Похожие вопросы:
Беларуская мова, 09.04.2019 16:39
Обоже! ! я просто умрукороче там дополнительные , которые необходимо слелать по данному тексту: 1.вызначце стыль тэксту. дайце тэксту загаловак.2.напiшыце азначэнне прыслоуя. прывядзiце прыклады.3.пазначце над прыслоуямi iх разрад пазначэннi.4.выканайце марфалагiчны i словаутваральны разбор слова адразу з тэксту.!
Ответов: 2
Беларуская мова, 24.04.2019 16:42
Зсачыненнем па беларускаму тема: маладая беларусь у драмме *раскіданае гняздо* план: 1) сымон 2)зоська 3)незнаемы 4)данілка
Ответов: 1
Беларуская мова, 14.05.2019 15:50
Кантрольная тэставая работа10 класварыянт 21. адзначце словы, вымаўленне якіх не адпавядае напісанню: 1) раскідзісты; 2) збожжа; 3) масліна; 4) барацьба; 5) стараешся.2. адзначце пары словазлучэнняў, у якіх ужыты амонімы: 1) байкі к. крапівы – джэмпер з байкі; 2) лясістыя мясціны – лясныя звяры; 3) праязны дакумент – гістарычны дакумент; 4) купіць акцыі – акцыі пратэсту; 5) прадуктовы склад – націскны склад.3. адзначце фразеалагізмы, якія маюць значэнне ‘моцна правучыць каго-небудзь’: 1) набіваць руку; 2) усыпаць перцу; 3) пусціць чырвонага пеўня; 4) накруціць хвост; 5) ганяць сабак.4. адзначце словы, утвораныя бяссуфіксным спосабам: 1) стогн; 2) падкоп; 3) падсвечнік; 4) маладосць; 5) моладзь.5. адзначце назоўнікі, якія маюць форму толькі множнага ліку: 1) боты; 2) насілкі; 3) крупы; 4) бярвенне; 5) дзяды.6. адзначце прыметнікі, якія не ўтвараюць ступеней параўнання: 1) халасты; 2) вараны; 3) вузкі; 4) персікавы; 5)дрэнны.7. адзначце сказы з дзеясловамі абвеснага ладу: 1) пазней за ўсіх выбег з хаты васілёк.2) цалуй за мяне нашу маленькую ві3) настаўніца яшчэ больш ажыўляецца, і ў вачах яе іскрачкі пабліскваюць.4) я хацеў бы спаткацца з вамі на вуліцы ў ціхую сінюю 5) на берагах гэтых рэк адбудуцца потым вялікія гістарычныя падзеі.8. адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы – прыназоўнікі: 1) кіра сціснула каля грудзей худыя кулачкі і заплакала першая, за ёю мокра зашморгалі насамі ўсе дзяўчаткі.2) пятро ад такіх думак ажно ўсхапіўся і абышоў вакол лаўкі.3) вакол яснела.4) пасля вайны выгляд вёсак перамяніўся.5) пасля мая сумка з кніжкамі ды сшыткамі ціха шуснула ўніз, на дарогу! 9. адзначце сказы, у якіх на месцы пропускаў ужываецца не: 1) гром грымеў амаль безупынна, не змаўкаючы _ на хвіліну.2) унізе, у цясніне, _ то рачулка, _ то ручаёк бурлі3) назаўтра, падняўшыся ўранні з пасцелі, андрэй, як _ дзіўна, не адчуў ні стомленасці, ні разбітасці.4) куды _ прыязджалі, тэмаю пачатку размовы было надвор’е, нясцерпная, неміласэрная гарачыня.5) чаго толькі сцяпанка там _ убачыў! 10. адзначце словазлучэнні, у якіх сувязь паміж словамі – прымыканне: 1) чытаў уголас; 2) сучаснае абсталяванне; 3) спаць седзячы; 4) зрабілі па-свойму; 5) булка з карыцай.11. адзначце аднасастаўныя безасабовыя сказы: 1) у суседнім пакоі танцавалі.2) навокал было глуха, маўкліва, панура.3) ад страху і нечаканасці ў мяне закалацілася сэрца.4) пахла свежым, падталым снегам, мокрай бяростай.5) нікому з хлопцаў не хацелася лішніх клопатаў.12. адзначце сказы, у якіх на месцы пропускаў трэба паставіць коску: 1) здавалася, што хадок правальваецца ў пясок _ то адной, то другой 2) лес _ і рэчку, і клёкат бусловы, чалавечую ўсмешку ўраз можна знішчыць адным толькі словам, што бяздумна вырвецца ў нас.3) 3 аржанішча нёсся прыемны _ жытні пах.4) на дзвярах, на аканіцах, на высокім ганку _ ўсюды майстэрская разьба, пафарбаваная ў розныя колеры.5) на момант усталявалася мёртвая _ неверагодная ў разгар бою цішыня, якую парушаў толькі цяжкі тупат шматлікіх ног.13. адзначце сказы, у якіх выдзеленыя словы адасабляюцца: 1) фядорына хата з падслепаватымі акенцамі і ўвагнутай як сядло саламянай страхой туліцца наводшыбе малога сяла, пры самым лесе.2) зямны паклон табе радзіма тваім палям, тваім лясам, тваім з белым дымам, тваім гасцінцам і шляхам! 3) а мне і ўвогуле здаецца, што ўсе сады свету створаны толькі для дзяцей.4) шчабяталі ластаўкі, ціўкалі здаецца пад самымі вокнамі вераб’і.5) маёр нават бачыў зялёныя частыя ўспышкі са ствала і намагаўся як мага дакладней запомніць тое месца, дзе яны цяпер відаць.14. адзначце складаныя сказы, у якіх правільна пастаўлены знакі прыпынку паміж часткамі: 1) на кухні зазвінеў мабільнік, і маці хутка выйшла з пакоя.2) ззаду беглі байцы, і не сціхалі аўтаматы.3) прыйдзе час – зноў збудуем мы хаты ў4) я зразумеў: не варта адразу хваліць адзін аднаго.5) там, дзе зайшло сонца ўжо расцягнулася, як доўгае пяро, сіняе воблака.15. адзначце складаныя сказы з рознымі віі сувязі частак: 1) ракеты патухлі, а кулямёт не сціхаў, і забіла адразу здагадаўся, што пад грукат стрэлаў самы зручны момант выбрацца з вады.2) вагон быў пуставаты, дарога далёкая, пажылы праваднік гаваркі.3) час блізіўся пад абед, было душна, і пятрок падумаў пра тое, што цяжка будзе жонцы ў аўтобусе, калі надумае сёння ехаць.4) мы ахвотна згрызлі сакавітыя белабокія антонаўкі, зжавалі акрайчык хлеба, а тым часам лес пачынаў ажываць, поўніцца першымі галасамі аленяў.5) маўклівая вайна ў глушаковай хаце, якая пачалася з таго вечара, калі яўхім аб’явіў, што хоча жаніцца з ганнаю, ішла без перамір’я некалькі тыдняў.
Ответов: 1
Беларуская мова, 17.05.2019 10:50
Словазлучэнніпастаўце ўдавальнымсклонеі запішыце. асеннідзень, летняя раніца, познівечар, марозная ноч, халоднывецер. .
Ответов: 2
Беларуская мова, 17.05.2019 11:57
По мове надо: знайсці займеннікі, падкрэсліць іх як члены сказа, абазначыць разрад і граматычную форму. вось верш: іх блакітныя галоўкі выглядалі з жыта лоўка. хоць на ўскрайку тых палеткаў зацвітала дужа кветкаў, але надта вабіў зрок- сінявокі васілёк. мы яго ў ахапкі рвалі ды ў вянкі перапляталі, з рамонкам белым гледзячы пры тым на рэчку. па рацэ вянкі пускалі, яны хутка адплывалі, ды было відаць здалёк, як красу сваю на хвалях нясе сіні васілёк.
Ответов: 1
Беларуская мова, 21.05.2019 09:40
Любой верш максима багдановича написать и написать асноуную думку, пра што гаворыцца, каму прысвечаны
Ответов: 2
Беларуская мова, 03.06.2019 10:30
Нататка на тэму «каго можно назвать сапраудным сябрам»
Ответов: 1
Беларуская мова, 11.06.2019 15:50
Калi злучнiк і вымаўляецца як [ы]
Ответов: 3
Беларуская мова, 12.06.2019 19:50
Как правильно переносить слова дзяд-зь-ка, ча-рад-зей
Ответов: 1
Беларуская мова, 12.06.2019 20:15
20 розвяжіть завтра дпа з правознавства яка з обставин виключає протиправність діяння а) крайня необхідність б)вченення правопорушення у стані спянінняв) правопорушення однією особоюг)усвідомлення особою протиправності свого діяння
Ответов: 2
Беларуская мова, 15.06.2019 02:50
Нужно сочинение на тему: самае каштоунае на зямли-гэта жыццё чалавека
Ответов: 3
Беларуская мова, 18.06.2019 01:50
Два молодых человека надо перевести на язык .
Ответов: 1
Вопросы по другим предметам:
Математика, 06.10.2019 01:10
Русский язык, 06.10.2019 01:10
Литература, 06.10.2019 01:10
Русский язык, 06.10.2019 01:10
Алгебра, 06.10.2019 01:10
Математика, 06.10.2019 01:10
Русский язык, 06.10.2019 01:10
Українська мова, 06.10.2019 01:10
Экономика, 06.10.2019 01:10
Слоўнікавыя словы па беларускай мове. Адцвітаць, адчыніць, асцярожны, блішчаць, булён, бутэрброд, воблака, восеньскі, вулей, выйсці, гасцінец, гарадскі, дзённік, звінець, павук, пенал, пошта, пясчаны, свяціць, смяяцца, сшытак, шчасце. Словарные слова по русскому языку. Автобус, аппетит, берег, болото, ветер, девочка, дятел, жаворонок, календарь, картина, картофель, квартира, конфета, корзина, коридор, костер, крапива, ладонь, метро, морковь, неделя, огурец, орех, пальто, помидор, посуда, пшеница, рюкзак, рябина, салат, сапоги, синица, смородина, собака, суббота, телевизор, товарищ, трамвай, ул.
Блог Аллы Дмитрукович / Слоўнікавыя словы за 2 — 3 клас. Калідор, лесвіца, відэлец, кватэра, дождж, дзверы, талерка, рукзак, сусед, сцюжа, ёсць, Рэспубліка Беларусь, акварыум, герой, калектыў, тэатр, месяц, метро, мяккі, памяць, стадыён, цвёрды, чацвер, мядзведзь, медаль. Адцвітаць, адчыніць, асцярожны, блішчаць, булён, бутэрброд, воблака, восеньскі, вулей, выйсці, гасцінец, гарадскі, дзённік, звінець, павук, пенал, пошта, пясчаны, свяціць, смяяцца, сшытак, шчасце.
Инфоурок › Начальные классы ›Презентации›Слоўнікавыя словы 3 клас. Слоўнікавыя словы 3 клас. Скачать материал. библиотека материалов. Выберите категорию: Все категории Алгебра Английский язык Астрономия Биология Внеурочная деятельность Всеобщая история.
Калі слова не зразумееш, то яго значэнне можна знайсці ў гэтым тлумачальным слоўніку. Слоўнiкавыя словы (2 клас). Адказ, вераб’і, вiдэлец, вокладка, вузкi, гарбуз, дзверы, дождж, дзяўчынка, ёсць, калiдор, кватэра, ластаўка, лесвiца, месца, мяккi, надвор’е, рукзак, ручнiк, сусед, сцюжа, талерка, учора, цыбуля, яблык. Слоўнікавыя словы (3 клас). Асцярожны, адцвітаць, адчыніць, блішчаць, булён, бутэрброд, воблака, восеньскі, вулей, выйсці, гасцінец, гарадскі, дзённік, звінець, павук, пенал, пошта, пясчаны, свяціць, смяяцца, сшытак, шчасце.
Слоўнікавыя словы (3 клас). Асцярожны, блішчаць, булён, воблака, вугаль, вулей, вусень, джаліць, заўжды, звінець, капялюш, майстар, нячутна, павук, паліто, пацеркі, пошта, пенал, пялёстак, Рэспубліка Беларусь, увосень, улетку, фламастэр, цвісці, чаромха, чацвер, чысціня. Слоўнікавыя словы (4 клас). 1 паўгоддзе Секунда, балерына, берэт, дзесятак, дэлегацыя, калектыў, паштальён, па дрэвах, па берагах, па класах, па рэйках. 2 паўгоддзе Гараджане, памочнік, плывец, подпіс, бервяно, грымець, дошкі, аб’язджаць, вуліца, уверсе, унізе, услых, ахвотна. 1. 2. 3. 4. 5. Категория: Беларуская мова | Добави.
Словарные слова по русскому и белорусскому языку, 3 класс, программа Республики Беларусь. Разбиты на группы для изучения. Словарные слова по русскому и белорусскому языку, 3 класс, программа Республики Беларусь. Разбиты на группы для изучения.
3 класс Андрэй Шышкiн» Калыханка» Адказаць на пытаннi. В сокращении якуб колас у старых дубах(бел лит). Зімовым надвячоркамЗімовы дзень канчаецца. распледилите слова где пишется Ь а где нет(беларуская мова 5 класс). Што такое схiлiць i здзейснiць? У чым прычыны драматычнага здарэння з Базылем ?
Растет ребенок, а с ним увеличивается и его словарный запас на белорусской мове. Вот уже третьеклассник обязан выучить следующие девятнадцать слов, чтобы грамотно писать и говорить на родном языке . Есть интересный вопрос? Задайте его нашему сообществу, у нас наверняка найдется ответ!
Слоўнікавыя словы (2-3 клас). [ · Скачать удаленно (53,0 МБ) ]. 24-07-2019, 12:43. Дэманстрацыйны матэрыял «Слоўнікавыя словы». 1. 2. 3. 4. 5. Слоговички для 1 класса. Карточки по теме «Задачи на движение» 4 класс. Задания, игры и упражнения по математике для . Тексты для проверки техники чтения.
Слоўнікавыя словы. 2 клас Калідор, лесвіца, відэлец, кватэра, дождж, дзверы, талерка, рукзак, сусед, сцюжа, ёсць, Рэспубліка Беларусь, акварыум, герой, калектыў, тэатр, месяц, метро, мяккі, памяць, стадыён, тэатр, цвёрды, чацвер, мядзведзь, медаль. 3 клас Адцвітаць, адчыніць, асцярожны, блішчаць, булён, бутэрброд, воблака, восеньскі, вулей, выйсці, гасцінец, гарадскі, дзённік, звінець, павук, пенал, пошта, пясчаны, свяціць, смяяцца, сшытак, шчасце. 4 клас Секунда, балерына, берэт, калектыў, дэлегацыя, паштальён, гараджане, памочнік, плывец, подпіс, бервяно, грымець, дошкі, аб’язджаць, вуліца, .
3 клас. Рабочы сшытак. Автор: Свiрыдзенка ISBN: 978-985-565-166-7 Издательство: АiВ Цена: 2.3 Описание: [dflip id=. Сшытак прызначаны для выкарыстання на ўроках беларускай мовы ў 3 класе ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі з рускай мовай навучання. Займальныя заданні дапамогуць вучням засвоіць правапіс слоўнікавых слоў, навучыцца правільна выкарыстоўваць іх у маўленні. — Количество Слоўнiкавыя словы. 3 клас. Рабочы сшытак. + В корзину.
Слоўнічак 1 класа. Наш класс. вторник, 29 сентября 2015 г. Паўтараем слоўнікавыя словы за 3 клас. Автор: Наталья Бригадир на 13:44. Отправить по электронной почте Написать об этом в блоге Опубликовать в Twitter Опубликовать в Facebook Поделиться в Pinterest.
Слоўнікавыя словы 3 клас. Перейти к файлу. Заказать учебную работу. Навигация по записям. ← Слитное и раздельное написание не с прилагательными Словарные слова 2 класс Начальная школа 21 века →. Добавить комментарий Отменить ответ. Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
Гульня «Часціны мовы» (3 клас). Слоўнiкавыя словы (2 клас). Калiдор, лесвiца, вiдэлец, ручнiк, адказ, яблык, цыбуля, гарбуз, кватэра, ластаўка, дождж, дзверы, вокладка, талерка, дзяўчынка, учора, рукзак, сусед, сцюжа, ёсць, надвор’е, вераб’i, месца. Дыктанты (3 клас). Надвячорак. Сонца з вершалінкі маладзенькай бярозкі моўчкі дало нырца ў рэчку. Яму вельмі спадабалася новая кватэра. Ён даў сабе слова не ўступаць яе нікому. (63). Паводле А. Пальчэўскага.
Дапамагаем вучыць, дапамагаем вучыцца. Беларуская мова. 3 клас. Рабочы сшытак. В. І. Свірыдзенка Сшытак адпавядае вучэбнаму дапаможніку і праграме. Назавіце словы ў вершы, у якіх літар больш, чым гукаў. Спішыце. Падкрэсліце словы з двух складоў. Рм Раскажыце, як вы рыхтуецеся да Дня ведаў. Спампавана з сайта www.aversev.by. 3. 2. Дапоўніце сказы патрэбнымі словамі і запішыце іх. Растлумачце правапіс вялікай літары ў словах. Мяне завуць . . Я вучуся ў трэцім класе. Наша школа знаходзіцца ў (горадзе/вёсцы) . Маю настаўніцу завуць . . Назавіце галосныя гукі ў словах другога сказа. 3. Прачытайце і адгадайце загадку. Запішыце сло-ва-адгадку.
Вiтаю ўсiх! Вучымся размаўляць i пiсаць на роднай мове. 2 клас. Слоўнікавыя словы. Акварыум, мядзведзь, відэлец, рукзак, герой, Рэспублiка Беларусь, дождж, сцюжа, кватэра, талерка, месяц, тэатр. 4 клас. Слоўнікавыя словы. Ахвотна, паштальён, грымець, ледзьве, берэт, тэлеграма, балерына, плывец, сёння, улетку, гараджане, секунда, памочнiк, цвiсцi, услых, да пабачэння, ззяць, дэлегацыя, апетыт, подпiс, уверсе, вулiца, чацвёрты, унiзе, аб’язджаць, меншы. Слоўнікавы дыктант. Спішы словы, падкрэслі тыя літары, дзе можна памыліцца. Ахвотна, Восеньскі, сшытак, пошта, паштальён, грымець, ледзьве,.
Мова — 4 клас. Для бацькоў. Мова — 3 клас. Беларуская мова. Праверка ведаў. Агульнае паняцце пра мнагазначныя словы. Урок 29. Ужыванне слоў у прамым і пераносным значэнні. Урок 30. Сінонімы.
Прием в первый класс. Учащимся и их родителям. Организация образовательного процесса. Условия приема в учреждение образования. Права и обязанности законных представителей несовершеннолетних. Протянем руку помощи и спасем жизнь. Питание учащихся. Цікавыя беларускія словы. Груца – ячменныя крупы; каша з гэтых круп. Шамкі – бразготкі, бомбы. Чмут – несумленны ў адносінах да людзей чалавек. Гіль – снягір. Прынамсі – ва ўсякім разе. Балазе – тым больш што.
Ïàíÿööå êàíöýïòó ¢ ë³íãâ³ñòû÷íàé ë³òàðàòóðû ç ïóíêòó ïîãëÿäó ðîçíûõ íàâóêîâûõ ïàç³öûé. Àäç³íêà ø÷àñöå ¢ ëåêñ³êàãðàô³÷íûõ ïðàöàõ, ø÷àñöå ç ïóíêòó ïîãëÿäó ýòûê³, ô³ëàñîô³³, ïñ³õàëîã³³. Âîáðàçíà-âûÿ¢ëåí÷û, ïàòýíöûÿë êàíöýïòó ø÷àñöå ¢ ìîâå ñó÷àñíàé ïàýç³³.
Ñòóäåíòû, àñïèðàíòû, ìîëîäûå ó÷åíûå, èñïîëüçóþùèå áàçó çíàíèé â ñâîåé ó÷åáå è ðàáîòå, áóäóò âàì î÷åíü áëàãîäàðíû.
59
ÇÌÅÑÒ
ÓÂÎÄDzÍÛ
I. Êàíöýïò ç ïóíêòó ïîãëÿäó ðîçíûõ íàâóêîâûõ ïàç³öûé
1.1 Ïàíÿööå êàíöýïòó ¢ ë³íãâ³ñòû÷íàé ë³òàðàòóðû
1.2 Àäç³íêà ø÷àñöå ¢ ëåêñ³êàãðàô³÷íûõ ïðàöàõ
1.3 Ø÷àñöå ç ïóíêòó ïîãëÿäó ýòûê³, ô³ëàñîô³³, ïñ³õàëîã³³
II. ѳíòàãìàòû÷íûÿ ïàë³ íàì³íàöûé ø÷àñöÿ
2.1 Ñïàëó÷àëüíàñöü ëåêñåì ø÷àñöå, äîëÿ, ë¸ñ, ðàäàñöü ç äçåÿñëîâàì³
2.2 Ñïàëó÷àëüíàñöü ëåêñåì ø÷àñöå, äîëÿ, ë¸ñ, ðàäàñöü ç ïðûìåòí³êàì³
2.3 Ñïàëó÷àëüíàñöü ëåêñåì, øòî ¢âàõîäçÿöü ó ñàñòࢠêàíöýïòó ø÷àñöå ç íàçî¢í³êàì³
2.4 Ñëîâàçëó÷ýíí³, óòâîðàíûÿ ïà ìàäýë³ ø÷àñöå (äîëÿ, ë¸ñ, ðàäàñöü) + çàéìåíí³ê
III. Âîáðàçíà-âûÿ¢ëåí÷û ïàòýíöûÿë êàíöýïòó ø÷àñöå ¢ ìîâå ïàýç³³
3.1 Âåðáàëüíûÿ ðýàë³çàöû³ êàíöýïòó ø÷àñöå
3.2 Àíàë³ç âîáðàçíàãà êàìïàíåíòà êàíöýïòó ø÷àñöå
3.3 Êðûí³öû ø÷àñöÿ ïàâîäëå ïàýòû÷íûõ òâîðà¢
ÇÀÊËÞ×ÝÍÍÅ
ÑÏ²Ñ ÂÛÊÀÐÛÑÒÀÍÀÉ Ë²ÒÀÐÀÒÓÐÛ
ÊÐÛͲÖÛ
ÄÀÄÀÒÀÊ
ÓÂÎÄDzÍÛ
Àäíûì ç àêòóàëüíûõ àñïåêòࢠñó÷àñíûõ ë³íãâ³ñòû÷íûõ äàñëåäàâàííÿ¢ ç’ÿ¢ëÿåööà ïðàáëåìà ¢çàåìàäà÷ûíåííÿ¢ ìîâû ³ êóëüòóðû, àñàáë³âàñö³ àäëþñòðàâàííÿ äóõî¢íàãà ñâåòó ìî¢íûì³ ñðîäêàì³. ßê âÿäîìà, ó êîæíàé ìîâå âûÿ¢ëÿåööà íàöûÿíàëüíàÿ ñïåöûô³êà ñâåòàáà÷àííÿ, ñïîñàá ô³êñàöû³ òûõ ö³ ³íøûõ ôàêòࢠðý÷à³ñíàñö³.
Ïðàáëåìà ¢çàåìàäçåÿííÿ êóëüòóðû ³ ìîâû ç’ÿ¢ëÿåööà àá’åêòàì äàñëåäàâàííÿ øìàòë³ê³õ íàâóêîâûõ äûñöûïë³í. Òàê, äà ÿå çâÿðòàþööà ïðàäñòà¢í³ê³ ýòíàïñ³õàë³íãâ³ñòûê³, ñàöûÿë³íãâ³ñòûê³, ë³íãâàêóëüòóðàëîã³³, ïñ³õàë³íãâ³ñòûê³.
Ïûòàííÿì³ ìîâû ³ êóëüòóðû, ³õ óçàåìàäçåÿííÿ ³ ¢çàåìàäà÷ûíåííÿ ö³êàâ³ë³ñÿ ÿø÷ý ¢ ïà÷àòêó XIX ñòàãîääçÿ òàê³ÿ âó÷îíûÿ, ÿê À.À.Ïàòàáíÿ, Ó.Óîðñ, ³ëüãåëüì ôîí Ãóìáàëüò.
Ç ñó÷àñíûõ ë³íãâ³ñòà¢, ÿê³ÿ çàéìàþööà ðàñïðàöî¢êàé êàíöýïòó, — Âàðêà÷î¢ Ñ.Ã. (˳íãâàêóëüòóðàëîã³ÿ (2001), Äûñêóðñíàÿ âàðûÿòû¢íàñöü ë³íãâàêàíöýïòó (2005), ÊàðïࢠÂ.À. (Ñêðîçü ïðûçìó êàíöýïòࢠ(2004), Êàøà븢 À.Ä. (Î êîíöåïòóàëüíûõ çíà÷åíèÿõ ïðèñòàâîê -Î/-ÎÁ (2004), ×àðàïàíࢠÌ.Â. (Ñýíñàâàÿ ñòðóêòóðà êàíöýïòࢠñâåò ³ öåìðà ³ ÿå ìî¢íàå âûðàæýííå (2003).
Ïðàöà Ñ.Ã. Âàðêà÷îâà ìàå íà ìýöå âûçíà÷ûöü êàíöýïòû êóëüòóðû ÿê àäç³íêó êàëåêòû¢íàé ñâÿäîìàñö³, ÿê³ÿ ìàþöü ìî¢íàå âûðàæýííå ³ àäçíà÷àíû ýòíàêóëüòóðíàé ñïåöûô³êàé. Ó ïðûâàòíàñö³, à¢òàðàì ðàçãëÿäàþööà ³ ñ³ñòýìàòûçóþööà ¢ÿ¢ëåíí³ ïðà ø÷àñöå ¢ ðóñêàé ïàýç³³ XVIII — XX ñòàãîääçÿ¢ ³ àï³ñâàþööà âîáðàçíûÿ àñàáë³âàñö³ ³ìÿ ø÷àñöå. Ó âûí³êó äàñëåäàâàííÿ ïàíÿö³éíàãà êàìïàíåíòà êàíöýïòó ø÷àñöå íà ìàòýðûÿëå òýêñòࢠðóñêàé ïàýç³³ à¢òàð ïðûéøî¢ äà âûñíîâû: ýòíàêóëüòóðíàÿ ñïåöûô³êà çãàäàíàãà êàíöýïòó âûçíà÷àåööà ïåðø çà ¢ñ¸ ¢ ñåìàíòûöû, çâÿçàíàé ç êàíöýïöûÿì³, øòî ñêëàë³ñÿ ¢ ãðàìàäñòâå ÿê æûöö¸âûÿ ³ òýàðýòû÷íûÿ ïîãëÿäû íà ïðûðîäó ³ ñóòíàñöü ø÷àñöÿ.
Àá’åêòàì äàñëåäàâàííÿ ¢ ïðàöû Â.Í.Ïàðøûíàé (Êîíöåïò «÷óæîé» â ðåàëèçàöèè òàêòèêè äèñòàíöèðîâàíèÿ (íà ìàòåðèàëå ïîëèòè÷åñêîãî äèñêóðñà) (2004) ç’ÿ¢ëÿåööà íåïàñðýäíà ïàë³òû÷íû äûñêóðñ. Ïðàöà çàñíàâàíà íà ìàòýðûÿëå â³äýàçàï³ñࢠìî¢íûõ ïàâîäç³í ðàñ³éñê³õ ïàë³òû÷íûõ ë³äýðà¢. À¢òàð çâÿðòàåööà äà çìåñòó êàòýãîðû³ ÷óæû øëÿõàì àíàë³çó ñëî¢í³êàâûõ äýô³í³öûé. Ïðàâåäçåíàå äàñëåäàâàííå äàçâîë³ëà çðàá³öü íàñòóïíûÿ âûâàäû: âåðáàë³çàöûÿ êàíöýïòࢠíå âû÷ýðïâàåööà òîëüê³ ëåêñåìàì³, àëå ìîæà àæûööÿ¢ëÿööà ç äàïàìîãàé ñòðóêòóðíûõ ñõåì ñêàçà¢, àãóëüíûì³ ìà¢ëåí÷ûì³ ïàâîäç³íàì³; ïðû¸ìû äûñòàíöûðàâàííÿ àä àïàíåíòà ïðàäñòà¢ëåíû íå ñòîëüê³ íà ëåêñ³êà-ãðàìàòû÷íûì óçðî¢í³, êîëüê³ íà ¢çðî¢í³ ñ³íòàêñ³÷íàé ñòðóêòóðû âûêàçâàííÿ.
Ïðàöà Êàøàë¸âà À.Ä. (Î êîíöåïòóàëüíûõ çíà÷åíèÿõ ïðèñòàâîê -Î/-ÎÁ (2004) ïðûñâå÷àíà àï³ñàííþ íàéáîëüø àãóëüíûõ çíà÷ýííÿ¢ ïðûñòàâàê -À/-ÀÁ (-Î/-ÎÁ). À¢òàð ïàêàçâàå, øòî ¢ñå àáî àìàëü óñå çíà÷ýíí³ çãàäàíûõ ïðûñòàâàê ìîæíà àõàï³öü òðûìà àñíî¢íûì³ (êàíöýïòóàëüíûì³) çíà÷ýííÿì³: `çíåøíÿå äçåÿííå’, `òàòàëüíàå äçåÿííå’, `íîâàÿ ÿêàñöü’. Àãóëüíûÿ çíà÷ýíí³ ¢ÿ¢ëÿþöü ñàáîé äàâîë³ àáñòðàêòíûÿ, àëå ¢ òîé æà ÷àñ çìÿñòî¢íûÿ ñõåìû ðýàëüíàñö³, ÿê³ÿ ïðûï³ñâàþööà àïîøíÿé ó ïðàöýñå ìà¢ëåí÷àé äçåéíàñö³ ÷àëàâåêà, äàþ÷û ãýòàé ðýàëüíàñö³ ñýíñàâóþ ³íòýðïðýòàöûþ.
Ïñ³õîëàã Í.À. Äæýäàð’ÿí (Ïðåäñòàâëåíèÿ î ñ÷àñòüå â ðóññêîì ìåíòàëèòåòå (1997) àíàë³çóå ïðàáëåìó ø÷àñöÿ ¢ àñïåêöå ðóñêàé êóëüòóðû ³ ðàñêðûâàå íåêàòîðûÿ àñàáë³âàñö³ ¢ñïðûìàííÿ ø÷àñöÿ/íÿø÷àñöÿ ¢ ìåíòàë³òýöå ðóñêàãà íàðîäà. Ó õîäçå ïðàöû à¢òàð ïðûõîäç³öü äà íàñòóïíûõ âûâàäà¢: àäíîñ³íû äà ø÷àñöÿ ³ ïàêóòà¢, ø÷àñöÿ-íÿø÷àñöÿ ñêëàäàþöü âàæíóþ õàðàêòàðûñòûêó ñàìàñâÿäîìàñö³ ³ ¢ çíà÷íàé ñòóïåí³ âûçíà÷àþöü ñâîåàñàáë³âàñöü äóõî¢íàé êóëüòóðû ³ íàöûÿíàëüíà-ïñ³õàëàã³÷íûÿ ðûñû ðóñêàé ìåíòàëüíàñö³. À¢òàð ðàçãëÿäàå ïûòàííå ñêëàäàíûõ íåàäíàçíà÷íûõ ñóâÿçåé ïàì³æ àïòûì³çìàì ³ çàäàâîëåíàñöþ æûöö¸ì. Àïòûì³çì, íà äóìêó Í.À. Äæýäàð’ÿíà, ç’ÿ¢ëÿåööà àäíîé ç òûõ ÿñêðàâûõ àäìåòíàñöåé ðóñêàãà íàðîäà, ó ðàçâ³öö³ ÿê³õ çíà÷íóþ ðîëþ àäûãðࢠôàêòàð ø÷àñöÿ-íÿø÷àñöÿ ³ òîå, ÿê ¸í ñêëàäâà¢ñÿ ¢ ïîáûöå ³ ã³ñòàðû÷íûì ë¸ñå íàðîäà.
Ðîçíàáàêîâûÿ ñóâÿç³ êóëüòóðû ³ ìîâû äàñëåäóå ïðàôåñàð Â.À.Ìàñëàâà, à¢òàð âó÷ýáíûõ äàïàìîæí³êࢠÊîãíèòèâíàÿ ëèíãâèñòèêà (2004), Ââåäåíèå â ëèíãâîêóëüòóðîëîãèþ (1997), Ëèíãâîêóëüòóðîëîãèÿ (2001). Òàê, ó ïðàöû Ïîýò è êóëüòóðà: êîíöåïòîñôåðà Ìàðèíû Öâåòàåâîé» (2004) äëÿ àíàë³çó âûáðàíû íå òîëüê³ ïåðàëîìíûÿ ¢ òâîð÷àñö³ Ì.Öâÿòàåâàé êàíöýïòû ðóñêàé íàöûÿíàëüíàé ñâÿäîìàñö³ (ë¸ñ, ïðàñòîðà, ïàýò), àëå ³ àãóëüíàêóëüòóðíûÿ (êàõàííå, ïðûðîäà, ÷àñ, âå÷íàñöü), à òàêñàìà ¢ëàñíà à¢òàðñê³ÿ ïàýòû÷íûÿ êàíöýïòû (äîì, ïàêîé, ðàäàñöü, ñòîë). À¢òàð ðàçãëÿäàå ïðàáëåìó ¢çàåìàäçåÿííÿ ïàýòà ³ êóëüòóðû. Ó ïðàöû âûêàðûñòî¢âàþööà ìåòàäû äàñëåäàâàííÿ êàãí³òû¢íàé ë³íãâ³ñòûê³ ³ ë³íãâàêóëüòóðàëîã³³, ïðàäýìàíñòðàâàíû ïðûêëàä êàíöýïòóàëüíàãà àíàë³çó, àñâåòëåíû òýàðýòû÷íûÿ ïûòàíí³ ìåòàäàëîã³³ ³ ë³íãâàêóëüòóðàëîã³³.
Êàë³ áðàöü ïàä óâàãó òîé ôàêò, øòî ïðàáëåìà ë³íãâàêóëüòóðíàãà êàíöýïòó ïà÷àëà àêòû¢íà ðàñïðàöî¢âàööà òîëüê³ ¢ 90-õ ãàäàõ XX ñòàãîääçÿ, ìîæíà ãàâàðûöü ïðà íåäàñòàòêîâàå âûâó÷ýííå ãýòàãà ïûòàííÿ íàâóêî¢öàì³. Ìåíàâ³òà ãýòà ³ àáóìîâ³ëà âûáàð òýìû äûïëîìíàé ðàáîòû.
Ó âûí³êó ¢çàåìàäçåÿííÿ ÷àëàâåêà ñà ñâåòàì ñêëàäàþööà ÿãî ¢ÿ¢ëåíí³ ïðà ñâåò, ôàðì³ðóåööà ìàäýëü, ÿêàÿ ¢ ô³ëàñîôñêà-ë³íãâ³ñòû÷íàé ë³òàðàòóðû íàçûâàåööà êàðö³íàé ñâåòó. Ó àïîøí³ÿ äçåñÿö³ãîääç³ àäíîé ç íàéáîëüø âàæíûõ ïðàáëåì êàãí³òû¢íàé ë³íãâ³ñòûê³ ñòàëà ïðàáëåìà âûÿ¢ëåííÿ ¢ ñâÿäîìàñö³ ÷àëàâåêà öýëàñíàé êàðö³íû ñâåòó, øòî ô³êñóåööà ìîâàé. Êàðö³íà ñâåòó öåñíà çâÿçàíà ç êàíöýïòóàëüíàé ñ³ñòýìàé ³ àäá³âàåööà ¢ ìîâå. Àíàë³ç ìî¢íûõ ñðîäêࢠäàå ìàã÷ûìàñöü çðàçóìåöü, ÷ûì àäðîçí³âàþööà íàöûÿíàëüíûÿ êóëüòóðû, ÿê ÿíû ¢çàåìàäàïà¢íÿþöü àäíà àäíó íà ¢çðî¢í³ ñóñâåòíàé êóëüòóðû. Òàê³ì ÷ûíàì, òýìà äûïëîìíàé ðàáîòû áà÷ûööà íàì àêòóàëüíàé, ìåíàâ³òà çûõîäçÿ÷û ç ïðàáëåì, ïûòàííÿ¢ ³ çàäà÷, øòî ³ñíóþöü ó ñó÷àñíàé êàãí³òû¢íàé ë³íãâ³ñòûöû.
Ìýòà äûïëîìíàé ðàáîòû — ïðàâåñö³ êîìïëåêñíû àíàë³ç âåðáàëüíûõ ñðîäêࢠðýïðýçåíòàöû³ êàíöýïòó ø÷àñöå íà àñíîâå òâîðࢠñó÷àñíàé áåëàðóñêàé æàíî÷àé ïàýç³³.
Äëÿ äàñÿãíåííÿ ïàñòà¢ëåíàé ìýòû áûë³ àêðýñëåíû íàñòóïíûÿ çàäà÷û:
· âûÿâ³öü ëåêñ³÷íûÿ ñðîäê³, ç äàïàìîãàé ÿê³õ àáàçíà÷àåööà êàíöýïò ø÷àñöå;
· äàñëåäàâàöü ñëîâàñïàëó÷àëüíûÿ ìàã÷ûìàñö³ ëåêñåì, øòî ¢âàõîäçÿöü ó ñêëàä êàíöýïòó;
· âûçíà÷ûöü âîáðàçíà-âûÿ¢ëåí÷û ïàòýíöûÿë êàíöýïòó ø÷àñöå
Àá’åêòàì äàñëåäàâàííÿ âûñòóïàå ìîâà òâîðࢠñó÷àñíàé áåëàðóñêàé ïàýç³³.
Ïðàäìåòàì äàñëåäàâàííÿ ç’ÿ¢ëÿþööà ëåêñ³÷íûÿ ñðîäê³ ïðýçåíòàöû³ êàíöýïòó ¢ òâîðàõ ñó÷àñíûõ áåëàðóñê³õ ïàýòàê.
Ìàòýðûÿëàì äàñëåäàâàííÿ ç’ÿ¢ëÿþööà âåðáàëüíûÿ ðýàë³çàöû³ êàìïàíåíòà ø÷àñöå. À¢òàðñêàÿ êàðòàòýêà íàë³÷âàå 450 ñëîâà¢æûâàííÿ¢.
Òðýáà çâÿðíóöü óâàãó íà òîå, øòî íàì³ ðàçãëÿäàëàñÿ ìåíàâ³òà æàíî÷àÿ ïàýç³ÿ (ß.ßí³ø÷ûö, Å.Ëîñü, À.Êàðæàíå¢ñêàÿ, Ä.Á³÷ýëü-Çàãíåòàâà, Ð.Áàðàâ³êîâà, Â.Ðóñ³ëêà ³ ³íø.), áî ³õ òâîðû íàñû÷àíû ýìàöûÿíàëüíà, ÿðêà âûðàæàþöü ïà÷óöö³ ³ íàñòðîé. Ó ñâà³õ òâîðàõ ïàýòê³ âûÿ¢ëÿþöü ñêëàäàíàñöü äóøý¢íàãà ñâåòó æàí÷ûíû, ÿå ïñ³õàëàã³÷íû ñòàí, ë³ðûêà-äðàìàòû÷íûÿ ïåðàæûâàíí³. Ãýòà âåëüì³ âàæíà, áî ñàìî ø÷àñöå ÿê ë³íãâàêóëüòóðíû êàíöýïò íàëåæûöü äà êàòýãîðû³ ýìîöûé.
Ðàáîòà ñêëàäàåööà ç óâîäç³í, òðîõ ðàçäçåëà¢, ó ÿê³õ ïðàâåäçåíà äàñëåäàâàííå ëåêñ³÷íàé ñïàëó÷àëüíàñö³ êàíöýïòó, ÿãî âîáðàçíàãà âûðàæýííÿ, à òàêñàìà çàêëþ÷ýííÿ, äçå çàô³êñàâàíû âûñíîâû äàñëåäàâàííÿ.
Ó äàäàòêó äà ðàáîòû ¢ ñ³ñòýìàòûçàâàíûì âûãëÿäçå ïàäàãóëüíåíû ôàêòû÷íû ìàòýðûÿë äàñëåäàâàííÿ.
I. Êàíöýïò ç ïóíêòó ïîãëÿäó ðîçíûõ íàâóêîâûõ ïàç³öûé
1.1 Ïàíÿööå êàíöýïòó ¢ ë³íãâ³ñòû÷íàé ë³òàðàòóðû
Ñëîâà êàíöýïò ñòàëà àêòû¢íà ¢æûâàööà ¢ ë³íãâ³ñòû÷íàé ë³òàðàòóðû ç ïà÷àòêó 90-õ ãàäî¢. Ïåðøàïà÷àòêîâà òýðì³í êàíöýïò âûêàðûñòî¢âà¢ñÿ íàäçâû÷àé øûðîêà. Ïåðàãëÿä òðàäûöûéíàãà ëàã³÷íàãà çìåñòó êàíöýïòó ³ ÿãî ïñ³õàëàã³çàöûÿ òëóìà÷àööà ïàòðýáàì³ êàãí³òàëîã³³, ó ïðûâàòíàñö³, êàãí³òû¢íàé ë³íãâ³ñòûê³, ÿêàÿ çàñÿðîäæâàå ¢âàãó íà ñóàäíîñ³íàõ ë³íãâ³ñòû÷íûõ äàäçåíûõ ç ïñ³õàëàã³÷íûì³ [9, ñ. 64].
Ç óñ³õ âÿäîìûõ íàì àçíà÷ýííÿ¢ ìû àääà¸ì ïåðàâàãó âàðûÿíòó, ïðàïàíàâàíàãà ïðàôåñàðàì Ìàñëàâàé Â.À. Êàíöýïò — àïåðàòû¢íàÿ çìÿñòî¢íàÿ àäç³íêà ïàìÿö³, ìåíòàëüíàãà ëåêñ³êîíó, êàíöýïòóàëüíàé ñ³ñòýìû ìîâû ³ ìîçãà, óñ¸é êàðö³íû ñâåòó, àäëþñòðàâàíàãà ¢ ÷àëàâå÷àé ïñ³õ³öû [23, ñ.31]. Ïàíÿööå êàíöýïòó ïåðàäàå ¢ÿ¢ëåííå ïðà òûÿ ñýíñû, ÿê³ì³ àïåðûðóå ÷àëàâåê ó ïðàöýñå ìûñëåííÿ ³ ÿê³ÿ àäëþñòðî¢âàþöü çìåñò âîïûòó ³ âåäà¢, çìåñò âûí³êࢠóñ¸é ÷àëàâå÷àé äçåéíàñö³ ³ ïðàöýñࢠïàçíàííÿ ñâåòó.
˳íãâàêóëüòóðíû êàíöýïò ¸ñöü ñåìàíòû÷íàå ¢òâàðýííå âûñîêàé ñòóïåí³ àáñòðàêòíàñö³. Íà äóìêó âó÷îíûõ, êàíöýïò ìîæíà áûëî á ñóàäíåñö³ ç êàðàí¸âàé ìàðôåìàé, øòî ñêëàäàå àñíîâó ñëîâà¢òâàðàëüíàãà ãíÿçäà.
Ð.Ì.Ôðóìê³íà âûçíà÷àå êàíöýïò ÿê âåðáàë³çàâàíàå ïàíÿööå, àäðýôëåêñàâàíàå ¢ êàòýãîðûÿõ êóëüòóðû [38, ñ.14].
Ä.Ñ.˳õà÷î¢ ïàä êàíöýïòàì ðàçóìå¢ ñâàéãî ðîäó àëãåáðà³÷íû âûðàç çíà÷ýííÿ, ÿê³ì ÷àëàâåê àïåðûðóå ¢ ñâà³ì ï³ñüìîâûì ìà¢ëåíí³ [22, ñ.30].
×àñöåé çà ¢ñ¸ ïðàäñòà¢í³öòâà êàíöýïòó ¢ ìîâå ïðûï³ñâàåööà ñëîâó, à ñàìî ñëîâà àòðûìë³âàå ñòàòóñ ³ìÿ êàíöýïòó — ìî¢íàãà çíàêà, ÿê³ ïåðàäàå çìåñò ïàíÿööÿ íàéáîëüø ïî¢íà ³ àäýêâàòíà. Àäíàê êàíöýïò, ÿê ïðàâ³ëà, ñóàäíîñ³ööà áîëüø ÷ûì ç àäíîé ëåêñ³÷íàé àäç³íêàé. Òàê³ì ÷ûíàì, àäìåòíàñöþ êàíöýïòó ç’ÿ¢ëÿåööà ÿãî ñóàäíåñåíàñöü ç ïëàíàì âûðàæýííÿ ¢ñ¸é ñóêóïíàñö³ ðàçíàðîäíûõ ñ³íàí³ì³÷íûõ (óëàñíà ëåêñ³÷íûõ, ôðàçåàëàã³÷íûõ ³ àôàðûñòû÷íûõ) ñðîäêà¢, ÿê³ÿ ïðýçåíòóþöü ÿãî ¢ ìîâå. Ó âûí³êó êàíöýïò ñóàäíîñ³ööà ç ïëàíàì âûðàæýííÿ ëåêñ³êà-ñåìàíòû÷íàé ïàðàäûãìû.
Ñóâÿçü êàíöýïòó ç âåðáàëüíûì³ ñðîäêàì³ âûðàæýííÿ àäçíà÷àåööà âà ¢ñ³õ ë³íãâàêóëüòóðàëàã³÷íûõ àçíà÷ýííÿõ, àäíàê àäç³íñòâà ¢ ïîãëÿäàõ àäíîñíà êàíêðýòíûõ ñóòíàñíûõ àäç³íàê ìîâû, ç ÿê³ì³ ñóàäíîñ³ööà êàíöýïò, ó âó÷îíûõ ïàêóëü íÿìà.
Òýàðýòû÷íà àäíîñ³íû êàíöýïò — ÿãî ìî¢íàÿ ðýàë³çàöûÿ ìîæíà áûëî á çìàäýëÿâàöü íà áàçå àíòàí³ì³÷íàé ïàðàäûãìû ¢ ëåêñ³öû, ÿêàÿ ô³êñóå àäðîçíåíí³ ¢íóòðû àäíîé ³ òîé æà ñóòíàñö³ (ðàäàñöü — ãîðà; ø÷àñöå — áÿäà; êàõàííå — íÿíàâ³ñöü). Ëþáû êàíöýïò óá³ðàå ¢ ñÿáå àáàãóëüíåíû çìåñò ìíîñòâà ôîðìࢠâûðàæýííÿ ¢ íàòóðàëüíàé ìîâå, à òàêñàìà ¢ òûõ ñôåðàõ ÷àëàâå÷àãà æûööÿ, ÿê³ÿ ïðàäâûçíà÷àíû ìîâàé ³ íåìàã÷ûìûÿ áåç ÿå; ãýòà âûí³ê àá’ÿäíàííÿ ñëî¢í³êàâàãà çíà÷ýííÿ ñëîâà ç àñàá³ñòûì âîïûòàì ÷àëàâåêà.
Êàíöýïò òàêñàìà âûçíà÷àåööà ÿê àñíî¢íàÿ àäç³íêà íàöûÿíàëüíàãà ìåíòàë³òýòó ÿê ñïåöûô³÷íàãà ³íäûâ³äóàëüíàãà ³ ãðóïàâîãà ñïîñàáó ñâåòà¢ñïðûìàííÿ ³ ñâåòàðàçóìåííÿ. Êàíöýïò óêëþ÷àå ¢ ñÿáå, àêðàìÿ ïðàäìåòíàé ñóàäíåñåíàñö³, óñþ êàìóí³êàòû¢íà çíà÷ûìóþ ³íôàðìàöûþ. Ïåðø çà ¢ñ¸, ãýòà ¢êàçàííå íà ìåñöà, ÿêîå çàéìàå ãýòû çíàê ó ëåêñ³÷íàé ñ³ñòýìå ìîâû: ÿãî ïàðàäûãìàòû÷íûÿ, ñ³íòàãìàòû÷íûÿ ³ ñëîâà¢òâàðàëüíûÿ ñóâÿç³.
Òðýáà çâÿðíóöü óâàãó íà ³ñíàâàííå òàê çâàíûõ óí³âåðñàëüíûõ êàíöýïòà¢, ÿê³ÿ âûñòóïàþöü ó ñâÿäîìàñö³ ¢ ôîðìå ýòû÷íûõ òýðì³íà¢: äîáðà — äðýííà, ìàðàëüíàå — àìàðàëüíàå.
Òàê³ì ÷ûíàì, ìîæíà âûëó÷ûöü íàñòóïíûÿ ðûñû êàíöýïòó: 1) ãýòà ì³í³ìàëüíàÿ àäç³íêà ÷àëàâå÷àãà âîïûòó ¢ ÿãî ³äýàëüíûì óÿ¢ëåíí³; 2) ãýòà àñíî¢íàÿ àäç³íêà àïðàöî¢ê³, çàõàâàííÿ ³ ïåðàäà÷û âåäà¢; 3) êàíöýïò ìàå ðóõîìûÿ ìåæû ³ êàíêðýòíûÿ ôóíêöû³; 4) êàíöýïò — àñíî¢íàÿ àäç³íêà êóëüòóðû. Ç ãýòàãà âûí³êàå, øòî êàíöýïòû ïðàäñòà¢ëÿþöü ñâåò ó ãàëàâå ÷àëàâåêà, ñòâàðàþ÷û êàíöýïòóàëüíóþ ñ³ñòýìó, à çíàê³ ÷àëàâå÷àé ìîâû êàäç³ðóþöü ó ñëîâå çìåñò ãýòàé ñ³ñòýìû [23, ñ. 36].
˳÷ûì, øòî ìåíàâ³òà ãýòàå àçíà÷ýííå êàíöýïòó íàéáîëüø ïî¢íà ¢á³ðàå ÿãî ñ³ñòýìà¢òâàðàëüíûÿ àäçíàê³, àäïàâÿäàå ñóòíàñö³ ïàíÿööÿ. Ç ãýòàé ïðû÷ûíû àá³ðàåì äàäçåíàå àçíà÷ýííå ÿê âÿäó÷àå, áàçàâàå ¢ íàøàé ïðàöû.
1.2 Àäç³íêà ø÷àñöå ¢ ëåêñ³êàãðàô³÷íûõ ïðàöàõ
Äçåëÿ òàãî êàá çâåñö³ ¢ àäç³íàå ïàíÿööå ¢ñå íàÿ¢íûÿ ¢ÿ¢ëåíí³ ïðà ø÷àñöå, çâåðíåìñÿ äà ëåêñ³êàãðàô³÷íûõ ïðàö. Çðàçóìåëà, øòî äëÿ àíàë³çó êàíöýïòó ø÷àñöå òðýáà ¢ñâÿäîì³öü óñå çíà÷ýíí³ ãýòàãà ñëîâà, ïðûâåäçåíûÿ ¢ ðîçíûõ ñëî¢í³êàõ.
1. Ç ïóíêòó ãëåäæàííÿ ýòûìàëîã³³ (Ôàñìåð Ì. Ýòèìîëîãè÷åñêèé ñëîâàðü ðóññêîãî ÿçûêà: Â. 4-õ ò. Ò.3 — Ì.: Ïðîãðåññ. — 1971. — 827 ñ.), ø÷àñöå — àãóëüíàñëàâÿíñêàå ñëîâà, ÿêîå ñóàäíîñ³ööà ç ÷àëàâåêàì, øòî çàñòà¢ñÿ ç ÷àñòêàé, ãýòà çíà÷ûöü ñà çäàáû÷àé.
Ø÷àñöå, çãîäíà ç Òëóìà÷àëüíûì ñëî¢í³êàì áåëàðóñêàé ìîâû ¢ 5-ö³ òàìàõ, ìàå 3 àñíî¢íûÿ çíà÷ýíí³:
I. Ñòàí ïî¢íàé çàäàâîëåíàñö³ æûöö¸ì, ïà÷óööå íàéâÿë³êøàé ðàäàñö³ ³ çàäàâàëüíåííÿ.
II. Óäà÷à, ïîñïåõ ó ÷ûì-íåáóäçü. Ø÷àñë³âû âûïàäàê, ø÷àñë³âàå ñïàëó÷ýííå àêàë³÷íàñöåé.
III. ˸ñ, äîëÿ.
Ïàäàåööà òàêñàìà ¢ñòîéë³âàå ñïàëó÷ýííå ñà ñëîâàì ø÷àñöå: íà ø÷àñöå, ÿêîå ìàå çíà÷ýííå `êàá áûë³ ïîñïåõ, óäà÷à ¢ êàãî-íåáóäçü, êàá øàíöàâàëà êàìó-íåáóäçü’; áîã ø÷àñöÿ íå äࢠ`ïðà íÿ¢äà÷ë³âàãà ÷àëàâåêà’.
Ó Ñëî¢í³êó ñ³íîí³ìࢠ³ áë³çêàçíà÷íûõ ñëî¢ ìàåì íàñòóïíû ñ³íàí³ì³÷íû ðàä: ø÷àñöå, äîëÿ, äàáðî, äîáðàå, ïàìûñíàñöü, ôàðòóíà.
Í.Ãà¢ðîø (Âîáðàçíàå àçíà÷ýííå ¢ ìàñòàöê³õ òýêñòàõ: Ñëî¢í³ê ýï³òýòࢠáåëàðóñêàé ë³òàðàòóðíàé ìîâû) ïàäàå àçíà÷ýííå ïàíÿööÿ ðàäàñöü: `ïà÷óöö¸ âÿë³êàé àñàëîäû, çàäàâîëåíàñö³’ ³ íàñòóïíû ðàä ìàã÷ûìûõ àçíà÷ýííÿ¢ äà ãýòàãà ñëîâà: áÿçìåæíàÿ, áÿñêîíöàÿ, íåàáñÿæíàÿ, âÿë³êàÿ, âûñîêàÿ, ñâÿòî÷íàÿ, áóðë³âàÿ, ãîðäàÿ, çâîíêàÿ, ÷ûñòàÿ, ñâåòëàÿ, ÿñíàÿ, ø÷ûìë³âàÿ, âÿñíîâàÿ.
Àíàë³ç ïðûâåäçåíûõ çíà÷ýííÿ¢ äàäçåíàãà ñëîâà äàå ìàã÷ûìàñöü çðàá³öü çàêëþ÷ýííå ïðà òîå, øòî ø÷àñöå ¢ñïðûìàåööà ÿê ïà÷óöö¸ íàéâÿë³êøàé ðàäàñö³ ³ çàäàâàëüíåííÿ, ïðû ÿê³ì óäàëà ñêëàäâàþööà æûöö¸âûÿ àáñòàâ³íû. Ø÷àñöåì âàðòà òàêñàìà íàçûâàöü çàäàâîëåíàñöü ÷àëàâåêà ñâà³ì óëàñíûì æûöö¸ì, ãàðìîí³ÿ ÿãî ç ïðûðîäàé, ñîöûóìàì.
Ñýíñàâûì³ çàìÿø÷àëüí³êàì³ ø÷àñöÿ âûñòóïàþöü òàêñàìà àäç³íê³ ¢äà÷à, ïîñïåõ, ë¸ñ, äîëÿ, äàáðî, øàíöàâàííå.
1.3 Ø÷àñöå ç ïóíêòó ïîãëÿäó ýòûê³, ô³ëàñîô³³, ïñ³õàëîã³³
Ø÷àñöå ÿê ëåêñ³÷íàÿ àäç³íêà ³ òðàêòî¢êà ø÷àñöÿ ç ïàç³öûé ãðàìàäñê³õ íàâóê íàáûâàå ðîçíûÿ àñïåêòû.
Ïàì³æ ø÷àñöåì ³ ãîðàì íà ëåêñ³÷íûì óçðî¢í³ ³ñíóå àíòàí³ì³÷íàÿ ñ³ìåòðûÿ, ïàäîáíàÿ äà ñ³ìåòðû³ ïàì³æ çàäàâàëüíåííåì ³ íåçàäàâàëüíåííåì, àäíàê ñ³ìåòðûÿ çìåñòàâàÿ, ñåìàíòû÷íàÿ (òàêàÿ, ÿêàÿ ³ñíóå ïàì³æ âåñÿëîñöþ ³ æóðáîòàé, áîëåì ³ àñàëîäàé), â³äàâî÷íà, íå äà êàíöà ðýàë³çàâàíàÿ [1, ñ. 136]. Ø÷àñöå ÷àëàâåêà ìîæà áûöü ðýàë³çàâàíûì ïî¢íàñöþ.
Ó ô³ëàñîôñê³õ òýîðûÿõ, àðûåíòàâàíûõ íà ø÷àñöå ÿê íàéâûøýéøóþ êàøòî¢íàñöü, íÿø÷àñöÿ íÿìà ¢ ïðûíöûïå, ÿê íÿìà ñóïðàöüïàñòà¢ëåííÿ ³äýàëó [13, ñ. 61].
Ç ïóíêòó ãëåäæàííÿ ýòûê³ ø÷àñöå ³ íÿø÷àñöå çíàõîäçÿööà ¢ áë³çê³õ àäíîñ³íàõ. Ãýòàÿ áë³çêàñöü çàêëþ÷àåööà, ïà ñëîâàõ Ãóñåéíàâà À.À., ó òûì, øòî ãðàìàäñòâà ïàáóäàâàíà òàê³ì ÷ûíàì, øòî àäíà÷àñîâàå ø÷àñöå ¢ñ³õ íå ìàã÷ûìà. Ø÷àñöå àäíûõ çà¢ñ¸äû ñóìåæíàå ç íÿø÷àñöåì äðóã³õ, à çäàðàåööà, øòî ÿíî àáóìî¢ëåíà íÿø÷àñöåì äðóã³õ [12, ñ. 306]. Òàêàÿ ýòû÷íàÿ òýîðûÿ çíàõîäç³öü ñâภïàöâÿðäæýííå ¢ ñàáðàíûì íàì³ ìàòýðûÿëå: ø÷àñë³âàìó ³ ãîðà äàïàìîæà; ø÷àñöå ³ ãîðà íà òûì ñàìûì ïàâåðñå æûâóöü; áóäçå ðàäàñöü ³ òóãà; çà ðàäàñöþ ÷àñòà ïðûõîäç³öü íóäà; êàá òðûâîçå ³ ø÷àñöþ çë³âàööà áÿñêîíöà; äàñòàòêîâà äëÿ ø÷àñöÿ ³ ãîðà; ëÿãóöü ø÷ûëüíà æóðáà ³ ¢äà÷à; ïåðàæàãíàëà ðàäàñöü ³ ãàðêîòó; ïðàæûâó ì³æ ðàäàñöÿ¢ ³ ñòðàò.
Ïñ³õàëàã³÷íûÿ òýîðû³ âûêàçâàþöü ïàäîáíûÿ ìåðêàâàíí³ ³ ïîãëÿäû íà ø÷àñöå. Òàê, ïà ñëîâàõ ïñ³õîëàãà Äæýäàð’ÿíà ².À., ó ìåæàõ ñ³ñòýìû ¢ÿ¢ëåííÿ¢ ïðà ø÷àñöå — ÿê í³ ïàðàäàêñàëüíà ãýòà ìîæà ãó÷àöü — íàéâàæíåéøàå çíà÷ýííå íàëåæûöü ìàòûâó ïàêóòàâàííÿ ÿê òîé ñòðóêòóðû ñâÿäîìàñö³, ÿêàÿ ¢òðûìë³âàå ¢ ñàáå àñíî¢íû äóõî¢íû ñýíñ. Ø÷àñöå ¢ñïðûìàåööà íå ñàìî ïà ñàáå, íå ÿê àñîáíû öýëàñíû ôàêò àáî ÷àñòêà æûööÿ, à ¢ ñóàäíîñ³íàõ ³ ïðàç ïðûçìó ñâà³õ ñóïðàöüëåãëàñöåé — ïàêóòࢠ³ íÿø÷àñöÿ. [12, ñ. 15].
Ðàñ³éñê³ ïñ³õîëàã Ðóá³íøòýéí Ñ.Ë. ãàâîðûöü ïðà ïàðàäîêñ ø÷àñöÿ. Ïà ÿãî ñëîâàõ, ÷ûì ìåíø ìû ãîí³ìñÿ çà ø÷àñöåì, ÷ûì áîëüø çàíÿòûÿ ñïðàâàé ñâàéãî æûööÿ, òûì áîëüø ñòàíî¢÷àãà çàäàâàëüíåííÿ ³ ø÷àñöÿ ìû çíàõîäç³ì [30, ñ. 231].
Ïñ³õîëàã Ã.Ì. Áðàñëࢠçâÿðòàå ¢âàãó íà ³ìêíåííå ÷àëàâåêà äà ø÷àñöÿ ³ ñïåöûô³êó ïðàöýñó äàñÿãíåííÿ ñâà³õ ìýòà¢. Òàê, ïà ñëîâàõ à¢òàðà, ìåíàâ³òà ³ìêíåííå äà ø÷àñöÿ âà ¢ñ³ì àáàðî÷âàåööà íå âåëüì³ ïðûåìíûì³ íàñòóïñòâàì³. Ãýòà ãàâîðûöü ïðà òîå, øòî ø÷àñöå ç’ÿ¢ëÿåööà íå ñòîëüê³ ìýòàé, êîëüê³ ¢ñêîñíûì ïðàäóêòàì äàñÿãíåííÿ çíà÷íûõ âûí³êࢠ³, ìàã÷ûìà, çíàõîäç³ööà ¢ àäíûì ðàäçå ç êàøòî¢íàñöÿì³ àëüáî çàñíàâàíà íà êàøòî¢íàñöÿõ [5, ñ. 386].
Ñòûâåí Ðàéñ (àìåðûêàíñê³ ïñ³õîëàã ³ ñàöû¸ëàã) çàéìà¢ñÿ âûÿ¢ëåííåì òàãî, ÿê ëþäç³ àï³ñàëüíà ðàçóìåþöü ø÷àñöå. Ó âûí³êó ³ì áûëî âûëó÷àíà 16 àñíî¢íûõ êàòýãîðûé æàäàííÿ¢, ðýàë³çàöûÿ ÿê³õ ðîá³öü ÷àëàâåêà ø÷àñë³âûì. Ñÿðîä ãýòûõ æàäàííÿ¢: ïàðàäàê, ô³ç³÷íàÿ àêòû¢íàñöü, ãîíàð, óëàäà, íåçàëåæíàñöü, ñÿì’ÿ, ñàöûÿëüíû êàíòàêò, ñòàòóñ, ³äýàë³çì, ðàìàíòû÷íàñöü, õàð÷àâàííå, ñïàêîé, ïîìñòà. Íà äóìêó Ñ. Ðàéñà, çûõîäçÿ÷û ç àñíî¢íûõ êàòýãîðûé æàäàííÿ¢, ìîæíà âûëó÷ûöü 2 â³äû ø÷àñöÿ:
· êàðîòêà÷àñîâàå — òàêîå ø÷àñöå çàñíàâàíà íà ïðûåìíûõ ïà÷óööÿõ;
· äî¢ãà÷àñîâàå — çàñíàâàíà íà êàøòî¢íàñöÿõ.
Íà äóìêó àìåðûêàíñêàãà ïñ³õîëàãà Ìàéêëà Àðãàéëà, ø÷àñöå — àñíî¢íàå âûìÿðýííå ÷àëàâå÷àãà âîïûòó, ÿíî ¢êëþ÷àå ïàç³òû¢íû ýìàöûÿíàëüíû íàñòðîé, çàäàâîëåíàñöü æûöö¸ì, à òàêñàìà òàê³ÿ êàãí³òû¢íûÿ àñïåêòû, ÿê àïòûì³çì ³ âûñîêàÿ ñàìààöýíêà. Êðûí³öàì³ ø÷àñöÿ âûñòóïàþöü òàê³ÿ àá’åêòû¢íûÿ õàðàêòàðûñòûê³, ÿê çàáÿñïå÷àíàñöü æûööÿ, çàíÿòàñöü, øëþá, àäíàê ïý¢íóþ ðîëþ àäûãðûâàþöü ³ ñóá’åêòû¢íûÿ ôàêòàðû — òàê³ÿ, ÿê óëàñíàå ¢ñïðûìàííå ÷àëàâåêàì ïý¢íûõ æûöö¸âûõ óìî¢, íàïðûêëàä, ñàöûÿëüíû ñòàòóñ ³ àäàïòàöûÿ. ßø÷ý àäíîé êðûí³öàé ø÷àñöÿ ç’ÿ¢ëÿåööà âàëîäàííå àäïàâåäíûì òûïàì àñîáû: ñõ³ëüíàñöü ÷àëàâåêà àïòûì³ñòû÷íà ¢ñïðûìàöü ëþáûÿ àêàë³÷íàñö³. Àäíàê àñàáîâûÿ ÿêàñö³ ìîãóöü çìÿí³ööà ïàä óçäçåÿííåì ïåðàæûòûõ æûöö¸âûõ ïàäçåé [1, ñ. 259].
Ç ïàç³öûé ýòûê³ ³äýÿ ø÷àñöÿ çàêëþ÷àåööà ¢ òûì, êàá íàçâàöü íåøòà, øòî íàëåæûöü àñîáíàìó ÷àëàâåêó, ç’ÿ¢ëÿåööà ÿãî íàáûòêàì; ø÷àñöå ³íäûâ³äóàëüíàå, à íå óí³âåðñàëüíàå ïàíÿööå. Áîëüøàñö³ ëþäçåé ø÷àñöå ¢ÿ¢ëÿåööà ÿê äàäçåíàå ìíå, çäàáûòàå, çàñëóæàíàå ìíîé.
Ç ³íøàãà áîêó, ø÷àñöå ñà çíà÷ýííåì `øàíöàâàííå, ë¸ñ’ àêàçâàåööà òûì, øòî í³ÿê³ì ÷ûíàì íå çàëåæûöü àä ÷àëàâåêà, íàä ÷ûì íÿìà ÿãî ¢ëàäû.
Óÿ¢ëåíí³ ïðà ø÷àñöå çà¢ñ¸äû àôàðáàâàíûÿ êóëüòóðíàé ñïåöûô³êàé ³ çàëåæàöü àä òûïó öûâ³ë³çàöû³, à ¢ ïëàíå ìî¢íàãà âûðàæýííÿ ³äýÿ ø÷àñöÿ õàðàêòàðûçóåööà äàñòàòêîâà âûñîêàé ñòóïåííþ ñåì³ÿòû÷íàé íàñû÷àíàñö³: ÿíà ïåðàäàåööà âÿë³êàé êîëüêàñöþ ñ³íîí³ìà¢, ôàëüêëîðíûõ ³ ìàñòàöê³õ âîáðàçà¢.
Ø÷àñöå çà¢ñ¸äû ïðàÿ¢ëÿåööà ¢ ðàäàñö³. Ðàäàñöü ³ ø÷àñöå ÿê äóøý¢íûÿ ñòàíû âåëüì³ áë³çê³ÿ. Àäíàê ø÷àñöå íå ïðîñòà ýìàöûÿíàëüíà áîëüø íàñû÷àíàÿ ³ ðàñöÿãíóòàÿ ¢ ÷àñå ðàäàñöü. Ó ø÷àñö³ çíàõîäç³ööà ¢ñâåäàìëåííå ãîäíàñö³ æûööÿ. Ðàäàñöü çà¢ñ¸äû ýìàöûÿíàëüíàÿ, à ø÷àñöå ìîæà áûöü ³ ñòðûìàíûì.
Ó ø÷àñö³ ÷àëàâåê áûööàì áû áåñêëàïîòíû. ¨í íå àä÷óâàå çàíåïàêîåíàñö³, áî ñòàâ³öü ñÿáå âûøýé çà ïåðàìåíë³âûÿ àêàë³÷íàñö³. Ø÷àñë³âû ÷àëàâåê íå áà³ööà ñòðàö³öü òàãî, ÷ûì âàëîäàå, áî áà÷ûöü ñâภáàãàööå íå ¢ çíåøí³õ àáñòàâ³íàõ, à âà ¢íóòðàíûì ñïàêî³ ³ ¢çâûøàíàñö³ äóõó.
Òàê³ì ÷ûíàì, àìàëü óñå òýîðû³ ïñ³õàëîã³³ ³ ýòûê³ ñöâÿðäæàþöü äóìêó ïðà òîå, øòî ø÷àñöå ÿê êàòýãîðûÿ ýìîöûé ñóàäíîñ³ööà ³ ìÿæóå ç ñóïðàöüëåãëàé êàòýãîðûÿé íÿø÷àñöÿ ³ ïàêóò. Ôàêòû÷íà ñàìî ³ñíàâàííå ø÷àñöÿ àáóìî¢ëåíà ÿãî êàòýãîðûÿé — àíòûïîäàì. Òàêóþ äóìêó íå ðàçäçÿëÿå òîëüê³ ô³ëàñîô³ÿ, ÿêàÿ ¢ñïðûìàå ø÷àñöå ÿê ãðàí³÷íà âûñîêóþ, íåäàñÿãàëüíóþ êàòýãîðûþ, ÿêàÿ íå ìàå ñóïðàöüïàñòà¢ëåííÿ. Òðýáà òàêñàìà àäçíà÷ûöü, øòî äàñëåä÷ûê³, ñòàâÿ÷û ïàíÿöö³ ø÷àñöå, ðàäàñöü ó àäç³í ñ³íàí³ì³÷íû ðàä, óñ¸-òàê³ ðàçìÿæî¢âàþöü ³õ ïàâîäëå àäöåííÿ¢ çíà÷ýííÿ¢.
ÂÛÂÀÄÛ
Ïàäàãóëüíÿþ÷û âûí³ê³ ïàïÿðýäíÿãà ðàçäçåëà, òðýáà çàçíà÷ûöü, øòî ë³íãâàêóëüòóðíû êàíöýïò óÿ¢ëÿåööà ñåìàíòû÷íûì óòâàðýííåì âûñîêàé ñòóïåí³ àáñòðàêòíàñö³, ÿêîå ïåðàäàå ¢ÿ¢ëåííå ïðà òûÿ ñýíñû, ÿê³ì³ àïåðûðóå ÷àëàâåê ó ïðàöýñå ìûñëåííÿ ³ ÿê³ÿ àäëþñòðî¢âàþöü çìåñò âîïûòó, âåäࢠ³ âûí³êࢠóñ¸é ÷àëàâå÷àé äçåéíàñö³ ³ ïðàöýñࢠïàçíàííÿ ñâåòó.
Ñóâÿçü êàíöýïòó ç âåðáàëüíûì³ ñðîäêàì³ âûðàæýííÿ àäçíà÷àåööà âà ¢ñ³õ ë³íãâàêóëüòóðàëàã³÷íûõ àçíà÷ýííÿõ, à ìíîã³ÿ âó÷îíûÿ ïðàäñòà¢í³öòâà êàíöýïòó ¢ ìîâå ïðûï³ñâàþöü ñëîâó, à ñàìî ñëîâà, íà ³õ äóìêó, àòðûìë³âàå ñòàòóñ ³ìÿ êàíöýïòó — ìî¢íàãà çíàêà, ÿê³ ïåðàäàå çìåñò ïàíÿööÿ íàéáîëüø ïî¢íà ³ àäýêâàòíà. Àäíàê êàíöýïò, ÿê ïðàâ³ëà, ñóàäíîñ³ööà áîëüø ÷ûì ç àäíîé ëåêñ³÷íàé àäç³íêàé. Òàìó àäìåòíàñöþ êàíöýïòó ç’ÿ¢ëÿåööà ÿãî ñóàäíåñåíàñöü ç ïëàíàì âûðàæýííÿ ¢ñ¸é ñóêóïíàñö³ ðàçíàðîäíûõ ñ³íàí³ì³÷íûõ (óëàñíà ëåêñ³÷íûõ, ôðàçåàëàã³÷íûõ ³ àôàðûñòû÷íûõ) ñðîäêà¢, ÿê³ÿ ô³êñóþöü ÿãî ¢ ìîâå.
Ç óñ³õ âÿäîìûõ íàì àçíà÷ýííÿ¢ ìû àääà¸ì ïåðàâàãó âàðûÿíòó, ïðàïàíàâàíàãà ïðàôåñàðàì Ìàñëàâàé Â.À. Àäïàâåäíà êàíöýïò — àïåðàòû¢íàÿ çìÿñòî¢íàÿ àäç³íêà ïàìÿö³, ìåíòàëüíàãà ëåêñ³êîíó, êàíöýïòóàëüíàé ñ³ñòýìû ìîâû ³ ìîçãà, óñ¸é êàðö³íû ñâåòó, àäëþñòðàâàíàãà ¢ ÷àëàâå÷àé ïñ³õ³öû.
Àíàë³ç ïðûâåäçåíûõ ó ëåêñ³êàãðàô³÷íûõ ïðàöàõ çíà÷ýííÿ¢ äàäçåíàãà ñëîâà äàå ìàã÷ûìàñöü çðàá³öü çàêëþ÷ýííå ïðà òîå, øòî ø÷àñöå ¢ñïðûìàåööà ÿê ïà÷óöö¸ íàéâÿë³êøàé ðàäàñö³ ³ çàäàâàëüíåííÿ, ïðû ÿê³ì óäàëà ñêëàäâàþööà æûöö¸âûÿ àáñòàâ³íû. Ø÷àñöåì âàðòà òàêñàìà íàçûâàöü çàäàâîëåíàñöü ÷àëàâåêà ñâà³ì óëàñíûì æûöö¸ì, ãàðìîí³þ ÿãî ç ïðûðîäàé, ñîöûóìàì.
Ñýíñàâûì³ çàìÿø÷àëüí³êàì³ ø÷àñöÿ âûñòóïàþöü òàêñàìà àäç³íê³ ¢äà÷à, ïîñïåõ, ë¸ñ, äîëÿ, äàáðî, øàíöàâàííå.
Àìàëü óñå òýîðû³ ïñ³õàëîã³³ ³ ýòûê³ ñöâÿðäæàþöü äóìêó ïðà òîå, øòî ø÷àñöå ÿê êàòýãîðûÿ ýìîöûé ñóàäíîñ³ööà ³ ìÿæóå ç ñóïðàöüëåãëàé êàòýãîðûÿé íÿø÷àñöÿ ³ ïàêóò. Ôàêòû÷íà ñàìî ³ñíàâàííå ø÷àñöÿ àáóìî¢ëåíà ÿãî êàòýãîðûÿé — àíòûïîäàì. Òàêóþ äóìêó íå ðàçäçÿëÿå òîëüê³ ô³ëàñîô³ÿ, ÿêàÿ ¢ñïðûìàå ø÷àñöå ÿê ãðàí³÷íà âûñîêóþ, íåäàñÿãàëüíóþ êàòýãîðûþ, ÿêàÿ íå ìàå ñóïðàöüïàñòà¢ëåííÿ. Ø÷àñöå çà¢ñ¸äû ïðàÿ¢ëÿåööà ¢ ðàäàñö³. Àäíàê ø÷àñöå íå ïðîñòà ýìàöûÿíàëüíà áîëüø íàñû÷àíàÿ ³ ðàñöÿãíóòàÿ ¢ ÷àñå ðàäàñöü. Òðýáà òàêñàìà àäçíà÷ûöü, øòî äàñëåä÷ûê³, ñòàâÿ÷û ïàíÿöö³ ø÷àñöå, ðàäàñöü ó àäç³í ñ³íàí³ì³÷íû ðàä, ðàçìÿæî¢âàþöü ³õ ïàâîäëå àäöåííÿ¢ çíà÷ýííÿ¢.
II. ѳíòàãìàòû÷íûÿ ïàë³ íàì³íàöûé ø÷àñöÿ
2.1 Ñïàëó÷àëüíàñöü ëåêñåì ø÷àñöå, äîëÿ, ë¸ñ, ðàäàñöü ç äçåÿñëîâàì³
Ç íàçî¢í³êàì³ ø÷àñöå, äîëÿ, ðàäàñöü, ë¸ñ ñïàëó÷àþööà äçåÿñëîâû ðîçíûõ ñåìàíòû÷íûõ ãðóï:
1. Íàéáîëüø ïðàäóêòû¢íóþ ¢ êîëüêàñíûõ àäíîñ³íàõ ãðóïó (26% àä àãóëüíàé êîëüêàñö³ ñëîâàçëó÷ýííÿ¢ ç äçåÿñëîâàì³) ñêëàäàþöü àäç³íê³ ç äçåÿñëîâàì³ ÷àñó, ÿê³ÿ ç óë³êàì ãðàìàòû÷íàãà àôàðìëåííÿ ïàäçÿëÿþööà íà:
à) cëîâàçëó÷ýíí³ ç äçåÿñëîâàì³ ïðîøëàãà ÷àñó:
Ìíîãà ø÷àñöÿ ìåëà (Áàð.; 85);
Íå áûëî ø÷àñöÿ (Áàð.; 18);
Ø÷àñë³âåéøû áû¢ ó÷îðà (Ìàö.; 231);
Áûëà íÿø÷àñíàþ (Êàðæ.; 152);
Ø÷àñë³âàþ ö³ áûëà (Áàð.; 78);
Óæî íå ïîìí³ëà äç¸í ñâà³õ ø÷àñë³âûõ (Áàð.; 166);
Ìภø÷àñöå ñòàëàñÿ (Àêñ.; 86);
Çà ïëÿ÷ûìà ìåëà òðîõ³ ø÷àñöÿ (ßí.; 89);
Âÿðøûë³ñÿ íÿø÷àñö³ (Äóäç.; 41);
Êîëüê³ ø÷àñöÿ áûëî ³ ïðàéøëî (Äàð.; 7);
Áûëà ÿ íåø÷àñë³âàé (Áàð.; 118).
á) ñëîâàçëó÷ýíí³ ç äçåÿñëîâàì³ öÿïåðàøíÿãà ÷àñó:
Âåäàþ ø÷àñöå (Êàí.; 91);
Æûâå ìî ³ ø÷àñë³âà (Äóäç.; 99);
Íå ìàþ ø÷àñöÿ (Ëîñü; 124);
Ø÷àñë³âàÿ õàäæó (Áàð.; 90);
Ø÷àñöåì æûâó (Ëîñü; 75);
â) ñëîâàçëó÷ýíí³ ç äçåÿñëîâàì³ áóäó÷àãà ÷àñó:
Ïàáóäó ø÷àñë³âàé (Áàð.; 115);
Õà÷ó ø÷àñë³âàé ïàáûöü (Êàí.; 107);
Áóäçå ðàäàñöü (ßí.; 276);
Íÿõàé áóäçå ø÷àñë³âû (Áóðë.; 88);
Ñóñòðýíåø ó íàñ òû ø÷àñöå (Áàãä.; 12);
Ø÷àñíûì áóäçü (ßí.; 231);
Áóäó äî¢ãà ø÷àñë³âàé (ßí.; 41);
Ö³ áóäçå ðàäû (Ìàö.; 235);
Ïðûéäçå ø÷àñöå (Êàðæ.; 52).
2. Âÿë³êóþ ãðóïó (15% àä àãóëüíàé êîëüêàñö³) ñêëàäàþöü ñëîâàçëó÷ýíí³ íàçî¢í³êࢠø÷àñöå, ë¸ñ, äîëÿ, ðàäàñöü ç äçåÿñëîâàì³ âîëåâûÿ¢ëåííÿ ³ ïàæàäàíàñö³:
Õàöåëàñÿ ø÷àñöÿ çÿìíîãà (Ãóäê.; 4);
Ìàðûöü òîëüê³ àá ø÷àñö³ (Êàðæ.; 6);
ß äà ø÷àñöÿ ³ìêíóñÿ (Êàðæ.; 63);
Íà ø÷àñöå íàì âàðîæàöü (Äóäç.; 60);
Íàøàãà ø÷àñöÿ íå çû÷ûöü í³êîìó (Äóäç.; 16);
Ø÷àñë³âûì óÿ¢ëÿþ ñûíà (Ãóäê.; 169);
Ìàëþñÿ íà ë¸ñ (ßí.; 70);
Õà÷ó ø÷àñë³âàé áûöü (Êàí.; 107);
Íå ïðîñ³ø ø÷àñöÿ (ßí.; 75);
Íàêë³÷ó ðàäàñöü âûïàäêîâà (ßí.; 72);
Çíàéñö³ ïàäêîâó ø÷àñöÿ çàêë³íàëà (Ëîñü; 65);
Âàðîæûöü ïðà ø÷àñöå (ßí.; 84);
ͳõòî íàì ø÷àñíûõ äç¸í íå íàâÿø÷óå (ßí.; 217);
Ìàë³ëàñÿ äîë³ (ßí.; 189);
ßíà ø÷àñöå ñâภ¢ÿâ³ëà (ßí.; 44);
Ìíå ø÷àñöÿ õàöå¢ (ßí.; 274);
Ø÷àñöÿ æàäàþöü (Êàðæ.; 16);
Çàêë³íàöü, êàá àáì³íó¢ íåïàïðà¢íû ë¸ñ (Á.-Çàãí.; 197);
Äîë³ ïðîñÿöü (Áàð.; 115);
Ó ìàðàõ äà ø÷àñöÿ ³ìêíåöå äóøû (Áàãä.; 11);
Íÿõàé ¸í áóäçå ø÷àñë³âû (Áóë.; 88);
Êîæíû ñàì ñàáå íÿø÷àñöå íàïðàðî÷ûöü (Äàð.; 10);
Òû æàäàåø ø÷àñöÿ ¢ êàõàíí³ (Ðóñ.; 40).
Ïåðàâàæíàÿ êîëüêàñöü äçåÿñëîâࢠâîëåâûÿ¢ëåííÿ ¢ ñåìàíòû÷íûì àêðóæýíí³ êàíöýïòó ø÷àñöå ìîæà ñâåä÷ûöü ïðà çíà÷íàñöü äëÿ ÷àëàâåêà ãýòàãà ïàíÿööÿ, ïàñòàÿííàå ³ìêíåííå äà ø÷àñöÿ.
3. Ãðóïó àäç³íàê, ó ÿê³õ ëåêñåìû ø÷àñöå, ë¸ñ, äîëÿ, ðàäàñöü ç’ÿ¢ëÿþööà çàëåæíûì êàìïàíåíòàì, ïðàäñòà¢ëÿþöü ñëîâàçëó÷ýíí³ ç äçåÿñëîâàì³, øòî ìàþöü çíà÷ýííå `ïà¢ïëûâàöü, óçäçåéí³÷àöü ïý¢íûì ÷ûíàì’ â³äàçìÿíÿþöü áàçàâàå ïàíÿööå àáî ¢òðûìë³âàþöü óêàçàííå íà íåìàã÷ûìàñöü çðàá³öü ãýòà:
Ïåðàéíà÷ûöü ë¸ñ (ßí.; 13);
Çàá³ðàöü ðàäàñöü (ßí.; 75);
×óæîãà ø÷àñöÿ íå âûêðàñö³ (Ðóñ.; 31);
Äîëþ çäàáûë³ (Ðî¢äà; 3);
Ñàòêàöü äîëþ (ßí.; 136);
²ìêíåøñÿ äîëþ ¢çâàðóøûöü (Ëîñü; 74);
Ø÷àñöå àäàáðàöü (Áàãä.; 16);
Äçÿë³öü ø÷àñöå (Ñàä.; 5);
Äîë³ íå ðàçìÿíÿöü (ßí.; 144);
Ø÷àñöÿ íå ¢êðàñö³ (Êàðæ.; 33);
Íå ïàðóøûöü ø÷àñöÿ (ßí.; 256);
Äàïàìîæà ¢ ø÷àñö³ (Áàð.; 52);
Àáìåíüâàööà ë¸ñàì³ (ßí.; 229);
Äîë³ íå àáõ³òðûöü (ßí.; 254);
Ñïóäç³öü ðàäàñöü (Ìàö.; 234);
ʳíóöü ë¸ñ íà ëÿçî íàæà (Á.-Çàãí.; 198);
Çàá³öü ø÷àñöå (Ãóäê.; 123).
Òàê³ÿ ñëîâàçëó÷ýíí³ ¢êàçâàþöü íà àêòû¢íóþ ïàç³öûþ ÷àëàâåêà, ÿê³ àä÷óâàå ñÿáå çäîëüíûì óïëûâàöü íà ïàäçå³, ìàäýëÿâàöü ñâภæûöö¸.
4. Äçåÿñëîâû çðîêàâàãà ¢ñïðûìàííÿ âûñòóïàþöü ó ÿêàñö³ ãàëî¢íàãà êàìïàíåíòà ¢ íàñòóïíûõ ñëîâàçëó÷ýííÿõ:
Ø÷àñë³âà ãëÿäçåöü ç-ïàä ïàâåê (Áàãä.; 32);
Ø÷àñë³âà ðàçãëÿäàþ (ßí.; 157);
Íà ñÿáå, ø÷àñë³âóþ, ãëÿäæó (Áàð.; 590);
Ø÷àñë³âà ïåðàì³ëüãâàþööà (Òâàðàí.; 72);
Ø÷àñíà àç³ðíåööà (Äóäç.; 87);
Äîëþ ¢áà÷ûöü (Ëîñü; 81);
̳ìàõîäçü àç³ðíóñÿ íà ¢äà÷ó (ßí.; 33).
5. Äçåÿñëîâû ô³ç³÷íàãà äçåÿííÿ ìîãóöü âûñòóïàöü ÿê ãàëî¢íûÿ êàìïàíåíòû ¢ ñëîâàçëó÷ýííÿõ ç ëåêñåìàì³ ø÷àñöå, ë¸ñ, äîëÿ, ðàäàñöü:
Íå ê³íóñÿ ø÷àñöå øóêàöü (ßí.; 186);
Óïëÿë³ñÿ ¢ ë¸ñ (ßí.; 111);
Ðàäàñöü ë¸ãêà ñïóäç³öü (Ðóáë.; 16);
Ø÷àñöå íå çàéìàëà (ßí.; 65);
Ðàäàñöü õàâàþ (Äóäç.; 92);
Øóêàþ ø÷àñöå (Ãóäê.; 56).
6. Ìàäýëü, ó àñíîâå ÿêîé — äçåÿñëî¢ ñà çíà÷ýííåì ô³ç³ÿëàã³÷íàãà ñòàíó, ïðàäñòà¢ëåíà íàñòóïíûì³ ñëîâàçëó÷ýííÿì³:
Ìëåëà àä ø÷àñöÿ (ßí.; 34);
Ø÷àñë³âåö íå ¢÷óå (Òâàðàí.; 136);
Ø÷àñë³âåéøàé ì³æ ïàýòàê ïðà÷íóñü (Ðóñ.; 59);
Æûöü àäç³íûì ø÷àñöåì ³ êàõàííåì (Äóäç.; 12);
Çàïëà÷ó ïà ø÷àñë³âûõ ³ íÿø÷àñíûõ (Äàð.; 8).
7. Ëåêñåìû ø÷àñöå, ë¸ñ, äîëÿ, ðàäàñöü ìîãóöü ñïàëó÷àööà ç äçåÿñëîâàì³, ÿê³ÿ ìàþöü çíà÷ýííå `ïðûêëàäàöü íàìàãàíí³ äëÿ äàñÿãíåííÿ ìýòû’:
Äà ñë¸ç õà÷ó ø÷àñë³âàé áûöü (Êàðæ.; 56);
Çàéìå¢ óäà÷ó (Êàðæ.; 37);
Íå çàéçäðîñö³ëà ø÷àñöþ ÷óæîìó (Ãóäê.; 78);
Í÷àñöå íàáûöü (Ãóäê.; 86);
Ø÷àñöÿ ïðàãíå (Á.-Çàãí.; 75);
Ø÷àñöå-äîëþ çäàáûë³ (Ðî¢äà; 3).
8. Àäíîñíà íåâÿë³êóþ ãðóïó (5% àä àãóëüíàé êîëüêàñö³) ñêëàäàþöü ñëîâàçëó÷ýíí³ ç äçåÿñëîâàì³ ìà¢ëåííÿ:
Çâàë³ñÿ ø÷àñöåì (Ñîì; 70);
Ñêàæó: Ø÷àñë³âà! (Áàð.; 25);
Çíàéñö³ ïàäêîâó ø÷àñöÿ çàêë³íàëà (Ëîñü; 65);
Çìàãó ñêàçàöü ø÷àñë³âà (Áàð.; 110);
Êðû÷àë³ ïðà ø÷àñöå (Ðóáë.; 111);
Ïðà ë¸ñ ç ¸é ðàçìà¢ëÿþ (ßí.; 173);
Äóøà àä ðàäàñö³ ïÿå (Ëîñü; 139);
Ïðàçâàíû íåø÷àñë³âûì (Ëîñü; 133).
Ñÿðîä ãýòûõ ïðûêëàäࢠ÷àñòîòíàÿ ãðóïà ñëîâàçëó÷ýííÿ¢ ç äçåÿñëîâàì³ ìà¢ëåííÿ ñà çíà÷ýííåì `äçÿêàâàöü, áûöü óäçÿ÷íûì’:
Óäçÿ÷ûöü ë¸ñó çà ì³ã æûööÿ (ßí.; 75);
Äçÿêóþ ë¸ñó (ßí.; 20);
Äûê äçÿêóþ çà ðàäàñöü õâ³ë³í (Ëîñü; 37);
Õàé ñòðóíû äç¸í óñëàâÿöü ë¸ñ ïÿðà (Êàðæ.; 48).
9. Äëÿ àáàçíà÷ýííÿ êàíêðýòíàãà ô³ç³÷íàãà äçåÿííÿ ¢ ñëîâàçëó÷ýííÿõ, äçå ëåêñåìû ø÷àñöå, ë¸ñ, äîëÿ, ðàäàñöü âûñòóïàþöü ÿê ñóá’åêòû äçåÿííÿ, âûêàðûñòî¢âàþööà äçåÿñëîâû ðóõó:
Ïðàá³ëàñÿ ø÷àñöå (ßí.; 222);
Äࢠòàëåíò ë¸ñ (Áàãä.; 26);
Ñïàñëࢠë¸ñ (ßí.; 256);
Ïàöÿ÷ý ø÷àñöå (Øêóðäçü; 68);
Ø÷àñöå ïðûáåãëà (Áàãä.; 36);
Ø÷àñöå ñë³çãàåööà, ïàäàå (Êàðæ.; 62);
Âûïûðõíå ¢äà÷à (ßí.; 109);
äçåÿñëîâû ô³ç³ÿëàã³÷íàãà ñòàíó:
Íÿø÷àñöå ëÿãëî (Êàðæ.; 32);
Ø÷àñöå ³ ãîðà æûâóöü (Áàãä.; 53);
Óñì³õàëàñÿ ø÷àñöåéêà (Á.-Çàãí.;28);
Ø÷àñöå ïëà÷à (Áàð.; 69);
Çàäðàìàëà ø÷àñöå (Ðóáë.; 100);
äçåÿñëîâû ô³ç³÷íàãà äçåÿííÿ ³ ¢çäçåÿííÿ:
˸ñ ïåðàìîã (Á.-Çàãí.; 203);
˸ñ ê³ðóå ìíîþ (Êàðæ.; 140);
Àäá³¢ñÿ ë¸ñ (ßí.; 169);
˸ñ êîíåé çàïðîã (Á.-Çàãí. 200);
Âûïࢠë¸ñ (ßí.; 216);
Ïàñòàâ³¢ êðîïêó ë¸ñ (ßí.; 70);
˸ñ ïàäàðû¢ (ßí.; 32);
Ø÷àñöå ìîæà àøóêàöü (ßí.; 215);
Âÿðøûë³ñÿ íÿø÷àñö³ (Äóäç.; 41);
Äîëÿ ïàêîðû íå äàëà (Êàðæ.; 23);
Çìðîê ðàñõ³íàå äîëÿ (Ìàö.; 231);
Äîëÿ íàñ â³òàëà (Ìàö.; 230);
Ìàæë³âàñöü íàì äîëÿ äàëà (Êàðæ.; 90);
Äîëÿ ñöåæê³ íå ìûëÿå (ßí.; 137);
Ïàñëóæûöü ø÷àñöå (ßí.; 240).
Õàðàêòýðíûÿ àäç³íê³ ç äçåÿñëîâàì³, øòî àáàçíà÷àþöü äçåÿííå, ÿêîå õóòêà ïðàöÿêàå ¢ ÷àñå, ³ìãíåííàå (âûáóõíå ë¸ñ (ßí.; 106), âûïࢠë¸ñ (ßí.; 91), àäá³¢ñÿ ë¸ñ (ßí.; 169), âûïûðõíå ¢äà÷à (ßí.; 109). Ñëîâàçëó÷ýíí³ ç äçåÿñëîâàì³, ó ÿê³õ ëåêñåìû ø÷àñöå, ë¸ñ, äîëÿ, ðàäàñöü âûñòóïàþöü ÿê ñóá’åêòû äçåÿííÿ, ñêëàäàþöü 19 % àä àãóëüíàé êîëüêàñö³ ïðûêëàäࢠç äçåÿñëîâàì³.
Ñïåöûô³êàé âûëó÷àåööà ãðóïà äçååïðûñëî¢íûõ ³ äçååïðûìåòí³êàâûõ ñëîâàçëó÷ýííÿ¢. Äçååïðûñëî¢å ¢ òàê³õ ñëîâàçëó÷ýííÿõ ïàêàçâàå íà äàäàòêîâàå äçåÿííå, ÿêîå àäáûâàåööà àäíà÷àñîâà ç àñíî¢íûì (ø÷àñöå ïðûáåãëà, çàïûõà¢øûñÿ (Áàãä.; 36). Äçååïðûñëî¢å ç çàëåæíûì ñëîâàì ìîæà ïàêàçâàöü íà ¢ìîâó, ïðû ÿêîé àäáûâàåööà äçåÿííå (ø÷àñë³âû ö³ áóäçå ¸í, ïàê³íó¢øû Çÿìëþ (Ìàö.; 234), àáî ìýòàíàê³ðàâàíàå äçåÿííå (äîë³ ñ³âîé íå òîÿ÷û (Á.-Çàãí.; 196).
Ó äçååïðûìåòí³êàâûõ ñëîâàçëó÷ýííÿõ ðàçãëåäæàíûÿ ëåêñåìû ìîãóöü âûñòóïàöü ÿê àêòû¢íûÿ ñóá’åêòû (àáäçåëåíûÿ ø÷àñöåì (Äóäç.; 108), äîëÿþ àäïåòû) àáî ÿê àá’åêòû äçåÿííÿ: ñïî¢íåíàÿ äîëÿ (Êàðæ.; 145), ñêîøàíû ë¸ñ (ßí.; 209), ë¸ñ çàõàïëÿþ÷û (Êàðæ.; 149), ø÷àñöå ìภàøóêàíàå (Áàð.; 69).
Òàê³ì ÷ûíàì, ëåêñåìû ë¸ñ, äîëÿ, ø÷àñöå, ðàäàñöü ÷àñòîòíà ñïàëó÷àþööà ç äçåÿñëîâàì³ öÿïåðàøíÿãà, áóäó÷àãà ³ ïðîøëàãà ÷àñó. ×àñöåé çà ¢ñ¸ ïðàäñòà¢ëåíû ñëîâàçëó÷ýíí³ ç äçåÿñëîâàì³ ïðîøëàãà ³ áóäó÷àãà ÷àñó, øòî ñâåä÷ûöü ïðà ìàã÷ûìàñöü óñâåäàìëåííÿ ÷àëàâåêàì ñâàéãî ì³íóëàãà ýìàöûÿíàëüíàãà ñòàíó àáî ïðà æàäàííå ïåðàæûâàöü ãýòû ñòàí ó áóäó÷ûì. Òîëüê³ ? ñëîâàçëó÷ýííÿ¢ ç äçåÿñëîâàì³ ÷àñó ïðàäñòà¢ëåíà ôîðìàì³ öÿïåðàøíÿãà ÷àñó, øòî ãàâîðûöü ïðà íåìàã÷ûìàñöü ÷àëàâåêà ñïàñö³ãàöü, àñýíñî¢âàöü ñâภø÷àñöå íåïàñðýäíà ¢ ìîìàíò ÿãî íàÿ¢íàñö³.
Ëåêñåìû ë¸ñ, äîëÿ, ø÷àñöå ìîãóöü âûñòóïàöü ÿê àá’åêò (81% àä àãóëüíàé êîëüêàñö³) àáî ÿê ñóá’åêò äçåÿííÿ (19%). Òàê³ ôàêò ïàöâÿðäæàå äóìêó ïðà òîå, øòî ë¸ñ ìîæà ¢ïëûâàöü íà ÷àëàâåêà, àëå ³ ÷àëàâåê ñàì ìîæà ìàäýëÿâàöü ñâภæûöö¸.
2.2 Ñïàëó÷àëüíàñöü ëåêñåì ø÷àñöå, äîëÿ, ë¸ñ, ðàäàñöü ç ïðûìåòí³êàì³
Ïðû àíàë³çå âûëó÷àíàé ìàäýë³ ïðûìàëàñÿ ïàä óâàãó ìåòàôàðûçàâàíàå çíà÷ýííå àäç³íàê. Ãýòà äàçâîë³ëà âûäçåë³öü ñÿðîä ïðûìåòí³êࢠàäïàâåäíûÿ ëåêñ³êà-ñåìàíòû÷íûÿ ãðóïû:
1. Âûëó÷àåööà ãðóïà ñëîâàçëó÷ýííÿ¢ ç ïðûìåòí³êàì³, ÿê³ÿ ¢êàçâàþöü íà äýòàë³çàöûþ ø÷àñöÿ:
˸ñ àñàá³ñòû (ßí.; 131);
Ïðûâàòíû ë¸ñ (Êàðæ.; 71);
×óæîå ø÷àñöå (Ãóäê.; 78);
Ïåñåííàÿ äîëÿ (ßí.; 255);
Íàøà àãóëüíàÿ äîëÿ (Êàðæ.; 87);
˸ñ âÿñêîâû (ßí.; 29).
Òðýáà çà¢âàæûöü, øòî ïðûíàëåæíûÿ ïðûìåòí³ê³ ñïàëó÷àþööà ç ëåêñåìàì³ äîëÿ ³ ë¸ñ, à ç ëåêñåìàé ø÷àñöå àìàëü íå ¢æûâàþööà. Ãýòà ïàöâÿðäæàå äóìêó, øòî ïåðøûÿ ¢ñïðûìàþööà ÿê äàäçåíàå, âûçíà÷àíàå, à çíà÷ûöü, íàëåæàöü ñàìîìó ÷àëàâåêó àáî ³íøàé ³ñòîöå. Ø÷àñöå æ óñïðûìàåööà ÿê ñòàí, óíóòðàíàå ïåðàæûâàííå ÷àëàâåêà.
2. ×àñòîòíà ¢ ïàýòû÷íûõ òâîðàõ ðàçãëåäæàíûÿ ëåêñåìû íàäçÿëÿþööà çäîëüíàñöþ ïåðàäàâàöü ýìîöû³, øòî ³ëþñòðóåööà ¢ ñëîâàçëó÷ýííÿõ ç ïðûìåòí³êàì³, ÿê³ÿ àáàçíà÷àþöü ïñ³õà-ýìàöûÿíàëüíû ñòàí:
Íÿñòîìíû äçåíü ³ ë¸ñ (ßí.; 126);
Çëû ë¸ñ (ßí.; 135);
Ñïàêîéíàå ø÷àñöå (Ðóñ.; 45);
Çìàíë³âàå ø÷àñöå (Ãóäê.; 56);
Íåïðûêàÿííû ë¸ñ (ßí.; 222);
Ìàëàäîå ø÷àñöå (Áàð.; 39);
Ñòàëàå ø÷àñöå (Êàðæ.; 23);
Áÿññîííàÿ ðàäàñöü (ßí.; 92);
Ãîðäàå ø÷àñöåéêà (ßí.; 157);
Ñóìíàå ø÷àñöå (Äàí.; 43);
Íà³¢íàå ø÷àñöå (Äóäç.; 92);
Íåñêâàïë³âû ë¸ñ (ßí.; 140).
Òðýáà àäçíà÷ûöü, øòî íàÿ¢íàñöü ó ëåêñ³÷íûì àêðóæýíí³ êàíöýïòó ø÷àñöå ñëî¢, øòî àáàçíà÷àþöü ðûñû ñïåöûô³÷íà ÷àëàâå÷ûÿ, ãàâîðûöü ïðà ïàýòûçàöûþ ø÷àñöÿ, ÿãî àäóõà¢ëåííå.
3. Ñëîâàçëó÷ýíí³ ç ïðûìåòí³êàì³ ³ äçååïðûìåòí³êàì³ ñà çíà÷ýííåì ïðàöÿãëàñö³ ¢ ÷àñå, àääàëåíàñö³:
Äàë¸êàå ø÷àñöå äàâÿäçåööà ¢ñïàì³íàöü (Äàí.; 43);
Äà¢íÿå ø÷àñöå (Äóäç.; 151);
Íÿçáûòíàå ø÷àñöå (Äóäç.; 133);
Âå÷íàå ø÷àñöå (Áóë.; 28);
Ø÷àñöå, øòî àäêëàäçåíà íà ïîòûì (Äóäç.; 151);
Áóäó äî¢ãà ø÷àñë³âàé (ßí.; 41).
Ó ãýòàé ãðóïå ìýòàçãîäíà âûëó÷ûöü ñëîâàçëó÷ýíí³ ç ïðûìåòí³êàì³, ÿê³ÿ ïàêàçâàþöü õóòêàïëûííû, çìåíë³âû õàðàêòàð ø÷àñöÿ: êàðîòêàå ø÷àñöå, ÿê íî÷ íà Êóïàëó (Êàí.; 103), êàðîòêàå ëåòà, ÿê ø÷àñöå (Äàð.; 18), êàðîòê³, ÿê ø÷àñöå (ßí.; 7).
4. Âûëó÷àþööà ñëîâàçëó÷ýíí³, ó ñêëàä ÿê³õ óâàõîäçÿöü ïðûìåòí³ê³, øòî âûðàæàþöü ýìàöûÿíàëüíûÿ àäíîñ³íû ÷àëàâåêà äà ø÷àñöÿ. Ñëîâàçëó÷ýíí³, ÿê³ÿ ñêëàäàþöü ãýòóþ ãðóïó, âûðàçíà ïàäçÿëÿþööà íà àäç³íê³ ñòàíî¢÷àé:
Äàáðàáûòíåéøàå ø÷àñöå (Ðóáë.;99);
Áåçìÿöåæíàå ø÷àñöå (Üàð.; 58);
Ø÷àñíû ë¸ñ (Á.-Çàãí.; 202);
Âÿë³êàå ø÷àñöå (Äóäç.; 94);
Çàïàâåòíû ë¸ñ (ßí.; 70)
³ àäìî¢íàé àöýíê³:
Áàëåñíû ë¸ñ (ßí.; 111);
˸ñ ãîðê³ (Êàðæ.; 149);
Íåïðûãîæàå ø÷àñöå (Áàãä.; 36);
Âûñàêîñíû ë¸ñ (ßí.; 67);
Ãîðêàÿ ¢äà÷à (ßí.; 13);
Òðûâîæíàå ø÷àñöå (Áàð.; 39);
Äðàìàòû÷íû ë¸ñ (ßí.; 37);
Íåïàïðà¢íû ë¸ñ (Á.-Çàãí.; 197);
Çìàíë³âàå ø÷àñöå (Ãóäê.; 56);
Æîðñòêàå ø÷àñöå (ßí.; 32).
5. Ñëîâàçëó÷ýíí³ ç ïðûìåòí³êàì³, ÿê³ÿ ïàêàçâàþöü íà ñòóïåíü ïðàÿ¢ëåííÿ ÿêàñö³:
Âÿë³êàå ø÷àñöå (Ðóáë.; 99);
Âûñîê³ ë¸ñ (ßí.; 258);
Ïî¢íàå ø÷àñöå (Áàð.; 90);
Ïðàí³çë³âàå ø÷àñöå (ѳëüí.; 35).
Àíàë³ç ïðûêëàäࢠñâåä÷ûöü: ó àäíîñ³íàõ äà ëåêñåìû ø÷àñöå ïåðàâàæíà âûêàðûñòî¢âàåööà õàðàêòàðûñòûêà ãðàí³÷íà âûñîêàé ñòóïåí³ ÿãî ïðàÿ¢ëåííÿ. Ìàæë³âà, ãýòû ôàêò ñâåä÷ûöü ïðà æàäàííå à¢òàðࢠóçìàöí³öü çíà÷ýííå ãýòàãà ñëîâà.
6. Âûëó÷àåööà ãðóïà àäç³íàê, äçå ø÷àñöå, ë¸ñ, ðàäàñöü çäîëüíûÿ ñïàëó÷àööà ç ïðûìåòí³êàì³, ÿê³ÿ àáàçíà÷àþöü ñìàêàâûÿ (ïëà÷ó çà ãîðêóþ ¢äà÷ó (ßí.; 256), ø÷àñöå çäàëîñÿ ïîñíûì (Êàðæ.; 106), ë¸ñ ãîðê³ (Êàðæ.; 149), ø÷àñë³âà-ãîðêàå ñýðöà) ³ êîëåðàâûÿ ïàíÿöö³ (êâåòê³ ø÷àñë³âà-áåëûÿ (ßí.; 265), âîãíåííàå ø÷àñöå (ßí.; 209), ñâÿòë³ñòàÿ äîëÿ (Ìàö.; 231), ë¸ñ ïðàìÿí³ñòû (Ëîñü; 26), äîëÿ ñ³âàÿ (Á.-Çàãí.; 196).
7. À¢òàðñê³ÿ, ³íäûâ³äóàëüíûÿ ÿêàñö³-ïðûìåòû êàíöýïòó ø÷àñöÿ ïåðàäàþööà ïðàç ñëîâàçëó÷ýíí³:
Ø÷àñöå òðàïÿòêîå (Äàð.; 29);
×ûñòàå ø÷àñöå (Êàðæ.; 75);
Ãëûá³ííû ë¸ñ (ßí.; 169);
Ïàâóö³ííàå ø÷àñöå (Ðóáë.; 100);
Êðîõêàå ø÷àñöå (ßí.; 70);
Äðîãêàÿ ðàäàñöü (ßí.; 92);
Ïðàí³çë³âàå ø÷àñöå (ѳëüí.; 35).
Òðýáà çà¢âàæûöü, øòî íàçâàíûÿ à¢òàðñê³ÿ ïðûìåòû âûëó÷àþööà ñâà³ì ïàäàáåíñòâàì: ìàþöü àãóëüíàå çíà÷ýííå `ÿê³ ë¸ãêà êðûøûööà, ëîìê³, ë¸ãê³, äðûãàòë³âû’. Àäíàê à¢òàðñê³ÿ ïðûìåòû êàíöýïòó ø÷àñöå âûêàðûñòî¢âàþööà ¢ ïàýòû÷íûõ òâîðàõ ïàðà¢íàëüíà íÿ÷àñòà. Êîëüêàñöü òàê³õ àäç³íàê ñêëàäàå 5% àä àãóëüíàé êîëüêàñö³.
8. Àêóñòû÷íûÿ õàðàêòàðûñòûê³ ïðàÿ¢ëÿþööà ïðàç ñëîâàçëó÷ýíí³ ç ïðûìåòí³êàì³, øòî ìàþöü çíà÷ýííå `íÿãó÷íû, ö³õ³’: ö³õà-ø÷àñë³âû (ßí.; 256), ö³õàå ø÷àñöå (Ãóäê.; 68).
Òàê³ì ÷ûíàì, ìîæíà àäçíà÷ûöü çäîëüíàñöü ëåêñåìû ø÷àñöå ñïàëó÷àööà ç ïðûìåòí³êàì³ ¢ñ³õ ðàçðàäࢠ(ÿêàñíûì³, àäíîñíûì³ ³ ïðûíàëåæíûì³). Ó êîëüêàñíûõ àäíîñ³íàõ íà ÿêàñíûÿ ïðûìåòí³ê³, øòî ñïàëó÷àþööà ç ëåêñåìàé ø÷àñöå, ïðûïàäàå 87% àä àãóëüíàé ³õ êîëüêàñö³. Ãýòû ôàêò ñâåä÷ûöü ïðà æàäàííå à¢òàðࢠàï³ñàöü, àõàï³öü ø÷àñöå öàëêàì, íàçâàöü ÿãî ïà¢íàöýííûÿ ÿêàñö³ ³ àñàáë³âàñö³. Êàë³ ãàâàðûöü ïðà âûðàçíû ïàäçåë õàðàêòàðûñòûê ø÷àñöÿ íà ñòàíî¢÷ûÿ ³ àäìî¢íûÿ, òî ÿíû âûðàæàþöü ñïåêòð ýìîöûé ïðû àï³ñàíí³ ãýòàãà ïàíÿööÿ.
2.3 Ñïàëó÷àëüíàñöü ëåêñåì, øòî ¢âàõîäçÿöü ó ñàñòࢠêàíöýïòó ø÷àñöå, ç íàçî¢í³êàì³
Íàçî¢í³ê³, ÿê³ÿ ñïàëó÷àþööà ç ëåêñåìàì³ ë¸ñ, äîëÿ, ø÷àñöå, ðàäàñöü, ìîæíà ïàäçÿë³öü íà íàñòóïíûÿ ëåêñ³êà-ñåìàíòû÷íûÿ ãðóïû:
1. Ñëîâàçëó÷ýíí³ ç íàçî¢í³êàì³, ÿê³ÿ ïàêàçâàþöü íà ïðûíàëåæíàñöü äà êàãî-íåáóäçü, ÷àãî-íåáóäçü:
Äà¢ãàâû ë¸ñ (Á.-Çàãí.; 198);
Ø÷àñöå íåðàçóìíûõ (Äàí.; 28);
Ø÷àñöå ìàö³ çì³çàðíåëàé (Ëîñü; 164);
Æàíî÷û ë¸ñ ïàýòê³ (ѳëüí.; 72);
Ïåñí³ ë¸ñ (ßí.; 108).
2. Íàçî¢í³ê³ ç ïðàñòîðàâàé ñåìàé ÷àñòîòíûÿ ¢ ñëîâàçëó÷ýííÿõ:
Øëÿõ ìà¸é äîë³ (Á.-Çàãí.; 203);
Ø÷àñíû êóòîê ïàýòê³ (Ëîñü; 156);
Íà øëÿõó äà ø÷àñöÿ (Äóäç.; 133);
Ø÷àñíû â³ðàæ ë¸ñó (ßí.; 234).
Çãàäàíûÿ âûøýé íàçî¢í³ê³ ïàêàçâàþöü íà ìåñöàçíàõîäæàííå ø÷àñöÿ ¢ àäíîñ³íàõ äà ÷àëàâåêà. Íÿãëåäçÿ÷û íà àäëåãëàñöü, ÷àëàâåê ³ìêíåööà òðàï³öü òóäû, äçå çíàõîäç³ööà ø÷àñöå.
3. Ó ëåêñ³÷íûì àêðóæýíí³ äàñëåäàâàíûõ ëåêñåì âûÿ¢ëÿþööà íàçî¢í³ê³ ñà çíà÷ýííåì ïñ³õàýìàöûÿíàëüíàãà ñòàíó:
Ñëÿç³íà ø÷àñöÿ (Á.-Çàãí.; 196);
Ðàäû ÷óëàñö³ ïåñí³ (Ëîñü.; 65);
Ïåñíÿ ïðà ø÷àñöå (ßí.; 140);
Ø÷àñë³âàÿ ìóêà ãåðîÿ (ßí.; 256);
Ø÷àñöå ç äðîáíàþ ñëÿçîé (ßí.; 140);
Ø÷àñë³âàå çàáûöö¸ ë¸ñó (Êàðæ.; 130);
Ïðàä÷óâàííå ø÷àñöÿ (Ëîñü; 45);
Ø÷àñë³âàÿ ñòîìà ìàëàäîñö³ (Ïà¢ë.; 66);
Ø÷àñë³âàå áÿññîííå ë³ïåíÿ (Ãóäê.; 75);
˸ñó íàñìåøêà (ßí.; 200).
4. Ñòóïåíü ïðàÿ¢ëåííÿ ïðûìåòû, øòî âûðàæàåööà ëåêñåìàì³ ø÷àñöå, ë¸ñ, äîëÿ, ïðàÿ¢ëÿåööà ¢ ñëîâàçëó÷ýííÿõ:
Ø÷àñë³âàÿ äà ïëà÷ó (Êàðæ; 25);
Äà ãëóïñòâà ø÷àñë³âû (Êàðæ.; 45);
Íåçàâåðøàíàñöü íàøàãà ø÷àñöÿ (Êàðæ.; 123);
˸ñó ïÿòà÷îê (ßí.; 256);
Ø÷àñöå áåç ìåðû (Äàð.; 18);
Êðîïëÿ ø÷àñöÿ (ßí.; 70);
Íàì áû ø÷àñöÿ êðîïåëüêó (Ðóáë.; 96).
5. Íàçî¢í³ê³ ç ÷àñàâàé ñåìàé çàô³êñàâàíûÿ ¢ íàñòóïíûõ ñëîâàçëó÷ýííÿõ:
Ðàäàñöü õâ³ë³í (ßí.; 203);
Äç¸í ø÷àñë³âûõ ìíîñòâà (Áàð.; 154);
Ø÷àñöÿ ìåñÿö (ßí.; 54);
Ø÷àñë³âàå ëåòà íàäçåé (ßí.; 200);
Ãàäç³íó ëþáîâ³ ³ ø÷àñöÿ (Êàðæ.; 75);
Ø÷àñöÿ ì³ã (Ãóäê.; 159);
Ìîìàíò ø÷àñë³âû àäêðûööÿ (Êàðæ.; 45);
Äçåíü ìàéãî ø÷àñöÿ (ßí.; 265).
6. Àêóñòû÷íûÿ õàðàêòàðûñòûê³ ïðàÿ¢ëÿþööà ¢ ñëîâàçëó÷ýííÿõ:
Ø÷àñë³âû øýïò çàêàõàíûõ (Ëîñü; 17);
Ñëîâû ø÷àñöÿ (Ëîñü; 107);
Ãîëàñ ñýðöà ø÷àñë³âû (Ðî¢äà; 5);
Ãîëàñ àä ø÷àñöÿ ãîðê³ (ßí.; 256);
Íîòêó ø÷àñë³âàãà çûêó (Êàðæ.; 70);
Øýïòû ø÷àñë³âûõ êàõàíêࢠ(Ñàï.; 776).
7. Ó ëåêñ³÷íûì àêðóæýíí³ äàñëåäàâàíûõ àäç³íàê ÷àñòîòíûÿ íàçî¢í³ê³, ÿê³ÿ ïåðàäàþöü ïàíÿöö³ ïà÷óööÿ¢ ³ ïåðàæûâàííÿ¢:
Ø÷àñöå ¢ êàõàíí³ (Ãóäê.; 86);
Íÿø÷àñíàå êàõàííå ìàëàäîñö³ (Ñîì.; 77);
˸ñ — ñóöýëüíàå ÷àêàííå (ßí.; 216);
Ø÷àñöÿ êàõàííÿ íàøàãà (Ðóáë.; 20);
Äîëÿ — í³áû ãðîíêà ëþáîâ³ (ßí.; 257).
8. Íàçî¢í³ê³, øòî ïåðàäàþöü ñìàêàâûÿ àñàöûÿöû³, ïðàäñòà¢ëåíû ¢ ñëîâàçëó÷ýííÿõ: ðàäàñöü ³ ãàðêîòà àäç³íîòû (ßí.; 56), ø÷àñë³âà-ãîðêàå ñýðöà ìàö³ (ßí.; 46).
9. Íàçî¢í³ê³, ÿê³ÿ àáàçíà÷àþöü ÷àñòê³ öåëà ÷àëàâåêà, ïðà³ëþñòðóåì ïðàç íàñòóïíûÿ ñëîâàçëó÷ýíí³:
Íà òîíê³õ íàãàõ íåïðûãîæàå ø÷àñöå (Áàãä.; 36);
Òâàð ø÷àñë³âû ìàö³ (Áàð.; 137);
Ñýðöà ø÷àñöåì íàäçÿëÿé (Ëàñü; 106);
Äàâåðë³âû òâàð ë¸ñó (Êàðæ.; 118).
10 Ëåêñåìû ë¸ñ, äîëÿ, ø÷àñöå, ðàäàñöü çäîëüíûÿ ñïàëó÷àööà ç íàçî¢í³êàì³, øòî àáàçíà÷àþöü ñòàí ïðûðîäû, íàâàêîëüíàãà àñÿðîääçÿ:
Ó çìðîêó äîëÿ (Êàðæ.; 36);
Ø÷àñöå — à÷ìóðýííÿ åäê³ äûì (Äóäç.; 80);
Ñâåò àä ø÷àñöÿ (Äàí.; 28);
Ñîíå÷íû çàé÷ûê ø÷àñöÿ (Ïà¢ë.; 79);
Ø÷àñöå — íå çà¢ñ¸äû äûì (Äàð.; 15).
Ó ìåæàõ ãýòàé ãðóïû ìýòàçãîäíà âûëó÷ûöü ñëîâàçëó÷ýíí³ ç íàçî¢í³êàì³, ÿê³ÿ àáàçíà÷àþöü ïðàäñòà¢í³êî¢ ðàñë³ííàãà ñâåòó:
Ðàäàñöü — ÿê äàñïåëû ÿáëûê (ßí.; 89);
Íà ãîëüöû ø÷àñöÿ (ßí.; 64);
Ðàäàñöü ó äàðîíûõ ðàìîíêàõ (Äóäç.; 92);
Áûë³íà ø÷àñöÿ (ßí.; 276);
Íà ø÷àñöå êîëàñ äàé (ßí.; 74);
Çãàäàíûÿ âûøýé ïðûêëàäû äàçâàëÿþöü ãàâàðûöü ïðà ïý¢íóþ ñ³ìâîë³êó ø÷àñöÿ, òàê³ÿ ÿãî ¢ÿ¢íûÿ àäìåòíàñö³, ÿê³ÿ çàìàöàâàë³ñÿ çà ãýòûì ïàíÿööåì ³ ³ñíóþöü ó ñâÿäîìàñö³ ìíîã³õ ëþäçåé.
Òàê³ì ÷ûíàì, íàçî¢í³ê³, ÿê³ÿ ñïàëó÷àþööà ç ëåêñåìàé ø÷àñöå, ïà¢òàðàþöü ³ ïàöâÿðäæàþöü ôàêòû, øòî ìåë³ ìåñöà ïðû äàñëåäàâàíí³ ñëîâàçëó÷ýííÿ¢ ç ïðûìåòí³êàì³. Òàê, âûÿ¢ëÿåööà òýíäýíöûÿ äà ¢æûâàííÿ ñëî¢ (ÿê ïðûìåòí³êà¢, òàê ³ íàçî¢í³êà¢), ÿê³ÿ ïàêàçâàþöü íà ãðàí³÷íà âûñîêóþ ñòóïåíü ïðàÿ¢ëåííÿ ø÷àñöÿ. Ëåêñåìà ø÷àñöå ñïàëó÷àåööà íå òîëüê³ ç ïðûìåòí³êàì³, ÿê³ÿ ìàþöü ïðàñòîðàâàå ³ ÷àñàâàå çíà÷ýííå, ïñ³õàýìàöûÿíàëüíàãà ñòàíó, àëå ³ ç àíàëàã³÷íûì³ íàçî¢í³êàì³.
Àñàáë³âàñöÿì³ ãýòàé ãðóïû ìîæíà íàçâàöü ñëîâàçëó÷ýíí³ êàíöýïòó ø÷àñöå ç àäç³íêàì³, ÿê³ÿ íàçûâàþöü ÷àñòê³ öåëà ÷àëàâåêà ³ ñòàí ïðûðîäû.
2.4 Ñëîâàçëó÷ýíí³, óòâîðàíûÿ ïà ìàäýë³ ø÷àñöå (äîëÿ, ë¸ñ, ðàäàñöü) + çàéìåíí³ê
Ëåêñ³÷íàå àêðóæýííå êàíöýïòó ø÷àñöÿ ïðàäñòà¢ëåíà âÿë³êàé êîëüêàñöþ çàéìåíí³êà¢. Òðýáà àäçíà÷ûöü, øòî ç ðàçãëåäæàíûì³ ëåêñåìàì³ ñóàäíîñÿööà çàéìåíí³ê³ ¢ñ³õ ðàçðàäà¢:
1. Ñàìóþ ïðàäóêòû¢íóþ ¢ êîëüêàñíûõ àäíîñ³íàõ ãðóïó (54% àä àãóëüíàé êîëüêàñö³ ñëîâàçëó÷ýííÿ¢ ç çàéìåíí³êàì³) ñêëàäàþöü ñëîâàçëó÷ýíí³ ç ïðûíàëåæíûì³ çàéìåíí³êàì³: ø÷àñíû ìîé ë¸ñ (Á.-Çàãí.; 202), íàøûÿ ë¸ñû (Êàðæ.; 39), íàáûòàê ø÷àñöÿ ìîé (ßí.; 207), ìภíÿø÷àñöå, ó ñâà³ì ø÷àñö³ (Ðóáë.; 99), âàø áàëåñíû ë¸ñ (ßí.; 111), íàøà ø÷àñöå (Äóäç.; 16), ø÷àñöÿ òâàéãî íå ïàðóøó (ßí.; 198), íàøàãà ø÷àñöÿ íå çû÷ûöü (Äóäç.; 16), ø÷àñöå ìภàøóêàíàå (Áàð.; 69), ìภïàâóö³ííàå ø÷àñöå (Ðóáë.; 99), íåçàâåðøàíàñöü íàøàãà ø÷àñöÿ (Êàðæ.; 123), äçå íàøà äîëÿ (Á.-Çàãí.; 203), íàøà àãóëüíàÿ äîëÿ (Êàðæ.; 87), äîëÿ ìàÿ (Ëîñü; 66), ë¸ñ ÿãî (Ëîñü; 26), íå ïîìíþ äç¸í ñâà³õ ø÷àñë³âûõ (Üàð.; 166), äóøà ìàÿ íÿø÷àñíàÿ (Ãóäê.; 7), ìàÿ ø÷àñë³âàÿ äîëÿ (Äóäç.; 101), ìîé äçåíü ø÷àñë³âû (ßí.; 265), ñâîé ë¸ñ (ßí.; 70), òâîé ³ ìîé ë¸ñ (ßí.; 126), ìàÿ ðàäàñöü (ßí.; 205).
2. Ëåêñåìû ø÷àñöå, äîëÿ, ðàäàñöü, ë¸ñ ÷àñòîòíà ¢òâàðàþöü ñëîâàçëó÷ýíí³ ç àñàáîâûì³ çàéìåíí³êàì³: âàì ðàäàñíà (Ëîñü; 115), äàé ø÷àñöÿ ìíå (ßí.; 189), íàì áû ø÷àñöÿ êðûõó (ßí.; 97), ø÷àñöå ¢ ìÿíå (ßí.; 74), ³ì ë¸ñ ïðûáÿðîã (ßí.; 16), òû ìíîãà ø÷àñöÿ ìåëà (Áàð.; 85), íå ìåöü íàì ç òàáîþ ø÷àñöÿ (Êàí.; 52), ìû ¢ ø÷àñöÿ ¢ ãàñöÿõ (Ìàö.; 239), ë¸ñ ìíå ïàäàðû¢ (ßí.; 32), ÿ ìàþ òðîõ³ ø÷àñöÿ (ßí.; 89), ÿ íå ê³íóñÿ ø÷àñöÿ øóêàöü (ßí.; 186), çðàá³öü öÿáå ø÷àñë³âàé (Áàãä.; 5), ìíå ïðàí³êë³âàñöü äîëÿ äàëà (Êàðæ.; 36), ÿ ø÷àñë³âûÿ ìàþ ïðàâû (ßí.; 174).
беларускія загадкі пра бабра
Новые вопросы в беларуская мова. Ребят, стёрлись слова из олимпиады по белорусской мове.
Алімпіядныя заданні, 6 клас, варыянт 2 2009 — 2010 год (1 заданне). Уладзімір караткевіч былі ў мяне мядзведзі скласці невялікае паведамленне бурыка. Белорусская литература мини — сочинение шануйте старость. Пожалуйста завтра надо здать. (не)абдымная раза или асобна. Даўганосы, даўганогі. Прыляцеў з далёкай дарогі. Па балоце ходзіць, жабак спрытна ловіць. Адвільнуць як ад работы. На сто дарог, ніхто на падбярэ. Ні цар, ні царыца, ні красная дзявіца. Тэматычныя загадкі у адным клубочку ды сем дзірачак. ) поўны хлявец белых авец, а між тых авец баранец. Загадкі — рыфмаванкі у траве, як аганькі, ружавеюць вугалькі. іх вадою не зальеш, рук і ног не апячэш. Дзень і ноч гараць, палаюць, смак яны мядовы маюць. Пра гэта таксама варта памятаць. Выхаваўчы эфект гульні залежыць ад атмасферы, якую стварае педагог, ад яго актыўнага ўдзелу ў гульні, ад яго эмацыянальнасці. Загадкі на беларускай мове.
У маленькім гаршчочку смачная каша, ды зачэрпнуць цяжка. ) ляжыць сярод градкі зялёны і гладкі. (агурок) читать полностью. Не рыба, а плывец, не конь, а ходзіць, не піла, а рэжа. ) круглае, як сонца, гарыць пад ім донца; зарумянены бачок – шух на ручнічок. Баранавіцкая раённая цэнтралізаваная бібліятэчная сістэма. Да раённага свята кнігі “наталенне радзімай” прысвечанага 220 — годдзю з дня нараджэння. Лічыцца, што галоўная функцыя загадкі — развіваць у чалавека мастацка — вобразнае мысленне, паэтычны позірк на рэчаіснасць. Вершы, загадкі пра жывёл. 12, обновлено 22 января 2019 в 06. Каб гучала родная мова — патрэбна на ёй размаўляць. Бяжыць вожык — тупу — туп. Як ваўку іх перадаць. Ён прысмакаў з’еў нямала, і калі харчоў не стала, лапу смокчучы, заснуў. Ледзьве не праспаў вясну.
) улетку шэранькі загадка пра рыбу (на беларускай мове). Загадкі на беларускай мове пра цягнік, торт, рыбу і шапку.
В живом уголке часто можно увидеть ежа и белку.
Кто из них больше подходит для содержания. Сколько камер имеет сердце аиста. Какие отношения связывают аиста и землеройку.
Утром на дереве хлопали уже два аиста. Разбор предложения по частям речи. Такие ноги у всех птиц, охотящихся на болоте или в воде.
У журавля, аиста, фламинго. Отношения, любовь и семья. Загадка пра бабра на белорусском языке.
Отношения, любовь и семья 06. Загадки про бобра, как и многие другие загадки, способствуют развитию вашего ребенка. В данном разделе сайта предлагаем вашему вниманию загадки на белорусском языке, которые послужат прекрасным помощником родителям, учителям начальных классов и педагогам дополнительного образования. Загадки являются прекрасной основой для подготовки к мероприятиям и могут быть использованы в конкурсах и викторинах. Загадки на белорусском языке.
Перевод с белорусского максима надточея. Скопируйте код и вставьте в окошко создания записи на liveinternet, предварительно включив там режим источник. Как это будет выглядеть. Белорусские народные загадки на разные темы. Шёл, длинноногий, не видя дороги, в земле увяз, для ног сделал грязь. ) с ветки ветром сбитый, на землю сам не лёг, читать полностью. Зима за окном наконец — то вступила в свои права. Поэтому сейчас стараюсь побольше читать и рассказывать про зиму.
Конечно, не забываю и белорусский язык. Итак… присказки и поговорки на белорусском языке.
Зiмой сонца свецiць, ды не грэе.
Зiма на лета працуе, а лета на зiму.
Пакармi птушак зiмою, яны адплацяць вясною. Багата снегу – багата хлеба. Зiмовы дзянёк – што камароў насок. Загадки на зимнюю тематику на белорусском языке.
Ляціць – маўчыць, ляжыць – маўчыць, а як памрэ – дык зараве.
Без голасу – а вые, без рук – а абрусы сцеліць. Летась кароль ехаў, а сёлета сляды значны. На двары гарой, а ў хаце вадой. Я падаю да вас на хаты, я белы — белы і кудлаты, я наліпаю вам да ног, вы клічаце мяне…. Пэўна ў іх пра тое думы, як зялёнымі былі. З галінкі збіты ветрам. А кружыцца ў паветры, як жоўты матылёк. Поле чорна — белым стала белорусские загадки. Ён ваду з сабой цягае ў мяхах, a злуецца i плюецца — немы жах. Вярблюд iдзе ён паважна, шыпiць вельмi страшна. I за пяткi ўсiх шчыпае, лапкi, нос чырвоны мае.
Гусак есць зялёную траву, i гаворыць так. Любiць грушу спелую, дае вадзiцу белую. Придумать загадки на белорусском языке про аиста, бобра, белку, кота, рыбу, ежа. У чырвоных ботах ходзіць па балоту(бусел) невякая дзяўчынка скача па ялінкам(белка) калючы хлопец, з голкамі. Народныя казкі для дзетак. Прымаўкі і прыказкі на беларускай мове.
Порядок приёма в первый класс. Советы и рекомендации родителям будущих первоклассников. Беларускамоўны клас на базе дзяржаўнай установы адукацыі «сярэдняя школа № 34 г. Статистика метрики для сегодня. Касматы, вусаты, есці пачынае – песенькі спявае.
Ходзіць па двары, на нагах – купцюры, белае каменне нясе.
Вось вам быль — нібыліца. У пяці чалавек – адна паясніца (рука і пальцы). Пер’я наелася, у кашулю адзелася, спіць у ахвоту начная істота, ляжыць, дзе і ты, чатыры рукі і два жываты (падушка). Байбак бежит — балахон дрожит (разгадка) баран стоит, шерсть дрожит (разгадка) бег кот, повесил хвост на забор (разгадка) бежал меринос, дал немому в нос, немой плачет, а меринос прыгает (разгадка) бежала лисичка возле леса близко, ни ее догнать, ни след узнать (разгадка) бежала лисичка возле леса близко, ни тропы, ни дорожки, только золотые рожки (разгадка) бежало парней двадцать пять, пришла весна — следы знать (разгадка). Загадкі з роднай хаткі. На полі ярох рассыпаў гарох, як стала світаць. Гульцам прапануюцца беларускія прыказкі ды прымаўкі, ім патрэбна напісаць расейскі аналаг. Памаленьку далей заедзеш (тише едешь, дальше будешь). Сорам не воран, вочы не выдзяўбе (стыд не дым, глаза не выест). Пры замене літар атрымліваюцца новыя словы. Урок — гульня па тэме “загадкі”.
На Літаратурным фестывалі “КрымБукФест-2021” быў прадстаўлены літаратурны праект “Пад заступніцтвам Еўфрасінні Полацкай”.
Фестываль, як і ў ранейшыя гады, праходзіў у Сімферопалі, сталіцы Крыма, пры падтрымцы Мінкультуры Рэспублікі Крым. У чарговы раз Крымская рэспубліканская ўніверсальная навуковая бібліятэка імя І. Я. Франка гасцінна расчыніла дзверы для таленавітых дзеячаў мастацтва й культуры Крыма ды гасцей: празаікаў, паэтаў з Масквы, Санкт-Пецярбурга, нават Краснаярска. У шосты ўжо раз мы з сябрамі-беларусамі паўдзельнічалі ў фестывалі: з праектам “Пад заступніцтвам Еўфрасінні Полацкай”. Дарэчы, па выніках аргкамітэт фестывалю ўзнагародзіў мяне дыпломам — за творчае плённае супрацоўніцтва і актыўны ўдзел у VII Літаратурным фестывалі “КрымБукФест-2021”.
Фестываль — гэта і ж Алея друкаваных СМІ. У адной з палатак на ёй былі прадстаўлены часопісы, выдаўцом і рэдактарам якіх з’яўляюся шмат гадоў: “Крым — Беларусь” і “Крым — Север”. І экспазіцыя часопісаў адзначана была дыпломам. Дарэчы, фестываль пачаўся 15 верасня, у Беларусі гэта Дзень бібліятэк. Для нас вызначылі залу краязнаўства, у якой загадчыца аддзела краязнаўства бібліятэкі Наталля Гарайчук (у яе абодва дзяды — беларусы) падрыхтавала выставу кніг “Духоўная спадчына Еўфрасінні Полацкай”. У зале сабраліся гераіні публікацый у газеце “Голас Радзiмы” — актывісты нашай грамадскай суполкі “Беларускі Крыма” імя Еўфрасінні Полацкай. Імпрэза праходзіла шумна, весела, з беларускімі песнямі, танцамі, нават карагодамі. У ковідную пару асабліва шануеш вось такое шчасце зносін з дарагімі людзьмі — а беларускі спецыяльна прыехалі на фэст з розных гарадоў і пасёлкаў Крыма. Дзяліліся навінамі, чыталі ў газеце “ГР” матэрыялы пра станаўленне суполкі — адзінай такой, відаць, за межамі Беларусі.
У гасцях у нас былі студэнты Таўрычаскага каледжа Крымскага федэральнага ўніверсітэта імя Вярнадскага. Многае ім было ўпершыню, з вялікай цікавасцю гарталі “Голас Радзiмы”, звяртаючы асаблівую ўвагу на вёрстку: бо вучацца маладыя людзі на аддзяленні дызайнераў. Некаторыя з іх першы раз, як аказалася, трымалі ў руках газету, надрукаваную ў Беларусі, з артыкуламі пра беларусаў Крыма.
У ліку тых, каму далі слова на творчай імпрэзе — і наша сяброўка з таварыства “Беларускі Крыма” імя Еўфрасінні Полацкай Вольга Рудэнка (мае нагрудны знак “Маці-гераіня”, выгадавала 5 дзяцей). Распавяла, як у 2015-м была ў паломніцтве па святынях Беларусі. Наведалі тады і Полацк з дачкой: у той час паслушніцай, а цяпер манашкай Людмілай. Мы згадалі пра тое, што святая Еўфрасіння — апякунка жаночага манаства, што Людміла цяпер жыве ў Свята-Траецкім жаночым манастыры, гэта ў цэнтры Сімферопаля. А ў манастыры тым захоўваюцца мошчы святога Лукі Крымскага (у свеце Валянціна Войны–Ясянецкага, у якога па бацьку былі моцныя родавыя карані з Беларусі). Вось як цесна ўсё пераплецена ў лёсах крымскіх беларусаў!
Усіх нас падзівіла 87-гадовая Алена Кірыенка, адна з заснавальніц нашай суполкі. Родам Алена Яўменаўна з вёскі Гута (Клімавіцкі раён, Магілёўшчына). Было ў яе цудоўнае сольнае выступленне: спецыяльна падрыхтавала, выканала беларускія прыпеўкі. Пра жыццёвы шлях нашай паважанай старэйшай сяброўкі мы збіраемся распавесці ў “Голасе Радзімы”.
Яшчэ адна сяброўка суполкі, Галіна Баранава (Карась) жыве ў Сакскім раёне. Распавяла пра тое, што нядаўна высветлілася: яны сваячкі з Вольгай Рудэнкай (Баравік) з Сімферопальскага раёна! Жывуць абедзве ў Крыме шмат гадоў. Нарадзілася Вольга Міхайлаўна ў вёсцы Пеніца (Калінкавіцкі раён, Гомельшчына), Галіна Рыгораўна — у саміх Калінкавічах. А звязвае іх радня, родавыя карані ў вёсцы Муціжар: была яна спалена ў гады вайны і адноўлена пасля Перамогі.
Пра адну з нашых творчых сустрэч — фестываль беларускай культуры “Пад заступніцтвам Еўфрасінні Полацкай” у храмавым комплексе ў Еўпаторыі — чыталі мы тэкст з “ГР” услых. Напісанае, надрукаванае — застаецца! Той Фестываль асабліва запомніўся. Тады настаяцель храма ў імя свяціцеля Лукі протаіерэй Уладзімір Бадах (у яго таксама ёсць беларускія родавыя карані) здзейсніў малебен прападобнай Еўфрасінні, ігуменні Полацкай, 5 чэрвеня, у дзень памінання святой. Успаміналі словы яго віншавання пасля набажэнства “… вельмі радасна бачыць прыхаджан у нацыянальных касцюмах. Гэта часцінка дзівоснай беларускай зямлі, якая з’яўляецца і для мяне роднаю. Таму ўдвая радасна здзяйсняць малебен прападобнай Еўфрасінні Полацкай. Усім вам жадаю здароўя, малітоўнага заступніцтва, святой дапамогі ва ўсіх жыццёвых клопатах, а самае галоўнае — імкнення да выратавання вечнай душы”.
Усе мы атрымалі ад нашых беларускіх продкаў духоўную спадчыну, якая неацэнная, невымерная. Мы нясем у сабе любоў да роднай мовы, беларускіх традыцый, нашага народа, Зямлі Беларускай. І мы, беларускі ў Крыме, беражліва зберагаем і прымнажаць тыя скарбы, каб перадаць іх наступнікам. Цікавімся жыццём у Беларусі, хочам яшчэ многае спазнаць, спрабуем нечаму навучыцца: каб карыснымі быць для сваёй Айчыны. Прыйшоў на імпрэзу Ігар Класоўскі: беларус з Гомеля, даўно жыве ў Сімферопалі, сябар нашай суполкі, паэт. Ён выступіў, падарыў нам вершы пра Еўфрасінню Полацкую на беларускай мове. Свае вершы “Святло ў акне” і “Еўфрасіння Полацкая” чытала беларуска з пасёлка Лясноўка Сакскага раёна Галіна Баранава. Потым яе радкі мы яшчэ згадвалі: “А жизнь чтоб счастливее стала, нам всем Евфросинья нужна”. Выкладчыца Еўпатарыйскай мастацкай школы Алена Прынь і мастачка, рэстаўратар Тамара Пухальская з Сімферопаля распавялі пра цікавыя падрабязнасці з жыцця святой, падзяліліся думкамі пра стварэнне новых абразоў з яе выявай — над тым абедзьве працуюць. Яшчэ адна творчая асоба ў нашай суполцы — Людміла Цімашчук з Краснаперакопска (дарэчы, пра яе сёлета быў тэкст “«Крымка» помнiць пра Журыхі” — ГР, 25.03.2021). Людміла прывезла на сустрэчу свой габелен “Беларус” ды распавяла, як працавала над ім.
З вялікай цікавасцю ўспрынялі ўсе аповед Людміла Айзенштэйн (у дзявоцтве Шапетунко) — намесніцы кіраўніцы суполкі “Беларускі Крыма” імя Еўфрасінні Полацкай. Наша сяброўка адпачывала ў санаторыі на Бацькаўшчыне: у Іванаўскім раёне Брэстчыны. Наведала там як родную вёску Трудавая, дзе нарадзілася, так і Варацэвічы: там вучылася. Ды пра тое, пра крымскі лёс нашай сяброўкі, якая займаецца турбізнесам — раскажам іншым разам.
А якія прыгожыя беларускія песні мы спявалі! Ну як жа й не падхапіць, калі запявалі Таццяна Стасева, Марыя Кошалева, Вольга Рудэнка, Таццяна Склярэнка з ансамбля “Родныя напевы” — ёсць такі ў Сімферопальскім раёне. А словы ж любімых песень ведаюць усе!
Дзіна Шаўчэнка, кіраўніца Крымскай рэспубліканскай культурна-асветніцкай грамадскай арганізацыі “Беларускі Крыма” імя Еўфрасінні Полацкай
СВЕЖЫ НУМАР