированного высказывания. Например: Зачем? Почему? Отчего? Как ты думаешь….
Время на подготовку к ответу – до 20 минут.
Во время ответа учащийся имеет право пользоваться текстом. Задания (четыре) для подготовки к собеседованию предлагаются учащемуся вместе с текстом.
Пользование словарем не предусмотрено.
Второй этап: собеседование по прослушанному тексту.
На данном этапе экзамена проверяются умения восприятия и понимания устной речи в звукозаписи, извлечения из прослушанного текста запрашиваемой информации и её комментария.
Содержание собеседования направлено на определение степени понимания прослушанного текста: адекватное понимание текста в целом, определение его главной идеи и вычленение деталей.
Например: Кто…? Что…? Где…? Когда…? Как…? Куда…? Почему…? В связи с чем…?
Длительность звучания текста составляет до 1,5 минут.
Задания для подготовки к собеседованию, имена собственные, сложные для восприятия слова предлагаются учащемуся перед первым прослушиванием текста в печатной форме.
Во время второго прослушивания разрешается делать пометки.
Время на подготовку к ответу составляет до 10 минут.
Третий этап: беседа по ситуации общения, предлагаемой членами экзаменационной комиссии.
Задача данного этапа экзамена заключается в проверке умений монологической и диалогической речи. Содержание выполняемых учащимся заданий направлено на стимулирование его к спонтанной речи. Оно включает в себя вопросы, реакция на которые требует от учащегося использования отдельных реплик и развернутых высказываний относительно услышанного.
Учащегося не знакомят с содержанием беседы предварительно.
Задания (пять) предъявляются ему непосредственно во время беседы.
Каждый этап экзамена оценивается отдельно с учетом уровня сформированности коммуникативной компетенции учащегося.
свернуть
водгук
Госць, Ср, 02/17/2021 — 14:33
водгук
Верш Максима Богдановича
Младенчик, Пн, 02/12/2018 — 20:16
Верш Максима Богдановича ствараецца з трох частак и у кожнай з их он описывает прыроду. У іх паказваецца хараство да прыроды. Калі беларускія дзяўчыны ткалі на лад персідскі тканіны, то яны не забывалі сваю Радзіму, успаміналі сваю прыгожую буларускую прыроду, яе хараство! Верш «Слуцкія ткачыхі” — адзін з лепшых твораў гэтага цыклу. У ім уваскрашаецца далекае феадальнае мінулае Беларусі, паказваецца паднявольная праца слуцкіх ткачых у час прыгону. Вобраз Васілька набывае ў вершы абагульняючае значэнне. Ён зліваецца з вобразамі Радзімы, становіцца сімвалам народнага мастацтва.
Арфаграфія да 1939 ў
Госць, Сб, 02/17/2018 — 16:58
Арфаграфія да 1939 ў беларускай мове змяшчала такое правіла: сцяг пісаўся сьцяг
Калі пісаўся верш, беларуская
Госць, Вт, 12/13/2016 — 23:31
Калі пісаўся верш, беларуская мова была крыху іншая — іншыя правілы арфаграфіі, у дадзеным варыянце тэкст максімальна набліжаны да арыгінала.
Водгук на верш Максіма
Госць, Чт, 03/10/2016 — 18:45
Водгук на верш Максіма Багдановіча
“Слуцкія ткачыхі”
Паэзія Максім Багдановіч з’яуляецца глыбока рэалістычнай, цесна связанай з вызваленчай барацьбой беларускага народа. Любоў да Радзімы — адна з галоўных тэм лірыкі Максім Багдановіч. Ён паказвае моцную прывязанасць простых людзей да Беларусі, да роднай зямлі. Выгнаныя голадам з роднага краю, беззямельныя сяляне жывуць успамінамі аб Радзіме. Тэма любві да Радзімы гучыць і ў вершах, прысвечаных мінуламу Беларусі. У час паездкі ў 1911г. у Вільню Максім Багдановіч пазнаеміўся з рукапісамі старажытных беларускіх кніг. Яго зацікавіла гістарычнае мінулае беларускага народа і пад уражаннем ад іх напісаў верш “Слуцкія ткачыхі” з цыкла “Старая Беларусь”.
Верш «Слуцкія ткачыхі” — адзін з лепшых твораў гэтага цыклу. У ім уваскрашаецца далёкае феадальнае мінулае Беларусі, паказваецца паднявольная праца слуцкіх ткачых у час прыгону.
Вобраз васілька набывае ў вершы абагульняючае значэнне. Ён зліваецца з вобразам Радзімы, становіцца сімвалам народнага мастацтва.
У вершы “Слуцкія ткачыхі” паэт раздумвае над лёсам беларускіх мастакоў і над сутнасцю мастацтва. Гэты верш вельмі прыгожы, у гэтым вершы аўтар пытаецца расказаць пра тое, што сапраўднае мастацтва нельга стварыць пад прымусам. Паясы ператварыліся ў шыдэўры толькі тады, калі ткачыхі ўклалі ў іх сваю душу. Паэт хацеў перадаць на колькі цяжкі быў той час — час прыгону, калі людзі былі не вольныя рабіць тое, чаго хацелася ім . Час, калі прыгонныя людзі цалкам залежалі ад пана, выконвалі толькі тое, што хацелася і падабалася яму:
Ад родных ніў, ад роднай хаты
У панскі двор дзеля красы
Яны, бяздольныя, узяты
Ткаць залатыя паясы.
Яшчэ аўтар пытаецца сказаць, што роля мастацтва ў жыцці народа вельмі важна. У гэтым вершы апісваецца картіна роднай зямлі, дзе ткачыха заміж пярсіцкага ўзора” шые “цвяток радзімы васілька”:
Цямнее край зубчаты бора…
І тчэ, забыўшыся, рука,
Заміж персідскага ўзора,
Цвяток радзімы васілька.
Гэты верш трэба чытаць з паузамі, пасля кожнай стракі, з трохі жаласнай інтанацыяй.
У вершы вельмі шмат супрацьпастаўленняў. Я думаю, што у гэтым вершы аўтар вельмі падрабязна апісаў тую цяжкую працу, якая была ў той час.
Слуцкие ткачихи
.
От нив
Госць, Вс, 04/05/2015 — 13:08
Слуцкие ткачихи
.
От нив родных, от милой хаты
На панский двор – нужна краса –
Они невольницами взяты
Ткать золотые пояса.
За ними дверь закрыта плотно,
И девичьи избыты сны.
Свои широкие полотна
На лад персидский ткут они.
А за стеной смеётся поле,
Сияет небо из окна, –
Летите, мысли, на раздолье –
Туда, где расцвела весна,
Шумит пшеницей ветер вольный,
Синеют нежно васильки,
Блестят серебряные волны
За холм несущейся реки,
Темнеет край зубчатый бора…
.
И ткёт, в забвении, рука
Не лист персидского узора –
Цветок родного василька.
.
(перевод на белорусский
Б.Полонскай)
У вершы слуцкія ткачыхі паэт
Госць, Вт, 05/20/2014 — 20:34
У вершы слуцкія ткачыхі паэт раздумвае над лёсам беларускіз мастакоў і над сутнасцю мастацтва. Гэты верш вельмі прыгожы , у гэтым вершы аўтар пытаецца расказаць пра тое што сапрауднае мастацтва нельга стварыць пад прымусам, паясы ператварыліся ў шыдэўры толькі тады калі ткачыхі ўклалі ў іх сваю душу. Паэт хацеў перадаць на колькі цяжкі быў той час гэта быў сумны час прыгону, калі людзі былі не вольныя рабіць тое, чаго хацелася ім . Час, калі прыгонныя людзі цалкам залежалі ад пана, выконвалі толькі тое, што хацелася і падабалася яму: Ад родных ніў, ад роднай хаты
У панскі двор дзеля красы
Яны, бяздольныя, узяты
Ткаць залатпыя паясы.
Яшчэ аўтар пытаецца сказаць што роля мастацтва ў жыцці нрарода вельмі важна. Добра быць коласам , але шчасліў той, каму давялося быць васільком… Бо нашто каласы калі няма васількоў? Навошта людзі, калі не было іх памкнення да прыгожага, да ідэалу-гэдак пісаў у творы апокрыў , гэтыя строкі подкрэслівабці праблематыку гэтага верша.
У гэтым вершы апісваецца картіна рооднай зямлі,дзе “ткачыха замест пярсіцкага узора шые цвяток радзімы васілька” :
Цямнее край зубчаты бора…
І тчэ, забыўшыся,рука ,
Заміж персідскага ўзора
Цвяток радзімы васілька.
Гэты верш трэба чытаць з паузамі, пасля кожнай стракі, з трохі жаласнай інтанацыяй
У вершы слуцкія ткачыхі вельмі шмат супрацьпастаўленняў напрыклад” Родная хата і панскі двор” (с) (З) (Л) (Р) гэтыя гукі дапамагаюць перадаць плёскат вады, гэты верш заканчваецца шмат кроп/ем і тым што адбылася перамога свайго над чужым Гэты верш вельмі прыгожы я яго чытала з вялікім захапленнем.Я думаю што у гэтым вершы аўтар вельмі бадробна апісаў тўю цяжкую працу якая была ў той час.
У вершы слуцкія ткачыхі паэт
Госць, Вт, 03/19/2013 — 11:50
У вершы слуцкія ткачыхі паэт раздумвае над лёсам беларускіз мастакоў і над сутнасцю мастацтва. Гэты верш вельмі прыгожы , у гэтым вершы аўтар пытаецца расказаць пра тое што сапрауднае мастацтва нельга стварыць пад прымусам, паясы ператварыліся ў шыдэўры толькі тады калі ткачыхі ўклалі ў іх сваю душу. Паэт хацеў перадаць на колькі цяжкі быў той час гэта быў сумны час прыгону, калі людзі былі не вольныя рабіць тое, чаго хацелася ім . Час, калі прыгонныя людзі цалкам залежалі ад пана, выконвалі толькі тое, што хацелася і падабалася яму:
Ад родных ніў, ад роднай хаты
У панскі двор дзеля красы
Яны, бяздольныя, узяты
Ткаць залатпыя паясы.
Яшчэ аўтар пытаецца сказаць што роля мастацтва ў жыцці нрарода вельмі важна. Добра быць коласам , але шчасліў той, каму давялося быць васільком… Бо нашто каласы калі няма васількоў? Навошта людзі, калі не было іх памкнення да прыгожага, да ідэалу-гэдак пісаў у творы апокрыў , гэтыя строкі подкрэслівабці праблематыку гэтага верша.
У гэтым вершы апісваецца картіна рооднай зямлі,дзе “ткачыха замест пярсіцкага узора шые цвяток радзімы васілька” :
Цямнее край зубчаты бора…
І тчэ, забыўшыся,рука ,
Заміж персідскага ўзора
Цвяток радзімы васілька.
Гэты верш трэба чытаць з паузамі, пасля кожнай стракі, з трохі жаласнай інтанацыяй
У вершы слуцкія ткачыхі вельмі шмат супрацьпастаўленняў напрыклад” Родная хата і панскі двор” (с) (З) (Л) (Р) гэтыя гукі дапамагаюць перадаць плёскат вады, гэты верш заканчваецца шмат кроп/ем і тым што адбылася перамога свайго над чужым
Гэты верш вельмі прыгожы я яго чытала з вялікім захапленнем.Я думаю што у гэтым вершы аўтар вельмі бадробна апісаў тўю цяжкую працу якая была ў той час.
Дзякую
Госць, Ср, 03/19/2014 — 18:21
Дзякую
І не сорамна вам верш
Беларусачка, Вс, 03/10/2013 — 20:32
І не сорамна вам верш вялікага паэта так паганіць??? Вы дзе беларускую мову вучылі? Як магчыма было напісаць словы з мяккім знакам,калі ён не патрэбен(«цьвяток»,»сьмяецца»)?? Нельга так…І іншыя людзі так лічаць.Нельга паганіць родную,сакавітую,багатую беларускую мову!!! НЕЛЬГА!!!
Вы дзіка недарэчны із сваім
Госць, Чт, 06/16/2016 — 21:57
Вы дзіка недарэчны із сваім галсам і лямантам пра апаганьваньне мовы. Перш як лухту вярзьці, хоць нейкага знацьця дабраліся-б, бо Багдановіч якраз і пісаў зь мяккімі знакамі. Ня верыце — дык паглядзеце хваксімільнае выданьне «Вянка» хаця-б, каб вы папраўдзе так любілі Багдановіча, то й самі зналі-б гэта. Што скажаце цяпер? Апаганьваюць Багдановічаву мову тыя, хто друкуе яго бяз тых знакаў з 33-га пачынаючы? Але ня ў тых мяккіх знаках рэч, пэўне, ляд зь імі, а ў тым, што вы не Багдановіча любіце, а павыштукоўвацца. Толькі лепш памаўчэце аб некаторых рэчах тады, у якіх не разумееце ані каліва, каб сракай у лужу не сядаць…
Глупства — няма ў беларускай
Госць, Пн, 04/18/2016 — 22:55
Глупства — няма ў беларускай мове слова «цвяток» — ёсць к в е т к а!
Сорамна прыкрываць тарашкевіцай сваю неадукаванасць.
Максім Багдановіч (М. Б. )
Госць, Вт, 11/26/2013 — 21:44
Максім Багдановіч (М. Б. ) выступіў у літарары ў 1907г. Яго паэзія з’яуляецца глыбока рэалістычнай, цесна связанай з вызваленчай барацьбой беларускага народа. Любоў да Радзімы — адна з галоўных тэм лірыкі М. Б. Ён паказвае моцную прывязанасць простых людзей да Беларусі, да роднай зямлі. Выгнаныя голадам з роднага краю, беззямельныя сяляне жывуць успамінамі аб Радзіме.
”Эмігранцкая песня». Тэма любві да Радзімы гучыць і ў вершах, прысвечаных мінуламу Беларусі. У час паездкі ў 1911г. у Вільню М. Б. пазнаеміўся з рукапісамі старажытных беларускіх кніг. Яго зацікавіла гістарычнае мінулае беларускага народа. З’явіліся вершы «Кніга», «Слуцкія ткачыхі», «Перапісчык».
Верш «Слуцкія ткачыхі” — адзін з лепшых твораў гэтага цыклу. У ім уваскрашаецца далекае феадальнае мінулае Беларусі, паказваецца паднявольная праца слуцкіх ткачых у час прыгону. Вобраз Васілька набывае ў вершы абагульняючае значэнне. Ён зліваецца з вобразамі Радзімы, становіцца сімвалам народнага мастацтва. Разам з вобразамі Радзімы ў лірыцы М. Б. даецца вобраз народа. Паэт гаварыць аб яго цяжкім жыцці. ”Народ, беларускі народ”.
Ну я не знаю, зачем вам
Госць, Вт, 03/03/2015 — 19:00
Ну я не знаю, зачем вам списывать чужие мысли, я понимаю, что они правильные, но зачем? Весь класс напишет тоже самое и тогда стыдно будет, что списали с интернета даже самые лучшие ученики в классе!Может быть зря придумали этот интернет и компьютер, тупит людей, раньше в библиотеку бегали все за книгами по информацию, своими знаниями гордились, а сейчас…Подумайте, что мы оставим после себя нашим детям, наверное ничего, но если у кого совесть есть, то поймите, подумайте сами, что написать в «одгуке» про этот стих или если уже на то пошло, переделайте под свои знания. Вам же нужны знания, а не оценка…
да
Маша , Ср, 02/27/2013 — 16:57
да
Класік памыліўся. Бо слуцкія
Зміцер Крэчат, Ср, 01/09/2013 — 06:09
Класік памыліўся. Бо слуцкія паясы ткалі толькі мужчыны. Існавала меркаванне, што рука жанчыны можа толькі сапсаваць залатыя й срэбныя ніткі.
Ты таксама
Алег Буйніцкі, Ср, 01/09/2013 — 12:27
Ты таксама памыляешся,Зьміцер. Багдановіч не класік,а проста добры паэт,памершы раней,чым паспеў напісаць шчэ болей…
Проста ён быў крышачку болей лірык,чым астстннія (у той час),і пры з’яўленні БССР
патрабаваліся гістарычныя асобы,як з сацыяльных асяроддзяў,так і з культурных,
таму і «узвядзён» быў у «ранг» класіка.
Ёсць два тыпы літаратараў:
Зміцер Крэчат, Ср, 01/09/2013 — 17:10
Ёсць два тыпы літаратараў: класікі ды сучаснікі. Багдановіч яўна не сучаснік.
Не аб’ядновывай,Зьміцер,словы
Алег Буйніцкі, Ср, 01/09/2013 — 17:25
Не аб’ядновывай,Зьміцер,словы з зусім рознымі Сэнсамі.
=»сучаснік» — чалавек,які жыве ў наш з вамі Час. Ён можа быць і Камбайнёрам і Пісьменнікам,але прафесія яго не мае аніякага дачынення да Сэнса слова «сучаснік».
=»класік» -выдатнейшы дзеяч навукі,мастацтва,літаратуры — творы якога маюць вялікую каштоўнасць для нацыянальнай і міравой культуры чалавеччага асяроддзя.
Таму я ня буду зневажаць Максіма Багдановіча, я ж.крыху раней пісаў,што вельмі крыўдна,што помер ён даволі маладым і не паспеў увайсці ў Сілу Паэта (якая была у яго)каб творамі сваімі узрушцыь,ашаламіць людзей многіх іншых краін.
Але НАМ,тутэйшым,ён дораг,як Паэт. і шкада,што Бог не даў яму шчэ з дзесятак гадоў жыцця….
Ня трэба спрачацца, спадар
Зміцер Крэчат, Чт, 01/10/2013 — 05:00
Ня трэба спрачацца, спадар Алег. Максім Адамавіч Багдановіч (9 снежня (27 лістапада) 1891, Мінск — 25 мая (12 мая) 1917) — беларускі паэт, публіцыст, літаратуразнавец, перакладчык; класік беларускай літаратуры, адзін са стваральнікаў беларускай літаратуры і сучаснай літаратурнай беларускай мовы.
Мая творчасць на беларускай мове пачалася пад моцным уплывам вершаў Багдановіча, таму я й буду абараняць ягоны статут класіка.
PS За савецкім часам былі зборнікі з такой назвай: «Класікі й сучаснікі».
Нейкі дзівосны ты,яршысты на
Алег Буйніцкі, Чт, 01/10/2013 — 09:10
Нейкі дзівосны ты,яршысты на простай РАЗМОВЕ,а аніякай не СПРЭЧЦЫ.
Гэта маё асабістае меркаванне наконт «класік — не класік». Не люблю я гэтага слова,як і «лаурэат сталінскай,ленінскай,ВээЛКаСээМскай і КаПэБэшнай і т. п. прэміі». Я ж НЕ ЗАЦВЯРДЖАЮ, а выказваю сваё меркаванне. Мяне цікавіць сам Багдановіч,яго Творы,і не падабаецца навешванне тытулаў.
Паэт без тытулаў — сам па сабе — Паэт.
ага щясссс
Госць, Пн, 12/17/2012 — 16:03
ага щясссс
Сачынне, гультаі, пішам?
Васіль Злы, Вт, 05/22/2012 — 21:16
Сачынне, гультаі, пішам? Ну-ну… Бярыцэ ў бібліятэке кніжку — там спачатку заўсёды павінна быць!
«Васіль Злы»…гультаі,
Дзіцятка., Вт, 05/22/2012 — 21:28
«Васіль Злы»…гультаі, пішам? Ну-ну… Бярыцэ ў бібліятэке кніжку — там спачатку заўсёды павінна быць!»
Калі — гультаі,тады мазгі УКЛЮЧАЙЦЕ з юнацтва. Потым позна будзе!
Ппыгодны будзеце толькі ў БСРМ,ці АМОН…